Karten

Inhoudsopgave

Inleiding
De geschiedenis van de Kart
Hoe werkt de Kart?
Onderdelen
Het frame van de kart?
Kosten
Reglement (vlaggen)
Rijtips
Tuning van de kartmotor

Inleiding.

We hebben voor dit onderwerp gekozen omdat we het een leuk en interessant onderwerp vinden, en we weten er veel vanaf. Tenslotte heeft Bastiaan zelf een kart en is dat dus wel makkelijk.

De geschiedenis van de kart

Het ontstaan:
Karten is ontstaan in de Verenigde Staten in de jaren vijftig en daarna snel populair geworden in Europa. De Amerikanen Art Ingelsen en Lou Borelli ontwierpen in 1956 de eerste skelter, een wagen met de motor van een grasmaaimachine. De facdacration Internationale de l'Automobile, de FIA, heeft eisen opgesteld waaraan skelters en circuits moeten voldoen. Zo zijn de karts in vijf klassen verdeeld, waarbij ze letten op motorinhoud en het daarbij behorende minimumgewicht. De maximale lengte van skelters bedraagt 182 cm. De wielbasis mag liggen tussen 101 en 127 cm. Op de kartbaan moeten de wagens met één pedaal op beide achterwielen geremd kunnen worden. Er bestaan ook voorschriften voor het geluidsvolume.


De eerste kart:
Je weet vast wel hoe een kart eruit ziet, maar denk bij een wedstrijdkart niet meteen aan de eerste de beste huurkart. In een wedstrijdkart zitten zoveel technische hoogstandjes, dat je een kart gerust een 'kleine Formule1 wagen' kunt noemen. Een wedstrijdkart trekt bijna net zo snel op als een Formule1 wagen, heeft een topsnelheid van maximaal 160 km per uur, en gaat soms sneller door de bocht dan een echte Formule1 wagen zou kunnen. Ook zitten er veel hoogwaardige materialen in een wedstrijdkart en dan moet je denken aan magnesium velgen, carbon fiber stuurtjes, boordcomputers die alles registreren. Een goede wedstrijdkart kost daarom ook een paar centen.

Wedstrijden:
Een wedstrijd bestaat uit: Een kwalificatie, dan hebben de rijders 10 minuten de tijd om een zo snel mogelijk rondje te rijden. Men begint de kwalificatie meestal op compleet nieuwe banden, omdat die het meeste grip geven. Men kan nu ook iets meer van het materiaal vergen, omdat je je nu op een paar rondjes helemaal voluit rijden in plaats van 15 min. Degene die de snelste tijd rijd mag de eerste race helemaal vooraan starten. En de langzaamste helemaal achteraan. Dan hebben we een eerste race, die 15 min. duurt In deze eerste race strijd je al mee voor het klassement. De rijder die eerste wordt krijgt 0 punten, degene die 2e wordt 2 punten, de 3e 3 punten, enz. De uitslag van de eerste race is de startopstelling voor de tweede race. Dus heb je de eerste race gewonnen sta je voor de 2e race helemaal vooraan. En dan de tweede en laatste race, net als de eerste race. Hierin strijd je dus ook voor het klassement. de eerste krijgt weer 0 punten, de 2e 2 punten, de 3e 3 punten, enz. De punten van de beide races worden bij elkaar opgeteld. Wie dan aan het eind van de dag de minste punten heeft, heeft gewonnen. De kwalificatie telt gewoonlijk niet mee, maar als er 2 rijders hetzelfde aantal punten hebben dan heeft de rijder die zich het hoogst gekwalificeerd heeft het voordeel.

De rijder:
Sommigen die zeggen dat karten maar een luie sport is, doordat je alleen maar een beetje hoeft te sturen. De mensen die weleens zelf hebben gekart weten wel beter. Karten is een echte sport waar je een goede conditie voor moet hebben. Vooral het wedstrijdkarten op outdoor banen is zeer zwaar, doordat je heel snel door de bocht gaat en dus met hoge G-krachten te maken krijgt die soms op kunnen lopen tot klappen van 7 á 8 G. Dat wil dus zeggen 7 á 8 x je eigen gewicht tegen je aan gedrukt. Probeer bij zulke krachten je maar eens op andere dingen te concentreren! Ook het sturen is zeer zwaar, doordat de banden zo aan het wegdek kleven.
Voor het wedstrijd karten is een goede uitstekende conditie en kracht nodig wil je aan het einde van een race nog 100% bij de les zijn. Dat je na een wedstrijddag 3 kilo lichter bent door het zweten is echt niet overdreven.

Hoe werkt de kart?

Het karten lijkt van buitenaf gezien misschien makkelijker uit dan dat het is als je er zelf in aan het rijden bent. Je gaat de baan op met een kart die een “rijke” afstelling heeft dat wil zeggen dat de kart afgesteld staat met een verhouding van olie en benzine die heel erg rijk is en het gevolg daarvan is dat de kart minder snel is maar loopt dan wel niet kapot. De rede dat je met een rijke afstelling de baan opgaat is dat elke baan om een andere afstelling vraagt. Op een carburateur zitten 2 draaischroefjes op de 1e is voor onderin(het uit de bocht komen met een kart) en de 2e is voor bovenin(op het rechte stuk. Het goed afstellen van de kart is iets wat je zelf moet leren en wat in het begin ook heel erg moeielijk is want zet jij je kart ook maar iets te krap(te weinig benzine geven) dan loopt je blok meteen vast wegens gebrek aan smering. Als je zoiets gebeurd is het echt behoorlijk balen want je blok is kapot en zal dus weer gemaakt moeten worden. Als je het afstellen van de kart onder de knie hebt dan heb je al een heel erg belangrijk gedeelte van het goed behandelen van je kart onder de knie. Want als jij je kart optimaal hebt afgestel dan kan je dat zo ongeveer een dikke 3 tienden schelen op 1 ronde. Ik weet dat het klinkt alsof je over niks praat want ja wat zijn 3 tienden nou?? VEEL!! Stel je rijd een wedstrijd en degene voor jou loopt per ronde 3 tiende op jou uit reken dan maar eens uit hoever je al achter ligt na 10 ronden je ligt dan dus al 3 seconden achter op degene voor je en dan beginnen die 3 tienden die jij langzamer bent toch ineens een stuk belangrijker te worden! De werking van het rijden in een kart stelt niet veel voor rechts voor zit het gas en links voor de rem. Maar het goed sturen van een kart is al een stuk moeielijker het goed doorgaan van een bocht is het belangrijkste wat er is in de kartsport wie dat voor 100% onder de knie heeft en goed materiaal heeft is een kampioen! Maar tegen de tijd dat je zo goed bent gaat er tijd en heel veel oefenen inzitten. Ook is t iets waar je toch wel talent voor moet hebben. Ook zit op de meeste karts een meetinstrument op het stuur waarmee je je rondetijd waarneemt, het toerental van de kart, temperatuur van het blok en het aantal rondes dat je hebt gereden. Hieronder zie je zo’n meetinstrument.

Onderdelen.

Een kart bestaat uit veel verschillende onderdelen. De kart zelf kan je compleet kopen, maar wil je het wat professioneler aan pakken dan koop je je kart in delen. Je gaat naar een kartshop toe en gaat informeren naar de verschillende mogelijkheden die je hebt. Zelf heb je natuurlijk wel in je hoofd wat je uit wilt gaan geven, meestal is het het geval dat je meer geld gaat uitgeven dan je eigenlijk zelf wil. Pas als je een kart in losse delen gaat kopen weet je pas hoeveel onderdelen er nou eigenlijk op een kart zitten. Je begint met het uitzoeken van een chassis(frame van het kart) Als je het frame uit gezocht hebt ga je bij voor jezelf beslissen “ga ik wedstrijden rijden?” kom je tot het besluit om wedstrijden te gaan rijden en van plan bent om er alles voor te geven.

Dan ga je bijna alle onderdelen die op een kart zitten nog extra erbij kopen, want ga je wedstrijden rijden dan zullen er hier en daar toch veel dingen kapot gaan.
Als je je kart compleet hebt dan het je dus 1 complete kart en NIKS extra’s!
Wil je wedstrijden gaan rijden dan zal je meer onderdelen nodig hebben
Om met de top over te kunnen, want ga je een wedstrijd rijden dan heb je al op zijn minst 2 motoren nodig 1 motor voor het tijdrijden en 1 voor de wedstrijd.
Verder heb je nog als reserve onderdelen nodig: Achteras, stuurtje, stoeltje, velgen, stuurstangetjes, gewichten(je moet voor het meedoen van een wedstrijd een minimaal gewicht hebben van 145kg) alle soorten en maten schroefjes en boutjes. Ook heb je voor het vervoer naar het pitstraat een karretje nodig om je kart op te zetten en om hem dus over het terrein te vervoeren. Heb je al deze dingen bij de hand en ben je dan toch iets vergeten of heb je iets gewoon niet in je assortiment dan kun je nog altijd naar een van de vrachtwagens gaan die altijd op de baan zijn en ook altijd onderdelen bij hebben, ook heel belangrijk is het bij hebben van genoeg banden de banden waar ze het meest mee rijden dat zijn de maxxis hg3 banden. Zorg ook altijd dat je een setje regenbanden meeneemt. Voor diegenen die de ervaring en het geld ervoor hebben die menden kopen er nog 1 kart bij die kart word helemaal afgesteld voor het rijden in de regen want mocht je een wedstrijd aan het rijden zijn en het gaat regenen dan heb je niet de tijd ervoor om een kart helemaal om te bouwen naar een regenkart, want dat is gewoon echt heel veel werk en het is gewoon onmogelijk om dat te doen, vandaar dat er ook mensen zijn die dus 2 karts hebben.

Het frame van een kart.

Het frame word ook wel het chassis genoemd het chassis van een kart is ontzettend belangrijk het chassis is dat waar je kart op rijd en bepaald dus ook voor een groot deel de ligging van je kart. Je hebt in de kart wereld verschillende kartframes je hebt A en B merken karts het verschil tussen A en B merken is ontzettend groot het is niet alleen de pijs die verschilt maar ook het rijgedrag van de kart is een ontzettend groot verschil. Koop je een kart die van een wat goedkoper merk is dan zal je er ook niet zo lang mee vooruit kunnen dan dat je kan met een kart van een wat duurder merk. Een paar voorbeelden van wat goedkopere karts zijn: kombikart, biland, blz, techno. Voorbeelden van de wat duurdere merken zijn: birel, maranello, tony kart, crg, topkart, firtst. Koop je een van deze karts dan zal je een kart hebben met veel meer afstelmogelijkhedenen dus betere rondetijden maar het prijsverschil tussen A en B is ook zeer groot. Ook is een A merk kart gehomologeerd dat wil zeggen dat je met je kart dan ook in het buitenland wedstrijden mag rijden. Wil je puur voor de hoby gaan racen koop dan gewoon een wat goedkopere kart en daarmee kan je ook ontzettend veel raceplezier hebben. Het leukste is natuurlijk om je er 100% voor in te zetten maar daarvoor moet je veel geld en tijd hebben anders is het het allemaal niet waard. Het frame zit vol met bevestigingsplaatsen voor alles en nog wat deze bevestigingsplaatsen zitten allemaal tot op de millimeter perfect want alles moet natuurlijk wel passen. Het frame mag natuurlijk ook niet te zacht zijn zacht is goed want dat betekend veel grip maar maak je het frame te zacht dan zal het gaan doorzakken en dan kan je je kart wegooien. Op een kart zitten op sommige plaatsen ook losse buizen tussen stukken van het frame. Dit is ervoor om je kart nog optimaler af te stellen je kan een buis ertussen uit halen om het frame minder te stug te maken om er 1 tussen doen om hem stugger te maken. De afstelling van de kartis per coureur verschillend. Ook moet het er natuurlijk allemaal netjes uitzien en dus word het frame netjes afgewerkt en gespoten in de kleur van het merk. Ook komt het wel eens voor dat een frame scheurt, dit kan komen door het te strak erin zetten van het stoeltje of door een aanrijding of ongeluk onder het rijden. Stel dat je frame scheurt dat kan je 2 dingen doen namelijk: je kart weggooien of lassen. Bij de professionele rijders zal je nooit zien dat het gelast word in dat geval word de kart gewoon bij het oud vuil gezet maar om dat te kunnen veroorloven moet je er wel het geld voor hebben.

Kosten.

Banden.
Banden zijn een grote kostenpost.Soms regent het in de ene heat en schijnt de zon in de andere. Bingo! Dat zijn twee setjes. Natuurlijk overdrijf ik maar wil je echt voorin rijden koop dan altijd nieuwe banden.Droogweer 165,= EURO regen 180,=EURO .Natuurlijk kan je ook tweedehands banden kopen. Je kan de banden natuurlijk ook in de vrije trainingen gebruiken.
Inschrijfgelden.
Eenmalig 88,=EURO administratiekosten en eenzelfde bedrag per race.
Een vol seizoen kost tussen de 4500,= EN 9000,= EURO

Dit is natuurlijk afhankelijk van de mate van professionaliteit;
Tijdwaarneming
Baanhuur
Benzine
Gereedschap
vervoer
revisie
race begelijding
fijntuning
opslag
aanhanger
grote schade.

Banden spanning vega sl7.

De basis bandenspanning is afhankelijk van het weer. Als de luchttemperatuur laag is moet de bandenspanning omhoog. Als de luchttemperatuur hoog is moet de bandenspanning omlaag.Bij de sl 7 moet je uitgaan van ongeveer 0,7 tot 0,8 bar,bij een buitentemperatuur van 20 graden Celsius. Dit is met warme banden en afhankelijk van het merk chassis.Het beste kan je je hand op de band leggen, begint deze een beetje te kleven dan heeft de band een redelijke tot goede bandenspanning.Natuurlijk kan ik geen afstellingen geven per circuit aangezien dit te afhankelijk is van persoonlijke omstandigheden.

Gearing.

Tandwiel verhoudingen:

Eindhoven korte baan 12-84
Eindhoven lange baan 12-85
Emmen 12-86
Amsterdam 12-83
Oss 12-83

Dit is ook afhankelijk van gewicht,tegenwind,rolweerstand en motorafstelling.
Het toptoerental moet ongeveer op 13.500 toeren zijn. Iedere tand meer geeft 200 toeren extra.
Hou er rekening mee dat bij een groter tandwiel ook een langere ketting nodig is.
Bougies.
Er zijn in de challenge alleen bougies van het merk Denzo Iridium toegestaan.Te weten iw 27/iw 29/iw 31/iw34. Als basis is een iw 29 aan te raden. Toch is het de moeite waard om ook hier te experimenteren met verschillende warmte graden.
De iw 24 voor temperaturen onder de 10 graden Celsius De iw 27 voor koud en regenachtig weer van 11 tot 18 graden.De iw 29 voor gewoon droog weer 19 tot 23 graden.De iw 31 is zeer geschikt voor het inrijden van de motor en voor temperaturen 24 tot 29 graden daar boven de iw 34.


Als je andere races rijd kan je ook andere merken gebruiken.

Denzo Iw 27= NGK b9egv = Splitfire sf 406c warm

SPROERIERS.
B.v.
30 graden 1013 mb 160 jet en naald op 4.
20 graden 1013 mb 165 jet en naald op 3.
10 graden 1013 mb 170 jet en naald op 2.
0 graden 1013 mb 175 jet en naald op 2.
Dit alles bij een motortemparateur van 55 graden Celsius.
1013 mb is zeenivo!

Denzo Iw 31= NGK b10egv = Splifire sf 406b normaal

Reglement (vlaggen)

Betekenis van de vlaggen.

Gele Vlag:
STIL: Opletten er is ernstig gevaar, inhalen verboden.

BEWOGEN: Opletten er is ernstig gevaar, inhalen verboden. Houdt U gereed om direct te stoppen.

Blauwe Vlag
STIL: U heeft een of meer ronden achterstand, Er naderen snelle rijders die willen inhalen.


BEWOGEN: U heeft een of meer ronden achterstand, er naderen snelle rijders die willen inhalen. U MOET hen laten passeren.

Groene Vlag:
Alles is (weer) veilig: deze vlag kan ook gebruikt worden voor de aanvang van een warm-up ronde.

Zwarte Vlag:
Evt. met nummer: u moet de race direct beëindigen, en zonder omwegen over de baan naar de pits rijden.

Nationale Vlag:
De Startvlag: Aanvang van de race of rondetijden.

Zwart/Wit geblokte Vlag:
De Finish vlag: Einde van de race, Indien U de finish lijn bent gepasseerd dient U langzaam naar de pits te rijden.

Rode Vlag:
Alle rijders moeten onmiddellijk stoppen met racen, Langzaam rijden naar de startlijn en stoppen op elk moment dat dit wordt vereist.

Geel/Rood gestreepte Vlag:
Gevaar! De baan is glad, er ligt Olie, water of iets dergelijks op de baan. Voorzichtig rijden.

Zwart/Wit diagonaal:

Evt. met nummer: u krijgt een officiële waarschuwing. Bij herhaling volgt de zwarte vlag.

Zwarte vlag met oranje stip:
Evt. met nummer: uw kart heeft een technisch defect. U MOET de race direct beëindigen, en zonder omwegen over de baan naar de pits rijden. Nadat het euvel is verholpen kunt U de race hervatten.

Rijtips.

TIP 1:
Begin je met een koude kart? Let dan even op de bandjes, deze zijn waarschijnlijk ook koud. Je hebt namelijk pas echt goede grip als ze echt warm zijn. Het duurt normaal iets van 2 a 3 ronden voor de bandjes op bedrijfstemperatuur zijn. Als je van links naar rechts stuurt tijdens het rijden wil het wel eens helpen dat ze eerder warm zijn.

TIP 2:
Gebruik nooit je gas en rem tegelijkertijd. Dit kan schade aan de koppeling en remmen veroorzaken. Meestal ruik je de remmen als ze worden overbelast, die verbranden namelijk als je deze gebruikt tijdens het gas geven.

TIP 3:
Plaats je handen goed op het stuur ‘tien voor twee’ omdat een kart zeer kort stuurt is het niet nodig over te pakken als je een bocht neemt. Dit gebeurt alleen als je het stuur niet op de correcte mannier hanteert. Als je gaat over pakken in een bocht verlies je concentratie en dat kost tijd.

TIP 4:

Volg de aanwijzingen van het baan personeel. Volg alle vlag signalen op. Ten eerste staan die mensen daar voor jouw veiligheid, en om alles in goede banen te leiden. In een duel verspeel je kostbare tijd. Vaak is het beter snelle rijders te laten passeren en er achter aan te gaan. Vaak verklappen ze de beter race lijn en je kunt zelf ook op een rustige manier je weg vervolgen.

TIP 5:
Probeer de baan te lezen en de ideale race lijn te ontdekken. Alle circuits hebben een ideale lijn, door deze lijn te rijden neem je de bochten zo snel mogelijk en je maakt zo min mogelijk meters. Kijk eerst een heat naar de snelle jongens dit kan waardevolle informatie geven over rempunten snelle en trage bochten. Op dit moment is er een test van autoweek op alle indoor kart circuits in Nederland. In dit artikel staat ook een ideale race lijn weergegeven. Rijd de ideale lijn, van buiten naar binnen en weer naar buiten.

TIP 6:
Probeer zo minimaal mogelijk te driften/glijden. Indien je een normale grip hebt is een strakke lijn rijden het snelste. Normaal gezien verlies je tijd als je gaat driften. Indien je rijdt op een gladde baan moet je soms wel driften, en glijdend een bocht nemen. Als je een bocht driftend neemt zorg dan dat je de volgende regels in acht neemt. Met een hoek van 15 graden en een wielspin van 7% a 10 % is het snelst. Om dit goed onder de knie te krijgen moet je echter heel wat training uurtjes maken. Gebruik de drift om een kart te zetten voor een scherpe bocht.

TIP 7:
Zorg dat je gewicht tegen de bocht in zet, op deze manier zorg je ervoor dat de bandjes buiten in de bocht meer druk hebben. Hierdoor kan je harder door de bocht omdat je meer grip hebt. Op sommige circuits kan deze techniek je echt een aantal tiende seconden opleveren. Rijd voor je gevoel niet naar een bocht, maar om een bocht.

TIP 8:
Probeer rempunten met een punt op de baan te associëren. Op deze manier rem je op het zelfde punt en het zorgt er voor dat er weinig of geen verval in je rondetijden zit.

TIP 9:
Probeer tijdens het insturen of tijden over of onderstuur schoksgewijs te sturen. Dit zal er voor zorgen dat je de kart tijdens het insturen of tijdens een drift beter opvangt. Vaak als je statisch stuurt wordt de hoek tijdens de drift te hoog en verlies je snelheid.

TIP 10:

In trage bochten waar men snel drift is het vaak een goede techniek om pompend gas te blijven geven in de bocht doordat er tractie is op de banden heb je vaak meer grip. Ook moet je er voor zorgen een bocht sneller uit te rijden als je er in stuurt.

TIP 11:
Probeer zo dicht mogelijk langs de boarding te rijden, elke meter die je teveel rijd is een meter te veel. Zorg wel dat je de boarding niet raakt. Vaak als je scherp langs de boarding rijd is je tijd sneller. Pas wel op: zorg dat je het circuit goed kent voordat je scherp gaat rijden. Soms worden er aanzienlijke snelheden gehaald en een frontaal contact met een stapel banden in niet prettig. Maar probeer je grenzen te verlegen

TIP 12:
Op diversen banen in Nederland is het ook mogelijk een cursus te volgen. Karting grootheden leren U de geheimen van het kart racen. Bij de volgende kartbanen is het mogelijk een kart cursus te volgen. Traxx Uden, Indoor karting Den Bosch. Indien U de plannen hebt om te gaan rijden in competitie verband is het een aanbeveling een dergelijke cursus te volgen.

Tuning van de kartmotor.

Het tunen van een motor is heel belangrijk en kan veel vermogens winst geven. Het tunen kan bestaan uit het netjes afstellen van de porten op de goede hoogte, maar tunen kan ook inhouden dat er met behulp van een frees een of meerdere poorten worden gemaakt. Voor iemand die niet zoveel verstand van een tweetaktmotor heeft is het zeker af te raden om de motor zelf te repareren. Voor iemand die vroeger wel aan zijn bromfiets heeft gesleuteld en deze zelf sneller heeft gemaakt is het te oden om de kartmotor zelf te resiveren. Het tunene van de motor kan echter beter aan iemand worden overgelaten die hier verstand van heeft.
Het tunen van de kartmotor is niet een kwestie van de vijl er door en klaar of de compressie verhogen door de kop af te vlakken. De meeste mensen weten vaak niet wat ze eigenlijk aan het doen zijn. Het kan zijn dat de motor beter gaat lopen na het zelf tunen, maar het kan ook gebeuren dat de motor slechter gaat lopen. De motor kan dan zo erg veranderd zijn dat het vaak niet meer mogelijk is om de motor in de orginele staat terug te brengen. Het kan zelf zijn dat de motor vast loopt na het zelf tunen en grote schade wordt aangericht in de motor. Ook moet er worden opgelet of het wel is toegestaan om bepaalde dingen in de motor te veranderen. Veel mensen rijden in een standaard klasse en dan mag er niks aan de motor worden veranderd. Het beste is dus de motor zo goed mogelijk af te stellen en verder standaard te laten. Mocht je de motor dan sneller willen hebben, vraag dan advies aan je tuner die je verder kan adviseren. Mocht het zijn dat je dan toch zelf wil tunen dan kan je een gradenschijf kopen zo de timing van de poorten opmeten en veranderen.

Het opmeten van poorten

Het meest belangrijke dingen van een motor is de hoogte van de inlaat- en uitlaatpoorten. Om te weten hoe lang een poort open staat moet met behulp van een gradenschijf de openingstijd worden opgemeten. In deze moderne tijd kan dit opmeten ook gebeuren met een digitaal meetapparaat, dit opmeten kost tien keer zoveel als de gewone gradenschijf. Voor de uitleg gaan we er van uit dat er gebruik wordt gemaakt van de simpele gradenschijf. De gradenschijf wordt aan de ontstekingskant op de motor gemonteerd. Voor het opmeten van de uitlaatpoort kan worden volstaan door alleen de uitlaatbocht van de motor af te halen, maar als de inlaatpoorten moeten worden opgemeten dan moet de cilinderkop worden verwijderd.


Voor het gemak halen we de cilinderkop van de motor en zorgen er voor dat de cilinder goed op het cartet wordt geklemd door busjes over de tapenden te schuiven en met een moer de cilinder vast te zetten. Het opmeten kan gebeuren op twee methoden. De eerste methode gaat door met een lam door de uitlaatbocht te schijnen en te kijken wanneer de uitlaatpoort open gaat. Zet vervolgens de gradenschijf ten opzichte van een vast punt (bijvoorbeeld een ijzerdraadje) op nul Draai vervolgens de krukas door totdat de uitlaatpoort weer sluit en het licht net verdwijnt. Lees vervolgens de gradenschijf af en de tijd die de uitlaatpoort open staat is bekend.
Over de tweede methode hebben we geen informatie kunnen vinden.