Zeeschildpadden

Algemene informatie
Landschildpadden, zeeschildpadden en moerasschildpadden zijn snel uitstervende reptielen met een hoornen of lederachtig schild. Net als alle andere reptielen zijn schildpadden koudbloedige dieren (Dat wil zeggen dat hun lichaamstemperatuur afhankelijk is van de omgevingstemperatuur. Dus als het koud is, zijn deze dieren koud; en als het warm is, zijn deze dieren warm. De meeste reptielen voelen zich het prettigst als het lekker warm is). Fossielen hebben uitgewezen dat de eerste schildpadden ongeveer 180 miljoen jaar geleden leefden. Ze bestonden dus als toen de eerste dinosaurussen verschenen en leefden nog steeds toen de laatste dinosaurus uitstierf. Zoals de naam al doet vermoeden leven landschildpadden op het land, zeeschildpadden in zee en moerasschildpadden in moerassen of andere gebieden met zoet water. Er bestaan 244 soorten schildpadden: 41 soorten landschildpadden, 7 soorten zeeschildpadden en 196 soorten moerasschildpadden.

De zee schildpadden
Eerst wil ik wel even zeggen dat zeeschildpadden NIET gelijk zijn aan waterschildpadden!!! Het begrip waterschildpadden is veel ruimer en zeeschildpadden zijn een groep van de waterschildpadden. Tot de groep waterschildpadden behoren ook enkele moerasschildpadden en “huisschildpadden”.


Geschiedenis
Schildpadden leven al miljoenen jaren op aarde (ze leefden al van in de tijd van de dinosaurieërs) en in al die tijd zijn ze maar weinig veranderd. Ongeveer 150 miljoen jaar geleden leefden er 4 verschillende families zeeschildpadden (toxochelidae, protostegidae, cheloniidaeen en dermochelyidae), verspreid over de wereldoceanen. Van deze 4 families zijn er tegenwoordig op de wereld nog maar 2 te vinden: cheloniidae en dermochelyidae.
Binnen de familie van de cheloniidae zijn er zes soorten te onderscheiden: de zeven soorten zeeschilldpadden met uitzondering van de lederschildpad. In de familie van de derochelyidae is er nog maar in soort: de net vernoemde lederschildpad.

Soorten
We kennen minstens zeven soorten zeeschildpadden. Wetenschappers twijfelen of de zwarte zeeschildpad een aparte soort is. Misschien is het een donkere variant van de groene zeeschildpad. Deze zwarte schildpad komt ten westen van Midden-Amerika voor.

De soorten:
Nederlands benaming Latijnse benaming Plaats van voorkomen
Groene zeeschildpad
Chelonia mydas rond de evenaar
Lederschildpad
Dermochelys coriacea van de tropen tot in koud water
Karetschildpad
Erethmochelys imbricata bij koraalriffen
Dikkopschildpad
Caretta caretta in koelere zeeën
Platrug zeeschildpad
Natator depressus bij Australië
Warana Lepidochelys olivacea over de hele wereld
Kempse zeeschildpad
Lepidochelys kempii vooral in de Golf van Mexico

De groene zeeschildpad (omdat het vet, calipash, een groene kleur heeft) wordt in de volksnaam ook wel eens “soepschildpad” genoemd (omdat deze schildpad de beste kwaliteit vlees heeft). Een tweede naam voor de Warana is de Olive Ridley dwergschildpad en voor de dikkopschildpad is dat de onechte karetschildpad.

Plaatsen van voorkomen
Zeeschildpadden leven in de warme zeeën over de hele wereld. Ze komen vooral voor rond de evenaar, in Amerika, Afrika, Azië en Australië. Ook in Europa komen zeeschildpadden voor. Daar leven ze in de Middellandse Zee, maar ook in de Noordzee en zelfs bij IJsland zijn zeeschildpadden gezien.


Bouw
Rugschild
Rugschild platter en minder zwaar dan bij landschildpadden.

Kop
De kop van een schildpad is meestal stomp en hoekig. De kaken bestaan uit twee randen van hoornplaten, die de schildpad gebruikt als messen.
• Bek
Geen tanden, wel een scherpe rand. Net een snavel. De verschillende soorten zeeschildpadden leven van verschillende soorten voedsel. Aan de bek is dit te zien. De groene zeeschildpad heeft als enige een gekartelde onderkaak om zeegras mee af te scheuren.
• Ogen
Ziet onder water veel beter dan erboven.

Staart
Bij sommige soorten heeft het mannetje een veel langere staart dan het vrouwtje. Belangrijk bij de paring.

Duimnagel
Het mannetje heeft een lange duimnagel op zijn voorpoten om het rugschild van het vrouwtje tijdens de paring mee vast te grijpen. Bij vrouwelijke zeeschildpadden is de nagel wel aanwezig maar een stuk kleiner.

Nek
Kop kan niet onder het schild worden teruggetrokken.

Poten

Zeeschildpadden hebben geen echte poten. Hun poten zijn vervormd tot grote, dikke zwemvliezen.
• Voorpoten
De armen zijn flippers: daarmee 'vliegt' hij door het water.
• Achterpoten
Onder water om mee te sturen. Boven water om kuil mee te graven voor de eieren.

Groei
In het begin groeien schildpadden erg snel, maar naarmate ze ouder worden neemt de groeisnelheid af. Onder normale omstandigheden kunnen land- en moerasschildpadden in hun eerste jaar 9cm groeien. Zeeschildpadden zijn bij geboorte al 10-12cm lang en na twaalf maanden 20-30cm. Deze cijfers kunnen natuurlijk toenemen als de dieren in gevangenschap leven, want er is dan altijd voldoende voedsel aanwezig.
Als ze eenmaal volgroeid zijn, beginnen land- en moerasschildpadden de randen aan het rugpantser te verliezen. De oudste schildpadden hebben de zachtste schilden.

Voedsel
Zeeschildpadden halen hun voedsel uit de zee, maar ze eten niet allemaal hetzelfde. De dikkopschildpad eet bijvoorbeeld graag oesters, de lederschildpad duikt liever naar diep water om kwallen te zoeken. De karetschildpad plukt sponzen, zeedieren die veel op koraalriffen zitten. De groene zeeschildpad is de enige die geen andere dieren eet. Hij eet planten en zeegras, dat hij in ondiep water van de bodem graast.
Voortplanting en kweek

Om zich voort te planten gaan schildpadden altijd terug naar het strand waar ze geboren zijn, ook al is dat duizenden kilometers. Uit onderzoek naar de navigatiesystemen van zeeschildpadden is gebleken dat zij zich oriënteren op de richting van de golven en de deining en dat zij ook gebruik maken van het magnetisch veld van de aarde. In de hersencellen van zeeschildpadden werden magnetiet deeltjes aangetroffen. Zeeschildpadden zijn boven water sterk bijziend, om deze reden is het zeer onwaarschijnlijk dat zij zich op hemellichamen zouden oriënteren. Bij het naderen van de kust maken zij zeer waarschijnlijk (mede) gebruik van hun reuk om hun neststranden terug te kunnen vinden.

Zeeschildpadden paren in open zee. De copulatie kan wel zes uur duren. Het vrouwtje paart in een korte periode met verscheidene mannetjes en slaat het sperma op. De seksen onderscheiden zich veelal doordat het mannetje een vlakker of zelfs hol gevormd buikschild heeft.
Dit is in verband met de paring. Ook is het mannetje vaak kleiner dan het vrouwtje.
Als het donker is, kruipt het vrouwtje daarna aan land. Voor een zeeschildpad is dat een zware en gevaarlijke klus. Lopen kost een zeeschildpad veel moeite en snel wegkomen voor een dier dat van schildpadden houdt, zit er niet in.Als ze eenmaal een geschikte plaats heeft gevonden bigint ze met het graven van een kuil. De zeeschildpad verbergt haar eitjes op het strand onder een laagje zand. De eitjes zien eruit als zachte pingpongballetjes en een zeeschildpad legt er ongeveer honderd en soms zelfs tot tweehonderd per keer. Sommige zeeschildpadden stampen het zand waarmee de eitjes zijn afgedekt nog een beetje aan door er met de onderkant van hun schild op heen en weer te wiebelen. Zo valt het nest minder op.
Daarna broedt de zon ze in 55 tot 75 dagen uit. De warmte van de zon bepaalt of er jongetjes of meisjes uit de eieren komen. Is het erg warm, dan komen er meer meisjes. Bij lage temperaturen komen er meer jongetjes. Is alles normaal, dan komen er ongeveer evenveel jongetjes als meisjes. Eenmaal uit het ei, gaan de jonge zeeschildpadjes als het donker is op een holletje naar zee. Degene die dat halen, leven daar de eerste jaren van kleine zeedieren. Zelf zijn ze ook voedsel voor andere zeedieren en voor vogels. Van elke duizend kleine zeeschildpadjes, worden er met al die gevaren maar enkele volwassen. Dat duurt lang: minstens tien en soms wel vijftig jaar. Maar dan nog hebben ze een flinke tijd voor zich, want zeeschildpadden kunnen meer dan honderd jaar oud worden.
De eerste dagen kunnen de hatchlings nog niet duiken. Zij drijven en zwemmen aan het oppervlak. Gedurende het eerste jaar of langer houden zij zich op in open zee. De hatchlings van de groene zeeschildpad zijn van boven donker en van onder licht van kleur zodat zij aan het oppervlak in de open zee enige camouflage hebben. Een dergelijk kleurpatroon noemt men "countershading". Zeevogels kunnen de schildpadjes hierdoor tegen de donkerblauwe achtergrond van de zee moeilijker waarnemen, terwijl roofvissen de lichte buikzijde van het diertje niet makkelijk te zien krijgen tegen de lichte achtergrond van de onderkant der golven. De hatchlings van de groene zeeschildpad zijn van boven donkergrijs gekleurd en van onder wit, die van de karetschildpad en de dikkop zeeschildpad zijn meer bruin of grijs over het hele lichaam, maar aan de benedenzijde iets lichter van kleur. De andere zeeschildpadden (met uitzondering van de lederbek) keren weer naar de kustwateren terug. Soms houdt men bij de programma's waarbij de schildpadden op het strand beschermd worden, een deel van de hatchlings achter en kweekt deze op tot een formaat waarop zij veel minder kwetsbaar zijn voor natuurlijke vijanden. De jonge dieren worden dan in geschikte habitats in de kustwateren losgelaten. De dieren slaan de fase in open zee dan geheel over. Dit noemt men "headstarting", d.w.z. de dieren een voorsprong geven. Ook hier blijft de vraag of de dieren misschien essentiële "imprinting" gemist hebben en in hoeverre zij zich voldoende aan het leven in het wild kunnen aanpassen. Met name is het de vraag of deze dieren later neststranden kunnen bevolken en op normale wijze aan het reproductieproces kunnen deelnemen.

Belang van de zeeschilpad
Ecologische waarde
Zeeschildpadden hebben een belangrijke rol in de zeeën en oceanen over de hele wereld. De karetschildpad helpt bijvoorbeeld koraalriffen gezond te houden door sponzen te eten. Groene zeeschildpadden houden veel van zeegras en helpen het zeegrasbedden kort te houden. En gezonde koraalriffen en zeegrasbedden zijn weer belangrijk voor vele andere soorten zeeleven, waaronder veel vissen die door mensen worden gegeten. De lederschildpad eet vooral kwallen en gaat daarom kwallenplagen tegen. Dat is niet alleen fijn voor mensen, maar ook voor de visstand omdat kwallen weer visjes en vislarven eten.

Economische waarde
Mensen vangen al eeuwen zeeschildpadden. Dit brengt de diersoort helaas ook in gevaar. Maar voor sommige mensen zijn zeeschildpaddenvlees en eieren een belangrijk deel van hun dieet. In veel landen heeft het eten van eieren, vlees en bloed van de zeeschildpadden niet alleen voedingswaarde, maar ook een rituele betekenis.

De laatste jaren worden levende zeeschildpadden steeds belangrijker voor het inkomen van mensen die bij zeeschildpadden in de buurt leven. Steeds meer toeristen willen namelijk zeeschildpadden zien. En ecotoerisme is een bron van inkomsten, bijvoorbeeld door overnachtingen van toeristen. Zo betalen toeristen voor een 'Turtle Watch'. Ook onderzoek naar zeeschildpadden en educatie leidt tot nieuwe werkgelegenheid.

Culturele en emotionele waarde
De zeeschildpad spreekt zeer tot de verbeelding als symbool, voor bijvoorbeeld nationale identiteit en milieubesef. De dieren worden geassocieerd met kracht, hoge ouderdom, vruchtbaarheid en bescherming tegen kwaad. Bij diverse volkeren speelt de zeeschildpad een culturele en religieuze rol. Zo geloven de Seri Indianen dat de wereld begon op de rug van een gigantische lederschildpad. In India wordt de schildpad gezien als de tweede reïncarnatie van de machtige god Vishnu. Ook in de Maya cultuur werd de zeeschildpad vereerd.

Grootste vijand
De grootste vijand van de schildpad is de mens. Bijna alle zeeschildpadden worden met uitsterven bedreigd omdat mensen de stranden inpikken waar de schildpadden al sinds jaar en dag hun eieren leggen. Verder eist de garnalenvisserij zijn tol: veel zeeschildpadden raken verstrikt in de garnalennetten en verdrinken. Ook landschildpadden hebben het zwaar te verduren. Ze worden door mensen uit de natuur weggehaald en vervolgens als huisdier verkocht. Veel schildpadden overleven de vangst of de reis niet. En de schildpadden die wel in leven blijven, worden vaak door ondeskundigheid slecht verzorgd. Hierdoor gaan ze alsnog binnen korte tijd dood, terwijl veel landschildpadden in de vrije natuur gemakkelijk 60 tot 100 jaar oud kunnen worden.
Een voorbeeld: enkele decennia geleden waren er nog minstens 40.000 Kemps zeeschildpadden in Mexico. Een paar jaar geleden waren het er nog geen 500. Belangrijkste oorzaken: het rapen van eieren door de lokale bevolking en verstrikking in netten voor de garnalenvisvangst. Nu neemt het aantal schildpadden gelukkig weer langzaam toe.

Natuurlijke vijanden
De volwassen zeeschildpadden kunnen door haaien en tandwalvissen (zoals orca's) gegrepen worden. De tijgerhaai (Galeocerdo cuvieri) is een haai die o.a. schildpadden eet. De tanden van deze haai hebben een kartelrand waarmee het schild van zelfs vrij grote schildpadden opengereten kan worden. De zeeschildpadden kunnen hun flippers niet geheel intrekken; bij gevaar drukken zij de flippers tegen het lichaam. Er worden soms zeeschildpadden aangetroffen die een flipper of delen daarvan missen.

Bedreigingen
Ziektes
Zeeschildpadden kunnen vele ziektes krijgen, maar er is een toenemend aantal zeeschildpadden met fibropapilloma, een soort kanker. Mogelijke oorzaken van deze ziekte zijn vergiftiging door bacteriën in het zeegras, parasieten, stijgende watertemperaturen en vervuiling. Hierdoor wordt het immuunsysteem van de dieren waarschijnlijk aangetast. Op sommige plaatsen heeft 70-90% van de zeeschildpaddenpopulatie te kampen met tumoren.


Vernietiging van het leefgebied
Steeds meer mensen brengen hun vakantie graag door aan een warm strand. Als dat een legstrand is, levert dat al snel problemen op voor zeeschildpadden. En voor de jonge zeeschildpadjes. Nesten worden vaak (per ongeluk) kapot gemaakt door bijvoorbeeld parasols van badgasten. Bij veel stranden is het door het toenemende toerisme zo druk geworden dat zeeschildpadden er niet meer durven te komen. Bebouwing, lawaai en licht (denk aan discotheken) schrikken de dieren af. Lichten van hotels en auto’s bij het legstrand brengen de pas uitgekomen zeeschildpadjes in de war. Die verwarren de lichten met het maanlicht boven zee en kunnen de weg naar het water niet meer vinden. Ook staan belangrijke voedselgebieden zoals koraalriffen en zeegrasvelden onder druk door vernietigende vismethoden, vervuiling, massatoerisme en klimaatverandering.

Consumptie van zeeschildpaddenvlees en eieren
Jagen en het rapen van eieren zijn belangrijke oorzaken van de afname van het aantal zeeschildpadden. Zeeschildpadden worden gevangen voor hun schild, vlees, olie en huid. De groene zeeschildpad heeft zijn naam en bijnaam (soepschildpad!) zelfs gekregen door zijn groene lichaamsvet dat gebruikt wordt in schildpadsoep. Ook worden van vrijwel alle soorten zeeschildpadden de eieren uitgegraven voor consumptie. Soms als lekkernij, maar in sommigelanden zelfs omdat mensen denken dat het een stimulerende werking heeft op de geslachtsdrift.

Internationale handel
Nog steeds is er wereldwijd veel vraag naar producten van zeeschildpadden, zoals het schild van de karetschildpad, het vet van de groene zeeschildpad en het leer van de warana. In de koloniale tijden was vooral Europa een grote afnemer van zeeschildpadproducten. Tegenwoordig is de handel in zeeschildpadproducten gelukkig in veel landen verboden. Toch wordt er -vaak illegaal- nog veel in producten van zeeschildpadden gehandeld. Van het schild van de karetschildpad worden bijvoorbeeld sieraden en souvenirs gemaakt. Handel blijft daarmee een belangrijke bedreiging voor zeeschildpadden.

Verdrinking in netten
Zeeschildpadden raken vaak onbedoeld verstrikt in visnetten. Hierdoor kunnen ze geen adem meer halen en verdrinken ze. Wereldwijd komen jaarlijks honderdduizenden zeeschildpadden om door verstrikking in netten van garnalenvissers, gewone visnetten en 'longlines'; lange lijnen met haken die gebruikt worden bij bijvoorbeeld tonijnvisserij. En er komen steeds meer grote visnetten bij.

Vervuiling van de zee
Vervuiling op zee door olie en afval kan riffen en zeegrasvelden beschadigen. Afval is ook erg gevaarlijk. Veel zeeschildpadden stikken in plastic zakken doordat ze denken dat het kwallen zijn. Ook vervuiling van stranden maakt het lastig voor de vrouwtjes om hun eieren te leggen en voor de kleintjes om de zee te bereiken.


Aanvaringen met boten
Hoewel alle zeeschildpadden (op de lederschildpad na) harde schilden hebben, zijn ze niet bestand tegen aanvaringen met boten. Door botsingen met scheepsrompen of propellers komen veel dieren om het leven. Zeeschildpadden die dicht aan de oppervlakte blijven, om te zonnen, te paren of te ademen, lopen een groot gevaar om met schepen in botsing te komen.

Klimaatsverandering
Klimaatverandering en de opwarming van de aarde brengen grote gevaren voor zeeschildpadden met zich mee. Bij een hogere temperatuur van de nesten stijgt het percentage vrouwtjes dat wordt geboren, waardoor het natuurlijk evenwicht kan worden verstoord. Ook zou een groter aantal tropische stormen nog meer schade toebrengen aan de nesten van zeeschildpadden. Verder kan de stijgende zeespiegel legstranden in gevaar brengen.

Wat kunnen we er aan doen?
Niet aan alle bedreigingen kunnen we iets doen. Maar aan de allergrootste problemen wel.
Vooral aan het probleem dat de schildpadden vast te komen zitten in netten kan iets gedaan worden. Als vissers netten gebruiken met speciale luikjes erin, kunnen de zeeschildpadden hieruit ontsnappen. Deze luikjes zijn niet zo erg duur en vissers vangen hierdoor nauwelijks minder vis. Ook moet men voorkomen dat de versleten netten niet zomaar weggeworpen worden in de zee. Verder probeert men te bereiken dat de belangrijkste legstranden tot beschermde reservaten worden verklaard. Ook kunnen nestgebieden worden beschermd door bijvoorbeeld zandwinning te verbieden, geen auto's toe te laten, de hoeveelheid licht te verminderen, obstakels weg te halen en nesten te beschermen. En ook aan de handel kan iets gedaan worden.
Over de landsgrenzen, dus voor internationale handel, helpt het CITES-verdrag de zeeschildpadden. In dit verdrag staan afspraken van inmiddels meer dan 160 landen over de internationale handel in bedreigde dieren en planten. Voor zeeschildpadden betekent dit dat al deze landen hebben afgesproken geen internationale commerciële handel in zeeschildpadden en producten meer toe te staan.
Naast wetgeving en controle speelt ook voorlichting een belangrijke rol in de strijd tegen handel in zeeschildpadden. Daarom vertelt onder andere het Wereld Natuur Fonds (de organisatie die er het meest mee bezig is) bijvoorbeeld aan toeristen dat het verboden is om producten of souvenirs van zeeschildpadden mee te nemen naar hun land.

Feiten en cijfers
Snelle zwemmers

Schildpadden worden vaak als voorbeeld gebruikt van hoe langzaam je kunt gaan. Dat geldt niet voor een zwemmende zeeschildpad. Met zijn platte schild glijdt hij makkelijk door het water. Met zijn lange voorpoten die aan het uiteinde een soort roeispanen hebben, kan hij veel kracht zetten. Daardoor haalt een zeeschildpad bij het zwemmen hoge snelheden. Een groene zeeschildpad kan met 35 kilometer per uur door het water en dat maakt hem tot het snelste reptiel. Zeeschildpadden zien beter onder dan boven water en zwemmen ook het liefst onder de oppervlakte. Dat kunnen ze zonder problemen een kwartier volhouden. Dan moeten ze naar boven om lucht te halen. Wanneer ze het rustig aan doen, kunnen ze uren op de bodem van de zee blijven liggen. Sommige zeeschildpadden doen daar zelfs een winterslaap.
Getallen
1. Zwaarste zeeschildpad: 961 kilo.
2. Maximale leeftijd: waarschijnlijk meer dan 100 jaar.
3. Afstand die sommige zeeschildpadden afleggen om hun eitjes te leggen: meer dan 10.000 kilometer.
4. Sommige zeeschildpadden kunnen honderden meters diep duiken.
5. Gemiddeld leggen zeeschildpadden 100 eieren per keer, het aantal kan oplopen tot 200.
6. Zeeschildpadden spenderen slechts 3-6% van hun leven aan het wateroppervlak.
7. De groene zeeschildpad kan in het wild 80 jaar tijd nodig hebben voordat zij eieren gaat leggen, de dikkop zeeschilpad daarentegen maar 13 tot 20 jaar.