Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2013
• 240 pagina's
• Uitgeverij: De kring

Flaptekst

Eerste zin

Toen de bel ging had Rosa Weber, zoals meestal, een goed humeur. Ze was vroeg opgestaan, had de ramen opengezet en een tijdje naar buiten gekeken. Over de smalle Schubertstraat hing die maandag een dunne nevel die weldra zou optrekken. Daarna zou het een stralende decemberdag worden.

Samenvatting

Op 3 december 2012 komt de politie bij de 65-jarige Rosa Weber aan de deur om haar mee te delen dat haar zoon Christiaan (40 jaar) opgepakt is in verband met de verdwijning van een jongetje in de maand september daarvoor. Het hele land heeft zich met de zaak beziggehouden en er zijn nu DNA-sporen gevonden in de auto van haar zoon. Ze kan zich helemaal niet voorstellen dat de rustige jongen een ontvoerder van een kind kan zijn, laat staan een moordenaar. De media springen er bovenop en er komen nachtelijke scheldpartijen via de telefoon, hate-mails en voorwerpen door de ruit. Rosa voelt zich niet safe, gelooft echter nog steeds in de onschuld van haar zoon, maar ze merkt dat steeds meer mensen afstand van haar nemen (de tennis- en de leesclub waarvan ze deel uitmaakt). Ze is een oud-lerares Frans en vijf jaar geleden tijdens een vakantie haar lieve man Sep verloren na een val met zijn fiets. Ze hadden een uitstekend huwelijk en ze kenden elkaar vanuit de jaren zestig met de liberale, seksuele sfeer die er toen heerste. Haar zoon Christiaan blijft ontkennen iets met de ontvoering te maken te hebben en dat wordt hem niet in dank afgenomen door het grote publiek en justitie. Ook Rosa gaat zich steeds schuldiger voelen: had ze in de opvoeding iets kunnen voorkomen?  Ze gaat voor de Kerst bij Christiaan op bezoek in de gevangenis, maar hij laat ook aan haar niets los.

In februari 2013 vindt een boer op zijn akker de stoffelijke resten van Mischa. De publieke verontwaardiging wordt nu helemaal groot en openlijk wordt Christiaan aan de schandpaal genageld. De bewijzen tegen hem stapelen zich op, maar hij blijft ontkennen de jongen vermoord te hebben. Zijn broer Thomas heeft het er helemaal mee gehad en wil niets meer met Christiaan te maken hebben. De burgemeester van het stadje toont zijn begrip en komt bij Rosa Weber op bezoek. Dat vindt ze wel fijn. Ze vraagt zich steeds meer af of zij in haar opvoeding het allemaal niet had kunnen voorkomen. Ook wil ze zich beraden in een klooster om te bekijken of het geloof een uitweg kan bieden. Ze is welkom maar onder de heftige kritiek van Thomas en Sabine haakt ze af. Thomas gaat nog een keer naar de gevangenis om zijn broer de waarheid te zeggen.

Tijdens het proces worden door de officier van justitie gruwelijke details over de moord in september bekend gemaakt. Christiaan heeft het jongetje opgepakt, seksueel misbruikt en daarna had hij het niet meer kunnen laten lopen. Hij had hem met een plastic snoer gewurgd.

De eis en later het vonnis wordt levenslange gevangenisstraf. Rosa belt de vader van Mischa op om haar excuses aan te bieden: hij reageert mild. Ze wordt later opgebeld door Christiaans chef met wie hij een probleem zou hebben op zijn werk. Hij wist haar kritiek af en noemt Christiaan een sadist.

Rosa’s situatie wordt nog ellendiger. Haar schoondochter Tatyana belt haar op en zegt dat ze niets meer met de familie te maken wil hebben en ook de twee kleinkinderen mogen hun oma niet meer zien. Ze voelt dat ze door het vonnis meer en meer in een isolement terecht komt. Ze gaat zich in een meinacht helemaal opmaken en sexy kleding aantrekken: ze wil een man verleiden en gaat met de fiets naar het bos. Of is een symbolische vorm van boetedoening. Ervaren wat Mischa is overkomen. Zou er iemand langs komen voor haar? Inderdaad stopt er een auto met een Afrikaanse meneer van ongeveer 40 jaar die in het Frans aan haar vraagt wat ze daar op dat tijdstip doet. Hij neemt haar mee in zijn auto: hij is moslim en heet Amadou. Zij vertelt hem dat ze de moeder van een moordenaar is. Hij schrikt. Ze vraagt hem naar de Valkenweg te rijden, waar Mischa is vermoord. Daarna brengt de man haar netjes naar huis. Rosa is opgelucht.

Het laatste hoofdstukje heeft het karakter van een epiloog. Na maanden komt Rosa weer op adem. De omgeving reageert normaal en vraagt of ze terug wil komen (tennis- en leesclub).

Ze krijgt bericht van de ouders van Mischa dat die Christiaan hebben vergeven. Dat vindt Rosa een heel mooie gedachte.

Personages

Thomas Weber

Thomas Weber speelt maar een beperkte rol. Hij staat eerst achter zijn broer, maar als de bewijzen zich opstapelen, toont hij zich realistischer dan zijn moeder en laat hij zijn broer keihard vallen, zegt hem de waarheid als hij hem opzoekt en wil vervolgens niets meer met Christiaan te maken hebben.

Rosa Weber

Rosa is eigenlijk het enige personage om wie het in deze roman gaat. Het gaat om de ontwikkeling die zij doormaakt als moeder van een moordenaar. Ze maakt diverse stadia door: eerst kan ze helemaal niet geloven dat haar zoon tot zoiets in staat is. Daarna komt er de twijfel in haar hart. Vervolgens wil ze een reden vinden voor het misdrijf: de houding van zijn chef Hartman. Ook de schuld- en de schaamtegevoelens slaan bij haar toe. Ze voelt een plaatsvervangende schaamte voor haar zoon Christiaan en ze biedt de ouders van Mischa haar excuses aan. Na de uitspraak van de rechtbank krijgt ze nog een klap te verwerken nl. dat ze als oma niet meer door haar kleinkinderen mag worden bezocht. Als laatste komt er een soort boetedoening doordat ze ’s nachts als een opgemaakte vamp op zoek gaat naar mannen die ze nog kan verleiden. De moslim Amadou behandelt haar echter netjes en brengt haar via de Valkenweg (waar de moord op Mischa is gepleegd) weer thuis. In de epiloog wordt duidelijk dat de omgeving haar later weer gaat accepteren. Toch is ze eigenlijk al die tijd achter haar zoon blijven staan: zij laat hem zoals een goede moeder betaamt niet vallen.

Quotes

"De media vertelden een verhaal over haar oogappel. Maar dat verhaal leek helemaal niet op zijn leven. Het klopte gewoon niet. Christiaan was zelf ook op zoek geweest. Net als iedereen. Steeds weer hoorde Rosa de zinnen die de verslaggever had uitgesproken. ‘Het dna van Mischa werd aangetroffen in de auto van de verdachte. Er was eindelijk een match.’ Rosa vond het bizar. Was zijn auto door een ander gebruikt?" Bladzijde 30

"De krant lag op tafel, met een grote kop. Een foto van Christiaan tussen twee mannen in. Hij was geboeid. Rechts een agent in hemdsmouwen, en links een andere man in een pak met overhemd en een gestreepte das. Wie goed keek, zonder aandacht te schenken aan de tekst, zou misschien kunnen denken dat het ging om een fragment uit een speelfilm. De hoofdpersoon poseerde met tegenzin. " Bladzijde 78

"Tijdens de afdaling van een heuveltje blokkeerde zijn voorwiel en werd hij gelanceerd. Rosa reed op dat moment een eindje achter hem aan. Ze zag Sep over zijn stuur vliegen en hoorde zijn zangerige kreet en de plof waarmee hij op de grond terechtkwam. Ze stopte, smeet haar fiets opzij en knielde bij hem neer. ‘Sep sta op, hoor je me.’ Maar hij bewoog niet. " Bladzijde 93

"Op een ochtend in februari deed een boer op een tractor aan de rand van zijn akker een akelige vondst. Het waren kleren en botten. In zijn schrik en verbazing was de boer op zijn trekker snel weggehobbeld naar huis om te telefoneren en niet veel later kwam de politie. De autoriteiten waren de stad uitgetrokken, in colonne, naar de akker, gelegen aan de rand van een bos. Het ging om een kind dat inderhaast leek te zijn begraven. " Bladzijde 127

"Ze liep door de kamer, op de overloop, daalde de trap af. Zag in de spiegel beneden in de hal hoe uitdagend ze erbij liep in haar korte jurk. Rosa Weber, normale vrouw met driften en verlangens. Vrouw van vijfenzestig in bloot zomerjurkje, met prachtige tieten. Buiten zag je met een beetje fantasie de lichtjes van de Eiffeltoren tussen de bladeren glinsteren. Het was een zachte meinacht." Bladzijde 220

Thematiek

Moeder-zoonrelatie

In deze roman komt heel sterk de moeder-zoonrelatie tussen Rosa en Christiaan naar boven. Ondanks het feit dat ze zijn daad verafschuwt, blijft ze van haar zoon houden. Ze laat hem niet vallen, zoekt hem op in de gevangenis en probeert een reden te bedenken voor zijn wandaad. Ze ondervraagt daarvoor zijn leidinggevende Hartman. Rosa ervaart in de rechtszaal dat moederliefde de belangrijkste liefde is (Rosa wist wat de moeder van de jongen, die in de zaal aanwezig was, moest ondergaan. Ze voelde de gloed van onvoorwaardelijke liefde die Mischa moest missen toen hij die liefde het hardst nodig had. Moederliefde was de enige belangrijke liefde ter wereld. De enige liefde waar je echt van op aan kon. Wat kon je zonder moeder beginnen als je bij Christiaan Weber in de auto zat, op het donkerste moment van je leven? Niks blz.189).

Motieven

Schuldgevoel

Rosa Weber heeft plaatsvervangende schuldgevoelens voor de moord die haar zoon Christiaan op een jongetje heeft gepleegd. Ze vraagt zich af of hij door een andere manier van opvoeding misschien geen moord zou hebben gepleegd. Ze overdenkt haar schuld: (blz. 199) In stilte zagen alle aanwezigen het rotsblok liggen van de kolossale schuld. In het gesteente de verwrongen moeder en de sombere vader, in de aderen van het erts het gejammer. (blz. 202) Toen Rosa buiten stond, voelde zij de last. Zij droeg schuld. Als een zwarte smerige wolk die op haar drukte, op haar schouders. Door die wolk te dragen droeg ze een steentje bij. Aan wat? Aan de terugkeer naar het leven van alledag. Aan het einde gaat ze naar het bos waar Mischa is vermoord. Wil ze een soort boetedoening doen, door zich zelf zo aan te bieden in het donker?

Moord

Christiaan heeft een tienjarig jongetje misbruikt en daarna vermoord. Hij ontkent, maar de bewijzen zijn hard en hij wordt uiteindelijk veroordeeld tot levenslang.

Titelverklaring

Mischa verwijst naar de naam van het jongetje dat in september 2012 verdwenen is en naar later blijkt door Christiaan Weber is misbruikt en vermoord..

Structuur & perspectief

De roman wordt onderverdeeld in hoofdstukken die alle een titel hebben die in het vervolg van dat hoofdstuk meestal letterlijk voorkomt. De opzet van de roman is vrijwel chronologisch. In begin december 2012 wordt de zoon van Rosa opgepakt onder verdenking van  moord. We volgen dan de gedachtegang van Rosa over de schuldvraag van haar zoon Christiaan.

De vertellersfiguur is natuurlijk Rosa (65 jaar en vijf jaar weduwe) die in de zij/vorm vertelt . ze is dus een personale vertelster en vertelt in de o.v.t. 

Decor

Het begin van de roman is gedateerd op 3 december 2012. Eigenlijk maakt de schrijver daar een foutje, want Rosa vertelt dat ze 65 jaar is en dat ze in 1948 geboren zou zijn. Dat zou inhouden dat het verhaal in 2013/2014 zou moeten spelen, maar uit andere tekstgegevens kun je opmaken dat toch de winter van 2012 en het voorjaar van 2013 (de rechtszaak is in mei) wordt bedoeld als de tijd van de handelingen in de roman. Er worden namelijk opmerkingen gemaakt over Koningin Beatrix en die was in 2012 nog in functie, na april 2013 niet meer. Ook wordt er een opmerking gemaakt over de uitlevering van Julian Assange aan Ecuador en de herverkiezing van Obama. Beide zaken spelen ook in het najaar van 2012 (blz. 112  Ze was ook niet hongerig naar het wereldnieuws. Was niet benieuwd of Julian Assange een vrijgeleide zou krijgen naar Ecuador. Het mocht wat. Bleven de Grieken in de euro? Zou Obama het redden? Het kon haar niets schelen.).

Het beste bewijs is overigens dat ze op een keer naar het graf van de kleine Mischa gaat en daarop staan zijn gegevens: 2002-2012. Er is dus blijkbaar een foutje gemaakt door de schrijver met de leeftijd van Rosa, van wie hij toch duidelijk zegt dat ze 65 jaar is in het eerste hoofdstuk en ook dat ze in 1948 geboren is.

De vertelde tijd in het verhaal heden is 3 december 2012 - mei 2013. De epiloog (laatste hoofdstuk) speelt enkele maanden daarna, maar dat is meer een mededeling voor de lezer.

Het decor is niet met name genoemd. Er is sprake van een klein stadje, waarschijnlijk in het midden van het land. De moord op Mischa vindt plaats op de Valkenweg, maar verder wordt er nauwelijks informatie verstrekt over de plaats waar de misdaad zich heeft afgespeeld. Een landelijke, bosrijke omgeving ligt het meeste voor de hand.

Stijl

Münstermann schrijft helder en sober, met korte zinnen en korte dialogen.  Zijn metaforen zijn heel treffend. Hieronder daarvan een aantal voorbeelden.  Die metaforen zijn vrijwel allemaal korte vergelijkingen die vaak doeltreffend zijn, maar nooit expliciet worden uitgewerkt.
-(blz. 75) Haar leven was vanochtend blootgelegd als de resten van een oeroud slagveld, met alle wrede details, op de bodem van een plotseling drooggevallen binnenzee.
-(blz. 76) Ieder mens had ergens zijn paradijs. Een plaats die hij of zij zijn leven lang enthousiast koesterde, een tuin der lusten, ergens. Rosa kende haar paradijs heel goed. Buiten op straat stond een menigte klaar om haar te verjagen.
-(blz. 91) Al die oude katholieke denkbeelden waren er trouwens nog altijd. Ze hingen in haar binnenwereld, als oude wandkleden. Deze versiering werd door Sep opgemerkt en soms becommentarieerd.
-(blz. 123)  Ze kreeg toegang tot afgesloten gebieden van haar herinnering. Door het bombardement op haar ziel, door de overal opduikende informatie, op straat, op internet.
-(blz. 159) Volgens haar vader was de wereld een paradijselijk park, waar je dagelijks met een prikker het rondslingerend vuil moest opruimen.
-(blz. 183) Hij zat daar tussen de normale mensen, als een zeldzaam roofdier in een kooi.
-(blz. 188) De toga’s hingen om de lichamen van de rechters als grauwe lappen vuile was. Je moest goed kijken om het te zien. Duistere, armzalige doeken. 

Slotzin

De ouders van Mischa lieten na enige tijd weten dat zij Christiaan hadden vergeven. Rosa was ontroerd. Wie wist wat het betekende, vergeving van een daad die het verstand niet vatten kan of wil? Wie wist het? Behalve de moeder van het kind dat voorbij fietst op een stille weg. De moeder van het kind die dwaalde door het bos. De moeder die langs bladeren en sneeuwvlokken over de grens tussen dood en leven zocht naar de ogen van haar kind.

Beoordeling

“Mischa” is een integere roman over een moeder die een moordenaar als zoon heeft gekregen. Dat gegeven verstoort haar tot dan toe idyllische wereld. Fraai is de manier waarop de auteur zich heeft ingeleefd in de gevoelens die de moeder overkomen. Het is geen whodunit en het gaat eigenlijk alleen om de emoties die de moeder krijgt. Zij is het enige personage om wie alles draait.  Het thema is actueel, omdat het gegeven van de verzwegen moord in 2013 in het nieuws was met de uiteindelijk uitgekomen moord op Marianne Vaatstra. Ook zij werd op een verlaten weggetje van haar fiets gerukt, seksueel misbruikt en daarna gewurgd en gestoken. Ik heb wel het idee dat Münstermann dat gegeven als achtergrond heeft gebruikt.

De roman is geschikt voor havo-en vwo-leerlingen en uitstekend te combineren met andere boeken die over een moord en schuldgevoelens gaan. Ook de moeder-zoonrelatie als thema kan met dit boek worden gecombineerd.

Recensies

"Een terreurdaad, een passiemoord, een wraak, kunnen zich nog beroepen op een buitenproportioneel en misplaatst motief. Deze explosie van geweld kan dat niet. Daarom ontmaskert deze onverklaarbare misdaad de broosheid van ons bestaan en de onzekerheid van onze beschaving. Hans Münstermann toont deze emotionele rauwheid in een proza dat geen lange flashbacks bevat, wel opvallend veel vragende zinnen. En af en toe lijkt de verwarring de helderheid van een alinea, de voortgang van een gedachte onder druk te zetten." http://www.cobra.be/cm/co.../1.1745028

"Mischa is niet gebaseerd op ware feiten, maar Münstermann verwerkte er zoveel elementen in van bekende misdaadgevallen dat de geschiedenis bijna een vertrouwde indruk maakt. De zoektocht naar een witte auto en het beroep van de dader (elektrotechnicus) lijken ontleend aan de Oostenrijkse ontvoeringszaak van Natascha Kampusch. Het uitkammen van de streek door horden vrijwilligers doet denken aan de moord op de twee broertjes uit Zeist. En het grootscheepse DNA-onderzoek, dat uiteindelijk de beslissende ‘match’ oplevert en het misdrijf zelf – ontvoering, misbruik, moord door wurging en messteken – brengen Marianne Vaatstra in herinnering." http://www.nrclux.nl/misc...t/1095696/

"Mythische proporties echter krijgt deze geschiedenis wanneer Rosa de plaats wil innemen van het kind. Uitgedost als vamp loopt ze het nachtelijke bos in, op zoek naar ongeluk, naar omgekeerde vergelding of boetedoening. Maar wat dan op haar pad komt, is beter, sprookjesachtiger. Dergelijke scènes tonen Münstermanns vakmanschap. Moeiteloos kan de lezer zich verplaatsen in het gevoelsleven van de moeder van een zedendelinquent." http://www.volkskrant.nl/...ischa.html