Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 301 pagina's
• Uitgeverij: Mozaïek

Flaptekst

Eerste zin

Het begint elke keer met een deur waarop ik rode en zwarte cijfers zie verschijnen, op een groene achtergrond. Het groen is als het zachte vilt van een nieuwe biljarttafel. Vriendelijk en uitnodigend. Als een gazon die kleur zou hebben, zouden we het alleen heel voorzichtig durven te betreden.

Samenvatting

[ Bij het maken van deze samenvatting is gekozen voor een chronologische weergave].

De jeugd van Parre
Parre is nog heel jong als het verhaal begint.
"Kun jij al lezen?" vraagt de juf. Hij zal dan ongeveer 5 jaar zijn. Hij groeit op in een zeer christelijk gezin op de Veluwe in het dorpje Gortel.  De ouders moeten niets hebben van feesten als Kerst en Pasen die door de commercie zijn overgenomen. Met Sinterklaas, vindt de dominee, dat je geen cadeaus moet geven. Omdat de schooljuf er anders over denkt, moet Parre naar een school  in een naburig dorp. Door buurjongens wordt hij een keer aan een boom vastgebonden.
De preken van de dominee vindt hij echter wel mooi en hij houdt daarom zelf een preek voor zijn konijnen. Hij leest ook graag, maar omdat hij beperkt wordt in het aantal,  pikt hij ze op een slimme manier uit de bieb. In de kerk ziet hij een aantal opmerkelijke dingen: zo geeft hij een humoristische  beschrijving van het Avondmaal. Er gaan maar weinig mensen 'ter tafel'. 
Parre is een echte natuur-en dierenliefhebber en loopt graag 's nacht buiten. Zo verzorgt hij een gewonde uil, die hem later nog steeds bezoekt. Ook heeft hij een favoriet  kroondomein-hert uitgekozen. Vreemd is dan ook dat hij op Hemelvaartsdag met zijn broer drie jonge katjes doodslaat. Zijn vader deed dat namelijk ook.

Vader reageert met strenge hand en verbrandt de te luchtige boeken van zijn zus Kaat. Een ouder buurmeisje dat uit Amsterdam afkomstig is, Rachelle, verleidt hem tot twee keer toe: de eerste keer laat ze hem  haar naakte lichaam zien en de andere keer bij een heuveltje door hem te  zoenen. Tot echte seks komt het niet. Maar juist in die nacht ziet hij een ruige paring van zijn bronstige kroondomein-hert. 

Parre is wel ondernemend. Bij een experiment plastic te laten smelten voor hergebruik, brandt de geitenschuur af en bij een poging om een natuurlijke waterbron met een boom af te sluiten zet hij de boerderij onder water.
Intussen hebben hij en zijn Broer Bor de gokkasten ontdekt. Eerst in ze het in een snackbar, later in een café. Ze winnen enkele keren geld bij een fruitautomaat. Hij gaat ook met Bor mee naar een casino in Amsterdam. Als ze te veel verliezen, moet hij bij een man seksuele gunsten verlenen om het geld  terug te verdienen.
Parre gaat steeds meer spelen op gokautomaten. Hier ligt de basis voor zijn gokverslaving.

De gokverslaving  van Parre
In zijn jeugd is dus de basis ervoor gelegd. Als hij later ouder is en een aantal maatschappelijke functies vervult, is zijn uitlaatklep (escapisme) steeds het casino. We zien hem ernaar toe vluchten als:
-  hij een vergadering van een stichting voorzit bij een christelijke stichting 
-  hij een campagnevergadering voor de SGP als lijsttrekker bijwoont.
-  hij als mentor op een school een jongen Stefan moet vertellen dat hij uit huis geplaatst wordt
-  het druk wordt op school en hij intussen grote schulden heeft opgebouwd. (Hij leent 10.000 euro  van een  collega. Op school is hij succesvol en hij wordt sectieleider Nederlands.)
- hij zijn gokproblemen inziet en  de oplossing  in een opleiding tot  dominee   denkt te vinden. Maar hij wordt afgewezen: hij rijdt meteen richting Casino.
- bij een proefwerkweek  stress krijgt en   weer naar het Amsterdamse Casino gaat
Parre  wint natuurlijk  ook geld, naar gaat dan net zo lang door tot hij weer verliest. Het is voor hem een mentale overwinning als hij een keer met winst kan stoppen.
- hij wordt voorgedragen als ouderling in de kerk, maar omdat er bezwaren tegen hem worden ingebracht, gaat de benoeming niet door.
-  hij steeds meer schulden maakt bij vrienden en en kennissen en geen oplossing meer ziet. Hij wil met zijn auto tegen een viaduct rijden.

Het wordt november 2008
Parre  ziet  het gevaar van zijn gokverslaving op tijd in. Hij belt zijn zus Kaat en vertelt haar alles. Die vindt dat hij schoon schip moet maken. Hij gaat meteen  alle schuldeisers bellen. Ze kunnen naar hun geld fluiten; de schuld bedraagt enkele tonnen. Sommigen kennissen zijn laaiend. Ook zijn ouders snappen er niets van. 
Op school wordt hij ontslagen. Hij wordt daarna opgenomen in een kliniek in Dordrecht: "De Hoop". Daar ontmoet hij Stefan, zijn oud-leerling weer. 
Hij ontmoet ook een andere man Kevin, die aan de heroïne is.  In de instelling wordt hij zijn maatje en de klap is groot als  Kevin een overdosis inneemt en naar beneden springt. Hij heeft een afscheidsbriefje aan Parre geschreven. Dat is het definitieve sein voor Parre om zich als gokverslaafde te laten behandelen.

Personages

Parre

Het enige belangrijke personage in deze roman is Parre. De lezer volgt hem vanaf een jaar of vijf in zijn jeugd in het dorp Gortel. Die periode uit het verleden duurt tot ongeveer 14-15 jaar. Als kind is Parre nog een dieren-en natuurliefhebber. Hij sluit o.a. vrede met een gewonde uil. Hij praat met bomen. Ook is hij experimenteel: hij wil een proef doen om plastic te laten smelten. Die mislukt en de schuur komt in vuur en vlam te staan. Omdat hij christelijk wordt opgevoed, moet hij twee keer per zondag naar de kerk. Hij vindt het moeizame geloof in die periode niet zo bezwaarlijk. Hij luistert graag naar een dominee die fanatiek kan preken. Dat vindt hij ook mooi, ook al is de inhoud niet zo vrolijk.. Er komt op zijn veertiende ook belangstelling voor meisjes. Vooral het oudere buurmeisje Rachelle triggert hem. Het hoort bij de coming of age- periode. In die periode komt ook de interesse voor het gokken op. Samen met zijn broer Bor gaat hij op gokkasten in een snackbar of café spelen. Dan komen de periodes van het grote gokken in aparte hoofdstukken. Hij is achtereenvolgens voorzitter van een christelijke instelling, lokale lijsttrekker van de SGP en leraar/mentor op een school. Hij wil ook een opleiding voor dominee volgen, maar komt niet door de selectieprocedure. Telkens verdwijnt hij na een vergadering meteen naar het casino. Als zijn schulden te groot worden, ziet hij het niet meer zitten. Hij wil eerst met zijn auto zelfmoord plegen, komt tot bezinning en vraagt zijn zus Kaat om hulp. Die vindt dat hij open kaart moet spelen en zich moet laten behandelen. Dat doet hij uiteindelijk.

Quotes

"Een poosje later wenste ik hem welterusten. Toen ik mijn bed in kroop, voelde ik me heerlijk warm en zacht. Ik was niet alleen, ik wist dat de uil er vaker zou zijn. Andere kinderen hadden vriendjes die af en toe een uurtje kwamen spelen. Ik had nu een uil die de hele nacht bij me bleef." Bladzijde 25

"De jongen die verongelukt was, reed op zaterdagavond na twaalf uur met zijn motor tegen een boom. "Het was al zondag.", zei de ouderling met een diepe stem. "Zo met de motorfiets regelrecht de hel in. Op de dag des Heeren naar de eeuwigheid."" Bladzijde 28

"Ze deed een stap naar voren, kuste me vol op de mond, terwijl ze met twee handen mijn gezicht vasthield. Ik voelde haar tong even tussen mijn lippen. Ze drukte zichzelf tegen me aan, huiverde even en deed toen snel een stap terug. Ze keek me aan en vroeg:"Wil je nu alsjeblieft weggaan?"" Bladzijde 149

"... maar bij verlies moesten we het op die plekken terugverdienen. Nu ja, ik moest het terugverdienen...[...] Daarna gingen we naar een zaaltje ergens verderop. We liepen naar boven. Daar begon een ander spel, een spel dat meestal echt zeer deed. We verdienden dik geld, het verlies was gecompenseerd." Bladzijde 213

"In de herfst van de nacht de brug op rijdend, zie ik de grote betonnen pijler opdoemen in de verte. Al in eerdere nachten waarin het veel te laat is geworden, had hij mij de oplossing geleken. De oplossing voor het verlies bij de roulette, de blackjack die me geen geluk bracht. Zelfs de tijdelijke tafel van de yahtzee gespeeld kon worden, beroofde mij van een paar honderd euro." Bladzijde 225

Thematiek

Gokverslaving

De roman geeft aan hoe Parre in de ban van het gokken komt. Als puber begint hij op gokkasten te spelen als hij ziet dat mensen geld ermee verdienen. Hij gaat later met zijn broer Bor op gokkasten spelen. Later als hij volwassen is, ziet hij gokken als een uitvlucht. Aan de goktafel van een Casino ben je anoniem. Hij vergeet er zijn zorgen van alledag. Maar als je wint, wil je graag nog meer winnen, waardoor je een moment later weer al je winst verliest. Dan kom je in geldnood en moet je van mensen geld lenen om aan je gokverslaving te kunnen voldoen. Op den duur kom je in steeds grotere problemen en zie je geen uitweg meer. Net op tijd wordt Parre zich bewust van de problemen die hij heeft. Hij zoekt hulp en kan na een behandeling....

Motieven

Zelfmoord

- Er is een meisje uit zijn omgeving in de problemen geraakt. Ze pleegt zelfmoord en zal dus in de hel terecht komen. - Parre ziet het op een zeker moment niet meer zitten en zou het liefst tegen een pijler van een viaduct rijden. Hij doet het niet. - In de instelling De Hoop kiest de heroïneverslaafde Kevin wel voor de dood.

Natuur- en dierenliefde

Parre is in zijn jeugd een jongen die van dieren houdt. Hij staat vlak bij de natuur, loopt ook graag 's nachts buiten. Hij heeft een band met een uil die eerst gewond was, maar die hij vaak ziet terugkeren. Hij heeft een mannetjeshert uitgekozen als zijn favoriete dier. In zijn jonge jeugd houdt hij een preek voor zijn konijnen. Dan lijkt de dood van drie jonge poesjes daarmee in strijd. Ik zie hier een parallel met het werk van Jan Wolkers (ook geïndoctrineerd door een zware godsdienst) die in zijn romans zijn hoofdfiguren dieren laat kwellen en doden. Zij zien zich dan als een wreker, net zo als God zich op zondige mensen wreekt. Een teken van macht. Parre praat ook graag met bomen: hij is een bomenfluisteraar: beuken, dieren en linden. Als jongen voelt hij zich ermee verbonden, door het gokken is hij die intense band kwijt geraakt.

Ontluikende seksualiteit / coming of age

Parre krijgt te maken met zijn oudere buurmeisje Rachelle, die niet gehinderd wordt door godsdienstig besef. Ze verleidt hem tot twee keer toe iets met haar lichaam te doen. Tot echte seks komt het niet.

Schoolleven

Op school wordt Parre soms gepest. Schooljongen binden hem een keer vast. De school is iets progressiever dan de ideeën van Parres vader. Die vindt dat er te veel opsmuk met Pasen en Kerst wordt gemaakt op school. Daarom moet Parre op den duur naar een andere school, in een dorp verder weg. Parre wordt later leraar Nederlands en mentor van leerlingen. Hij is een graag geziene leraar. Maar hij wordt ontslagen als zijn gokbestaan openbaar wordt.

Godsdienst

In het dorp Gortel op de Veluwe is de godsdienst aan de zware kant. (Biblebelt) De dominee is gewend je zo de hel in te preken. bijvoorbeeld wanneer je net na twaalf uur op zondagmorgen tegen een boom rijdt. Parre wordt later lijsttrekker van de SGP, de Staatkundig Gereformeerde Partij.Ook die partij staat niet bekend om zijn progressieve ideeën met betrekking tot o.a. vrouwen.

Leugens en bedrog

Om een goed dubbelleven te kunnen leiden word je gedwongen te liegen over wat je aan het doen bent. Een druk bestaan (namelijk school en politiek) geeft Parre steeds mogelijkheden om te liegen afwezig te zijn bij vergaderingen. Parre liegt wat af in die jaren.

Escapisme

De meeste verslavingen zijn vormen van escapisme. Parre vlucht vaak naar het casino als de druk in zijn leven te groot wordt. In het casino vallen ze hem niet lastig. Kun je anoniem zijn.

Motto

Afstanden zijn er om af te leggen.

Titelverklaring

De titelverklaring is simpel: de hoofdpersoon heet Parre.

Structuur & perspectief

Er zijn 58 korte hoofdstukken zonder titel. Daarin wordt een onderverdeling gemaakt tussen de jeugd van Parre en zijn volwassenheid op het moment dat hij naar het casino gaat. Er is een ik-verteller die in de o.v.t. vertelt als het over de jeugd van Parre gaat en in de o.t.t. als het om zijn verslavingstijd gaat.De tijdlijnen heden en verleden wisselen elkaar af. Hoewel dat niet expliciet wordt aangeduid, weet de lezer al na enkele zinnen in het betreffende hoofdstuk in welke tijdlijn het verhaal moet worden gesitueerd.  In de hierboven geplaatste samenvatting is gekozen voor een chronologische lijn. 

Decor

De jeugd van Parre speelt zich af in Gortel.[ Gortel is een oude buurtschap van Emst in de gemeente Epe in de Nederlandse provincie Gelderland. Hoewel de buurtschap klein is heeft Gortel een eigen school en een kerk.] (Wikepedia)
Als hij later volwassen wordt, gaat hij op de spannende ogenblikken naar Amsterdam om daar het casino te bezoeken.  

De jeugd van Parre is in de tachtiger jaren te situeren. (Van Essen wordt zelf in 1969 geboren) Hij is lang gokverslaafd geweest, totdat hij in november 2008 besluit dat publiekelijk bekend te maken. Hij moet daarna afkicken in een kliniek. De tijdlijn eindigt daarom in 2008. 

Stijl

De stijl van het verhaal is vrij nuchter als was het een verslag. Er worden door de schrijver weinig lastige woorden, maar ook weinig metaforen gebruikt. Als er metaforen uitspringen, gaan ze meestal over de natuur. Enkele voorbeelden: 
(blz. 112) Tegen hem aan hing een dame die alleen zwemkleding aanhad. Als een plantje nachtschade dat om een maïsstengel klimt,. had zij zich om de man gewikkeld."
(blz. 156) Elke hinde wachtte op haar beurt. Al snel stonden zo'n twintig hinden vooor me in het veld.De bok had iets weg van een keizer die zich na een overwinning liet vereren."
(blz. 217) "Daaronder droeg ze witte kniekousen in witte gympen. De jurk had allemaal witte drukknopen aan de voorkant, als een paadje door de duinen naar de zee, waarop iemand schelpen heeft gelegd om de weg te wijzen."
(blz. 241) "Ik voel me als een eikenblad in maart, dat in de herfst wel zijn kleur kwijtraakt, maar niet van de boom valt en zelfs de winter overleeft. Maar bij de eerste voorjaarsstorm waait het van de boom, en is het blad inmiddels  zo dun geworden, vergaan tot nerven met een doorzichtig omhulsel bedekt, dat het soms al verpulverd is voordat het op de grond komt."

Slotzin

Ik geef haar een hand en zeg: "Ik ben Parre, gokverslaafd."

Bijzonderheden

Arjen van Essen vertelt in deze roman over zijn eigen gokverslaving. Hij hield er jarenlang  een dubbelleven op na. Hij was getrouwd, had kinderen, was lijsttrekker van de SGP, en een gewaardeerd voorzitter van de christelijke Stichting Woord en Daad. Hij  wilde ouderling worden bij de kerk van het dorp. Toch waren deze functies dekmantels voor zijn escapisme. Zijn gokschulden liepen torenhoog op en hij zag het op een zeker moment niet meer zitten. In 2008 besloot hij alles aan zijn vrouw te vertellen en hij moest toen van haar met het bericht naar buiten. Dat gaf veel ophef in de SGP-kringen.
Tien jaar na het naar buiten treden en zijn behandeling, besloot Van Essen een voorstelling van zijn problematiek te maken. Die heette Kop en Munt. Hij speelde daarin zichzelf. De school waar hij docent was (De Driestar in Gouda) wilde dat liever niet en ontsloeg hem als docent. (2018) Ook dat gaf nogal wat publiciteit.
Dit dubbelleven heeft Van Essen nu verteld in de roman over Parre. Er zijn veel overeenkomsten tussen Parre en Arjan.

Maar er is ook een punt dat Parre niet overkomen is. Die heeft namelijk geen vrouw en kinderen. De plaats van de vrouw wordt in de roman in feite ingenomen door Parres zus Kaat.

Over Parre werd een interview met de schrijver geplaatst op 116 april 20 in het Reformatorisch  Dagblad. Deze krant heeft een christelijke signatuur.
https://www.rd.nl/boeken/arjan-van-essen-ik-ben-geen-heilige-geworden-1.1653372 
" Ik laat zien dat Parre een boerenzoon is die opgroeit in een omgeving waar heel mooie dingen gebeuren. Maar het is ook een milieu waarin mensen met goede bedoelingen niet altijd goede keuzes maken. Als we dat onder ogen durven zien en we elkaar die spiegel kunnen voorhouden, dan praten we minder gemakkelijk over goed en slecht. In een mensenleven kunnen tegenstrijdige dingen naast elkaar bestaan. Als het gesprek daarover kan gaan, dan is dat winst.

Beoordeling

Interessante roman over een christelijke jongen en jonge man die een dubbelleven leidt. Zijn gokverslaving is een escapisme uit het zware christelijke milieu waarin hij is opgegroeid. 
Vooral de delen over zijn vroege jeugd en zijn opvoeding spreken aan. Het einde over de hulpverlening is het minst sterke deel van de roman, omdat het hier wat vluchtig  lijkt geschreven. Stilistisch knap vind ik de hoofdstukken over het ontluikende seksuele gevoel voor Rachelle.
Met zijn verhaal heeft Arjan van Essen ook al op de planken gestaan en uit interviews blijkt dat er belangstelling van de jeugd voor die optredens geweest. Dit boek zal ook zijn weg kunnen vinden naar scholieren van de eindexamenklassen. Een interesant onderwerp is door Van Essen op een heldere manier vorm gegeven.

Bronnen

Interview met het Reformatorisch Dagblad over de roman "Parre." Geeft een duidelijke motivatie van de auteur. Lees het.

https://www.rd.nl/boeken/...-1.1653372

Interview in het AD met de schrijver over het ontstaan van zijn roman.

https://www.ad.nl/gouda/n...~aec25203/