Feitelijke gegevens

• 6e druk, 1972
• 92 pagina's
• Uitgeverij: Uitgeverij Holland/Haarlem

Flaptekst

Eerste zin

De opkomst was groot. Zoals ieder jaar trouwens.

Samenvatting

Elk jaar wordt er in het dierenrijk een hofdag gehouden. Ook dit keer is de opkomst weer groot. Alle dieren beklagen zich bij koning Nobel over Reinaart de vos. Hij heeft hen bedrogen, hun kinderen vermoord en een vrouw verkracht. Gelukkig is ook een neef van Reinaart die voor hem pleit bij de koning. Hij zorgt ervoor dat Reinaart een geldig proces krijgt; hij zal drie keer ontboden worden door zogenaamd rechtschapen dieren bij de koning, zodat hij de kans krijgt zijn kant van het verhaal te laten horen.

Bruun de beer wordt erop uit gestuurd. Hij is de sterke maar domme beer. Reinaart weet hem in een mum van tijd te verleiden tot het eten van honing en Bruun komt vast te zitten in een boom. De dorpelingen vinden hem en gaan hem te lijf met stokken en allerlei spullen uit hun huizen. Bruun komt na zijn afranseling helemaal bebloed bij de koning. 

Ze besluiten samen dat er iemand naar Reinaart moet die wat meer tact heeft. Tibeert de kater wordt aangewezen. Helaas is ook Tibeert makkelijk te verleiden met wat eten. Reinaart wijst hem de schuur van de pastoor waar Tibeert vette muizen zou vinden. Maar Reinaart weet dat er een val is gespannen en Tibeert komt in de val. De pastoor komt met zijn vrouw en kind naar de schuur en geeft Tibeert een pak slaag. Net voordat de pastoor hem de genadeklap zou kunnen geven springt Tibeert vooruit en bijt één van de ballen van de pastoor eraf. Zijn vrouw barst in huilen uit omdat hij nu nooit meer zo goed zijn werk zou kunnen doen in bed. Reinaart troost haar met de woorden dat hij nu alleen maar meer zijn best zal doen.

Als ook Tibeert helemaal afgeranseld terugkomt bij de koning vraagt men zich af hoe ze Reinaart dan naar het hof krijgen. Grimbaart, de neef van Reinaart, stelt voor om zelf te gaan. Als Grimbaart komt, geeft Reinaart toe. Hij stelt voor om zijn zonden te belijden bij Grimbaart. Samen voeren ze het ritueel uit waarbij Reinaart zich bekeert van al zijn zonden. 

Als ze bij de koning zijn aangekomen wordt Reinaart na alle beschuldigingen veroordeelt tot de dood door ophanging. Vlak voordat Reinaart opgehangen zal worden vertelt hij de koning een verhaal over dat hij spijt heeft van zijn daden en dat anderen hem ook kwaad berokkend hebben. Daarnaast vertelt hij de koning dat er ergens een schat verborgen ligt. Hij zou de koning de schat wel wijzen, als hij kon blijven leven. De vrouw van de koning vind dat hij zo goed zijn zonden heeft beleden dat hij wel mag blijven leven om hen de schat te wijzen. En zo keert Reinaart alles om. Hij laat zelfs Bruun en Izengrijn gevangen nemen. 

Reinaart vertelt dat hij op pelgrimstocht wil naar Rome. Hij laat een tas maken van het vel van de rug van Bruun en krijgt schoenen van het vel van Izengrijn en zijn vrouw. Dan vraagt hij of Belijn en Cuwaart met hem mee willen om zijn vrouw te troosten omdat hij weg moet. Hij bespeelt hen zo dat ze vereerd zijn om mee te mogen. Eenmaal bij zijn burcht aangekomen neemt hij Cuwaart mee naar binnen, hij zou de vrouw moeten troosten. Maar binnen bijt hij hem dood en geeft hij hem aan zijn vrouw en kinderen. Hij zegt tegen Belijn, die enorm goedgelovig is, dat Cuwaart nog even blijft en dat hij de pelgrimstas met een brief erin terug moet brengen naar de koning. In werkelijkheid zit de kop van Cuwaart in de tas. 

Als Belijn bij de koning komt ontdekken ze dat die sluwe Reinaart iedereen weer bedrogen heeft. De koning is helemaal verslagen. Gelukkig weet Firapeel ervoor te zorgen dat er verzoening komt tussen Bruun, Izengrijn en de koning. Ze mogen Reinaart aanvallen zonder daarvoor terecht te staan. Maar Reinaart is al vertrokken met zijn vrouw en kinderen.

Personages

Grimbeert

Grimbeert is de neef van Reinaart en denkt daardoor dat hij een voordeelspositie heeft. Helaas bedriegt Reinaart hem ook uiteindelijk om toch zijn eigen hachje te redden.

Bruun

Bruun is degene die sterk is. Maar tegelijk ook dom. Hij heeft een combinatie van goede en slechte eigenschappen, net zoals mensen dat hebben. Bruun wordt gezien als het ultieme dier dat alle kracht in zich heeft maar is daardoor wel erg dom. Bruun staat symbool voor de kracht die het volk heeft en het feit dat die kracht niet direct zorgt voor slimheid. Bruun is sterk maar niet slim. Zo wordt het volk ook beschreven.

Koning Nobel

Koning Nobel heeft het beste voor met zijn volk maar is erg goedgelovig en gevoelig voor het hebben van veel geld. Reinaart weet dit goed te bespelen en komt zo onder zijn dood uit. Koning Nobel staat voor de adel. Door zijn daden laat de oorspronkelijke schrijver zien dat de adel niet altijd geschikt was voor de taken die ze hadden.

Tibeert

Tibeert wordt gezien als degene met het meeste tact, hij is wat slimmer. Toch weet Reinaart hem te misleiden door zijn eigen eetlust. Tibeert wordt gebruikt als het dier dat staat voor de adel.

Reinaart

Reinaart is erg slim en sluw. Hij kent alle eigenschappen van de dieren en weet iedereen aan zijn kant te zetten door de zwakten van de dieren te gebruiken. Hij is zo slim dat je een soort respect voor zijn sluwheid krijgt. Als je hem vergelijkt met de mensheid zul je hem in alle lagen van de bevolking tegenkomen. Overal zijn sluwe mensen die hun eigen zin weten door te drijven door listen. In het verhaal komt Reinaart ook in alle delen voor.

Quotes

"Hier moet je wezen, Tibeert jong, zei hij. Je kunt er zo doorheen. En dan maar grijpen wat je grijpen kunt. De kater bleef in gebukte houding voor het gat staan. Toe joh, hoor je ze niet piepen?" Bladzijde 33

"Hermeline keek hem onzeker aan. Wat heeft dat voor zin? vroeg ze. Je gaat nu toch je pelgrimsreis maken? Dat heb je toch beloofd? Daarvoor heb je toch al die spullen gekregen? Ach wat, beloofd! Onder pressie ja. En dat telt niet. Dat kan de eerste de beste jurist je vertellen. Nee hoor, hoe meer gezworen, hoe meer verloren." Bladzijde 85

Thematiek

List, leugens en bedrog

Het belangrijkste thema van dit boek is list, leugens en bedrog. Reinaart weet door al zijn leugens ervoor te zorgen dat iedereen aan zijn kant komt te staan, terwijl hij voor zijn daden zou moeten boeten. Reinaart weet de eigenschappen en zwaktes van alle dieren in het bos zo goed te bespelen met zijn listen dat hij overal onderuit komt en met zijn familie kan vluchten. Daarom is het thema van dit boek list, leugens en bedrog.

Motieven

Mens en dier (relatie)

In dit boek wordt een duidelijke verbinding tussen mens en dier beschreven. Elk dier dat wordt beschreven in dit boek heeft een bepaalde menselijke eigenschap, zoals goedgelovigheid, domheid, sluwheid etc.

Maatschappijkritiek

Behalve het schrijven van een mooi verhaal was dit verhaal ook kritiek op de maatschappij. Het uitte zijn ontevredenheid over de adel en hun hebzucht en domheid, over de geestelijkheid die zich niet hield aan hun beloften en de domheid van het volk.

Trivia

Als een kind aan Paul Biegel vroeg; waar komen jouw verhalen vandaan? zei hij: ze komen uit mijn buik.

Titelverklaring

Dit verhaal gaat over Reinaart de vos. In het boek wordt de hofdag beschreven waarop hij bij de koning moet komen maar alle dieren telkens te slim af is. Elke keer wint hij het weer door zijn sluwheid. Het gaat allemaal over Reinaart en daarom heet dit boek Reinaart de vos.

Structuur & perspectief

Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van de alwetende verteller. Het verhaal is niet verdeeld over hoofdstukken maar loopt aan één stuk door. Er zijn echter wel verschillende delen in te onderscheiden. 

Het begint met het beklagen van Reinaart op de hofdag. Alle dieren komen bijeen en beginnen te vertellen over de wandaden van de vos. De koning neemt een belsuit. Daarna komt het deel waarin er drie dieren naar Reinaart worden gestuurd om te zorgen dat hij zich komt melden bij de koning. Vervolgens komt het laatste deel waarin Reinaart bij de koning is en veroordeeld is. Hij is zo sluw dat hij zelfs vlak voor zijn dood er nog voor kan zorgen dat iedereen aan zijn kant komt te staan.

Decor

Het verhaal speelt zich af in het bos waar alle dieren wonen. Ook komt de woonplaats van Reinaart en zijn kinderen veel voor in het boek; burcht Maupertuus. 

Van het begin tot het eind van het boek speelt er maar één dag af. De hofdag van de koning. 

Paul Biegel heeft het oorspronkelijke verhaal uit de periode van 1100 tot 1200 herschreven door begrijpelijke woorden te gebruiken. Dit verhaal over Reinaart en de andere bewoners van het dierenrijk geeft een goed beeld van hoe de oorspronkelijke schrijver dacht over de mensen en bevolkingsgroepen van die tijd.  Paul Biegel weet in het boek de mening van de oorspronkelijke schrijver nog steeds goed naar voren te laten komen. Hij kent allerlei menselijke eigenschappen toe aan de dieren. Zo zijn de koning en de koningin erg makkelijk over te halen en heel goedgelovig. Hiermee laat de schrijver zien dat hij vond dat de adel incompetent was in het begeleiden en regeren van het volk. Ook is bijvoorbeeld Belijn, een geestelijke, heel goedgelovig en denkt hij niet voor zichzelf na. Hij doet beloftes die hij niet nakomt. Hiermee laat de oorspronkelijke schrijver zien dat de geestelijkheid zich niet kon houden aan hun beloftes en dat ze vaak ook niet geschikt waren voor hun ambt. Dit zie je ook aan het feit dat de pastoor die voorkomt in het boek gewoon getrouwd is en een kind heeft. 

Daarnaast laat de schrijver van het verhaal zien dat het volk heel erg impulsief en dom is. Paul Biegel heeft dit ook in zijn bewoordingen overgenomen. Als ze Bruun te lijf gaan komen ze aan met willekeurige spullen die in hun huis staan, en slaan hem daarmee. In het verhaal lees je dat het volk wel kracht kan gebruiken maar niet echt slim is. Ze pakken willekeurig dingen uit het huis en denken niet na over wat handig is en wat niet. Bruun staat symbool voor deze kracht en domheid tegelijk. 

Stijl

Paul Biegel heeft het verhaal over Reinaart de vos mooi herschreven. In het verhaal komen soms momenten voor waar hij als het ware een statement maakt in plaats van een volledige zin te maken, zoals in het volgende stukje:

Wel wel, Grimbaart, dat is nog eens vasten, wat uw oom de kluizenaar doet. Hrm! Maar hij zal ervan lusten, dat zeg ik, en voor er een jaar verstreken is.

Luide bijval. 

Daarnaast bedenkt de schrijver ook af en toe zelf een woord, zoals in het onderstaande stukje:

Ik wens ook geen enkele klacht meer te horen over hetgeen Reinaart in het verleden gedaan heeft. Wat dat ook geweest moge zijn.

Eén boeh-roeper wordt het zwijgen opgelegd. 

Paul Biegel weet in dit verhaal de menselijke eigenschappen die de dieren hebben gekregen nog duidelijker tot uiting te laten komen. In tegenstelling tot het originele verhaal, waar deze meer verborgen zijn, beschrijft hij deze eigenschappen erg duidelijk en is het niet te missen welke eigenschap bij welk dier hoort. In het volgende stukje lees je bijvoorbeeld over verschillende eigenschappen die bij de dieren horen:

Natuurlijk, natuurlijk, zei de ram, dat spreekt. Hij was een goedgelovig kapelaan. 

Cuwaart vond het minder. Zo heel alleen dat vossenhol binnen, hij was van nature een bange haas, maar hij had geen verweer tegen Reinaarts bemoedigende blikken en nog minder tegen Reinaarts dringende beroep om als vertrooster van een achterblijvende moeder met kinderen op te treden. 

In het stukje komt de goedgelovigheid van de ram naar voren, de bangheid van Cuwaart met daarnaast zijn trots omdat hij de kinderen mag troosten. Ook zie je weer hoe goed Reinaart dit weet te bespelen in al zijn sluwheid.

Slotzin

Firapeel nam hen mee en zo kwam er, tenslotte over de hele zaak, een verzoening tot stand.

Beoordeling

Deze versie van Reinaart de vos is erg toegankelijk. De eigenschappen van de dieren worden erg duidelijk beschreven en als lezer is het daardoor de diepere laag makkelijker te vinden in het boek. Je hebt eerder door wat er nu echt bedoeld wordt met bijvoorbeeld de goedgelovigheid en het hunkeren naar geld van koning Nobel. In het originele verhaal is dat beter verborgen. Dit zorgt ervoor dat het originele verhaal wat spannender is en meer aanzet tot denken maar het verhaal van Paul Biegel is toegankelijker en leest makkelijk weg. 

Het verhaal beschrijft een aantal gruwelijke daden die verschillende dieren worden aangedaan. Zo verliest Bruun de beer verschillende delen van zijn huid door de listen van Reinaart. Door de schrijfstijl van Paul Biegel lijkt het echter niet alsof dit heel erg is. Het wordt beschreven alsof het normaal is, het blijft luchtig. Maar als je er over nadenkt, is het toch wel verschrikkelijk pijnlijk.

Recensies

"Noem het jeugdsentiment of zo, maar dit is een echte aanrader voor jeugd en volwassenen." http://www.bol.com/nl/p/r...666861383/

" Paul Biegel, de auteur, heeft het verhaal op eigentijdse en authentieke wijze bewerkt en nam daarbij geen blad voor de mond! Proficiat!" http://www.zoekboekversla...p?gid=7775