X- en O-benen

X-benen (genu valgum) zijn gebogen waarbij de knieën naar elkaar toe staan en de onderbenen naar buiten. Bij O-benen (genu varum) is het precies het omgekeerde: de knieën staan naar buiten en de voeten dicht bij elkaar. Een lichte mate van één van deze varianten is normaal. Baby’s hebben allemaal O-benen, maar dit is normaal gesproken op de leeftijd van drie jaar verdwenen. Een lichte mate van X-benen kan voorkomen bij kinderen van twee tot vijf jaar. Als je op latere leeftijd in lichte mate O- of X-benen hebt is dat geen reden voor medische behandeling. Symptomen • X- of O- stand van de benen. • Na verloop van tijd in toenemende mate problemen bij het lopen, vooral bij de X-benen. • Pijn in de knieën bij het lopen. • Later treedt chronische pijn op. X- en O-benen kunnen aangeboren zijn, maar soms zijn ze het gevolg van verwondingen of reumatische aandoeningen. Vroeger zag men vaak bij kinderen X- en O-benen als gevolg van rachitis (tekort aan vitamine D), maar dit komt nu nog maar zelden voor. X-benen ontstaan ook bij mensen met een knikplatvoet. Hierbij staat de hiel naar buiten en de welving van de voet is verminderd en in extreme gevallen zelfs helemaal plat (platvoet). Er ontstaan dan X-benen als er niets aan gedaan wordt, omdat de benen dan verkeerd belast worden. Bij kinderen verdwijnen X- en O-benen vaak al zonder gerichte oefeningen. Wanneer het kind een ernstige vorm heeft kan dit gecorrigeerd worden met behulp van spalken die `s nachts moeten worden aangelegd. In hele zeldzame gevallen wordt het kniegewricht operatief gespalkt. Hierdoor kan het been niet worden gebogen tijdens de groeiperiode. Wanneer de houding gecorrigeerd is, wordt de spalk verwijderd. Als je sterke X- of O-benen hebt kan dat op den duur een schadelijke uitwerking op de knie hebben. Wanneer dit het geval is moet er een operatieve correctie plaatsvinden om bewegingsstoornissen en slijtage van het kniegewricht te voorkomen. Als je een klein kind hebt moet je ervoor zorgen dat alle periodieke onderzoeken op het consultatiebureau of bij de huisarts worden gedaan. Hierdoor kan een afwijkende stand of houding in een vroeg stadium gecorrigeerd worden. Als je bij je kind een abnormale stand van de voeten of benen opmerkt, kun je het beste even naar de huisarts gaan. Ook mensen die al hun leven lang X- of O-benen hebben kunnen toch beter medisch advies inwinnen. Bij kinderen zal de arts proberen de oorzaak van de afwijkende stand te achterhalen. Als hij constateert dat de afwijking gering is zal hij vaak alleen fysiotherapie voorschrijven. Wanneer de afwijkingen ernstig zijn, verwijst hij zowel kinderen als volwassenen door naar een orthopeed. X- en O-benen zijn niet zo’n mooi gezicht en met name X-benen kunnen hinderlijk zijn bij het lopen. Wanneer een ernstige standafwijking niet wordt behandeld, ontstaat er als gevolg van de voortdurend verkeerde belasting artrose van het kniegewricht. Hierdoor wordt het lopen steeds moeilijker, er treedt pijn op als je je benen belast. Deze pijn zal langzaam maar zeker overgaan in chronische pijn. Genu recurvatum is een andere standaardafwijking van het kniegewricht, naast X- en O-benen. Het onderbeen staat als een sikkel naar achteren gebogen als gevolg van te slappe kniebanden. Deze afwijking kan aangeboren zijn, maar kan ook het gevolg zijn van een verkeerde stand van de voet of van een verwonding. Ook hierbij is het verstandig een bezoek aan de huisarts te brengen. Stand van meestal beide benen waarbij beide knieën ver uit elkaar staan doordat het bovenbeen en het onderbeen in zijdelingse richting een stompe hoek vormen. Indien het tegengestelde het geval is en de knieën elkaar in het midden raken of zelfs voor elkaar langs steken en de voeten ver uiteen staan spreekt men van X-benen. Hoewel de O-benen als de X-benen ontstaan door een verschil in groeisnelheid aan de binnenkant en aan de buitenkant van de lange pijpbeenderen. Circa 80 procent van de eenjarige kinderen heeft O-benen en circa 60 procent van de driejarigen X-benen. Met het zesde levensjaar zijn de O-benen in de regel verdwenen. Voor kleine kinderen zijn O-benen normaal. Het duidelijkst ziet men het in de eerste twee levensjaren. Er hoeft niets aan te worden gedaan want het verdwijnt vanzelf. De enige ziekte die echte kromme benen veroorzaakt, is rachitis en dat komt tegenwoordig in ontwikkelde landen praktisch niet meer voor. Het enige om mee rekening te houden is dat een dikke prop luiers, waardoor het kind wijdbeens moet lopen, zoveel druk kan uitoefenen dat dit de stand van de beentjes beïnvloedt. Men andere woorden: als een kind dat begint te lopen maanden achtereen de hele dag met een dikke prop textiel tussen zijn beentjes loopt, lijkt het niet alleen of hij erger O-benen heeft, maar kan dit ook de natuurlijke neiging tot O-benen nog versterken. Foutieve stand van het onderbeen waarbij dit in de knie ten opzichte van het bovenbeen naar buiten gebogen staat. Men spreekt eigenlijk pas van een X-benen bij een dubbelzijdige buiging. De rechte lijn, die normaal door de heup, knie en enkelgewricht gaat, valt bij deze aandoening buiten en naast de knie, en ook de binnenenkels raken elkaar niet meer omdat de voeten niet naast elkaar geplaatst kunnen worden. Bij zwaarlijvige vrouwen vindt men soms door een chronische zwelling van het onderhuids vetweefsel aan de binnenkant van de knie een grote afstand tussen de enkels bij goed gesloten knieën, terwijl in werkelijkheid het skelet recht is. Ook op röntgenfoto's ziet men soms een X-stand in de knie, terwijl toch de knieën en de enkels precies aan elkaar sluiten. Dit vindt men vooral bij een breed bekken. Terwijl men meestal met O-benen wordt geboren heeft de grote massa van de kinderen in het derde jaar X-benen. Bij jongens verdwijnen deze X-benen grotendeels, terwijl zij bij meisjes in veel gevallen in lichte vorm blijven bestaat. Slechts ongeveer 25 pr;cent van de mensen heeft op oudere leeftijd rechte benen. Men maakt onderscheid tussen twee soorten X-benen: de slappe X-benen die grotendeels te corrigeren zijn, en de benige verkrommingen. Meestal vindt men een combinatie van beide. Bij het gefixeerde X-been (benige verkromming) zit de verkromming meestal in het scheenbeen, maar soms ook in het dijbeen en het scheenbeen tezamen. Behalve door stofwisselingsstoornisen en congenitale afwijkingen kunnen X-benen ook veroorzaakt worden door het gebruik van de benen in een buitenwaarts gedraaide stand bij het kruipen. Wanneer de spieren sterk zijn en het skelet week, ontstaan waarschijnlijk O-benen, terwijl bij een goed skelet en slappe spieren X-benen kunnen ontstaan in deze vroege ontwikkelingsfase. De behandeling bestaat bij afstanden tussen de twee tot vier centimeter tussen de binnenenkels uit steunzolen en bij afstanden van vier tot zeven centimeter uit nachtspalken. Wanneer de zwaardere gevallen niet verbeteren kan de orthopedisch chirurg door een operatieve ingreep verbetering brengen. Een operatieve ingreep is nodig wanneer de draaglijn van het been buiten de knie loopt.