Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2018
• 189 pagina's
• Uitgeverij: Harmonie

Flaptekst

Eerste zin

De zon is onder als negen studenten zich op de oostflank van de Cholattsjachl installeren voor de laatste nacht van hun leven.

Samenvatting

Proloog
In het kort wordt verteld dat er in 1959 negen Russische studenten bij een bergbeklimming in de Oeral onder raadselachtige omstandigheden om het leven zijn gekomen. Het mysterie is nooit opgelost. Het staat bekend als het ongeluk met de Djatlovgroep (naar de leider leider van de expeditie)

Deel I Roza Andreja Onilova
Roza is de 12-jarige ik-verteller in een kleine Russische plaats in de Oeral.(Serov) Ze is gek van kunstschaatsen en ziet zich later  heel beroemd worden. Ze heeft een broertje Oleg en haar vader is vaak afwezig, maar ze verheugen zich altijd op zijn thuiskomst vanwege de cadeautjes die hij meeneemt.
Op een dag wachten er tien studenten op hen in school en ze vertellen over hun avontuur in de bergen. Roza voelt zich erg aangetrokken tot de mooie Zina. Die geeft haar een soort talisman. Roza heeft terwijl ze onder de vloer van hun huis lag, iets gehoord van haar vader over wat de regering (?) van plan is met de studenten. Haar vader vertelt haar dat dit een groot geheim is, waarover ze niet mag praten.

Oleg komt later thuis met het verhaal dat de studenten tijdens hun tocht om het leven zijn gekomen. Er is veel onrust en onzekerheid in de streek. Mannen in zwarte uniformen komen Roza en haar vriendje Boris ophalen, maar ze weet te ontsnappen en vlucht met Boris per trein uit Serov  naar zijn oom. Ze heeft nog gehoord dat er op haar moeder en haar broertje is geschoten. Maar ze hebben de verkeerde trein genomen, komen daarom niet bij de oom, maar worden opgepakt en verhoord, net als haar vader. Ze weten weer te ontsnappen en vallen in handen van een wodkastookster, die hen opvangt en begeleidt. De vrouw noemt hen steeds "mijn vogeltjes."
De vrouw zet hen uiteindelijk op de Trans-Siberië Expres. Ze komen aan het eind  van dit deel aan in Wladiwostok. Ze stappen aan boord van een gammele vissersboot.

Deel II Cape Point Light
De vuurtorenwachter voor de Amerikaanse kust, Langlois,  haalt een jong naakt meisje uit het water. Ze lijkt dood te zijn, maar ze komt ineens weer tot leven. Onder de goede zorgen van Langlois knapt ze weldra op en ze helpt hem bij zijn werk. Hij besluit niets aan de kustwacht te vertellen. Op eren dag spoelt er een tweede lijk aan. (Boris?) 

Deel II Coos Bay
Een Nederlandse student (ik-verteller zonder naam) is door een Russische collega Veronika  in Jekaterineburg geïnteresseerd geraakt in het ongeval met de verongelukte of vermoorde studenten. Hij wil het gaan onderzoeken en komt zo in aanraking met Albert, de zoon van Roza. Zij zal het verhaal over het ongeluk gaan vertellen aan de student. Hij reist naar haar toe in Amerika en ze gaat vertellen (dat is dus eigenlijk deel I) Ze zit in een inrichting en is aan het dementeren, maar van vroeger weet ze nog zich veel te herinneren. Als Albert alleen met de verteller is, zegt hij dat zijn moeder alles gefantaseerd heeft. Ze is nooit getrouwd geweest met Langlois die veel ouder was. Hij is ook niet diens zoon maar wel van een Vietnamveteraan. Beide mannen liggen toevallig op hetzelfde kerkhof begraven.
("Ze heeft Langlois in haar leven verzonnen. En in dat van mij. Tot op de dag van vandaag ga ik mee in haar verhalen. Vijftien jaar geleden hebben we allebei zelfs zijn achternaam aangenomen.", blz. 163) .
Op een dag bezoeken ze met Roza in een bootje het mooie vuurtoreneiland. De vuurtoren wordt op een moderne manier onderhouden. Het verval is zichtbaar. Roza neemt met een kus op de rotsen afscheid van het eiland. Albert zegt dat hij met de verteller mee wil naar Serov.

Deel IV
Albert (ik-verteller)
Roza komt niet lang daarna te overlijden. Haar zoon begraaft haar en  gaat daarna naar Rusland. Hij zal daar de Nederlandse student ontmoeten en samen zullen ze naar het dorp waar Roza is opgegroeid gaan. Ze gaan in Serov mensen ondervragen of ze Roza hebben gekend. Het wordt allemaal steeds mysterieuzer. Is het waar wat Roza heeft verteld of heeft ze alles verzonnen?
De student heeft ook verder onderzoek verricht. Hij zegt tegen Albert dat zijn moeder helemaal niet op de Spelen van Sapporo is gevallen. Er is werkelijk niets over bekend op het internet.
Albert antwoordt dat hij onderzoek heeft gedaan naar de student. ("Op de universiteit van Jekaterinenburg hebben ze nog nooit van je gehoord.")

(Heel korte) Epiloog
 "Djatlovpas eist tiende slachtoffer". (krantenbericht) 
Open einde: Wie is dit tiende slachtoffer?  (Albert of de student?) 

Personages

Roza

Roza is in de roman het enige personage dat beschreven wordt. Ze is er als twaalfjarige getuige van dat er een groep van tien studenten haar basisschool bezoekt. Ze wordt geïnspireerd door de mooie Zina die haar een talisman geeft. Later hoort Roza dat er met de studenten iets verschrikkelijjks gebeurd is. Tegelijkertijd komen er in het dorp zwarte uniformen die op haar familie en die van haar vriendje Boris uit zijn. Ze weet met Boris te vluchten, maakt heel wat mee en wordt uiteindelijk beschermd door eern oudere vrouw die wodka stookt. Die zorgt ervoor dat Roza en Boris uiteindelijk in Wladiwostok belanden. Vandaar wordt ze per boot vervoerd en in deel II spoelt ze aan op een vuurtoreneiland, waar ze de oudere Langlois helpt. Ze zou zelfs met hem getrouwd zijn. De vraag is echter of alles wat Roza heeft verteld de waarheid betreft. Ze is in dit opzicht een onbetrouwbare verteller. Zo is er ook het verhaal dat de van kunstschaatsen bezeten Roza ooit op de Spelen in Sapporo een fatale val maakte. Een Nederlandse student die dat onderzoekt, vindt van niet. De zoon vertelt die student ook een ander verhaal over zijn biologische vader. Kortom, Roza is weliswaar een interessante, maar voor de lezer zeer onbetrouwbare verteller. De schrijver stelt de lezer voor de keuze een eigen interpretatie van de feiten te maken.

Quotes

"Terwijl iedereen de ijshockeywedstrijd volgde, oefende ik die middag weer ijverig op mijn achten en de afzet van mijn sprongen, het inprikken, de scherpe punt krachtig, maar niette diep in het ijs. net als de jongens droomde ik van volle stadions waarin ik mezelf aan het land kon presenteren, eerst in Sverdlovsk in het zuiden, daarna in Moskou en uiteindelijk aan het wereldpubliek op de Olympische Spelen." Bladzijde 17

"Maar wij lachten niet. We hingen idolaat aan zijn lippen, En ik, ik wilde precies zo worden als de vrouw die ik in mijn blikveld gevangen hield. Ik wilde zijn zoals Zina." Bladzijde 38

""Hier voor jou"/ Zina vouwde mijn vingers eromheen en hield haar hand even om die van mij. Wat z egaf voelde aan als een steentje, maar ik voelde toch vooral haar warme hand. Ik stak het voorwerp zonder te kijken weg in mijn broekzak, bang dat anderen misschien ook iets van haar zouden krijgen." Bladzijde 39

"Daar lag ze. Langlois ontwaarde de contouren van het kind onder de plaid. Hij hurkte ernaast en trok hem van haar af. Ze leek nog witter, breekbaarder, en vooral naakter dan zo-even." Bladzijde 125

"Hij verdween even in de mist. Het meisje nam de eenoog van de vensterbank. In de branding deinde een naakt lichaam. Langlois trok het aan de armen uit zee en draaide het om." Bladzijde 135

"Na haar van op de Olympische Spelen van Sapporo werd dit mijn moeders waarheid. ze is ruim een half jaar buiten kennis geweest. Kunstmatig in leven gehouden. Het stond in alle sportbijlagen. De beelden gingen vanuit Japan de hele wereld over. Een talentvolle vrouw op het ijs gevallen tijdens de Winterspelen van '72. " Bladzijde 162

Thematiek

Fantasie en werkelijkheid

Deze roman is een fraai voorbeeld van het literaire thema Fantasie (Fictie) en Werkelijkheid. Wat is er gebeurd met de negen studenten? Zijn ze vermoord door de Russische regering; zijn ze aangevallen door dieren; hebben ze elkaar vermoord uit jaloezie? Het raadsel is in werkelijkheid nog nooit opgehelderd. Dan rijst de vraag: Wat weet Roza ervan? Ze is een fictieve figuur van Willemsen. Wat is waar van wat ze de lezer meedeelt. Heeft ze haar eigen rol aangedikt? is ze de kunstschaatster die in Japan op de OS van '72 gevallen is? Hoe is ze terecht gekomen in Amerika? Is het verhaal over de vuurtorenwachter Langlois waar? (zoon Albert vertelt over de andere mogelijke vader, de Vietnamveteraan). Wie is aan het einde het tiende slachtoffer vanuit de epiloog? De schrijver laat de lezer maar gissen en gissen. Hij geeft zelf geen antwoorden. Op zich is dat leuk, (en bovendien heel knap gedaan), maar de lezer moet dan wel van dit soort open einden houden.

Motieven

Whodunit

Is er sprake van moord op de negen studenten? Is er een complot dat geregeld is door Russische soldaten?

Vriendschap

Boris is Roza's beste schoolvriendje. Ze vertelt hem het geheim van haar vader.

Queestemotief

Albert en de naamloze Nederlandse student gaan in de Oeral op zoek naar de waarheid omtrent Roza. Roza en Boris vluchten en ondernemen een queeste naar de vrijheid. (Amerika)

Leugens en bedrog

Heeft Roza over haar leven gelogen, bijv. dat ze gevallen was op de Olympische Spelen van 1972? Heeft Roza gelogen over de vader van Albert?

Schoolleven

Roza vertelt de lezer over haar ervaringen op de lagere school in Serov. Bergbeklimmers komen op de school vertellen wat ze gaan doen..

Dood

De negen studenten komen in de Oeral om het leven. De moeder en het broertje van Roza worden waarschijnlijk door mensen met het zwarte uniform doodgeschoten? Boris zou verdronken kunnen zijn op Cape Point Light. (Er spoelt immers een lijk aan) Roza overlijdt. Haar echtgenoten Langlois en een Vietnamveteraan ook. En wie overlijdt er als tiende slachtoffer? Albert of de student?

Geheim

Datgene wat Roza onder de grond van haar vader hoort, is mogelijk een staatsgeheim. Ze mag het niet door vertellen, maar doet dat toch aan haar vriendje Boris. Ook licht ze Zina in.

Motto

"What [place is this?
Where are we now!
I am te grass
let me work"


Carl Sandburg

Opdracht

Roza is gebaseerd op het waargebeurde, nooit opgeloste incident op de Djatlovpas in het Oeralgebergte. In 1959 werden daar de negen lichamen van een groep jonge studenten aangetroffen. Ruim een halve eeuw later blikt Roza Andreja Onilova terug op haar ontmoeting met de studenten, enkele dagen voor hun dood, en op haar merkwaardige vlucht uit de voormalige Sovjet-Unie. Is haar fantasie op hol geslagen of weet Roza daadwerkelijk wat er die winternacht in 1959 op de Djatlovpas is gebeurd?

Trivia

Het in de werkelijkheid gebeurde ongeval met de negen studenten in de Russische Oeral staat als beginpunt van de roman over fictie en werkelijkheid. Het is een nooit opgelost raadsel. Lees voor de mogelijk theorieën over dit ongeluk het volgende artikel: https://www.vice.com/nl/article/9aavee/dyatlov-pass-incident-strangest-unsolved-mystery

Titelverklaring

Roza is de naam van een van de vertellers en het hoofdpersonage van de roman.

Structuur & perspectief

De roman beschrijft een verhaal over een waar gebeurd incident in 1959 toen 9 Russische studenten bij een beklimming in de Oeral om het leven kwamen. Over een waargebeurd feit  heeft Willemsen een fictieve roman geschreven met een fictieve hoofdfiguur Roza. Hij heeft vier vertellers nodig voor het perspectief. Dat doet hij om de twijfel van de waarheid bij de lezer neer te leggen.
Proloog : verslag van wat er in 1959 is gebeurd.
Deel I : Roza Andreja Onilova: ik verstelster in d e o.v.t 
Deel 2: Cape Point Light, alleswetende verteller in de o.v.t 
Deel 3: Coos Bay : ik-verteller Nederlandse student in de o.v.t
Deel 4: Albert : ik-verteller, mogelijk de zoon van Roza in d e o.v.t 
 

Decor

Decor
Deel I  Een plaats in de Russische Oeral (Serov) waar Roza is opgegroeid en ze de later omgekomen studenten op school heeft ontmoet. Ze vlucht weg en komt uiteindelijk via de TSE-spoorlijn terecht in Wladiwostok.
Decor Deel II: Een Amerikaanse vuurtoreneiland Cape Point Light waar Roza aanspoelt.
Decor deel III : Eerst de Universiteit van Jekaterinenburg, daarna het Amerikaanse Coos Bay. En weer later terugkeer op het vuurtoreneiland van deel II 
Decor deel IV : Terugkeer naar Serov voor de queeste naar Roza'ds verleden.

Tijd
Proloog en Deel I spelen zich af in 1959 (historisch feit)
Deel II:  eveneens, maar kort daarna.
Deel III : Waarschijnlijk in 2016
Deel IV en epiloog in 2016. 

Stijl

Vlotte vertelstijl, in deel I wordt de geschiedenis bekeken vanuit de ogen van een twaalf-jarig meisje.
Dat is goed door de schrijver weergegeven.
Er zijn ook vrijwel geen moeilijke woorden of zinswendingen. De metaforen die gebruikt worden, zijn in deel I ook aangepast aan de leeftijd van de vertelster.

De vertellers leggen vrijwel niets uit en laten open stukken in hun verhaal. Bovendien zijn het 'onbetrouwbare' vertellers in literaire zin.
Boven het romanverhaal zweeft dus een mysterieus complot. Dat wordt prima verteld Willemsen die geen antwoorden geeft op de door hem opgeroepen vragen.

Slotzin

Op het bureau van Veronika's werkkamer op de universiteit lag The Moscow Times. "Djatlovpas eist tiende slachtoffer."

Beoordeling

Spannend verhaal met thrillereffecten; zeker geschikt voor jongeren van havo en vwo.
Het boek werd niets voor niets uitgekozen voor de shortlist van 'Het beste boek voor Jongeren 2019". (genomineerd) 

De roman is gebaseerd op een waar gebeurd, maar nooit opgelost Russisch mysterie uit 1959. 
Sommige scholieren zullen het open einde misschien niet leuk vinden. Aan de andere kant geeft het verhaal voldoende mogelijkheden om er met elkaar over te praten waar de mogelijke waarheid is gelegen.
Daarom is de roman ook uitstekend geschikt voor leesclubs.

Recensies

"De reden om dit boek verder te willen lezen verschuift van ‘Wat is er destijds gebeurd?’ naar ‘Wat voor boek heb ik eigenlijk in handen?’ Is het een detective waarin de speurders worden tegengewerkt door moedwillig misleidende verhalen? Of is het een roman over betrouwbaarheid van herinneringen en de noodzaak die we voelen om verhalen te vertellen, ook als deze niet waar zijn? Olivier Willemsen laat het antwoord wijselijk in het midden en heeft ondertussen een interessant boek geschreven waarin hijzelf meermaals de grenzen tussen de feitelijke toedracht en zijn eigen fictie oversteekt. " https://www.literairneder...msen-roza/

"Het antwoord is: “Nee!” We zijn lovend over de schrijfstijl, maar elke keer opnieuw word je als lezer in de maling genomen, mag jezelf het antwoord bedenken. En als je denkt het raadsel opgelost te hebben, dan blijkt dat het weer anders is en op de volgende bladzijde(n) is het wéér anders. Het vierde hoofdstuk was het toppunt van misleiding en ongeloofwaardigheid. Exact zo zal het ook geweest zijn ten tijde van en na het incident op de Djatlovpas. Men doet en deed er angstig het zwijgen toe. Er lijkt geen waarheid te mogen zijn. Ik besluit met een quote uit de recensie van Evelien die ongeveer de mening van ons allen verwoordt: "Olivier Willemsen heeft mij verrast en verward met zijn Roza. Hij laat veel over aan de interpretatie van de lezer. Hij laat zien dat een verhaal niet altijd een duidelijk en goed einde hoeft te hebben om interessant te zijn." https://www.hebban.nl/spo...ecensie-45

"Een ontzettend goed opgebouwd boek, dat maakt dat je zelfs gaat twijfelen aan feiten. Eén ding is duidelijk: een mysterie is niet voor niets een mysterie" https://www.hebban.nl/rec...-over-roza

"Willemsen weet de lezer te boeien met het verhaal van de jonge Roza en de weinige informatie die er is over wat er met de Djatlov-groep is gebeurd. Hij vermengt een waargebeurd feit met het leven van de fictieve Roza in een soort avonturenroman die overgaat in een misdaadverhaal en eindigt in een bijna magisch-realistisch verhaal waarin je als lezer moet speculeren over wat nu echt gebeurd is en wat niet. In vier delen brengt de schrijver vanuit vier verschillende perspectieven een verhaal dat steeds verwarrender wordt, de lezer uiteindelijk in grote twijfel achterlatend. " https://www.hebban.nl/rec...-over-roza

"De auteur heeft met Roza een heel groot vraagteken achtergelaten dat verpakt is in een roman met thrillereffecten. De omgeving en de personages worden duidelijk beschreven waardoor het verhaal lekker leest en geschikt is voor een breed publiek." https://graaggelezen.blog...za-is.html