Anticonceptie voor mensen met een verstandelijke beperking

KRANTENARTIKEL:
Vrijspraak voor minderbegaafde ouders van baby Naomi
ARNHEM - De rechtbank in Arnhem heeft maandag twee jonge, minderbegaafde ouders (20 en 22 jaar) uit Den Bosch wegens gebrek aan bewijs vrijgesproken van de dood op hun tien dagen oude baby Naomi. Het kind overleed op 17 juni aan een hersenbloeding, veroorzaakt door het shaken baby syndroom.
Uitgegeven: 10 januari 2005

Het Openbaar Ministerie (OM) zei vorige week ervan overtuigd te zijn dat een van beide ouders juni in Ochten hun dochtertje in paniek door elkaar heeft geschud met als gevolg dat het kind is overleden.
Toch eiste de officier vrijspraak omdat hij niet kon bewijzen wie van de twee het heeft gedaan. De ouders, die kapot zijn van verdriet, hebben steeds ontkend dat zij hun dochtertje hebben geschud of geslagen.

De jonge ouders zaten in een hulpverleningstraject en woonden op een zorgboerderij in Ochten. Daar was het volgens de ouders een onhygiënische bende. Muizen liepen er over het aanrecht. Ook werd volgens hen de kachel soms expres laag gedraaid. De baby dronk niet goed.
Paniek
Een medebewoner verklaarde tegenover de politie dat hij heeft gezien dat de vader Naomi in de lucht gooide om haar op die manier wakker te krijgen. De moeder beaamde dat, maar trok later haar verklaring in. De ouders raakten erg in paniek als de baby huilde. In hun onmacht belden zij dan vaak de verloskundige.
Zo ook in de fatale nacht van 15 op 16 juni. Toen ontdekte de moeder dat de baby weer niet wilde drinken, heel koud aanvoelde en een vreemde kleur had. Zij wekte haar vriend en samen belden zij de verloskundige. Die stelde de ouders gerust, maar 's ochtends na een nieuw telefoontje van de vader vertrouwde de vrouw het toch niet.
Coma
Zij ging naar de ouders toe en ontdekte dat de baby in coma lag en een zwakke ademhaling had. Ze nam het kind mee naar het ziekenhuis waar het de volgende nacht stierf.
Onderzoek toonde aan dat de baby een blauwe plek op de wang had en blauwe plekken op de billen en dat ze was overleden als gevolg van het shaken baby syndroom.
De rechtbank is ervan overtuigd dat de baby is gestorven als gevolg van het door elkaar schudden of het in de lucht gooien, maar bewijs daarvoor ontbreekt.
---------------
Na dit incident was er een hele media campagne geweest die pleit voor verplichte anticonceptie, waaronder sterilisatie, voor mensen met een verstandelijk gehandicapt. Maar doet men hier wel goed aan?

KRANTENARTIKEL:
Advies Gezondheidsraad over anticonceptie voor mensen met een verstandelijke beperking
Dit is de ZetNet nieuwsrubriek. Het artikel is geplaatst op 23 oktober 2002


Mensen met een verstandelijke handicap zijn als ouders niet wezenlijk anders dan mensen zonder verstandelijke beperkingen. Ze zijn vooral meer kwetsbare ouders, die in sommige gevallen met de nodige ondersteuning adequate opvoeders kunnen zijn. In andere gevallen (bijvoorbeeld beneden een IQ van zestig) is het opvoeden van een kind echter een te zware belasting, met nadelige gevolgen voor zowel ouder als kind. Als dat zo is, of als een kinderwens ontbreekt, is er bij seksuele activiteit een vorm van anticonceptie wenselijk die effectief is, maar ook zo min mogelijk belastend en ingrijpend. Zowel de betrokkene zelf als de hulpverlener hebben vaak moeite om gefundeerd te beslissen over ouderschap en anticonceptie. Meer openheid en discussie, maar ook educatie en ondersteuning, zijn gewenst. Dit schrijft de Gezondheidsraad in een advies dat vandaag wordt aangeboden aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

De laatste decennia streven beleidsmakers en zorgverleners ernaar de leefsituatie van mensen met een verstandelijke beperking zoveel mogelijk overeen te laten komen met die van niet-gehandicapten. Daardoor zijn mensen met een verstandelijke beperking steeds meer in staat om hun seksualiteit te beleven en relaties aan te gaan. Maar deze ontwikkeling roept ook vragen op over de mogelijkheden van ouderschap en het gebruik van anticonceptie voor deze groep – vragen waar onder andere artsen in toenemende mate mee geconfronteerd worden. Het advies heeft als doel hun meer houvast te geven in het omgaan met deze vragen.

Voorop staat dat mensen met een verstandelijke beperking burgers zijn met dezelfde rechten en plichten als ieder ander. Dit betekent in de spreekkamer van de arts dat deze gewicht hecht aan het oordeel van de patiënt over mogelijk ouderschap of anticonceptie. Dit oordeel legt meer gewicht in de schaal naarmate de patiënt beter in staat is de gevolgen van een beslissing te overzien. Wanneer met een wilsbekwame patiënt een meningsverschil ontstaat over de mogelijkheid van ouderschap, kan de arts hem of haar niet dwingen tot (een bepaalde vorm van) anticonceptie. Dit zou de lichamelijke integriteit aantasten. De Gezondheidsraad is van mening dat de arts alleen mag proberen de patiënt in een dialoog te overtuigen. Die dialoog verloopt in de praktijk helaas niet altijd goed. Te vaak wordt gedacht dat mensen met een verstandelijke handicap niet voor rede vatbaar zijn. Zij kunnen veel meer dan nu ondersteund worden om hun autonomie te ontwikkelen. Daarnaast werken artsen onder grote tijdsdruk, en hebben zij niet altijd de benodigde kennis.

Er zijn situaties waarin het denkbaar is dat het belang van een derde, zoals een eventueel kind, zwaarder moet wegen dan de wens van de patiënt. Dit roept de vraag op of dan wèl onder dwang anticonceptiemiddelen toegediend mogen worden. Volgens de wet is het gebruik van dwang slechts toegestaan om het belang van de patiënt te beschermen en alleen als deze wilsonbekwaam is. De Gezondheidsraad hecht grote waarde aan het voorkómen van onverantwoord ouderschap, maar bepleit op dit moment nog geen aanpassing van de wet die dwang ook in andere gevallen zou toestaan. Eerst moet de praktijk van hun ouderschap veel duidelijker in kaart gebracht worden. Ook kunnen ouders met een verstandelijke beperking nog veel beter ondersteund worden. Pas daarna is een eventuele politiek-maatschappelijke afweging op haar plaats.
Wanneer iemand met een verstandelijke beperking tot anticonceptie besluit, moet de arts helpen een middel te kiezen dat past bij de vaardigheden en wensen van de betrokkene. Ook hiervoor is weer tijd en specifieke kennis nodig die nu vaak ontbreekt. Toch is dit essentieel. Pas wanneer er voldoende ondersteuning is van patiënten en hulpverleners in de afwegingen rond ouderschap en anticonceptie, kan het principe van gelijkwaardig burgerschap voor mensen met een verstandelijke handicap ook in de praktijk betekenis krijgen.

Staatssecretaris Ross van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport geeft op zijn vroegst over drie maanden een reactie op het voorstel. Het ministerie laat daarentegen wel weten dat de hulpverlening aan verstandelijk gehandicapten rond seksualiteit en anticonceptie beter moet en dat huisartsen en andere zorgverleners vaak niet weten hoe te handelen. Een dezer dagen zal Zetnet, middels een minderheidsstandpunt van een van de leden van de betreffende commissie, nader aandacht aan dit thema besteden.
-----------------------------
Staatssecretaris Ross van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport vraagt Gezondheidsraad om advies over anticonceptie voor mensen met een verstandelijke beperking. Dus de stelling is: moeten mensen met een verstandelijke handicap nou wel of niet gedwongen worden tot sterilisatie?

Voorargumenten in het artikel:
1) In sommige gevallen (bijvoorbeeld beneden een IQ van zestig) is het opvoeden van een kind een te zware belasting, met nadelige gevolgen voor zowel ouder als kind.
2) Er zijn situaties waarin het denkbaar is dat het belang van een derde, zoals een eventueel kind, zwaarder moet wegen dan de wens van de patiënt.


Tegenargumenten in het artikel:
1) Mensen met een verstandelijke handicap zijn als ouders niet anders dan mensen zonder verstandelijke handicap.
2) Voorop staat dat mensen met een verstandelijke beperking burgers zijn met dezelfde rechten en plichten als ieder ander.
3) Volgens de wet is het gebruik van dwang slechts toegestaan om het belang van de patiënt te beschermen en alleen als deze wilsonbekwaam is.
4) Wanneer met een wilsbekwame patiënt een meningsverschil ontstaat over de mogelijkheid van ouderschap, kan de arts hem of haar niet dwingen tot (een bepaalde vorm van) anticonceptie. Dit zou de lichamelijke integriteit aantasten.

Achterliggende voorargumenten:
Het blijft een feit dat verstandelijk gehandicapten amper voor zichzelf kunnen zorgen, laat staan voor een kind. En als deze wel voor zichzelf kunnen zorgen dan blijft het ouderschap toch nog een te zware opgave. Daar komt nog bij dat het geboren kind een grotere kans heeft op ziektes, omdat het bijvoorbeeld erfelijk kan zijn. Hoe kunnen twee verstandelijke gehandicapten dan nog voor een ziek kind zorgen. Voor mensen zonder afwijking is het al moeilijk genoeg. Het incident dat hier bovenaan heeft plaatsgevonden kan vaker voorkomen. Dat willen wij toch niet hebben? Dan hebben we het kind nog. Als deze later groot wordt en gezond is, dan kunnen de gehandicapte ouders het kind niet helemaal meer bijbenen. Wanneer een kind groot is heeft deze niet alleen maar de liefde van de ouders nodig. Daar komt dan veel meer bij kijken.

Achterliggende tegenargumenten:
Ten eerste geldt in Nederland het recht op gelijkwaardig burgerschap voor mensen met een verstandelijke handicap. Dus in Nederland zijn dit soort verplichtingen helemaal niet toegestaan. En al helemaal als (op grond van wetenschappelijk onderzoek) vaststaat dat verstandelijke vermogens niet de belangrijkste factor vormen voor goed of slecht ouderschap. Mocht dit wel zo zijn, dan zijn mensen met een verstandelijke handicap niet de enige risico-ouders. Jonge meisjes, junkies en yuppies behoren hier toch ook bij? Maar wie is nou geen risico-ouder? Of ligt het aan het IQ? Is het ouderschap voor mensen met een IQ lager dan 60 te zwaar? Maar als dit zo is dan geldt dit advies en/of verplichting niet alleen voor mensen met een verstandelijke handicap maar ook voor mensen met een lage IQ. Waarom worden juist alleen de mensen met een verstandelijke handicap iets verplicht?

Eigen mening:
Zelf had ik nog geen mening voor ik me in dit onderwerp had verdiept. In eerste instantie ben ik het helemaal niet mee eens met de verplichte sterilisatie. Iets iemand verplichten werkt altijd averechts en lijkt me moreel onjuist. Een persoon met een verstandelijke handicap en een kinderwens kan altijd nog een kind adopteren als hij/zij gesteriliseerd is. Het steriliseren heeft dus geen nut.

Toch ben ik van mening dat verstandelijk gehandicapten geen kind kunnen opvoeden. Dit is niet goed voor het kind zelf. Ze kunnen worden mishandeld omdat men in paniek raakt als het kind huilt (zoals in het artikel ook vermeld wordt). Als het vaker fout gaat thuis kan het kind ook in een tehuis of dergelijke geplaatst worden, wat ook niet erg gezond is. Zo zie je dat het kind toch meer te verduren heeft dan de ouders. Ik vind ook dat het belang van een kind voorgaat op de kinderwens.
Ik ben het er ook mee eens dat niet alleen verstandelijke gehandicapten behoren tot de risico-ouders. Niet alleen een verstandelijke gehandicapte kan een kind mishandelen enz. Daarom moeten alle risico-ouders worden begeleidt bij hun zwangerschap en bij het grootbrengen van kinderen of van hun kinderwens worden ontmoedigd.