Boeddhisme vergeleken met het Christendom

In dit hoofdstuk ga ik het Boeddhisme op een aantal punten met het Christendom vergelijken.

In vergelijking met het Christendom moet men niet alleen naar de verschillen, maar met name ook naar de overeenkomsten kijken, en zich daarbij de volgende vraag te stellen: Welke waarden en voorstellingen zouden Boeddhisten in hun eigen traditie kunnen vinden, die in beginsel ook in het Christendom worden gevonden? Zou het verhaal van de Boeddha vergeleken kunnen worden met het verhaal van Christus? In hoeverre bestaat er een overeenkomst tussen de boeddhistische leer, dat de onwetende mens "verlichting" kan vinden en de evangelische oproep aan "blinden" om weer "ziende" te worden? Wanneer boeddhisten aan het bestaan van een godheid geen betekenis toekennen, waar zou de vergelijking dan kunnen inzetten?

Het belangrijkste verschil tussen het Boeddhisme en het Christendom is toch wel dat het Boeddhisme geen echte godsdienst is, maar eerder een levensbeschouwing.

Bij het Christendom wordt er van één God uit gegaan, bij het Boeddhisme komt al het geloof uit de mens zelf, er is geen God.
Het Boeddhisme gelooft niet in goden, maar in de mens zelf. Het is immers de mens die zijn leven waar moet maken en doen wat hij denkt dat het beste is. Goden gaan het leven van de mens niet waarmaken, maar voor vele mensen zijn goden een houvast waar ze zich kunnen toe wenden. Boeddhisten zijn ook niet zo gestresst, zoals de westerse mens. Zij hebben middelen zoals yoga om zich te ontspannen en hun geest te verrijken.
Het negatieve aan de godsdienst is dat het eigenlijk een mannenwereld is. Je hoort alleen over monniken en de vrouw wordt ondergewaardeerd. Ook op vlak van bezit en het gehecht zijn aan personen of materiaal verschilt het boeddhisme veel van het Christendom. Ik denk dat het misschien toch belangrijk is om aan iets gehecht te zijn, dan heb je toch nog een houvast. Bepaalde dingen die gevoelens en emoties oproepen kunnen grote steun bieden. Het is voor bijna iedereen onmogelijk zich niet aan iets te hechten. Iedereen heeft wel iets wat speciaal voor hem of haar is.

Het woord Boeddhisme is afgeleid van Boeddha, de stichter van het Boeddhisme. Dit komt overeen met het Christendom, waarbij de godsdient ook naar de stichter, Christus, vernoemd is.
Een typisch Boeddhistische instelling is sober en zuiver leven.
De monotheïstische godsdiensten kennen als lineaire godsdiensten een Dag des Oordeels waar een persoonlijk god de toewijding en de daden van de gelovige oordeelt. De Oosterse godsdiensten of levensbeschouwingen zijn niet op een persoonlijke god gericht. Het Boeddhisme keert zich tot de menselijke natuur. De vraag wordt gesteld: wat is in potentie aanwezig aan goedheid, als motiverende kracht om het goede te doen. Het Boeddhisme keert zich tot de mens zelf.
Het boeddhisme heeft uiterst rationele kanten, bijvoorbeeld in de wijze waarop het de wereld en de mens onderzoekt.
In het Boeddhisme zijn er 2 strekkingen, namelijk De Hinayastroming en de Mahayana-stroming.
De Mahayana denken over Boeddha op een manier die meer overeenkomt met een gods-idee zoals we dat ook kennen in het Christendom. Zij bidden, net zoals Christenen.
Ze prediken een universeel heil en de universele verlossing van alle levende wezens. Ze geloven dat er verschillende Boeddha’s zijn, die in het verleden, heden en toekomst incarneren op de wereld.

Symbolen en leefregels

Belangrijke symbolen van het Christendom zijn een visje en een kruis.

Het symbool van het Boeddhisme is een wiel met acht spaken. Dat staat voor het "achtvoudige pad". Elke spaak betekent een deel van de levenshouding die je nodig hebt om steeds weer het juiste midden te vinden. Niet te veel of te weinig, steeds zonder overgave, met afstand en "onthecht". Onthecht betekent dat je je niet meer hecht aan spullen en mensen je niet meer laat meeslepen door gebeurtenissen.

Het achtvoudige pad bestaat uit een soort van leefregels, waar Boeddhisten zich aan moeten houden.
De acht stappen van dit pad leiden tot verlichting, en zijn onduidelijk beschreven. Daarom hebben boeddhisten ze in drie groepen ingedeeld:

• Groep 1: Introductie
Deze groep bestaat uit de stappen 1 en 2:
-De juiste zienswijze en
-De juiste bedoeling.
Het zijn de inleidende trappen tot het bereiken van de Verlichting. Als je deze stappen niet volgt, hebben de andere stappen ook geen zin. Met juiste zienswijze wordt bedoeld dat je moet beseffen dat het leven op deze wereld samenhangt met lijden. Juiste bedoelingen slaat er op dat je ook echt aan de slag wil met de verworven ervaringen en kennis.

• Groep 2: Ethiek
Hiertoe behoren de stappen 3 t/m 5.
Dit zijn achtereenvolgens

-De juiste spraak
-De juiste handeling
-De juiste levenswijze.
Deze stappen hebben betrekking op de boeddhistische waarden en normen. Deze worden duidelijk(er) gemaakt door tien voorschriften, genaamd de pancha sila, waar ik het later nog over ga hebben.

• Groep 3: Meditatie
De stappen 6 (juiste inspanning), 7 (juiste waakzaamheid) en 8 (juiste concentratie). Sommige boeddhisten zeggen dat deze stappen enkel door monniken te bereiken zijn.
Met juiste inspanning wordt hier niet bedoeld dat je moet gaan hardlopen, maar dat je kritisch onderzoekt wat er gebeurt in het bewustzijn van de mens. Juiste waakzaamheid wil zeggen dat je alert moet zijn op veranderingen in het bewustzijn. En juiste concentratie wil zeggen dat je je moet concentreren op veranderingen in het bewustzijn.

De voorschriften

Verder heb je nog tien voorschriften die voor leken, monniken en nonnen gelden, ze zijn wel een beetje te vergelijken met de tien geboden uit het christendom.
1. Zich onthouden van doden
2. Niet nemen wat niet gegeven is
3. Zich onthouden van verboden seksuele daden
4. Zich onthouden van onjuiste spraak
5. Afzien van het gebruik van verdovende middelen
6. Afzien van vast voedsel na 12 uur s’ middags
7. Vermijden van muziek, dans, toneel en ander vertier

8. Afzien van het gebruik van parfum en sieraden
9. Zich onthouden van slapen in hoge, zachte bedden
10. Zich onthouden van omgaan met geld of andere waardevolle spullen

De eerste vijf voorschriften gelden voor leken, hoewel zij zich op speciale dagen aan de eerste acht moeten houden. De monniken en nonnen moeten zich aan alle tien de voorschriften houden.

Toch kan men het Boeddhisme linken aan het christendom, want veel regels uit de 10 geboden komen terug in het 8-voudige pad van de Boeddhisten.
De punten die het meeste overeenkomen met het Christendom zijn:
• Gij zult niet doden
• Gij zult niet leugenachtig getuigen
• Je zinnen niet op andermans bezit zetten

Zelfloosheid is misschien wel het moeilijkste begrip van het hele boeddhisme. Ik zal het proberen uit te leggen aan de hand van een voorbeeld.
Een bepaald voorwerp, wat wij als ‘een’ zien, bestaat uit verschillende onderdelen.
Bijvoorbeeld, de computer die voor me staat is eigenlijk niet een ding. Het zijn heel veel dingen. Het bestaat uit een toetsenbord, een scherm, en een kast met apparatuur, en toch wordt het gezien als één voorwerp.
Volgens het boeddhisme is het met de mens net zo: de mens bestaat uit veel verschillende ‘onderdelen.’


Er zouden vijf onderdelen zin:
1. Vorm. Het menselijk lichaam, dus eigenlijk het omhulsel.
2. Gevoel. Lichamelijke of geestelijke gevoelens.
3. De waarnemingen van de zes zintuigen.
4. Impulsen als hebzucht, haat, liefde enz.
5. Het bewustzijn, het resultaat van de waarnemingen van de zintuigen.

Deze vijf onderdelen zouden de mens vormen.

Al eerder had ik verteld dat de godsdienst voornamelijk een mannenwereld is.
Het uitgangspunt van de Boeddhistische leer is dat iedereen de mogelijkheid van het goddelijke en dus van verlichting in zich heeft. Maar in eerste instantie mochten de vrouwen niet toetreden tot sangha, dat is de monnikengemeenschap. Boeddha had geen hoge dunk van de vrouw. Het woord iedereen moet dan ook anders worden geïnterpreteerd. Met iedereen wordt bedoeld mannen uit alle soorten kasten en van verschillende herkomst. Dit was al behoorlijk revolutionair in vergelijking tot het Hindoeïsme waar mensen uit de laagste kaste niet eens aangeraakt mogen worden. Gezien de tijd en in vergelijking tot het Christendom vond ik het niet mogen toetreden tot de sangha van de vrouw niet erg vreemd, in de bijbel was de vrouw ook niet gelijk aan de man.

Bij het Christendom wordt het geloof door strenge regels bepaald, terwijl de regels bij het Boeddhisme eerder aanwijzingen zijn. Het Boeddhisme is minder strak, en mer gericht op het ‘nu’, in plaats van ‘na de dood’. Bij het Christendom gaat het er om goed te leven, en daardoor in de hemel te komen, bij het Boeddhisme gaat het er om goed te leven in evenwicht met je omgeving.

Het belangrijkste doel voor Christenen is de hemel te bereiken, terwijl het hoofddoel voor Boeddhisten een sober en zuiver leven is. De reïncarnatie is ondergeschikt.
Bij het Christendom speelt de kerk een grote rol, terwijl er bij het Boeddhisme geen centraal gezag is. Zo kunnen invloeden van buitenaf veel makkelijker hun intrede doen, zonder de kern van het Boeddhisme te bedreigen.

Voor een goed beeld van het boeddhisme is het ook belangrijk om volgende verschillen te kennen:

- Typerend voor het jodendom en christendom is dat men gelooft in de vooruitgang van de geschiedenis. In de geschiedenis zit aan lijn, die leidt naar een toekomst waarin alles zal beter zijn dan het nu is.
In de oosterse godsdiensten domineert vooral het idee van de herhaling, met voornamelijk het idee van de wedergeboorte.

- Aanhangers van de oosterse godsdiensten hebben meer dan de aanhangers van jodendom, christendom en de islam de neiging om het aardse van weinig betekenis te achten en zich af te keren tegen het actieve leven. Ook de belangstelling voor de dood is in de oosterse godsdienst geringer.

- Oosterse godsdiensten hechten veel belang aan het intuïtieve leven: de waarheid ligt buiten het verstand en is niet met woorden te bereiken.

- Een opmerkelijke eigenschap van de Indische denkers is hun verdraagzaamheid ten opzichte van andersdenkenden. Traditioneel wordt elke godsdienst gezien als een onvolmaakt hulpmiddel om de waarheid te bereiken.
Godsdienstige oorlogen komen hier dan ook minder voor, toch van de zijde van de oosterse godsdiensten zelf.

- De grote godsdiensten kennen in het algemeen veel strakkere organisatievormen dan de oosterse godsdiensten. Een kerkvorm zoals bij de rooms-katholieken is in het oosten volledig afwezig. Bij de oosterse godsdiensten ontbreekt vaak een centraal gezag. Dit heeft tot gevolg dat vreemde invloeden in het boeddhisme gemakkelijk kunnen binnendringen. Bovendien konden op deze wijze binnen het boeddhisme grote verschillen ontstaan.

Bronnenlijst:

-Inleiding in het Boeddhisme


-Boeddhisme - Marien van den Boom
Uitgevers Kok | 2000
-De vijf grote wereldgodsdiensten: Islam, Jodendom, Boeddhisme, Hindoeïsme, Christendom
samengest. door Emma Brunner-Traut; vert. door Geertje van Hoof | Kapellen: Pelckrnans, 1992

www.bun.nl
http://www.efa.nl/levonet/boeddhisme/
http://www.religioustolerance.org/buddhism4.htm
http://www.boeddhaned.org/