Feitelijke gegevens

• 9e druk, 2007
• 158 pagina's
• Uitgeverij: Van Holkema & Warendorf

Flaptekst

Eerste zin

Tuur schrikt wakker van zijn moeder.

Samenvatting

Het is najaar 1945 in een dorpje in Zuid- Limburg. Tuur schrikt wakker van het luchtalarm en moet mijn zijn ouders en zijn zes andere broers en zussen schuilen in de schuilkelder bij Nijskens. Het luchtalarm gaat steeds vaker af.

Naast deze verandering verandert er steeds meer in het leven van Tuur, zo komt zijn tante Anna bij hen in huis wonen omdat haar eigen huis en tuin wordt bezet door de Duitsers om raketten af te vuren, moeten ze steeds meer letten op het eten door de voedseltekorten en komt er een nieuw meisje bij hem in de klas. Dit meisje heet Maartje en wordt al snel een goede vriendin van Tuur, ze krijgen zelfs later verkering met elkaar.  Ze beleven samen avonturen en zijn beide erg nieuwsgierig, zo gaan ze naar het neergestorte vliegtuig en bij de afgebrande boerderij van boer Severijns kijken waar de broer van Tuur Leo werkt.

Ook hoort bij verkering dat ze elkaar geheimen vertellen, vindt Maartje. Tuur vertelt haar dat hij heeft ontdekt dat één van de Engelse piloten uit het neergestorte vliegtuig op hun zolder verstopt zit. Maar het geheim van Maartje is nog groter, ze heeft eigenlijk een andere naam namelijk Tamar Cohen en laat Tuur haar Jodenster zien.

Ze laat Tuur op haar geheime kamertje achter de hooizolder de doos zien waar de voorwerpen en foto's in zitten van haar ouders. Waar Tuur heel bang voor is gebeurd, Maartje wordt door de Duitsers opgehaald en weggevoerd.  

Op school wordt door Lambert de zoon van de tot burgemeester benoemde Nijskens, slecht gepraat over de Joden. Even later wordt zijn broer Leo wordt opgehaald om in militaire dienst te gaan bij de Duitsers. Hij weet gelukkig te ontvluchten maar wanneer hij zijn eten en het briefje van Tuur komt ophalen waarin staat dat de bevrijding dichtbij is,. Daarna wordt hij  opgewacht door de Duitsers. Hij schiet bij zijn vlucht één van de Duitsers dood en dan moet ook Tuur en zijn familie vluchten. Ze vluchten naar de mergelgrotten in het bos en moeten daar blijven tot het einde van de oorlog.

Wanneer ze op een dag voor de grot aan het eten zijn, komt er een persoon uit de bosjes. Het blijkt Roeland te zijn de broer van Lambert uit de familie Nijskens. Roeland heeft voor de Duitsers gevochten en vertelt aan hen dat hij door zijn verwonding moest helpen bij de kampen waar de joden naartoe werden gebracht. Dan hoort Tuur eindelijk de waarheid over de kampen. Ze houden Roeland gevangen in de grot en even later wordt hun dorpje bevrijd van de Duitsers en kunnen ze terug naar huis. T

uur hoort niets meer van Maartje (Tamar) totdat jaren later wanneer Tuur getrouwd is en zelf kinderen heeft,  een jongeman voor de deur staat bij zijn ouders. Het blijkt het broertje te zijn van Maartje (Tamar). Hij vertelt Tuur dat Tamar en zijn ouders omgekomen zijn in de kampen. Tuur kan hem de doos geven van Tamar die hij zorgvuldig heeft bewaard. Hij vertelt Daniël (broertje van Tamar) ook dat hij Tamar nooit is vergeten en ook zijn eigen dochter Tamar heeft genoemd. 

Personages

Tuur

Tuur is de hoofdpersoon in het boek. Hij is elf jaar en de op één na oudste in het gezin van zes kinderen. Tuur is erg nieuwsgierig en beschouwt zichzelf en niet als klein. Zijn vriendschap met Maartje (Tamar) is erg belangrijk voor hem. Ook wordt hij verliefd op Maartje en krijgt zijn eerste echte kus van haar. Daarnaast is Tuur een denker en daarnaast een avonturier.

Maartje (Tamar)

Maartje (Tamar) is een dappere Joodse meid, die gevlucht is uit Amsterdam naar het Zuid-Limburgse dorpje. Ondergedoken bij de familie Holtermans als nichtje van hen moet ze de oorlog overleven. Helaas gebeurd dit niet, maar toch blijft ze dapper. Zo praat ze met Duitse soldaten en weet ze ook altijd een weerwoord te geven wanneer mensen twijfelen over haar afkomst.

Leo

Leo is de broer van Tuur die net als zijn vader in het verzet zit. Hij zorgt samen met zijn vader dat neergestorte Engels piloten worden opgevangen en laat ze onderduiken. Ook wanneer Leo wordt opgeroepen om te gaan vechten in het Duitse leger, is hij zo moedig om weg te vluchten naar de mergelgrotten. Hij durft zelfs een Duitser neer te schieten om zijn eigen leven te redden. Leo heeft een sterk rechtvaardigheidsgevoel en ziet alle Duitsers als vijanden.

Lambert

Lambert is de jongen in de klas van Tuur. Hij is de zoon van de NSB'er Nijskens die later ook tot burgemeester wordt benoemd door de Duitsers. Lambert zit ook in de Jeugdstorm van de NSB en is erg voor de Duitsers. Tuur kan hem niet uitstaan want Lambert heeft een hekel aan Maartje.Lambert had Maartje namelijk verkering gevraagd, maar die had geweigerd.

Quotes

"De pastoor vertelt gewoon leugens om onze Duitse vrienden zwart te maken. Daarom zal de SD hem wel even onder handen nemen. Dan houdt hij verder zijn mond wel. SD? Jij weet ook niks hè, Tuur Ramakers! Dat is de Sicherheitsdienst uit de stad. Die zorgt ervoor dat niemand onze Duitse vrienden beledigt. " Bladzijde 19

" Maartje schuift wat spullen opzij en pakt iets geels. Ineens ziet Tuur wat het is: een grote gele davidster met JOOD erop. Is dat zo'n ster die alle joden moeten dragen? vraagt hij. Maartje knikt. Hoe kom je daaraan? Heb je die afgepakt van een jood? Maartje schudt van nee en fluistert hees: Die is van mij. Ik ben joods. " Bladzijde 53

"Er wordt keihard op de deur gebonsd en iemand roept: Aufmachen! Schnell, schnell! Tuur doet het zwarte papier weer terug voor het raam. Ze komen voor de Engelsman. Hij moet hem waarschuwen , want als de Duitsers die te pakken krijgen, schieten ze hem dood. Tuur rent naar de gang, maar het is al te laat. " Bladzijde 63

"Tuur staat op. Hij wil niet meer horen en loopt weg, dieper de grot in, naar de plek waar hij bezig is om Maartjes naam in de mergelgrot te kerven. Hij is er bijna mee klaar. Alleen nog een stukje van de 'e'. Met zijn knijpkat schijnt Tuur zichzelf bij en krast met zijn zakmes in de zachte kalksteen. " Bladzijde 144

Thematiek

Wo ii: algemeen

Het thema van het boek is de Tweede Wereldoorlog. Het hele boek draait om dit onderwerp. Tuur is een kind uit een gezin van zes kinderen die op zijn eigen manier de oorlog ervaart in het boek. Lambert het NSB kind in de klas, de verstopte Engelsman op de zolder, het neergestorte vliegtuig, het verstopte varken op de boerderij en zijn beste vriendin Maartje die ondergedoken is, zijn allemaal aspecten die verwijzen naar het thema in het boek. Ook worden verschillende woorden in het boek over de Tweede Wereldoorlog uitgelegd. Daarom is het thema van het boek de Tweede Wereldoorlog.

Motieven

Angst

Angst is een motief van het boek, omdat er steeds een sfeer hangt van uitkijken voor de Duitsers. Daarnaast moet Tuur veel geheimen bewaren over bijvoorbeeld de Engelsman op zolder of de verstopte radio. Wanneer de Duitsers hun huis binnenvallen en later de boerderij waar Maartje ondergedoken zit, is Tuur erg bang.

Vriendschap

Tuur en Maartje worden goede vrienden en krijgen later zelfs verkering. Ze hebben tijdens de oorlog steun aan elkaar en vertellen elkaar geheimen. Ook beleven ze samen avonturen, bijvoorbeeld wanneer ze gaan kijken naar het neergestorte vliegtuig. Deze vriendschap is erg belangrijk voor Tuur, dit zie je zelfs terug als hij vijftien jaar later door het broertje van Maartje (Tamar) wordt opgezocht. Dan pas kan hij de doos met spullen van Tamar geven aan haar broertje.

Wo ii: jodenvervolging

Een motief in het verhaal is de Jodenvervolging. Maartje vertelt aan Tuur in het verhaal dat ze eigenlijk stiekem joods is en Tamar heet. Door haar verhaal aan Tuur te vertellen, wordt hij meegetrokken in haar verhaal. Ook wanneer Maartje (Tamar) wordt opgehaald door de Duitsers komt de Jodenvervolging dichtbij voor Tuur. Daarnaast vertelt Roeland die in de Waffen SS heeft gezeten, hoe de Jodenvervolging in praktijk verloopt. Wanneer Tuur dit hoort is hij bang voor wat er met Maartje is gebeurd.

Motto

Achterin het boek heeft Jacques Vriens extra toelichting gegeven over wat hij wilt bereiken met dit boek. Ook vertelt hij iets over zijn eigen ervaring.  Een uitspraak van hem in dit stuk: 'Wat zou het mooi zijn: een wereld zonder oorlog.' Hiervoor geeft hij aan dat oorlog al op school kan beginnen, wanneer kinderen elkaar pesten, discrimineren of wanneer ze met elkaar ruziemaken. Hij geeft aan dat je in je eigen kleine wereld op school kan zorgen dat er geen oorlog komt. 

Opdracht

Jacques Vriens geeft aan dat hij het boek heeft geschreven voor zijn zoon Boris. Daarbij geeft hij aan dat zijn zoon hem op het spoor zette van dit verhaal. 

Trivia

Wist je dat het boek ook verfilmd is en in de film Lambert en Tuur eerst vrienden zijn?

Wist je dat het boek de winnaar is van de Archeon Jeugdboekenprijs?

Titelverklaring

Oorlogsgeheimen is de titel van het boek. Het boek heet zo omdat in het boek veel geheim moet worden gehouden. In de oorlog weet je namelijk niet wie je kan vertrouwen. Tuur en Maartje besluiten elkaar te vertrouwen en vinden dat bij echte verkering hoort dat ze geheimen van elkaar weten. Daarom vertellen ze die aan elkaar. Deze geheimen zorgen ervoor dat het boek de titel heeft 'Oorlogsgeheimen.'

Structuur & perspectief

Structuur
Het boek is ingedeeld in korte hoofdstukken van ongeveer 8 bladzijdes. Iedere hoofdstuk heeft een titel, deze naam geeft aan vaak aan wat er in het boek gebeurd en het zijn vaak maar enkele woorden. Een voorbeeld is de titel 'Maartjes geheim', waarin ze aan Tuur vertelt dat ze Joods is. 
Het laatste hoofdstuk van het boek vertelt Jacques Vriends iets over de reden waarom hij het boek heeft geschreven en wat zijn bedoeling is met het boek. En daarachter worden er twee andere boeken over de geschiedenis van Jacques Vriens toegelicht. 

Perspectief
Het boek is vertelt in een auctoriaal gezichtspunt. De schrijver vertelt het verhaal en laat zijn personages spreken. De hij-vorm wordt het meest gebruikt en daartussen komen er veel dialogen in het boek naar voren. Je beleefd het boek wel door de hoofdpersoon Tuur te volgen, zo vertelt de schrijver ook over zijn gedachten. Het volgende stukje is daar een voorbeeld van: 'Hij heeft zin om zijn arm om haar heen te slaan, maar durft niet zo goed en denkt: voor het eerst verkering is a en toe best lastig.'

Decor

Decor
Het boek speelt zich af tijdens de laatste twee jaren van de Tweede Wereldoorlog in Zuid-Limburg (1943-1944). Het verhaal speelt zich ook echt alleen af in dit dorp en de huizen en gebouwen die daar staan. In het begin van het boek vind je een plattegrond waardoor je een voorstelling krijgt van hoe het dorp eruit ziet en welke gezin waar precies woont. Daarnaast krijg je een beeld van de natuur in Zuid-Limburg, zo weet je dat er in die tijd veel boeren waren, kleine dorpjes, bossen en mergelgrotten. 

Tijd
Het boek heeft dus een tijdsbestek van twee jaar ongeveer. Het boek begint wanneer de oorlog al bezig is in Zuid-Limburg en eindigt bij de bevrijding van het dorpje. Ook ligt het in het laatste hoofdstuk toe dat 8 maanden later op 5 mei 1945 de rest van Nederland is bevrijd. Het boek wordt in chronologische volgorde verteld. Soms worden wel de gedachten van Tuur of Maartje naar een eerder gebeurde periode toegelicht. Bijvoorbeeld wanneer Maartje aan Tuur vertelt hoe ze is gevlucht uit Amsterdam naar het Zuid-Limburgse dorpje. 

Stijl

De stijl van de schrijver Jacques Vriens is heel gemakkelijk te volgen. Dit komt door de afwisseling van de dialogen en daarnaast de gedachtegang van Tuur. Ook worden er in het boek geen lastige woorden gebruikt. De woorden die verband hebben met de oorlog, waarvan de lezer de betekenis nog niet kan kennen, daarvan wordt in de context of door een personage uitleg gegeven. In het verhaal komen daarnaast weinig flashbacks voor waardoor de verhaallijn goed te volgen is. Het verhaal is ook volgens de geschiedenis erg kloppend. Alle gebeurtenissen zijn in de tijd van de Tweede Wereldoorlog erg  realistisch. Dit maakt het interessant om te lezen.  

Slotzin

Tuur aarzelde even, maar toen antwoordde hij: Mijn dochter heet ook Tamar.

Beoordeling

Het boek moet je lezen wanneer je graag meer wilt weten over de Tweede Wereldoorlog. Het geeft namelijk erg veel uitleg over begrippen die horen bij deze tijd in de context van het verhaal.
Daarnaast kan je door de ogen van Tuur en de gebeurtenissen in het dorpje een beeld vormen van hoe het leven er in die tijd uitzag. Het boek is gemakkelijk leesbaar door de simpele en duidelijke schrijfstijl van Jacques Vriens en dus erg passend bij de leeftijd waarvoor het boek is geschreven.  Daarnaast vertelt de boek een mooi verhaal. De spanning in het boek en de geheimen zorgen ervoor dat je door wilt blijven lezen en nieuwsgierig blijft naar de afloop. Het eind van het boek is moeilijk van te voren in te schatten, want Maartje (Tamar) komt niet meer terug en dit verwacht je toch wel snel in een jeugdboek. Toch heeft het boek wel een mooi einde, door de ontmoeting tussen Tuur en het broertje van Tamar; Daniël.  Al bij al is het boek dus echt een aanrader!

Recensies

"Oorlogsgeheimen geeft een aardig sfeerbeeld van een Limburgs dorp tijdens de tweede wereldoorlog. Tuur probeert de oorlog zwart-wit te bekijken -men in ‘goed’ of men is ‘slecht’- maar hij raakt in verwarring als de NSB-buurman hen laat schuilen in zijn kelder, of als zijn broer Leo een pistool blijkt te hebben waarmee hij zich verdedigt tegen Duitsers." http://www.lezenisleuk.nl...gsgeheimen

"Dit boek is spannend te noemen, door de gebeurtenissen die in het boek voorkomen, door de schrijfstijl en doordat het boek vragen bij jou als lezer oproept. Zo moeten Tuur en zijn familie vaak schuilen voor hun eigen leven en ook de momenten waarop de Duitsers hun huis binnenvallen, is bloedstollend spannend. Er is niets zeker in tijden van oorlog. " http://leesbeesten.tumblr...gsgeheimen

Bronnen

Op deze site vind je meer informatie over het boek en daarnaast ook de trailer van de film Oorlogsgeheimen.

http://www.jacquesvriens.nl/