Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 205 pagina's
• Uitgeverij: Prometheus

Flaptekst

Eerste zin

In het verhaal waaraan Loek en Hanna werken moeten twee mensen elkaar krijgen.

Samenvatting

Loek en Hanna zijn een stel en kennen elkaar via een gezamenlijke vriend: Reinout. Reinout is regisseur en Loek en Hanna zullen samen voor hem een scenario voor een speelfilm schrijven, zodat hij daarmee zijn naam kan vestigen. Het moet een liefdesverhaal worden waarin de hoofdpersonen elkaar krijgen en Loek en Hanna hebben verschillende ideeen over de invulling van het verhaal. Loek vind Hanna's ideeen te licht en wil de kijker graag meer dingen in het gezicht smijten. Hanna ziet ook allerlei surrealistische scenes voor zich, terwijl Loek juist rauw realisme wil.

Op en gegeven moment komt Reinout langs en hij is tevreden over wat ze tot nu toe hebben en ook over Hanna's surrealistische inbreng. Hanna en Loek beginnen te kibbelen en volgens Reinout zitten ze te veel op elkaars lip. Dat klopt: Loek lijkt alleen de deur uit te gaan voor afspraken met een oud-collega en een oude vlam. Hanna zoent bijna met een bekende acteur en doet boodschappen voor de zieke buurman.

Na de zomer blijkt Loek toch ingegaan te zijn op een aanbod voor een baan bij een grote culturele stichting. Hanna en hij hebben het scenario wel samen afgemaakt en Hanna moet nu op advies van Reinout nog wat laatste wijzigingen doorvoeren, wat uiteraard gevoelig ligt nu Loek er niet meer aan meewerkt. Op een middag staat ineens Loeks oude vlam Anne-Loes voor de deur: ze kan niet meer naar huis omdat haar vriend Tijn gewelddadig geworden is. Die avond staat ook Tijn woedend voor de deur om zijn kind op te halen. Loek en Anne-Loes gaan achter hem aan. Als Loek terug komt, krijgen Hanna en hij uiteraard ruzie over Anne-Loes.

Hanna besluit om er een paar dagen alleen op uit te gaan en Loek nodigt thuis zijn vrienden uit, maar voor beiden pakt hun tijd alleen anders uit dan ze van te voren verwachtten. Hanna belt Loek wel midden in de nacht, omdat de buurman in nood is. Als ze weer thuis is, lijken ze steeds verder uit elkaar te groeien. Met Kerst organiseren ze een diner voor mensen die nergens anders terecht kunnen en de buurman, Reinout en een oud-collega van Loek, Violet, komen maar het etentje wordt geen groot succes. Loek wil met Hanna praten maar hij neemt weinig initiatief.

Dan zit Hanna samen met Reinout bij de beoordelingscommissie van hun scenario. Loek is gewoon op zijn werk. Hanna moet van het vrouwelijke personage toch iemand maken met een andere achtergrond en Loek is daar later boos om. Hij hoopt dat hun relatie verbetert als de buurman dood is zodat Hanna weer aandacht heeft voor hem en Hanna hoopt hetzelfde ten opzichte van Anne-Loes, maar als het tussen Anne-Loes en Tijn weer helemaal goed is, komt Violet op het toneel: zij vraagt of Tijn zaad wil doneren voor een kind. Dit doet Hanna beseffen dat ze bij Loek wil blijven en Loek zegt Violet dan af. Van Reinout krijgen ze bericht dat ze van het fonds toestemming gekregen hebben om het scenario te verfilmen, maar als serie en niet als film. Er zal dus weer herschreven moeten worden.

Personages

Hanna

Hanna wilde altijd al naar de filmacademie maar het duurde lang voordat ze werd toegelaten. Uiteindelijk heeft ze samen met Reinout een korte film gemaakt van een door haar geschreven scenario over Blokker en werden ze beiden aangenomen. Hanna werd de beste van haar lichting en is nu scenariste. Ze werkt veel thuis. Loek vindt haar een tevreden mens maar Hanna is juist bang uiting te geven aan haar tevredenheid uit angst alles dan te verpesten. Hanna glimlacht veel zonder reden, dat zit in de familie, en ze rookt. Ze schrijft niet alleen scenario's maar heeft er ook een hoop in haar hoofd over het werkelijke leven. Ze beoordeelt Loek als een man die nodig gevonden wil worden terwijl ze zelf liever een gewone man heeft. Ze denkt het zelf te kunnen redden zonder bevestiging van anderen maar aan het einde twijfelt ze daarover.

Loek Botje

Loek is veertig jaar, is enig kind en heeft organisatiepsychologie gestudeerd. Hij had een mooie baan bij de gemeente maar heeft die opgezegd om samen met Hanna aan het scenario te kunnen werken. Hij vermoedde dat hij daarvoor talent bezat en wilde kunstenaar worden. Hij was ook ontevreden over wat zijn leven tot nu had betekend en was jaloers op Hanna's tevredenheid over haar werk als scenariste. Hij wil trots worden op zichzelf. Tegelijkertijd positioneert hij zichzelf ten opzichte van Hanna en Reinout als iemand die wel in de echte wereld verkeerd heeft en met beide benen in de maatschappij staat. Hij wordt kwaad over dingen waar Hanna haar schouders over ophaalt en vindt dat moeite doen voor iemand beloond moet worden. Uiteindelijk accepteert hij toch weer een gewone baan voor een culturele stichting, is hij er trots op het geld binnen te brengen en lijkt zijn kunstenaarsbestaan niet meer dan een klein avontuur geweest te zijn.

Quotes

"Dat de personages elkaar moeten krijgen is belachelijk, daarover zijn ze het alle drie eens, maar Reinout is niet van het idee af te brengen dat de mogelijkheden voor originaliteit juist liggen binnen het cliché. " Bladzijde 7

"Waar begint ontevredenheid? Je hebt een prima huis, maar je mist een tuin. Je hebt genoeg te eten, maar sterrenrestaurants lonken. " Bladzijde 15

"O ja? zegt Anne-Loes. Wie heeft dan gezegd dat werk altijd inspirerend moet zijn? Denk je dat schoonmakers altijd zingend staan te vegen? Of dat mensen voor hun lol hele dagen kassa draaien? Denk je dat wat ik doe altijd zo geweldig is? Soms is werk gewoon werk. " Bladzijde 40

"De hele wereld is teruggebracht tot een deur waarvan ze geen sleutel heeft. Ze voelt zich net Jozef en Maria, maar dan zonder Jozef en zonder Jezus. " Bladzijde 116

"Het is aangenamer om jezelf te laten geloven dat iedereen de hele tijd maar bij je langs wil komen, dan dat het niemand nog iets uitmaakt of je al dood bent of niet." Bladzijde 164

"Met zorg gemaakte fictie zegt meer dan de prozaïsche, verwarde werkelijkheid. " Bladzijde 205

Thematiek

Liefde: verbroken relatie

Hanna en Loek zijn geliefden die samen een scenario schrijven over de liefde. De personages in dat scenario moeten elkaar krijgen en Hanna vraagt zich al vrij snel af of dat het moment wordt dat Loek en zij elkaar verliezen. Hanna en Loek hebben hun eigen ideeen over de liefde. Loeks theorie over de liefde is bijvoorbeeld dat een man nooit een vrouw kiest die bij hem past maar die hem aan een belangrijk iemand of moment in zijn jeugd doet denken. Hanna vindt het jammer dat hij hun eigen romantische momenten niet ziet. Loek wil een kind zodat er een echt thuis ontstaat, Hanna vindt dat ze nu ook een thuis hebben. Beiden uiten ze hun ergernissen en twijfels niet naar elkaar maar richten zich op anderen (de derde persoon: zie motieven): Hanna laat zich uit vragen door een bekende acteur en gaat voor de buurman zorgen en Loek spreekt af met een oud-collega en wil de relatieproblemen van een oude vlam, Anne-Loes, oplossen. Ook andere personages in het boek hebben liefdesproblemen: Reinout is bijvoorbeeld aseksueel, Violet vindt geen geschikte man met een kinderwens en Lot had liever een mannelijkere man gehad met dezelfde ideeën over de opvoeding van kinderen. Loek en Hanna blijven uiteindelijk bij elkaar, ook al lijken ze niet echt bij elkaar te horen.

Motieven

Werk

De ideeën over werk die aan bod komen, zou je ook onder maatschappijkritiek kunnen scharen, maar ik bespreek ze toch apart. Loek zegt een goede baan bij de gemeente op om zijn passie te volgen: kunstenaar worden. Hij wil niet meer voor het geld op een kantoor zitten, maar hij wil trots zijn op zichzelf en iets betekenen. Hij slaat in eerste instantie zelfs een baanaanbod met een erg hoog salaris af, iets wat de kunstenaars Hanna en Reinout niet begrijpen. Hanna is kunstenaar maar lijkt toch iets praktischer te denken over werken: er moet ook gewoon brood op de plank komen en daarvoor moet je soms concessies doen. Hetzelfde verschil van mening zie je in de relatie van Anne-Loes: haar vriend wordt doodongelukkig van vijf dagen per week ploeteren in een naargeestig kantoor om de hypotheek te kunnen betalen, maar Anne-Loes vindt dat het geen recht is om inspirerend werk te hebben en dat hij iets aan zijn houding moet doen. Het gaat dus om de tegenstelling tussen werken uit passie en werken voor je inkomen en in hoe je daarin een keuze kunt maken waarover je tevreden bent.

Maatschappijkritiek

Het scenario dat Loek en Hanna schrijven is een afspiegeling van de huidige maatschappij en daarmee wordt ook kritiek op die maatschappij gegeven. Religie is bijvoorbeeld een belangrijk actueel onderwerp, dus stelt Hanna voor om beide personages een verschillende godsdienst te geven of de een te laten geloven en de ander niet, precies dus hoe religie nu aandacht krijgt in de huidige media: als spleitzwam. Andere actuele onderwerpen zijn identiteit en feminisme of het doorslaan ervan volgens sommigen en dus wil Hanna van het vrouwelijke personage een mooie, sterke vrouw maken, misschien zelfs met een andere achtergrond. Loek wil dat niet maar uiteindelijk vinden de mensen van het fonds het scenario inderdaad te wit en moet het toch.

De derde persoon

Dit is een motief dat ook binnen het thema liefde besproken had kunnen worden. Volgens Hanna bestaat echte liefde, echte geborgenheid en echte gesprekken, alleen maar een op een, een derde persoon sluit iemand buiten en verpest dus die liefde. In dit verhaal zijn er genoeg derde personen. Vanwege hun vroegere liefde voor elkaar vormen Loek en Anne-Loes de derde personen in elkaars huidige relaties: voor Loek en Hanna is Anne-Loes de derde persoon en voor Tijn en Anne-Loes is dat Loek. Andere derde personen ten opzichte van Loeks en Hanna's relatie zijn Reinout, die wat betreft werk Hanna's kant kiest maar wat betreft de liefde ook voor Loek kiest, Loeks moeder, die aan Loeks kant staat, Violet, die Loek adoreert, de buurman die al Hanna's aandacht opslurpt en Sjeng, de bekende acteur met wie Hanna bijna zoent. Zelf denk ik dat een goede relatie zo'n derde persoon wel aankan en dat het feit dat Hanna's en Loeks relatie hier zo onder leidt er misschien wel op duidt dat hun relatie niet goed is.

Feit en fictie

Hanna en Loek werken samen aan een scenario, fictie dus. Ze verzinnen een verhaal over wat twee geliefden meemaken en over hoe ze elkaar krijgen. Ondertussen maken ze zelf als geliefden ook het een en ander mee, dingen die hen juist uit elkaar lijken te drijven, en zou hun eigen leven ook een scenario kunnen zijn. Dat wordt bevestigd met zinnen als: 'Tenslotte is die hele film maar fictie. Het ware leven werkt net naar een nieuw hoogtepunt toe.' (p. 204) Net als in het scenario zijn er in hun echte leven hoofd- en bijpersonages, helpers en tegenstanders, er is sprake van een decor, een plot en een climax. En uiteraard wordt het als fictie gelezen door ons. Als je dit verder doortrekt dan kun je je eigen leven ook op die manier bekijken (en wie is dan de auteur van jouw scenario?) en vormt alles bij elkaar, het door Loek en Hanna geschreven scenario, hun eigen leven in het boek en het leven van de lezer die dit boek leest, een soort raamvertelling.

Motto

Geen motto.

Opdracht

Geen opdracht.

Trivia

Naast haar drie grote romans waarvan het debuut 'Dorsvloer vol confetti' (2009) de bekendst is, heeft Franca Treur twee boeken uitgebracht die gebaseerd zijn op columnachtige stukken: 'X & Y' en 'Slapend rijk'. 'Regieaanwijzingen voor de liefde' is de derde in de reeks. De roman verscheen eerder als feuilleton in het dagblad 'Trouw'.

Titelverklaring

In het boek heet een hoofdstuk 'Regieaanwijzingen'. Daarin wordt uitgelegd dat iemand van de beoordelingscommissie van hun scenario enthousiast was maar wel vond dat het weinig regieaanwijzingen bevatte. Dat zijn aanwijzingen voor de acteurs over hoe ze iets moeten zeggen of doen en Hanna vertelt dan over een bekend toneelstuk dat alleen maar uit regieaanwijzingen bestond.

Hanna en Loek kunnen goed zien wat er mis is met de relaties van hun vrienden en daarover kunnen ze goed met elkaar praten, maar praten over de tekortkomingen in hun eigen relatie lukt ze niet, waardoor ze steeds meer uit elkaar groeien. De derde personen lijken de schuld te krijgen maar eigenlijk hebben ze een derde persoon nodig die hun regieaanwijzingen voor de liefde geeft.

Structuur & perspectief

Het verhaal is opgebouwd uit vijftig korte hoofdstukken met titels en illustraties, wat het boek prettig leesbaar maakt.

Er is sprake van een alwetende verteller: iemand die niet meedoet aan het verhaal, met alle personages meekijkt en meer weet dan hen.

Decor

Het verhaal speelt zich af in het heden: waarschijnlijk rond 2007 omdat er twee christelijke partijen in het kabinet zitten. De plaats is Amsterdam: Hanna geeft haar schoonmoeder daar een Willem Holleeder-rondleiding. De vertelde tijd is : ze hebben tien werken voor het scenario, de zomer en Kerst worden genoemd

Stijl

De toon die Treur gebruikt, is ironisch te noemen: 'Het hoofdstukje waarin Treur dit dramaatje optekent, heeft ze ‘Gevoeligheden’ genoemd. In combinatie met de montere verteltoon is dat bijna pesterij. Daar mogen we de auteur echter niet van verdenken, zo bewijst Treur in de volgende gevoelige passage over buurvrouw en buurman: ‘Hanna probeert naar hem te kijken met een blik die niets doorgrondt, niets kwalijk neemt, geen medelijden voelt. Een blik die, hoopt ze, hem ruimte laat om nog wat te leven.’ Op die glorieuze momenten is dit boek sneuer en dramatischer dan de would be-rauwe film die we vermoedelijk nooit op het witte doek zullen zien, en waar we dan niets aan hebben gemist.' (Peters 2019)

Slotzin

Dus alles moet weer anders? Hij kijkt teleurgesteld. Welkom in de wereld van de film, zegt Hanna. Alles wordt altijd weer anders. Tjee, zegt Loek. Ik was net zo tevreden met hoe de wereld was.

Beoordeling

Dit boek is prettig leesbaar en de lezer zal veel actuele onderwerpen herkennen. Als je het te snel leest, vallen je echter de ironische toon en de pijnlijke observaties onvoldoende op: het is geen niemendalletje. Voor de beginnende en de ervaren lezer allebei geschikt en leuk om te combineren met andere zure boeken over de liefde en het leven.

Recensies

"Regieaanwijzingen voor de liefde is van een beduidend lichter gehalte dan de overige romans van Treur. Het boek heeft dan ook niet de pretentie om heel veel meer te zijn dan een prettig leesbare, vermakelijke zedenschets. " https://www.tzum.info/201...de-liefde/

"De nieuwe Franca Treur is niet eng, wel om te lachen, op het tragische af (vier sterren) " https://www.volkskrant.nl...~b85f874f/

Bronnen

Peters, Arjan (2019) De nieuwe Franca Treur is niet eng, wel om te lachen, op het tragische af (vier sterren).

https://www.volkskrant.nl...~b85f874f/