Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 239 pagina's
• Uitgeverij: Thomas Rap

Flaptekst

Eerste zin

Lieve Gretchen, Zit hier in een veewagen met twaalf mensen, in Vught. Gaat denkelijk naar Sachsenhausen of Ravensbrück

Samenvatting

Proloog:
Een briefje van Selma wanneer ze in de trein naar Ravensbrück zit.

Jeugd:
Selma wordt in juni 1922 geboren en is dus 17 jaar als de oorlog uitbreekt. Haar vader was acteur en haar moeder hoedenmaakster. Het was best een harmonieus gezin, hoewel haar vader nog wel eens dronken was.. Ze heeft twee oudere broers en een jonger zusje Carla. Soms was er wel geld, maar in een paar perioden waren ze ook arm. Drie leden van het gezin (haar ouders en haar zusje) werden door de nazi's vermoord in een vernietigingskamp.

Nederland lijkt ook neutraal te willen blijven in de Tweede Wereldoorlog, maar heel onverwacht vallen de Duitsers op 10 mei 1940 Nederland binnen. Eerst valt alles wel mee, maar gaandeweg gaat Hitler steeds meer beperkingen opleggen aan de Joden. Ze mogen niet meer vrij rondlopen, studeren, een bankrekening hebben etc. Ook moeten ze sinds het voorjaar van 1942 een davidsster dragen. Wie dat niet doet, loopt kans naar Westerbork te worden afgevoerd. Dat is een doorgangskamp naar wat later blijkt de vernietigingskampen in Oost-Europa.

Aangezien de situatie voor de Joodse Selma steeds nijpender wordt, moet ze onderduiken. Ze moet daarbij nog een paar keer van onderduikadres wisselen, als de situatie te gevaarlijk wordt. Eind 1942 vindt ze een adres in Leiden, die de basis wordt voor haar verzetswerk. Het verzet wordt geleid door een universiteitsarts.

Als geblondeerde jonge vrouw is Selma een unieke kandidaat voor koerierster. In het begin moet ze alleen nog boodschappen overbrengen. Maar later worden dat koffers, belangrijke papieren of geld. Het is gevaarlijk werk en Selma ontsnapt een paar keer aan arrestatie  na zo'n opdracht. Het verraad ligt altijd op de loer. Ze laat een Duitse officier ook op haar verliefd worden, zodat ze de mogelijkheid krijgt om papier te regelen voor gevangen verzetsmensen.
De gevaarlijkste missie is wanneer ze een keer naar Parijs moet om in het hoofdkwartier van de Duitse troepen een envelop af te geven en een andere aan te nemen. Het lukt wonderbaarlijk eenvoudig. Selma heeft intussen een heel nieuwe identiteit gekregen: ze heet in het verzet voortaan Marga van der Kuit.

Toch is iemand in het verzet wat loslippigheid geweest, ze wordt opgepakt en in Amsterdam verhoord. Bob, een prima verzetsman, is gaan praten na heftige martelingen.  Marga die alleen heeft bekend een vriendin te zijn, wordt als politieke gevangene  naar het kamp Vught vervoerd. De situatie is daar niet heel erg slecht, vindt ze.
Maar ze weigert mee te doen aan een ontsnappingspoging, omdat het eigenlijk niet goed aanvoelt. Dat is achteraf goed geweest, want de ontsnapte vrouwen worden kort na de vlucht  alweer gepakt en verdwijnen voor een tijdje in de 'bunker' wat een bizarre ervaring is. Op Dolle Dinsdag (september 1942)  horen de vrouwen overal schoten, want de Duitsers nemen wraak voor de opstand tegen de Duitsers. Ze schieten circa tweehonderd mannen dood.

Een dag later wordt Selma/ Marga per trein naar het kamp Ravensbrück overgebracht. Ze weet nog een briefje uit de trein te smokkelen. Ravensbrück is een vrouwenkamp en daarbij vergeleken was Vught een luxe hotel. Er zijn gruwelijkheden genoeg te vertellen, maar Selma kiest er in haar boek voor om het allemaal vrij neutraal te beschrijven. Mooie, jonge meiden werden geselecteerd om onder betere omstandigheden als hoer te functioneren. en om kinderen te baren van het Arische ras. Zonder te weten waarom had Selma voor die optie geweigerd. Later werd Ravensbrück  ook een vernietigingskamp. Het appel was een dagelijkse kwelling. Gelukkig kwam ze op een bepaald moment te werken onder een directeur van Siemens die heel redelijk bleek. Siemens maakte toen onderdelen voor de oorlogsindustrie.
Er werd onderling wel eens eten gestolen. Aan het einde van de oorlog wachtte vaak toch nog de gaskamer, zeker voor de zwakkere en oudere vrouwen. 
In april 1945 bevrijden Zweedse soldaten de vrouwen uit het kamp.

Selma werd met de andere Nederlandse gevangenen via Denemarken naar Zweden overgebracht, waar ze de herwonnen vrijheid als een zegen ervoer. Natuurlijk was haar eerste zorg te weten te komen wat er met haar ouders en haar zusje was gebeurd. Haar beide broers leefden nog in Engeland. Dat werd ook het land waar ze later naar toe ging. Ze hoorde daar dat haar ouders vermoord waren.  Ze voelde in die periode erg eenzaam, en somber  en ook diverse liefdesrelaties liepen stuk.
In 1955 ontmoette ze echter de Belgische journalist Hugo van de Perre. Ze trouwden en in 1957 kregen ze een zoon Jocelin. Die koos er later bewust voor om kinderloos te blijven. In 1979 sterft Hugo aan kanker. Selma werpt zich op ons overal in Europa het slechte verhaal van de Jodenvervolging  op scholen te vertellen. 

Ze vindt herdenken nog steeds erg belangrijk. Haar ouders zijn vermoord en dat had nooit mogen gebeuren. Afschuwelijk vond ze het gevoerde proces tegen Bob, de man die alleen na martelingen het adres verraden had. Hij werd vrijgesproken, maar zijn vrouw heeft het verraad van Bob  nooit kunnen accepteren. Het huwelijk liep op de klippen. 
Selma onderhield  meer contacten met de oud-strijders van het verzet. Zelf kreeg ze het Verzetsherdenkingskruis 1940-1945, waarop ze erg trots is.

Elk jaar gaat ze naar de herdenking op het Museumplein in Amsterdam en elk jaar reist Selma nog af naar Ravensbrück om met jonge Nederlandse docenten over haar ervaringen in het gruwelkamp te praten.
Ze heeft dit boek ook geschreven opdat de gruwelijkheden van de Tweede Wereldoorlog en de mensen die de moed hadden die te trotseren, nooit vergeten mogen worden.

Epiloog
Hetzelfde briefje (op wc-papier geschreven)  als in de proloog wordt weer geciteerd. En ook wordt beschreven hoe dat op een toevallige manier weer boven water 1s gekomen.

Personages

Geen bespreking personages

Omdat het een non-fictieboek is, lijkt het weinig zinvol over personages en hun karaktereigenschappen te praten. Eigenlijk draait alles om het werk en het leven van Selma van de Perre. Dat die dapper meestreed in de oorlog , hoeft geen nadere uitleg.

Quotes

"Dit was dus mijn familie, mijn imperfecte maar liefhebbende vader; mijn lieve moeder, mijn twee broers en mijn prachtige onschuldige kleine zusje. Ze zijn de mensen met wie ik mijn o zo gelukkige kindertijd heb doorgebracht. En drie van hen werden weggevoerd en op beestachtige wijze vermoord." Bladzijde 39

"Op 3 mei 1942 kregen alle joden die zes jaar of ouder waren het bevel om een gele davidsster te dragen met het woord'jood'erop. De ster moest op borsthoogte worden genaaid, zodat we goed herkenbaar waren. Dat was een afschuwelijk moment- we realiseerden ons hoezeer we gestigmatiseerd werden. Het voelde alsof ik werd gebrandmerkt...." Bladzijde 58

"Nu denkt men juist dat de joodse bijdrage aan het verzet heel hoog was in verhouding tot de grootte van de joodse bevolking vóór de oorlog. Ik was dan ook niet de enige joodse vrouw die vastbesloten was te helpen. Heel veel dappere mensen namen enorme risico's en ik wilde doen wat ik kon." Bladzijde 100

"Van Mams en Clara heb ik nooit meer iets gehoord. Later begreep ik dat ze meteen op transport naar Sobibor waren gezet en bij aankomst zijn vermoord. Hun sterfdatum staat vermeld als 2 juli 1943. Mijn moeder was drieënvijftig en Clara was pas vijftien." Bladzijde 121

"Toen ik dit verhaal aan mijn vriendinnen vertelde begonnen ze te lachen. Ze legden me uit dat Muttiheim een plek was waar meisje seks moesten hebben met Duitse soldaten, met de bedoeling zwanger te worden van arische baby's. Ze wisten niet half hoe ironisch dat in mijn geval zou zijn geweest." Bladzijde 167

Thematiek

Het leven van een verzetsstrijder in wo ii

Het gaat in het boek alleen maar over de oorlog, de Jodenvervolging, en het verzet van een gewone, jonge Joodse vrouw. Van dichtbij maakt ze het begin, het verloop en de einde van de Holocaust mee. Ze is in de oorlog koerierster, maakt spannende gebeurtenissen mee en beseft ook dat ze op bepaalde momenten heel veel geluk heeft gehad door (soms bij toeval) de dans te ontspringen. De gruwelijkheden van Ravensbrück, waar ze een half jaar heeft verkeerd, beschrijft ze op aangrijpende wijze. Er zijn nog twee hoofdstukken na de bevrijding, maar het is nu eenmaal geen feelgoodroman.

Motieven

Jodenvervolging

De Holocaust speelt een belangrijke rol.

De dood

Miljoenen mensen werden in de Tweede Wereldoorlog vermoord. ook de ouders en het zusje van Selma kwamen in kampen om.

Verraad / judasmotief

Verraad is in oorlogstijd natuurlijk een veel voorkomend verraad. In de oorlog speelde NSB 'ers voor verrader. In dit boek speelt het 'verraad'van Bob een belangrijke rol. Hij werd verhoord, gemarteld en liet toen een adres los waar een bijeenkomst van het verzet zou zijn. Na de oorlog werd Bob daarvoor opgepakt, weliswaar vrijgesproken, maar zijn vrouw heeft het nooit meer kunnen verwerken

Medische experimenten op gevangenen

De nazi's stonden bekend om hun medische experimenten. In Ravensbrück werden vrouwen gesteriliseerd. Andere vrouwen werden verplicht tot seks om een arische baby ter wereld te brengen.

Het zwijgen

Op blz. 194 staat: "Terwijl we zo praatten namen we samen het besluit om na de oorlog niet te vertellen over onze huiveringwekkende ervaringen, maar juist vooruit te kijken, om onze levens en maatschappijen weer op te bouwen. Vee; overlevers uit de concentratiekampen konden hun ervaringen niet overbrengen op hun kinderen of kleinkinderen. Het werd een groot taboe.

Opdracht

Voor mijn ouders en zusje

Titelverklaring

Selma van de Periie was in de oorlog genoodzaakt een andere naam en identiteit aan te nemen. Het Joodse meisje kon pas weer na de oorlog zeggen: "Mijn naam is Selma. dat gebeurt voor het eerst in Zweden, wanneer er een lijst met overlevenden moet worden vastgesteld en zij niet onder de naam Marga van der Kuit wil worden geplaatst. Haar broers zouden in dat geval nooit te weten komen waar ze was.

Blz. 200: : Ik twijfelde een moment en toen flapte ik het eruit: "Ik heet niet Margareta van Kuit. Mijn naam is Selma, Selma Velleman."

Structuur & perspectief

Het boek is geen roman, maar een non-fictieboek. Er is dan ook een vertelster die natuurlijk in de ik-figuur vertelt, omdat zij het verhaal vertelt wat ze in de oorlog en daarna heeft meegemaakt. Ze vertelt daarom natuurlijk ook in de verleden tijd.

Er is een proloog (de treindeportatie naar Ravensbrück) en een epiloog die naar de proloog terugverwijst. Er staan elf hoofdstukken met een pakkende titel in. De volgorde van die hoofdstukken is uiteraad chronologisch. Begint met de jeugd van Selma, de oorlogsperiode en de naoorlogse periode.

Decor

Het decor speelt zich op enkele plaatsen af. De onderduikster moest nogal een aantal keren verkassen. Maar een groot deel van het boek speelt zich af in Amsterdam. Daar werd ze ook verhoord toen iemand van de verzetsgroep het adres had 'verraden.' Ze wordt overgeplaatst naar het doorgangskamp Vught. Vandaar werd ze per trein vervoerd naar Ravebnsbrück. Na de bevrijding kwam ze eerst in Zweden en later in Londen terecht, waar ze trouwde.

Eigenlijk zijn er drie verhaallijnen wat de tijd betreft.
De eerste is de periode van haar jeugd tot aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
De tweede  lijn beschrijft de Jodenvervolging en de periode van het verzet door Selma. Daarnaast haar  verblijf in de twee kampen Vught en Rabvensbrück.
De derde lijn beschrijft d eperiode na de bevriojding, het verblijf in Zweden en Londen (tot ongeveer 1980) 
In het laatste hoofdstuk trekt d evertelster de lijn door naar het heden in haar oveweging over het begrip 'Herdenken."

Stijl

Het is een oorlogsboek, en geen oorlogsroman. Je zou wat stijl betreft de roman dan ook niet met literaire normen moeten vergelijken. Toch is het een spannend boek om te lezen. Er wordt veel verteld, al duizelt het je soms van de namen die wel genoemd worden, maar geen rol als personage spelen.
Ook is er sprake van een "en toen-en toen"- stijl. Verrassende metaforen zul je ook niet in het boek aantreffen.
Maar dit soort bezwaren valt weg tegen de spannende en soms gruwelijke werkelijkheid.

Slotzin

Een aardige man, misschien de stationschef, had het haar opgestuurd. Een levensteken van mij, Selma.

Bijzonderheden

Het is dus geen roman, maar  een non-fictie boek en op twee plaatsen in het boek wordt het verhaal geïllustreerd met familiefoto's van Selma. De eerste is reeks is van voor de oorlog en tijdens de oorlog. De tweede reeks is van vooral na de oorlog.

Beoordeling

Eigenlijk kun je maar één ding zeggen. Zeker na de uitzending van DWDD met Selma zou iedereen het relaas van haar moeten lezen. De jongere generatie heeft eigenlijk geeen weet meer wat d egruwelijkheden zijn die tijdens de Holocaust hebben plaats gevonden. Daarom hoop ik dat docenten Nederlands het lezen van de roman niet zullen ontmoedigen ("Het is geen literatuur", is wel heel gemakkelijk gezegd.) maar dat ze  hun leerlingen just bewust maken van de waanzin van de oorlog 75 jaar geleden.

Recensies

"Mijn naam is Selma is niet alleen een bijzonder boek vanwege het verhaal, maar ook door de stem van de verteller. Zonder veel drama en emotie schetst zij onvoorstelbare episodes en trieste lotgevallen van bekenden. In bijzinnen wordt vermeld wie wanneer in welk kamp om het leven is gekomen: in enkele woorden wordt een rijk, veelbelovend mensenleven de nek omgedraaid. Ze toont de willekeur en zinloosheid van het naziregime op een pijnlijke en doeltreffende manier. Ook haar pleidooi aan het eind voor herdenken, vrijheid, en dit blijven vertellen is raak: we kunnen onvoorstelbaar veel leren van hoe gewone mensen zichzelf staande hielden in buitengewone omstandigheden. Selma is zo niet alleen een ontroerend verhaal, maar vooral een leerzame, krachtige kijk in de ziel van een zeldzame overlevende." https://www.tzum.info/202...-is-selma/

"Het is aangrijpend als je leest hoe ze de gedachten aan familie en vrienden niet toeliet, omdat ze bang was om ’s nachts in haar slaap te praten en dan te verraden dat ze Joods was. Een meer dan indrukwekkend verhaal van een vrouw, die misschien wel, juist omdat ze niet wilde opgeven in de oorlog, nu op 97 jarige leeftijd nog zo helder van geest is en het leven leeft." https://www.hebban.nl/rec...m-is-selma

"Nu is ze is trots, zegt ze, dat ze haar oorlogsgeschiedenis zo laat in haar leven toch heeft opgeschreven en haar boek deze week verschijnt. Het zijn onder meer haar neefjes geweest die erop aandrongen, vertelt ze. Ze begon met de eerste notities in 2003. Ze schreef in het Engels, dat ze inmiddels beter beheerst dan het Nederlands. En alleen overdag en soms maanden ook helemaal niet. “Want als ik hierover ‘s avonds schrijf, houdt me dat uit mijn slaap.”" https://www.trouw.nl/binn...ogle.nl%2F

"Promotiefilmpje voor het boek "Mijn naam is Selma". De schrijfster leest tijdens de DWDD een stukje uit het werk voor. Dit komt uit het laatste hoofdstuk "Herdenken." Ze is nu 97 jaar." https://www.youtube.com/w...CPSAxLtclA

"Dit ‘prachtige’ boek brengt de oorlog op menselijke wijze dichtbij schetst met name op indringende wijze de verschrikkingen van Ravensbrück. Waardevol om te lezen!" https://deleesclubvanalle...-is-selma/

"Die laconieke stijl kenmerkt dit hele boek. Nergens vertoon van enig zelfbeklag, terwijl daar toch alle reden voor is, alsof ze wil zeggen, het is al vreselijk genoeg. Langs de literaire meetlat wil ik dit boek niet leggen. Fraaie metaforen zal je niet aantreffen en het heeft een hoog ‘en toen’-gehalte. En de namen van mensen die je helemaal niet leert kennen zijn storend. Maar het leest spannender dan veel romans." https://www.ncrvgids.nl/r...-de-perre/

"Interview met de schrijfster over de inhoud van het boek." https://www.parool.nl/ams...ogle.nl%2F