Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 234 pagina's
• Uitgeverij: Pluim

Flaptekst

Eerste zin

Ik zit naast Matthijs van Nieuwkerk. Hij heeft mijn boek in zijn hand en kijkt recht in de camera. Terwijl hij spreekt kijk ik naar de foto op de voorkant van het boek.

Samenvatting

Proloog
Nico komt terug op het interview dat Matthijs van Nieuwkerk destijds met hem hield over het eerste boek "Nooit ziek geweest." Matthijs vond dat hij zijn vader wel erg hard had aangepakt. Had hij dat wel verdiend? "Ja", vond Nico. 

Bootjes
De vader van de columnist Nico Dijkshoorn lijdt aan Alzheimer. Hij zit in een verpleegtehuis. Nico wil zijn vader liever niet bezoeken, omdat hij hem haat.  Net als in het eerste boek over zijn vader beschrijft Nico in enkele voorvallen waarom hij zo weinig om zijn vader geeft. Zijn vader was automonteur en gek van honkbal. Nico hield daarentegen van boeken en helemaal niet van honkbal, waardoor hij soms hele weekends alleen zat. Voor zijn vader telde hij niet mee.

Nico gaat ook niet zo vaak bij zijn moeder op bezoek. Hij vraagt op een dag aan haar of ze wel eens echt gelukkig is geweest. "Ja, toen ze jong was, was ze naar Zwitserland geweest." Maar het gaat ook slecht met zijn moeder Nel, nadat zij weer een beroerte heeft gekregen. Ook zij moet worden opgenomen in een verzorgingstehuis in Aalsmeer. Ze heeft uitzicht op een rivier waarin ze steeds bootjes ziet varen. Maar daar doet ze heel schamper over.  Nico heeft een digitaal fotolijstje voor haar samengesteld en meegenomen. Ze kan zo steeds de leukste foto's uit haar verleden terughalen.
Zelf moet hij met zijn twee broers (Stefan en Bas) het huis van zijn moeder leeghalen. Een melancholisch voorwerp dat hij aantreft, is de bijtring met een zilveren belletje die Nico kreeg van zijn moeder toen zijn dochter Marlon werd geboren. Het ding gaat van vader op kind over binnen de familie. Maar Marlon(23) denkt voorlopig nog niet aan kinderen.
Aan Nel moet door de zoons worden verteld dat Klaas stervende is. Ze wil hem nog één keer bezoeken. Het is een ontroerende afscheidspassage, waarin Nel haar demente man liefdevol benadert. ("Moosie, ik ben er. Nel.") Uiteindelijk is er niemand bij zijn bed als Klaas sterft. Tijdens de begrafenis krijgt Nico door de gehouden toespraken een heel ander beeld van zijn vader. Hij had veel vrienden, omdat hij bijna altijd voor iedereen klaar stond.
Op het eerstvolgende Boekenbal daarna bralt Freek de Jong naar Dijkshoorn dat hij hem maar een slechte schrijver/ dichter vindt. Vooral die optredens bij DWDD vindt Freek helemaal niets. Intussen is Dijkshoorn ook gaan werken aan een theatershow. ('Vuig') Hij zingt daarin een lied over zijn moeder. In december 2013 wordt ook zijn moeder terminaal. Ze sterft. Ook op de begrafenis van haar vinden veel mensen haar erg sympathiek. Nico besluit geen boek over zijn moeder te schrijven.

Molletje
Nico gaat in theaters optreden. Na een voorstelling komt een oud-buurman bij hem. Aan deze Kees- die piloot- was had zijn vader een grote hekel gehad. De man zegt echter dat hij Klaas een erg aardige man had gevonden. 
Humoristisch is het verstrooien van de as van zijn beide ouders. In het bos loopt een man met een hond die de ceremonie verstoort. Toch strooien ze de as uit bij een boom.
Een dag later krijgt Nico zijn eerste Tia. Hij wordt opgenomen in het LUMC. Hij wil een eigen kamer, omdat hij zijn columns wil schrijven. Vanaf nu is hij patiënt tot aan zijn dood. Hij herstelt en gaat weer snel aan het werk (Theatershow , DWDD, en columns schrijven) Maar het gaat al snel weer een keer mis tijdens een theatershow. Hij maakt de show toch af.Het publiek merkt er vrijwel niets van.

De titel van dit deel slaat op een hoofdstukje waarin een hardlopende Tanja een naakt molletje aantreft. Nico maakt er later een column van met hemzelf in de hoofdrol. 

Rode letters
Nico krijgt ook last van paniekaanvallen. Dat gebeurt o.a. bij de laatste show van het seizoen in Rotterdam. Daarna gaan ze op vakantie naar Frankrijk, maar daar gaat het helemaal mis. Hij krijgt, zoals later blijkt diverse TIA's. Maar hij wil niet naar een Frans ziekenhuis en ze rijden meteen terug naar Nederland. Zijn afwijking in zijn aders kan geopereerd worden, maar dat is niet zonder risico, dus hij besluit zich niet te laten opereren.
Zijn kinderen vinden hem eigenwijs en gaan daarna ook het gesprek aan met hem over het "waarom" van zijn boeken. Waarom moet heel Nederland over zijn familie pikante details weten? Ze kaarten dus aan, wat hij vroeger bij zijn ouders niet gedaan heeft.  Hij denkt vervolgens na over wat hij feitelijk van zijn moeder weet. Dat zijn slechts een paar anekdotes:
- zijn moeder kon een appel met haar handen in tweeën breken
- zijn moeder kneep tijdens een vakantie in Camenbertkaasjes
- zijn moeder wilde altijd iets op de markt kopen
- zijn moeder wilde altijd dansen als ze teveel had gedronken
- Nico had als kind zijn ouders betrapt bij het neuken en dat verhaal werd jarenlang door Klaas doorverteld op verjaardagen.

Hij gaat ook na wanneer zijn moeder echt gelukkig is geweest. De ene keer was het toen ze hoorde dat ze geen borstkanker had. De tweede keer was haar reisje naar Zwitserland in haar jeugd. Nico stelt zich daarvan een verhaal voor, waar later niets van blijkt te kloppen. Zijn broer Stefan vertelt dat ze ooit langs het huis van de Zwitsers waren gereden en dat was gewoon in de stad Zürich geweest, niks bergen en koeien. 
Een jaar na de eerste TIA krijgt hij weer een TIA. Hij wordt in een scan gelegd en ziet op het apparaat 'rode letters' op een witte achtergrond.

Daarna maakt hij melding van de situatie waarin hij iets van zijn dochter heeft geleerd bij een bezoek aan Lissabon.  ze is veel geduldiger dan hij en bij een lange wachtrij gaat het meestal fout bij Nico. Dat was ook gebeurd bij een bezoek aan een zeeaquarium. Nico ging er weer eens uit zijn dak.
Hij viert zijn verjaardag met een etentje voor vriendin en kinderen. Als hij terug naar huis loopt, vreest hij dat hij een jaar later er niet meer bij zal zijn.

Epiloog 
De epiloog speelt twee jaar later af. Hij en Marlon gaan op bezoek bij Bob, die een woning heeft gekregen in Amsterdam. Ze gaan praten over Bobs jeugd bij AZ. Bob zegt dat het helemaal geen leuke tijd was : hij werd ook weggestuurd bij de club. Maar vader Nico was eigenlijk nooit aanwezig. Die had het te druk met al zijn eigen bezigheden. Ze vinden dat hij er nooit voor hen was.
Een pittige  les voor Nico. Hij overdenkt dat  als hij terugrijdt naar huis.  Maar gelukkig heeft hij twee kinderen die het aandurven hem aan te spreken. Hij had dat zelf nooit gedaan bij zijn ouders.
 

Personages

Klaas Dijkshoorn

Het beeld dat Nico schetst over zijn vader is erg negatief.Die had helemaal geen interesse in zoon Nico, omdat die afweek van het patroon in het gezin. Vader was automonteur, Nico een boekenlezer. Bij vader Klaas telde alleen honkbal, waarvoor Nico geen belangstelling had. Daarom telde hij niet mee. Vader Klaas stond graag in de belangstelling en had vaak het hoogste woord. Hij had ook overal en iedereen kritiek op (bijv. op zijn buurman Kees die piloot was en altijd in uniform naar zijn werk ging.) . Toch moet Nico zijn beeld bijstellen, want na de crematie komen er veel mensen naar hem toe die zijn vader een prachtkerel vonden. Altijd een babbel en altijd bereid iemand te helpen. Maar Nico blijft zijn vader haten. Hij schrijft het van zich af in de eerste roman "Nooit ziek geweest".

Moeder Nel

Ook bij moeder Nel heeft Nico geen positief beeld. Eigenlijk weet hij niets van haar. In de roman noemt hij vijf dingen op die eigenlijk anekdotes zijn. Hij heeft nooit indringend met haar gesproken, waardoor hij geen goed beeld van zijn moeder heeft. Hij leert wel van de situatie waarin zijn zieke moeder de stervende Klaas bezoekt. Er moet toch sprake zijn geweest van echte liefde. Wel vraagt hij zich af of ze ooit echt gelukkig is geweest. Ja, dat was in de periode na de oorlog dat ze in Zwitserland logeerde.

Nico, de verteller

Nico is dus hard en cynisch over zijn ouders. Ze hadden nooit tijd voor hem, vindt hij. Daarom voelde hij zich in zijn jeugd eenzaam. Hij zat soms hele zondagen alleen thuis. Maar aan het einde van de roman blijkt dat hij eigenlijk hetzelfde is geweest als zijn vader. Hij heeft ook nooit voldoende tijd besteed aan zijn twee kinderen. Verschil met Nico is dat zijn kinderen hem dat wel in een gesprek aangeven. Nico die erg hard en cynisch was, verandert ook omdat hij getroffen wordt door TIA's. Daardoor beseft hij zijn eigen kwetsbaarheid. Hij krijgt ook paniekaanvallen. Zelfs aan het einde is hij bang dat hij zijn volgende verjaardag niet zal kunnen vieren.

Quotes

"Stefan vertelt me dat ze de hele nacht naast haar bed heeft gelegen. 'Ze kon niet meer lopen. Waarschijnlijk weer een beroerte. De buurvrouw belde me. Die hoorde haar schreeuwen. Ze heeft er bijna acht uur gelegen. Dat is kut. Na een beroerte moet je er altijd snel bij zijn.De buurvrouw heeft de politie de sleutel gegeven. Ik ga naar het ziekenhuis. Zie ik je daar?'" Bladzijde 23

"'Maar echt gelukkig, alleen, jij, zonder de familie en zonder Klaas, dat bedoel ik. Dus niet met de kleinkinderen en niet met de honkballers op een feest, maar jij, alleen, gelukkig. Kun je je dat herinneren.?"" Bladzijde 20

"(Moeder Nel bezoekt haar stervende man Klaas) Mijn moeder bukt zich voorover. Haar zonen kijken toe. Nu gaat alles mis. Nu gaat alles stuk. Ze legt haar hand op zijn scheden. Wrijft de botten. Haar hand glijdt langs zijn arm. Ze doet haar gezicht vlak bij zijn ogen en zegt: "Moosie, ik ben er. Lieverd. Moosie van me. Nel."" Bladzijde 78

"(De kinderen verstrooien de as van hun ouders) "Zullen we dan maar?" Stefan haalt eerst de dop van Klaas'koker en daarna heeft hij iets meer moeite net de sluiting van Nels buis. We kijken hoe hij wrikt. Daarna strooit hij Klaas en nel tegelijk tegen de bomen . Mijn kinderen zien hun eerste mensenas. Zo wit als gedoofd haardvuur. We zwijgen. We doen wat we andere mensen hebben zien doen. We buigen het hoofd. Ik denk aan de terugrit." Bladzijde 123

"Mijn moeder heeft vier keer gedacht dat ze doodging en ik heb daar nooit met haar over gesproken. Ik heb met andere mensen over haar gepraat, maar nooit met haar. Ze zou het heerlijk hebben gevonden. Ik probeer me te herinneren wat ik van mijn moeder weet en schrijf dat op. Het wordt een reeks anekdotes. Voorvallen. Flitsen in de tijd." Bladzijde 195

Thematiek

Familiebanden/ familiebetrekkingen

Het boek gaat voornamelijk om de relaties die in de familie Dijkshoorn speelden. In een eerder boek 'Nooit ziek geweest'heeft Nico afgerekend met zijn vader. Hij vond het maar een klootzak. De roman die hij daarover schreef, werd weliswaar goed verkocht, maar soms vonden mensen hem toch te negatief over zijn vader. In feite pleegde hij een klassieke 'vadermoord' In een uitzending van de DWDD gaf Matthijs van Nieuwkerk in een interview met Nico aan dat hij uit het boek had opgemaakt dat Nico's vader een dergelijke beschrijving had verdiend. Nico beaamde dat . Hij vond zijn jeugd een hel, vooral omdat zijn vader gek was van honkbal en wie daar niet in meeging telde niet mee. Na Klaas'dood wil Nico een boek schrijven over zijn moeder die ook niet lang meer te leven heeft. Ze heeft enkele beroertes gehad en wordt ook opgenomen. Hij weet nog uit zijn jeugd dat zijn ouders vaak ruzie hadden en hij wil graag weten óf en wanneer zijn moeder gelukkig is geweest. Op die vraag heeft hij geen antwoord gekregen. Daarom wordt het boek over zijn moeder (voornamelijk deel I en II in deze roman) toch ook niet erg positief. De kijk op zijn ouders verandert echter, wanneer hij zelf getroffen wordt door een aantal TIA's. Hij wordt bang voor de dood, krijgt paniekaanvallen en ziet hoe fijn het is dat zijn twee kinderen Bob en Marlon zich wel zorgen om hem maken. Ze praten wel met hem, zoals hij dat vroeger niet gedaan heeft zijn ouders. Een deel van de schuld van de slechte onderlinge familiebetrekkingen ligt dus ook wel bij de zoon Nico. Daarom stelt hij zich in dit vervolg op het boek over zijn vader eigenlijk heel kwetsbaar op.

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

De vader van Nico was een dominante man en zijn vrouw Nel komt soms over als een zeurende vrouw. Maar ze zijn wel aan elkaar gewaagd. Toch zijn er veel ruzies in het huwelijk en Nico kan zich dat goed herinneren. Hij gaat ook vroeg het huis uit. Toch blijkt de ware liefde tussen zijn ouders. Als Klaas op sterven ligt, gaat zijn moeder hem in een rolstoel nog steeds een keer bezoeken. Dit laatste afscheid is heel ontroerend waaruit blijkt dat de twee toch echt van elkaar hielden.

Vader-zoonrelatie

Het is duidelijk dat in dit boek de vader-zoonrelatie een heel belangrijke rol speelt.

Ernstige ziekte

De vader van Nico leed aan Alzheimer, wat toch een ernstige ziekte is. Zijn moeder kreeg enkele beroertes . Ook Nico Dijkshoorn ontsnapt niet aan ziektes. In het laatste deel van het boek beschrijft hij dat hij enkele TIA's heeft gekregen en dat daardoor zijn leven flink veranderd is.

Moeder-zoonrelatie

Natuurlijk is de moeder-zoonrelatie in deze autobiografische roman ook heel belangrijk. Nico vraagt zich af waarom hij eigenlijk zo weinig weet over het leven van zijn moeder.

Dood

De vader en moeder van Nico sterven allebei in dit boek. De vader heeft Alzheimer en de moeder sterft uiteindelijk aan de gevolgen van de beroertes die ze krijgt.

Maatschappijkritiek

Klaas Dijkshoorn had tijdens zijn leven altijd kritiek op de maatschappelijke gang van zaken. Hij gaf altijd zijn ongezouten mening. Nico haat hem daarom , maar na Klaas'dood merkt hij dat er veel mensen zijn die Klaas graag mochten. Hij leek ook altijd klaar te staan voor iedereen.

Schrijverschap

Nico is columnist voor diverse bladen en huisdichter bij DWDD. Ook treedt hij het het laatste deel op in een theatershow. De problematiek van een columnist komt in dat deel ook naar voren, als hij wordt getroffen door enkele TIA's en hij maar steeds bang is dat hij zijn columns niet kan schrijven.

Sport

Klaas, de vader van Nico, leefde alleen maar voor het honkbal. Daarvoor moesten alle zaken in het familieleven wijken. Omdat Nico niets met die sport had, moest hij vaak de zondagen in eenzaamheid en met zijn boeken doorbrengen.

Spijt

Nadat Nico zelf getroffen is door enkele TIA's (net als zijn moeder), beseft hij dat hij misschien zelf ook te weinig heeft gedaan aan de relatie tot zijn moeder. Het laatste deel van het boek is milder en Nico stelt zich daarin kwetsbaarder op o.a in de relatie met zijn eigen kinderen Bob en Marlon.

Motto

Er is geen motto en geen opdracht

Trivia

Nico Dijkshoorn is vooral bekend door zijn optredens op woensdag bij DWDD van Matthijs van Nieuwkerk. Hij treedt daarin op als huisdichter.

Titelverklaring

De titel is  in feite  de nooit gestelde vraag van Nico aan zijn moeder. Hij heeft eigenlijk nooit met zijn moeder gecommuniceerd over haar leven met Klaas. Hij heeft haar nooit de indringende vragen durven stellen o.a. de vraag of ze 'ooit gelukkig' is geweest.

Structuur & perspectief

De roman heeft een proloog en een epiloog. Daartussen in zitten drie delen met een titel. De delen worden onderverdeeld in kleinere hoofdstukken zonder titel.
De structuur is dus als volgt

- Proloog
- Bootjes (ho 1- 16)
- Molletje (ho 17-21)
- Rode letters (ho 22- 28)
- Epiloog

Er is maar één verteller, de schrijver Nico Dijkshoorn. Hij vertelt in de ik-vorm over zijn relatie met zijn ouders en met zijn eigen kinderen. Hij doet dat in een achteraf-stijl  en gebruikt daarom de o.v.t.
In de hoofdstukken lopen soms heden en verleden door elkaar heen . Nico vertelt dan in een flashback hoe dingen zich vroeger hebben voorgedaan aan hem. Toch zijn de drie delen vrijwel chronologisch verteld.

Decor

Het decor is in het verhaalheden Leiden, de stad waarheen Nico is verhuisd, toen hij bij zijn vriendin Tanja introk. Daarvóór woonde hij in een appartement in Amstelveen. Ook Amsterdam komt geregeld in  de tekst voor. Nico Dijkshoorn is een dichter die vaak optreedt in De Wereld Draait Door en dat is daarom ook een decor in de roman. Dijkshoorn heeft in dat programma de rol van huisdichter.
Zijn moeder wordt opgenomen in een verpleeghuis in Aalsmeer.

Het verhaalheden bestaat eruit dat Nico enkele jaren geleden een roman geschreven heeft over zijn vader die hij in "Nooit ziek geweest" als een 'regelrechte klootzak' bestempelde. Hij had aan de man geen goede herinneringen. Zijn vader overleed kort na het verschijnen van het boek aan Alzheimer. (2012)
Daarna wil hij een boek schrijven over zijn moeder, die een paar beroertes heeft gehad. Zijn moeder sterft in 2015. Daarna gaat het verhaal over Nico verder en beschrijft de columnist de jaren dat hij een aantal TIA's heeft gekregen. Die hebben hem eigenlijk veranderd. De TIA's hebben hem een ander inzicht gegeven.

Andere tijdlijnen zijn dun en betreffen vaak anekdotes die  uit het verleden van de familie komen, de ruzies, de verjaardagen, de houding van zijn vader tegenover de niet-honkballende Nico etc.

Stijl

De stijl van Nico Dijkshoorn is vaak hard en er klinkt veel cynisme door in de verhalen over zijn vader en moeder. Je herkent in de stijl ook die van een columnist die meestal scherp uit de hoek wil komen.  Met zwarte humor beschrijft Nico zijn plotselinge verslechterde gezondheid vanwege de TIA's. Ook de passage waarin hij met zijn broers en kinderen de as van zijn ouders in een bos verstrooit, wordt geschreven met een zwarte 'pen.' 

Hij hanteert natuurlijk een vlotte vertelstijl(zoals een columnist betaamt ), met goed lopende dialogen. Daardoor wordt het boek een gemakkelijke klus om te lezen. Het is een prettige leesstijl voor scholieren.

Slotzin

Terug, alleen in de auto, moet ik huilen. Mijn kinderen praten met me. Ze reizen naar mij toe om met me te praten. Ze vragen. Ze zien mij zoals ik mijn ouders nooit heb gezien. Ik heb van alles fout gedaan, maar ze willen weten waarom. Ik heb nooit iets willen weten, maar het is nog niet te laat.

Beoordeling

Dit boek is eigenlijk een vervolg op de roman "Nooit ziek geweest" die voornamelijk over de verhouding van de schrijver met zijn vader ging. Hij wilde na diens dood  een boek over zijn moeder schrijven, maar eigenlijk weet hij van haar te weinig. Was ze "ooit gelukkig."?  Wanneer hij besluit niet over zijn moeder te schrijven, krijgt de schrijver te maken met zijn gezondheid. Net als zijn moeder krijgt hij TIA's. 

Dat verandert min of meer zijn houding tegenover zijn ouders. Van zijn eigen kinderen krijgt hij trouwens te horen dat hij er zelf voor hen ook niet al te vaak was. Daarom is "Ooit gelukkig"  de voltooiing van het verslag leggen van het leven van de familie Dijkshoorn.  Hij krijgt van  zijn kinderen een lesje in het relativeren.
"Ooit gelukkig", is een goed en vlot leesbare roman over familiebetrekkingen. Het is daarom heel goed te combineren met  de talloze boeken in de Nederlandse literatuur over de vader-zoon en de moeder-zoon-relatie. Aanrader voor scholieren met een gevoel voor humor.

Recensies

"Interessant en verhelderend interview met de schrijver bij het verschijnen van dit boek. Een zinsnede eruit. ‘Bij mij verloopt de communicatie over de echt essentiële dingen via mijn teksten. Een heleboel mensen die mij kennen, gaan dit boek straks lezen en denken: what the fuck? Laatst ging ik samen met mijn dochter naar een huurhuis kijken. Stonden we met 32 mensen in zo’n woonkamer. Ik weet dan niet wat ik daar moet doen, dus ik ga naar buiten. Ik zeg verder weinig. De volgende dag leest mijn dochter in mijn column in de Volkskrant dat ik aan mijn vader heb staan denken, die in zo’n situatie met zijn vinger tegen het hout in de kozijnen was gaan duwen. Dat ik niks van kozijnen weet, en wel alles over Cees Buddingh’, maar dat mijn dochter daar natuurlijk geen reet aan heeft.’" https://www.volkskrant.nl...~b2aa7c49/

"Opname van DWDD met Nico Dijkshoorn in gesprek met Matthijs van Nieuwkerk over zijn nieuwe roman." https://dewerelddraaitdoo...dia/685568