Kamp Amersfoort

KAMP AMERSFOORT: WERKSTUK Op de grens van Amersfoort en Leusden lag in de oorlog het concentratiekamp Amersfoort. Het kamp was in 1939 gebouwd voor Nederlandse militairen. In 1940 werd Nederland bezet en kwamen er Duitse troepen in het kamp. In 1941 nam de Duitse Sicherheitsdienst het kamp over. Zij noemden het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort, afgekort "PDA". Durchgangslager betekent 'doorgangskamp'. Maar het was gewoon een gevangenis en strafkamp. De gevangenen werden er uitgehongerd en ze moesten er zwaar werk doen. In de jaren 1941 - 1945 hebben er meer dan 40.000 gevangenen in Kamp Amersfoort gezeten. Zij zaten er om allerlei verschillende redenen. Er waren verzetsmensen bij, geestelijken, joden, gewone criminelen, zwarthandelaren, mensen die onderduikers hadden geholpen, mensen die niet in Duitsland wilden werken, gijzelaars, communisten, Jehova's getuigen. Wat is er met deze mensen gebeurd? Ongeveer 20.000 gevangenen zijn tewerkgesteld. Ongeveer 5.000 gevangenen zijn naar Duitsland gevoerd, vaak ook om in werkkampen als straf te werken. Ruim 9.000 mensen zijn na 3 tot 6 maanden vrijgelaten met het bevel te zwijgen over alles wat ze in het kamp hadden meegemaakt. Honderden zijn gevlucht, doodgeschoten, of gestorven van honger en ellende. Het kamp heeft twee periodes gekend. De eerste periode liep van 18 augustus 1941 tot maart 1943. In januari en februari 1943 werden alle Amersfoortse gevangenen naar Kamp Vught gebracht. Kamp Amersfoort ging een tijdje dicht, omdat het moest worden uitgebreid. Er was niet genoeg plaats meer voor alle mensen die de Duitse politie in Nederland oppakte. In april/mei 1943 was de uitbreiding klaar en kwamen er weer gevangenen in Kamp Amersfoort. Er was toen wel wat veranderd: er zaten nu veel meer mensen in het kamp, en de doorstroming ging sneller. Mensen zaten in deze tweede periode minder lang gevangen. Er was ook veel hetzelfde gebleven: het was er nog steeds smerig, er was nog steeds te weinig te eten, de medische verzorging was nog altijd slecht en de bewakers waren nog even gemeen en wreed. Een lichtpuntje in de tweede periode was, dat het Rode Kruis vanaf najaar 1943 veel gevangenen kon helpen, vooral met een wekelijks pakketje eten. Op 19 april 1945 werd Kamp Amersfoort overgedragen aan het Rode Kruis. Belangrijke personen van de kampleiding Walter Heinrich De leiding over het Kamp Amersfoort bestond uit Kamp-SS en Bewakings-SS. De eerste commandant was SS-Obersturmführer - 1ste Luitenant der SS, Walter Heinrich. Heinrich was een politieman die weinig of geen ervaring had met het geven van leiding waar het een concentratiekamp betrof. Hij werd echter bijgestaan door twee ervaren beulen, beiden waren voormalige bewakers van Dachau.
Joseph Kotälla Joseph Kotälla was lid van de SD-Sicherheitsdienst – Veiligheidsdienst en bekleedde de ondergeschikte rang van SS-Unterschutzhaftlagerführer - Technisch Sergeant in de SS. Reeds voor de oorlog, in 1938, was hij als geestelijk gestoord verklaard. Niettemin, als SDer en SSer was hij de sadistische alleenheerschappij die persoonlijk en met veel plezier gevangenen op afschuwelijke wijze mishandelde. Kotälla was verantwoordelijk voor dit wrede regime. Systematisch uithongeren, weerzinwekkende mishandelingen en de afgrijselijke manier waarop met name veel Joodse gevangenen om het leven gebracht werden waren hier aan de orde van de dag. De Rozentuin was zijn uitvinding. Het was een langwerpige strafplaats waarvan de grond uit zacht zand bestond. Deze was omgeven door betonnen palen die met rollen prikkeldraad aan elkaar verbonden waren. Gevangenen werden gedwongen om in de Rozentuin 24 tot 48 uur doodstil te staan, zonder voedsel of drinken. Karl Peter Berg Karl Peter Berg (SS-Schutzhaftlagerführer) was bewaker. Hij volgde Walter Heinrich op na zijn vertrek in 1943. Berg was eerder actief in kamp Schoorl en kwam in 1942 naar kamp Amersfoort. Vanwege ziekte van Heinrich werd hij al snel aangesteld als Stellvertretener Schutzhaftlagerführer. In Schoorl was Berg nouwelijks opgevallen door wreedheden, maar in Amersfoort maakte hij zich veelvuldig schuldig aan mishandelingen van gevangenen. Hij was betrokken bij de executie van 77 Russische en ca.200 niet-Russische gevangenen. Na de bevrijding werd Berg ter dood veroordeeld; een gratieverzoek werd afgewezen. In 1949 was hij de eerste die – onverwachts – het commando ‘vuur’ riep tegen het executiepeloton. Geld Maandelijks mochten gevangenen een geldbedrag van ten hoogste f 20,00 ontvangen (voor Joodse gevangenen gold deze regeling niet). Het Nederlandse geld werd omgewisseld voor "Kantinegeld" want het bezit van Nederlands geld was verboden. In de kantine kon men verschillende zaken kopen: ammoniakkoeken, visjes in zuur, mosselen in een potje, fruit en heel soms vijftig gram vochtige 'eigenteelt' tabak. De bevrijding Na de overname door het Rode Kruis op 19 april 1945 - en het vertrek van de Duitse kampleiding op 20 april - vormde Kamp Amersfoort een wankele enclave in bezet gebied. Onderhandelingen leidden uiteindelijk tot een wapenstilstand en kort daarna, op 5 mei, tot de capitulatie van de Duitse legers. Twee dagen later reden Engelse militairen het kamp binnen en was het kamp definitief bevrijd. Pas toen bleek de ware omvang van wat zich in en om Kamp Amersfoort had afgespeeld. De DIB (Dienst Identificatie en Berging) was belast met de berging van honderden slachtoffers. Van september 1945 tot september 1946 werd het kamp in gebruik genomen als Bewarings- & Verblijfskamp voor personen die van collaboratie verdacht werden. Op 7 mei arriveerde een kleine colonne voertuigen van een Engelse verkenningseenheid in het kamp. De militairen behoorden tot de Britse 49th West Riding Infantry Division, die in het Canadese Eerste Leger was opgenomen. De militairen werden vergezeld door twee oorlogscorrespondenten. Allen werden uitbundig begroet door de aanwezige (voormalige) gevangenen. Bronnen: http://www.cympm.com/ http://nl.wikipedia.org/ http://kampamersfoort.erfgoededucatie.nl/ http://www.kampamersfoort.nl/