Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 224 pagina's
• Uitgeverij: De kring

Flaptekst

Eerste zin

Vannacht heeft iemand een kapotte tuinstoel gedumpt op de tegels die ik gisteren van de muren heb gebikt. Banaangeel waren ze, met een bloemmotief en in prima staat, maar mevrouw Van Nispen was erop uitgekeken, vertelde ze. Een mijnheer Van Nispen heb ik niet gezien.

Samenvatting

De 27-jarie dochter Fee wordt bij haar moeder geroepen die in het ziekenhuis is opgenomen vanwege een ernstige hersenbloeding. Ze is op 24 september 2015 van de roltrap gevallen.  Fees moeder had geen tong. Ze kreeg tongkanker na de geboorte van Fee, weet ze. 
(Fee denkt terug aan het moment dat ze op 10-jarige leeftijd opgepakt was door de politie, omdat ze een VW-auto-embleem had afgerukt.)
De toestand van Fees moeder is hopeloos. blijkt uit een nieuwe scan. Als ze het overleeft, wordt ze een 'kasplantje'. De dokter wil de beademing beëindigen. Fee stemt uiteindelijk ermee in. De dokter zegt dat haar moeder d'r tong niet kwijtgeraakt kan zijn door kanker. Fee regelt de crematie.
( Fee doorzoekt in haar moeders huis wat spullen, vindt een oud driegangenmenu, denkt eraan dat ze op een Spaans strand is verwekt. Ze kent haar vader niet. Heeft een korte flashback over haar moeder die verbood dat ze met een vakantievriendje een avondje uitging.)
Fee brengt die eerste nacht door bij haar vriend Zaïr. Ze gaat de volgende dag gewoon aan het werk als tegelzetter. Ze ontmoet ook een Spaanse vriend van haar moeder  (Fernando) die wel eens vertaalwerk voor haar had. Fee brengt haar moeder alleen naar het crematorium. Ze moet ook haar huurhuis leeghalen. Ara kende zonder tong toch een aantal mannen met wie ze seks had. Fee vraagt zich af hoe dat dan in de praktijk ging.
Ze gaat een dag later met haar vriendinnen wat drinken. Ze heeft nog helemaal niet verteld dat haar moeder dood is. Na het weekend bezoekt ze de huisarts die ook niet beter weet dat haar moeder d'r tong verloren heeft door kanker. Haar moeders tandarts weet meer, maar beroept zich op beroepsgeheim. Fee is kwaad. 
(Maar via internet komt ze erachter dat haar moeder in een tehuis voor ongehuwde moeders heeft gezeten en dat de directrice mevrouw Mandjes was. Bij haar bezoek vertelt die vrouw dat Adriana al voor de geboorte van Fee haar tong kwijt was. Ze heeft dus altijd gelogen. Met een huishoudmiddel had ze volgens Mandjes zelfmoord willen plegen.)

Fee maakt kennis met de ouders van Faïr. Dat valt niet echt mee: kouwe kak. Met haar vriendinnen praat ze later over vreemdgaan. Ene Roek heeft belangstelling voor haar. Wanneer ze weer thuis is, ziet ze een programma à la Spoorloos. Een jongen kent zijn vader niet, net zo min als zij de hare kent. Ze spreekt toch af met Roek en ze eindigen in bed in een heel kort samenzijn. Ze heeft er meteen spijt van.

Via de geboorteakte van Ara komt Fee erachter dat haar moeder in Wateringen heeft gewoond. Het wordt nu een echte queeste.  Ze gaat het huis opzoeken,   mag van de nieuwe bewoners naar binnen, maar er is teveel gemoderniseerd. Het huis doet haar daarom weinig. Dan bezoekt Fee de oude dominee van de kerk waar de ouders van Ara bij hoorden. Die vertelt o. dat Ara nog een zusje had, Trijntje of zo. Ze heeft tegen Zaïr gelogen( ze zou ziek zijn)  en die neemt  haar dat niet in dank af.

Ook heeft ze het adres van haar inmiddels demente oma gekregen, maar die blijkt twee jaar geleden al overgeplaatst te zijn naar een tehuis in Gelderland. Als ze haar daar bezoekt, komt er weinig zinnigs meer uit haar mond. Wel heeft ze het adres gekregen van haar tante Geertje die ze daarna meteen gaat opzoeken. Die is best opgewekt.
Volgens Geertje is Ara echter nooit in Spanje geweest. Ze vertelt over een vriend van Adriana die nog getrouwd was. Dat was thuis op een fikse ruzie met haar vader uitgelopen. Ze werd door haar vader het huis uitgezet. Hij had losse handjes o.a. bij  het aftuigen van haar moeder. Ook  krijgt Fee het adres van een schoolvriendin van Ara, Karin.

Die weet te vertellen dat Ara een Argentijnse oudere vriend Diego Garcia  had. Die ging terug naar Argentinië, omdat het restaurant failliet was gegaan.
Ze was radeloos en had uit wanhoop gootsteenontstopper ingenomen. Dat verbrandde haar mond en tong. Pas in het ziekenhuis wist ze dat ze zwanger was, maar abortus had ze nooit en te nimmer overwogen.
Karin heeft haar later nooit meer opgezocht. 

De relatie van Feen met Zaïr loopt stuk. Fee  is erg geobsedeerd geworden in de zoektocht naar haar vader. Ze besluit naar Buenos Aires te gaan en hem daar te zoeken. Uiteindelijk vindt ze hem. Diego is nog steeds een knappe kerel  en lijkt berouwvol over zijn plotselinge vertrek van toen. Het had eigenlijk te maken met het uitbreken van de gekkekoeienziekte, waardoor hij terug moest naar huis. 
Zijn broer Carlos geeft echter een andere versie van het moment van vertrek. Diego had Ara laten liggen toen ze de fles met  gootsteenontstopper had leeggedronken. Carlos zelf niet Diego had de ambulance gebeld.  

Dan neemt Fee een resoluut besluit. Ze gaat weg bij haar vader. Het driegangenmenu dat ze bij haar moeder had gevonden, krijgt daarna nog een vierde gang: het toetje, la hija.  "Ik ben de dochter van mijn moeder ", denkt Fee. Met een symbolische worp komt de bon van het bewaarde menu in een Argentijnse prullenbak.

Personages

Fee

Fe is 27 jaar als haar moeder sterft. Ze is gewend om alleen in het leven te acteren. Zo regelt ze de crematie helemaal in haar eentje en ze gaat ook alleen mee naar het crematorium. Fee heeft voor een vrouw een ongewoon beroep, ze is bouwvakker en wel specifieker tegelzetter. Ze is daarbij niet op haar mondje gevallen. Dat zou wel eens door haar opvoeding hebben kunnen komen, omdat haar moeder haar niet fysiek kon toespreken. Fee heeft altijd gedacht dat haar moeder haar de waarheid had verteld over haar weggesneden tong. maar het blijkt dat het niet door kanker is gekomen. Ara heeft namelijk een zelfmoordpoging gedaan, terwijl ze nog niet wist dat ze zwanger was van Fee, In haar queeste naar de waarheid en naar haar vader is Fee ook al doortastend. Ze maakt afspraken direct waar en dan moet haar op seks beluste vriend Faïr maar even wachten. Ze raakt geobsedeerd door het verleden van haar moeder ( die nooit heeft verteld wie haar biologische vader is). Stukje bij beetje komt ze achter de waarheid. Maar ze krijgt daardoor ook een helderder kijk op het leven van haar moeder. Die heeft ook nooit een abortus overwogen. Sterker nog, de geboorte van Fee (naam: wonderbaarlijk iemand tot wonderen in staat) heeft haar in het leven bovenop geholpen. Fee maakt zelf nog een buitenbaarmoederlijke zwangerschap mee, waardoor het vruchtje moet worden weggehaald. Ook hier staat ze haar mannetje: ze zegt weinig erover tegen haar vriend (die ook nog een bot reageert) en gaat ook weer snel aan de slag als tegelzetter. Een bij de lezer bestaand vooroordeel over een vrouw die bouwvakker is, botst nogal met de omschrijvingen van Fees uiterlijk: de mannen zijn snel van haar gecharmeerd.

Ara

Ara heeft een bizar leven geleid. Opgegroeid in een godsdienstige omgeving rebelleerde ze thuis tegen haar hardhandige vader, die haar moeder nog wel eens mishandelde. Toen ze met een oudere man verkeerde, moest ze het huis verlaten. Maar haar oudere minnaar Diego laat haar in de steek en dat was teveel voor het pubermeisje. Ze grijpt naar de fles gootsteenontstopper. Als ze in het ziekenhuis ligt, weet ze pas dat ze zwanger is. Geen haar op haar hoofd denkt eraan abortus te plegen. Haar dochtertje is juist de persoon voor wie ze wil blijven leven. Ara heeft een doorzetterskarakter. Jammer dat ze voor Fee de waarheid van de weggesneden tong heeft verzwegen, anders was er meer toenadering tussen moeder en dochter geweest tijdens haar leven. Ara bleef enerzijds werk zoeken maar ook mannen behagen, al wist Fee niet hoe ze dat zonder tong heeft klaargespeeld. De vroeger al zo jong getroffen vrouw, komt op een bizarre manier te vroeg aan haar einde.

Quotes

"Ik kom overeind als Ineke haar ogen dichtknijpt. ‘Je moeder heeft geen tong, hè? Bij het intuberen moeten we altijd opletten of er niets in de weg zit.’ Nieuwsgierig kijkt ze me aan. ‘Dat was dan eenvoudig,’ zeg ik." Bladzijde 12

"‘Hoe is je moeder haar tong kwijtgeraakt?’ vraagt hij. Ineke spitst haar oren. ‘Ze had een tumor.’ Mijn linkerwijsvinger verdwijnt achter in mijn mond. ‘Vlak na mijn geboorte, zo’n zevenentwintig jaar geleden.’ Hij knikt en loopt, samen met Ineke, weg." Bladzijde 17

"Hij kijkt me peinzend aan. ‘Ik heb een tijdje meegelopen op Kaakchirurgie. Sowieso komt tong kanker op jonge leeftijd nauwelijks voor.’ Hij zet zijn tanden in de dop van zijn ballpoint. ‘Ze is haar tong op een andere manier kwijtgeraakt.’" Bladzijde 33

"‘Hóé is mijn moeder haar tong kwijtgeraakt?’ Mijn stem schiet uit, Annie kan het met gemak af zonder gehoorapparaat. ‘ Dat weet je óók niet?’ Ze fronst haar wenkbrauwen. ‘Door haar zelfmoordpoging kwam ze automatisch terecht op de psychiatrische afdeling van dat ziekenhuis.’" Bladzijde 97

""Ik heb een vriend,” zei ze, “hij is nog getrouwd, maar hij gaat snel scheiden.” Ze vertelde het heel rustig, heel volwassen. Even was het stil, ze wilde nog iets zeggen, maar voordat het zover was, duwde mijn vader mij de kamer uit." Bladzijde 153

"‘Ben ik zwanger?’ Mijn stem trilt alsof de wind erin blaast. ‘Ja. Alleen zit het vruchtje niet in de baarmoeder, waardoor het niet levensvatbaar is.’ Hij legt uit wat hij gaat doen en verdooft me. Het laatste dat ik zie, is een veld vol klaprozen." Bladzijde 177

Thematiek

Moeder-dochterrelatie

De relatie tussen moeder en dochter is een veel gekozen thema in de literatuur. De schrijfster heeft een originele variant bedacht door een moeder te creëren die geen tong heeft en dus nooit kon communiceren met haar dochter Fee. Wel heeft ze altijd een leugen in stand gehouden door Fee te vertellen dat ze kanker in haar mond had. Na haar dood komt de waarheid aan het licht en dat is best confronterend voor Fee. Tijdens een queeste naar haar moeders verleden en de herkomst van haar vader wordt ze heel wat wijzer. Ze kan haar moeder ook veel beter begrijpen, nu ze alles weet. In de slotpassage geeft Fee expliciet aan dat ze de dochter van haar moeder is.

Motieven

Queeste

Fee gaat na de dood van haar moeder op zoek naar de waarheid. Ze komt erachter dat haar moeder in een gelovig Westlands gezin opgroeide maar ook wat recalcitrant was . Ze had een relatie meteen oudere Argentijn, van we ze zwanger werd. Toen die onverwachts naar Argentinië vertrok, deed ze een zelfmoordpoging, waarvan de verloren tong het gevolg was. Daarna gaat Fee op zoek naar haar biologische, Argentijnse vader die in Buenos Aires woont. Zoals het in een queeste gewoon is, moet ze wat moeilijkheden op vreemd terrein overwinnen om bij hem te komen. En bij nader inzien is het bezoek van fee aan Diego geen al te groot succes.

Zelfmoordpoging

Toen Ara hoorde dat haar oudere Argentijnse vriend Diego terug ging naar zijn vaderland, was ze wanhopig en wilde ze dood. Ze nam een fles gootsteenontstopper in, waarvan bekend staat dat het gemene spul je keel en je slokdarm verbrandt. Haar tong moest verwijderd worden, maar pas in het ziekenhuis kreeg Ara te horen dat ze zwanger was. Ze wist dat dus niet voordat ze gootsteenontstopper doorslikte. Ara had voor Fee altijd verborgen gehouden wat de echte oorzaak van de verdwenen tong was geweest.

Geheime leugens

Er zijn enkele geheimen in de roman. Het eerste is dat Ara altijd verkeerde informatie heeft gegeven aan haar dochter Fee over de weggesneden tong. Ook over de biologische vader van Fee heeft ze al valse informatie verstrekt. Ze had nooit een Spaans vriendje ( Juan) aan een Spaanse Costa gehad. Haar Spaanstalige vriend bleek een oudere Argentijnse restauranteigenaar te zijn. Een ander verzwegen geheim was het feit dat Ara's vader haar moeder regelmatig een flinke klap gaf en dat Ara daartegen in opstand kwam. In de Gereformeerde omgeving (Het Westland) waarin het gezin Greeve woonde, was dat ook een taboe.

Liefdesrelatie

Sinds een paar maanden heeft Fee een relatie met Faïr. Een knappe man, maar ook een ijdeltuit en verzot op zijn eigen lichaam. Hij is blijkbaar ook op het uiterlijk van Free gevallen, maar heel erg empathisch is hij niet in de relatie met haar. Seks is een belangrijk punt voor hem en hij grijpt de gelegenheid (en Fee), maar al te vaak. Zijn reactie op de buitenbaarmoederlijke zwangerschap van Fee getuigt ook niet van medeleven. Je voelt als lezer dat het fout gaat aflopen (Fee gaat ook een keer vreemd) en na een bezoek aan zijn niet al te enthousiaste ouders komt er een einde aan hun relatie. Hij reist dan ook niet mee naar Buenos Aires.

Dood

De moeder van Fee, Ara, sterft aan de gevolgen van een hersenbloeding. Die was het gevolg van een bizar ongeval. Haar shawl bleef steken in treden van de roltrap. Ara viel daarna op de trap en kreeg daardoor een grote hersenbloeding, die in het ziekenhuis zo ernstig bleek dat de dokter Fee adviseerde de beademing te beëindigen. Nolens volens gaf Fee uiteindelijk toestemming.

Overspel

Fee is een aantrekkelijke vrouw die de blikken van de meeste mannen kan vangen. In het restaurant waar ze met haar vriendinnen na de crematie van haar moeder wat eet en drinkt, zit een man, Roek, die wel met haar wil afspreken. Na haar First Date kruipt ze in bed met hem, maar de snelheid waarmee hij zijn orgasme bereikt, is geen uitnodiging voor een tweede seksavontuur. Na de eerste keer seks met Roek heeft ze al genoeg van hem. Overspel komt trouwens wel meer voor in de roman: De Argentijn Diego Gracia ging vreemd met het pubermeisje Ara, maar ook de vriendinnen van Fee hebben wel eens een seksdate met een getrouwde man.

Seksualiteit

In de roman is seksualiteit een terugkerend motief. Moeder Ara had seks in de puberteit met de Argentijnse restauranteigenaar in Den Haag. De relatie van Fee en Faïr staat 'bol' van de seks. Fee vraagt zich na de dood van Ara af, hoe haar moeder seks bedreef zonder tong. Ze was er als kind wel eens getuige van geweest dat een man het bed deelde met haar moeder. Dan zijn er nog de seksavontuurtjes van Fee met Roek en die van de vriendinnen van Fee met getrouwde mannen. Maar opmerkelijk, er worden nauwelijks seksscènes expliciet beschreven op die van de veel te gehaaste minnaar Roek na.

Motto

The magic of the tongue is the most dangerous of all spells.
Edward Bulwer-Lytton, Night and morning, 1841

Een heel toepasselijk motto voor een roman die geheel over de afwezigheid van een tong gaat.

Opdracht

Voor mijn moeder
Elly Esther van Otterloo - van der Lelie (1924-2014)

Titelverklaring

De gehele roman staat in het teken van de 'tong' Fee heeft altijd gedacht dat de tong van haar moeder weggesneden was, omdat haar moeder kanker had gekregen na de geboorte van Fee. Dat blijkt na haar queeste heel anders te liggen. Ara had gootsteenontstopper gedronken, toen haar veel oudere vriend Diego Garcia Nederland hals over kop verliet. Het was een poging tot zelfmoord.
Maar je zou bij d einterpretatie van de titel ook kunnen denken aan  de uitdrukking "over de tong" gaan. Er zijn heel wat verwarrende verhalen over Ara, haar tong en haar zwangerschap verspreid door diverse mensen. Gaandeweg de queeste komt Fee achter de waarheid.

Structuur & perspectief

De roman wordt opgedeeld in korte, genummerde hoofdstukjes. Het zijn er in totaal 41. Het verhaal-heden van de roman wordt  vanaf september 2015 beschreven. Maar in die korte hoofdstukjes flashbackt Fee steeds terug naar haar jeugd om herinneringen aan haar moeder op te halen. ( o.a. het vandalisme van Fee, dingen van school, het verbieden van sommige dingen) Maar hhet  is eigenlijk toch een chronologisch geordende roman geworden.
Fee is een ik-verteller in de o.t.t (het verhaal-heden) en in de o.v.t als ze over het verleden vertelt.

Decor

Het verhaalheden ligt in september 2015 bij de dood van Fees moeder, die 44 jaar oud werd. Maar in die hoofdstukjes van het heden gaat Fee steeds kort terug naar jeugdherinneringen. Ze is in het verhaal-heden 27 jaar, dus haar geboorte in het tehuis voor ongehuwde moeders moet in 1988 hebben plaatsgevonden. Haar moeder is dan 17 jaar. Dat is daarmee de gehele spanningsboog van de tijd. 

De omgeving waar Ara is opgegroeid is Wateringen, een stadje in het Westland. Ze werd het huis uitgezet toen ze zwanger was en kwam in een tehuis voor ongehuwde moeders in Poelgeest. Toen ze in haar eentje Fee opvoedde, woonde ze in Den Haag. Dat zijn de drie belangrijkste plaatsen in de roman.
De oma die Fee eigenlijk nooit gekend heeft, is opgenomen in een tehuis in Gelderland. In de buurt woont ook het zusje van Ara, Geertje. In de queeste naar haar vader vertrekt Fee  naar Buenos Aires. In die stad vindt het einde van de roman plaats.  

Stijl

'Tong'' is een zeer helder vertelde roman. Het taalgebruik, de dialogen en de eenvoudige structuur zijn heel goed te volgen, zeker ook voor scholieren van havo en vwo. De beeldspraak die ze in haar verhaal gebruikt zijn treffend en vaak ook grappig en sarcastisch.

Voor een jonge vrouw van 27 heeft Fee een vrij cynische (harde humor) vertelstijl. Daarvan zijn vele voorbeelden te geven:
(blz. 47: "Ik sla hard op de matras. Het enige wat ik nog mag doen, is haar lichaam naar ‘de laatste rustplaats’ brengen. Of gaat die term alleen op bij begraven? Je kunt moeilijk van een rustplaats spreken als je met huid en haar wordt verbrand.")
(blz. 58 "De crematoriumman opent de sluitingen van het karretje en klikt ze dicht. Mijn moeder wordt verankerd als een container op een vrachtschip. Ik zet mijn nagels in mijn handpalmen.")
(blz. 98:  Boven een stoel steekt een kale kruin uit met een halve maan van grijs haar eronder. Een bejaarde smiley."
(blz.113: "Hij slaat het dekbed terug, kust me weer zuinig, likt mijn tepels een seconde en verdwijnt met zijn rechterhand tussen mijn benen. Begint me dan te vingeren alsof er een sticker mee te verdienen valt."
(blz. 125: "Als een teek zuig ik me vast in de door mijn moeder zó gehate religieuze kringen. De enige kerken die op haar waardering konden rekenen waren die van Midsomer Murders, vooral als de geestelijke zelf een flinke scheve schaats bleek te rijden".
(blz. 142: "Werden al die aow’ers niet bij elkaar gezet voor een gezellige oude dag samen? Van een boot afspringen met een slok op en een baksteen aan je voet lijkt me nog gezelliger".

De zwarte humor geeft de toon van het verhaal toch een aparte, zelfs lichte toon.(de bekende grimlach)  Die stijl  maakt het erg prettig om de roman te lezen.

Slotzin

Ook mijn vaders tekeningen zijn nog intact. Ik knijp de bon samen en gooi de prop met een boog in de prullenbak. In gedachten voeg ik toe: 4. La hija Mét punt: La hija. Ik ben de dochter van mijn moeder.

Beoordeling

 "Tong" is een originele roman over een moeder-dochterverhouding en een Vatersuchmotief á la Spoorloos. Het is in feite een uitgemolken thema in de literatuur, maar Marly van Otterloo weet er toch wel weer een nieuwe variant op te bedenken. Er zit een enorm tempo in de roman, o.a. door de korte hoofdstukken, het weglaten van 'onnodige passages die een roman vaak alleen maar oprekken' en een prettige bladspiegel.
De inhoud is heel goed te volgen voor scholieren van de eindexamenklassen havo en vwo en de vertelstijl van de ervaren (kinder)boekenschrijfster zorgt voor de rest. Door de zwarte humor die ze heel goed hanteert en de spanning die ze in het verhaal legt, wordt de roman ondanks de thematiek toch lichtvoetig van toon. Dat je het relatief dunne boek ook binnen een paar uur kunt uitlezen, is voor scholieren een heel prettige bijkomstigheid.

Bronnen

Meer gegevens over de schrijfster. Ze is voornamelijk bekend door een grote reeks kinderboeken. In 2009 verscheen van haar een hilarische roman: Leuke mannen zijn getrouwd.

http://www.marlyvanotterloo.nl/