Mustafa Kemal Atatürk

Mustafa Kemal Atatürk

Biografie....:
Mustafa begon zijn carrière in de cadettenschool, waar hij de bijnaam Kemal ('de volmaakte') kreeg. In 1908 zette hij zich als prominent lid van de Jonge Turken af tegen sultan Abdulhamid II, toen die al te conservatieve hervormingen wilde doorvoeren. Abdulhamid werd vervangen door de meer pragmatische Mehmed V.
Na de Eerste Wereldoorlog werd het Ottomaanse Rijk grotendeels bezet door de geallieerden. Het gehele Europese deel en een groot deel van Anatolië werden bezet door het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Italië, Frankrijk en Armenië. In 1919 kwam Mustafa Kemal met een deel van het leger in opstand tegen zowel de geallieerde bezetters als tegen de Ottomaanse sultan Mehmet VI Vahideddin. Tussen 1919 en 1923 streden Kemals troepen tegen de Europese en sultan gezinde troepen. In 1920 accepteerde Mehmet VI het Verdrag van Sèvres, hetgeen door veel Turken als vernederend werd gezien. Kemals beweging kreeg hierdoor veel steun onder de Turkse bevolking. Op 23 april 1920 werd het nieuwe Turkse Parlement opgericht, hetgeen Mehmets regime verder verzwakte. In november 1922 werd Mehmet officieel afgezet en werd Mustafa Kemal erkend als de nieuwe leider van Turkije. Na nieuwe vredesbesprekingen met de geallieerden volgde het Verdrag van Lausanne (1923), dat door veel Turken als meer acceptabel werd gezien.

Turkije werd een seculiere republiek met Mustafa Kemal als eerste president en partijvoorzitter van de CHP (Cumhuriyet Halk Partisi = Republikeinse VolksPartij) (1923-1938). Zijn politieke ideeën worden het kemalisme genoemd. Hij zorgde voor een nieuwe grondwet en maakte Ankara de nieuwe hoofdstad van Turkije. Ook voerde hij verregaande sociale en politieke hervormingen door. Zijn grootste hervorming is de scheiding van kerk en staat. En hij voerde ook bijvoorbeeld familienamen in en liet het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse.


De Turkse leider was een van de dragers van de Turkse Onafhankelijkheidsmedaille.

Mustafa Kemal kreeg van het Turkse volk in 1934 de naam Atatürk, hetgeen betekent: (voor)vader der Turken. Na zijn dood werd hij opgevolgd door Ismet Inönü, die vanaf 1923 premier was geweest onder Atatürk en diens beleid voortzette.

Mustafa Kemal Atatürk overleed in 1938 op 57-jarige leeftijd aan levercirrose. Hij dronk enorme hoeveelheden van de sterk alcoholische Raki, een destillaat van anijs. Hij geniet in het hedendaagse Turkije nog steeds een haast mythische status en openbare kritiek op hem in de media is niet mogelijk. Zijn portret hangt nog steeds in ieder openbaar gebouw. Ook staat hij op de lira, de Turkse munteenheid.

Kritiek...:
Hoewel hij Turkije omzette in een seculiere staat waren er ook kritische geluiden: de conservatieve geestelijkheid was het absoluut niet eens met de scheiding van kerk en staat. En zijn 'wereldse' op het westen stoelende leefwijze oogstte eveneens kritiek: Atatürk was een liefhebber van wijn en andere alcoholische dranken wat niet in overeenstemming met de islam is. Ook het Turkse nationalisme dat hij voorstond en waarvan niet-Turkse bevolkingsgroepen zoals Grieken, Koerden en Armeniërs het slachtoffer werden werd hem niet door iedereen in dank afgenomen.

Privéleven...:
Mustafa Kemal Atatürk was tussen 1923 en 1925 gehuwd met Latife Uşşaki. Uit dit huwelijk kwamen geen kinderen voort. Na zijn huwelijk adopteerde hij zeven dochters en een zoon;
Sabiha (Gökçen), Rukiye, Zehra, Afet (İnan), Fikriye, Ülkü (Adatepe), Nebile en Mustafa.
Sabiha Gökçen was de eerste vrouwelijke luchtvaartpionier van Turkije.

Geboortedatum...:
Rondom de juiste geboortedatum van Atatürk heerst nogal onenigheid omdat er voor de stichting van de Turkse republiek geen fatsoenlijke burgerlijke stand was.
1. Enver Behnan Şapolyo claimt dat Atatürk is geboren op 23 december 1880, volgens de Gregoriaanse kalender.
2. Şevket Süreyya Aydemir claimt dat Atatürk is geboren op 4 januari 1881, volgens de Gregoriaanse kalender.

3. Muhtar Kumral, voormalig hoofd van de Mustafa Kemal association, claimde op 13 mei 1958 dat Atatürk's geboortedatum was vastgesteld op 13 mei 1881, volgens de Gregoriaanse kalender, naar aanleiding van een verklaring door Makbule Atadan, Atatürk's zus.
4. Tevfik Rüştü Aras verklaarde dat na dagen van onderzoek (samen met Mustafa Kemal Atatürk zelf), zij tot de berekening kwamen van tussen 10 en 20 mei 1881. Atatürk zei toen; "waarom niet 19 mei."

Trivia....:
Het belangrijkste internationale vliegveld in Turkije ligt in Istanbul. Het is vernoemd naar Atatürk: Atatürk Airport (Turks: İstanbul Atatürk Havalimanı)
Het tweede vliegveld van Istanbul is vernoemd naar zijn dochter: Sabiha Gökçen Airport (Turks: Sabiha Gökçen Uluslararası Havaalanı)