Villa des Roses door Willem Elsschot

Feitelijke gegevens

• 5e druk, 1913
• 115 pagina's
• Uitgeverij: Querido

Flaptekst

Eerste zin

De 'Villa des Roses', waarin het echtpaar Brulot te eten gaf en kamers verhuurde, stond in de Rue d'Armaillé, een straat van weinig aanzien in het overigs breed aangelegde 'Quartier des Ternes'.

Samenvatting

Villa des Roses is een pension in een Parijse wijk waar het echtpaar Brulot verschillende gasten ontvangt. Mevrouw Brulot is degene die alle zaken op orde heeft en op meerdere manieren probeert wat extra's te verdienen. Zo verkoopt ze eieren op de markt, van de kippen die ze in de tuin houdt. Ook verdient ze wat bij als inspectrice bij het Parijse armenbestuur. Het salaris wat ze hiervoor ontvangt en hoe ze aan de juiste diploma's wordt als dubieus bestempeld; het schijnt dat dit te danken is aan de directeur van haar afdeling. Meneer Brulot is een gepensioneerde notaris in een dorpje geweest. Het stel had een zoontje, alleen overleed hij op 6-jarige leeftijd. In plaats van de zoon, nam madame Brulot een aapje 'Chico', een ouistiti die ook wel 'mon fils' genoemd werd. Deze aap kreeg vrijwel dezelfde rechten als elke andere bezoeker, het mocht bijvoorbeeld aan tafel eten. Elke gast die hier een probleem van maakte werd de deur gewezen. 

Dan worden alle andere gasten geïntroduceerd. Eerst de gasten die meer dan het normale, dagelijkse tarief (5 frank) betalen. Madame Brulot bepaalt namelijk het tarief per persoon, afhankelijk van totaal irrelevante criteria, zoals lichaamsomvang, afkomst, leeftijd, etc. De meest betalende gast is madame Gendron (18 frank per dag), een stokoude dame die al ruim 10 jaar in het pension verblijft. Ze is zeer rijk en heeft een zoon die arts is in Duinkerken, die zo nu en dan probeert te onderhandelen over de prijs van het verblijf. Mevrouw Dumoulin, rond de 50 jaar oud, betaalde 8 frank per dag. Een weduwe van een diplomaat uit Thereran, die haar veelal bedrogen heeft. Toen hij overleed, keerde ze terug naar Parijs. Meneer Asgaard is een Noorse advocaat die naar Parijs is gekomen om Frans te leren, wat hem beetje bij beetje lukt. Hij is niet erg zeker van zijn zaak en hij wordt vaak in de maling genomen door meneer Colbert, een man die met grote regelmaat komt eten in het pension. 

Meneer Martin is zakenman uit Nantes, die na een periode in Villa des Roses verbleven te hebben, plotseling vertrekt maar ook weer terugkeert met een Poolse vrouw Marie en haar moeder. Hij betaalt de eerste 3 maanden vooruit, 14 frank voor het gezelschap, maar komt vervolgens geen enkele rekening na. Ze slapen met z'n 3en op 1 kamer, wat merkwaardig bevonden wordt. Mevrouw de Kerros verblijft ook in het pension en neemt elke dag pillen, al weet niemand waarvoor. Ze wordt langzaam kaal en ziet er steeds slechter uit.  Meneer Knidelius heeft voor een groot deel van zijn leven op Java gewoond en is onderweg naar zijn vaderland. Hij woont echter al 3 maanden op Villa des Roses en heeft geen intenties het laatste deel van zijn reis af te maken. Meneer Grünewald is een Duitser, hij maakt elke dag gebruik van de mogelijkheid om onbeperkt wijn te drinken bij het buffet. Hij is jong en knap. Daarnaast wonen er nog 3 Hongaarse meisjes, die er erotische werkzaamheden op na houden. Het wordt niet letterlijk gezegd en niemand lijkt er ook een probleem van te maken. Meneer Brizard en meneer Colbert komen dagelijks eten in het pension. De dienstmeisjes Aline en Louise mogen ook een kamer betrekken in het pension, maar zijn vrij om te bepalen of ze daar gebruik van maken. 

Het verhaal begint bij de komst van Louise, een jonge weduwe met een 6-jarig zoontje dat bij een oom elders in Frankrijk woont. Elke man in het pension probeert haar voor zich te winnen, maar alleen Grünewald slaagt erin. Een liefde tussen hen bloeit op nadat meneer Brizard zelfmoord pleegt in de tuin van Villa des Roses. Omdat mevrouw Brulot niet zo snel weet wat ze met het lichaam aan moet, zetten ze het op de kamer bij mevrouw Grendon, zij zal het niet zo snel door hebben. Het werkt inderdaad en ze ziet niet in dat hij dood is, al ontdoet ze hem wel van kostbare sieraden. Louise en Grünewald houden om de beurt de wacht voor de kamer en besluiten elkaar vaker te zien daarna. Louise wordt smoorverliefd op hem, maar Grünewald weet dat hij zich niet voor altijd aan haar zal binden. Louise is onzeker en vraagt een waarzegger om hulp aan de hand van papieren met inktvlekken. Ze krijgt een niet positief antwoord terug en wil vervolgens duidelijkheid van Grünewald over de inhoud van hun relatie. Op dat moment zegt hij daadwerkelijk om haar te geven.

In de zogenaamde feestzaal, de ruimte waar gegeten wordt en madame Brulot haar 'diploma's' heeft hangen, wordt een bijeenkomst gehouden om de naamdag (Katholieke traditie) van madame Dumoulin te vieren. Bij dit feestje wordt mevrouw Gendron erop betrapt dat ze sinaasappels mee probeert te smokkelen in haar tas. Ze wordt hiervoor openlijk voor vernederd. Ze zint op wraak en smijt uiteindelijk Chico in de open haard, waar de aap levend verbrandt. Martin is vertrokken naar Amerika en heeft Marie en haar moeder achtergelaten in het pension met een hoge rekening. Door de wanbetalingen moeten Marie en haar moeder per direct Villa des Roses verlaten. Madame Brulot heeft echter medelijden met ze en wil de goede naam van haar pension behouden, ze laat ze blijven totdat nieuwe gasten de kamer nemen. 

Louise blijkt zwanger te zijn van Grünewald, ze wil abortus plegen zodat ze samen nog een toekomst hebben. Na een mislukte poging probeert ze het nog een keer via een apothekerskuur. Grünewald heeft haar toch verlaten en vertelt haar dat hij naar Duitsland vertrekt. Hij gaat in werkelijkheid mee met mevrouw Wimhurst naar een ander pension.  

Het boek eindigt met de dood van de eigenaar van het pand. Villa des Roses moet gesloopt worden om plaats te maken voor gemeentelijke plannen en iedereen dient uit het gebouw te vertrekken. Louise probeert tevergeefs contact te houden met Grünewald, maar ze krijgt op geen enkele brief antwoord. Ze vertrekt naar haar geboortedorp. 

Personages

Louise

Het simpele kamermeisje Louise staat het meest centraal in het verhaal. Haar romance met Grünewald is de belangrijkste verhaallijn. Op haar jonge leeftijd is ze al weduwe en heeft een zoon, waar ze niet samen mee leeft. Uiteindelijk wordt ze verlaten door Grünewald door een ander 'avontuurtje' en vertrekt alleen naar haar geboortedorp.

Grünewald

De jonge Duitser heeft een liefdesrelatie met Louise, terwijl hij een tijd verblijft in Villa des Roses. Hij wordt gekenmerkt door het drinken van veel wijn bij het eten. Hij bindt zich niet aan mensen en verlaat geliefdes wanneer hij daar zin in heeft. Elsschot heeft gezegd dat hij zelf veel lijkt op dit personage.

madame Brulot

Mevrouw Brulot bestiert alles in en rondom Villa des Roses. Ze verdient wat geld bij als inspectrice bij het armenbestuur om zo de boel draaiende te houden. Ze vindt geld eigenlijk het belangrijkste van het hele pension, nadat ze haar zoon verloor en alleen aap Chico als 'kind' heeft.

Quotes

"'Goed' zei Brulot, 'je kunt gaan. Dames en heren,' vervolgde hij knipogend, 'het spijt mij zeer te moeten constateren dat er zich iemand aan teafel bevindt die niet waard is dat hij deel uitmaakt van uw geacht gezelschap. Er zijn namlijk vier sinaasappelen ontvreemd en ik verzoek de dader zich op staande voet bekend te maken.' " Bladzijde 67

"Zodra Grünewald de deur uit was ging Louise terug naar zijn kamer, om weg te halen wat er svan het ontbijt overbleef en alle sporen van thee of chocolade op staande voet te doen verdwijnen. Zij strekte zich dan wel eens in haar volle lengte op het bed uit, snoof de lucht op van de lakens waarin hij gelspaen had en beet in het kussen waarop zijn hoofd had gerust." Bladzijde 81

Thematiek

Liefdesrelatie: problemen/ echtscheiding

Wat voornamelijk centraal staat in het boek is de relatie tussen Louise en Grünewald. Hij is vooral problematisch als het om het volhouden van een relatie en bij een beetje problemen gaat hij er snel vandoor. Daarnaast hebben monsieur en madame Brulot ook een problematische relatie. Er zit ruim 20 jaar verschil tussen de twee, wat ervoor zorgt dat meneer Brulot in een andere levensfase zit dan mevrouw Brulot. Ze lijken niet veel gemeen te hebben en hij bemoeit zich dan ook nauwelijks met het leven van zijn vrouw en het pension.

Motieven

Dood

Dood speelt een aanzienlijke rol in Villa des Roses. Ten eerste pleegt meneer Brizard zelfmoord. De zoon van het echtpaar Brulot is op jonge leeftijd gestorven, wat toch invloed heeft gehad op hun leven. Daarnaast wordt surrogaatkind Chico ook nog vermoord door madame Grendon. Het pension moet gesloopt worden omdat de officiële eigenaar dood gaat.

Ontrouw

Hoewel Grünewald en Louise niet echt getrouwd zijn, hebben ze wel een serieuze relatie. Grünewald besluit toch om er zomaar vandoor te gaan met een ander en Louise achter te laten. Daarnaast heeft de man van mevrouw Dumoulin haar ook bedrogen tijdens hun huwelijk. Van madame Brulot wordt ook gezegd dat zij wel eens iets aangeknoopt kan hebben met haar leidinggevende bij het armenbestuur. Nog een vorm van ontrouw is meneer Martin, die geen betalingen nakomt. Bovendien verlaat hij zijn vrouw ook plotseling voor een nieuw leven.

Ongelijkheid

In de roman komen personages voor die op verschillende manieren ongelijk zijn. Ze worden bijvoorbeeld ongelijk behandeld door madame Brulot in de vorm van een 'persoonlijk' verblijfstarief. Maar geen enkel personage bevindt zich in een gelijke situatie, de een is rijk, de ander kan de kosten niet betalen. De een is jong ziek, de ander wordt kerngezond 92. De een is goed gemutst, de ander zwaar depressief. De een is trouw, de ander is vluchtig. De verschillen tussen alle personen maakt het een vreemd gezelschap, maar Villa des Roses houdt ze bij elkaar tot het gesloopt wordt.

Opdracht

In dankbare opdracht aan Mej. Anna Christina van der Tak
mijn trouwe vriendin

Trivia

Willem Elsschot is een pseudoniem voor Alphonsus Josephus de Ridder

Elsschot is een Vlaamse schrijver en dichter, maar eigenlijk was hij reclamemaker van beroep.

Elsschots debuut Villa des Roses is gebaseerd op een periode van zijn leven waarin hij in een merkwaardig pension verbleef.

Willem Elsschot publiceerde in het literaire tijdschrift Forum, dat door collega's Menno ter Braak en E. du Perron opgezet werd.

Titelverklaring

Alles in dit boek draait om het pension wat de naam 'Villa des Roses' draagt. Het pension wordt zo genoemd omdat het ooit een tuin had met mooie rozen. Die zijn allang vergaan en hebben plaat gemaakt voor gras dat zeer zelden gemaaid wordt. De hoofdpersonen wonen in het pension en het is het decor voor vele situaties. Het pension wordt uiteindelijk gesloopt, wat het een centralere verhaallijn doet dragen. 

Structuur & perspectief

Het boek is opgedeeld in 21 hoofdstukken. De eerste 4 zijn ter introductie van de personages; eerst het echtpaar Brulot, gevolgd door de andere bewoners/bezoekers van Villa des Roses. Vervolgens gaat het verhaal vooral in op het kamermeisje Louise, vanaf het moment dat ze in het pension komt werken, tot aan het verlaten van Parijs voor haar geboortedorp. Villa des Roses is dus typisch 'ab ovo' te noemen, eerst wordt het verhaal ingeleid en de personages voorgesteld. Daarna gaat het werkelijke verhaal pas van start. 

In het complete boek is er sprake van een alwetende verteller. Zeker in het begin is het een zeer afstandelijk en observerend vertelling. Daarna wordt er soms wat meer ingegaan op de gebeurtenissen, maar de verteller blijft overal buiten staan. Bovendien wordt het verhaal volledig achteraf verteld, alle gebeurtenissen spelen zich in de verleden tijd af. Doordat het vanuit een perspectief verteld wordt, is het niet duidelijk of de verteller altijd een goed beeld van de situatie neerzet. Je komt namelijk pas later achter de werkelijke intenties van Grünewald, als hij de brief van Louise krijgt. Eerst krijg je het idee dat ze er allebei hetzelfde in staan, maar dat is voornamelijk vanuit Louise's visie op hun relatie.  

Decor

Elsschot beschrijft de ruimtes en personages veelal uitvoerig, waardoor je vrij precies weet wat de stijl van het pension is, hoe het aanvoelt. Het is vrij specifiek afgebakend waar het pension zich in Parijs moet bevinden en wat de omgeving is. Er wordt bijvoorbeeld expliciet genoemd dat het zeldzaam is dat het pension een tuin heeft, al is het dan wel zeer slecht onderhouden. Er gebeuren situaties buiten Villa des Roses, zoals de wandelingen van Louise en Grünewald, maar het speelt allemaal in Parijs af. 

Een pension als deze zal niet snel te vinden zijn in de huidige tijd, een pension waar mensen voor meerdere jaren leven en dat bestaat zonder veel winst te boeken. Madame Brulot heeft op het adverterende bord buiten het pension enthousiast neergezet dat ze Engels spreken (wat nauwelijks het geval is) en het moderne comfort moet ook met een korreltje zout genomen worden. Het is nog niet vanzelfsprekend dat er elektrische verlichting aanwezig is in de kamers, iets wat duidelijk de tijd aangeeft. Wat 'vooruitstrevend' is, is dat er openlijk besproken wordt dat Louise abortus pleegt. Het wordt niet afgedaan met een simpel zinnetje dat ze niet langer zwanger is, maar het proces van het halen van de (niet werkende) medicijnen voor het afbreken van de zwangerschap wordt volledig beschreven. Het boek werd geschreven voordat vrouwen stemrecht hadden, laat staan dat ze het recht hadden om abortus te plegen. Elsschot geeft verder geen oordeel over de situatie van Louise. Er wordt niet exact een periode genoemd waarin het verhaal zich afspeelt, maar het is duidelijk aan deze zaken op te merken dat het aan het begin van de 20ste eeuw plaats vindt. 
De periode die het verhaal in beslag neemt is niet te lang, ongeveer een half jaar. Het wordt vrijwel volledig chronologisch verteld. Bij de introductie van de personages wordt wel teruggegrepen op hun situatie vóór Villa des Roses, maar verder is er geen sprake van terugblikken. 

 

Stijl

Wat direct opvalt, is dat de auteur Vlaams is. Er worden soms woorden gebruikt die je als Nederlander uit de 21e eeuw niet direct herkent. Bovendien is dit verhaal ruim honderd jaar geleden geschreven, waardoor er soms zinsconstructies voorkomen die we niet snel meer in het dagelijks leven zullen gebruiken. Bijvoorbeeld 'Sedert lang' of dat alle bedragen in franken zijn uitgedrukt. 'Zij had de eerste velletjes moeten zenden, zoals zij een ogenblik van plan was geweest, ofwel het vijfde dat op een brandende kaars geleek. Maar die waren verscheurd, zie je, en het was nu toch te laat óók.' 

Elsschot maakt over het algemeen geen lange zinnen, in elk geval is het verhaal makkelijk te volgen en wordt er geen onnodig hoogdravende taal gebruikt. Ook zijn er niet veel metaforen te vinden. Het verhaal is gebaseerd op Elsschots ervaringen in een Parijs' pension en de personages betekenen waarschijnlijk niet veel meer dan wat er van ze geschetst wordt voor het verhaal. Hij schept een zeer realistisch beeld van de tijd waarin hij zich bevond, min of meer het dagelijks leven. Dit is ongebruikelijk voor de tijd waarin Elsschot leefde. Hij stond aan het begin van het tijdperk waarin hoogdravende taal in de ban werd gedaan en schrijvers meer streefden naar begrijpelijke kunst. 

Slotzin

Zij keek de weg op en zag de bakkerswinkel en de witte letters boven de deur van het postkantoor. Het was wel degelijk haar dorp.

Beoordeling

Villa des Roses is niet een daverend debuut. Het boek bevat weinig spanning en er is niet veel aan de fantasie overgelaten. Toch is het een prettig boek om te lezen; niet te moeilijk opgeschreven, hier en daar wat cynisme en humor en het verhaal is niet gek. Wanneer je het boek in zijn tijd plaatst, wordt het interessanter. Dan zie je namelijk dat het anders was, vernieuwend. Terwijl wij nu zouden zeggen dat het een beetje stoffig is. Elsschot schrijft in een stijl waar je van moet houden, maar makkelijk aan kan wennen. Villa des Roses is een dun boek over een mislukte romance en tegelijkertijd een afspiegeling van de burgerlijkheid en het op subtiele wijze belachelijk maken daarvan. 

Recensies

"De verschillende interacties die ontstaan waar mensen dicht op elkaar leven komen aan bod en worden fijntjes en soms ook ietwat komisch beschreven: verliefdheid, bedrog, jaloezie, achterdocht, vriendschap, etc. Geen hoogvlieger, dit boek, maar toch 3***" https://www.hebban.nl/rec...-des-roses

"De bewoners van Villa des Rose raken al snel verzeild in geniepige intriges. De komst van het naïeve dienstmeisje Louise hitst de gemoederen nog meer op. Verrassend koel en als het moet sarcastisch legt Elsschot op weergaloze wijze het kleinmenselijke gewriemel bloot, met vaak onbedaarlijk komische typeringen." https://www.demorgen.be/e...-b2d9fdd5/