Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2012
• 144 pagina's
• Uitgeverij: Podium

Flaptekst

Eerste zin

Breekbaar als een ongekookte spaghettistengel staat mijn moeder op de wc-rand, op haar sokken.

Samenvatting

Leah Rosenberg is kunstenaar en maakt beeldhouwwerken. Ze heeft van haar galeriehoudster de eervolle opdracht gekregen om een zelfportret te maken. Maar dat lukt haar niet. Wanneer het beeld van haar tafel valt, besluit ze de opdracht terug te geven, ze stapt in haar auto en rijdt naar het dorp van haar jeugd. Bij een symbolisch gebouw, De Oude Kerk, stapt ze uit en gaat terug naar de plek waar in haar jeugd (25 jaar geleden) iets belangrijks is gebeurd. Ze ziet dat de wijzers van de klokklok nog steeds op dezelfde tijd staan. Het regent dat het giet.

Op die dag komen de herinneringen aan het verleden naar boven. Bijvoorbeeld van de dag  dat ze gaat logeren bij haar grootouders, die verontwaardigd zijn dat haar moeder  het sprookje van de Schone Slaapster nog nooit heeft voorgelezen. Ze krijgt een blikken bewaartrommel met daarop de afbeelding van de Schone Slaapster.

De ruzies tussen haar vader en moeder. Haar vader verzorgt een rozenperk met zwarte baccara’s, een rozentype. Na weer een ruzie over hun huwelijk, valt moeder in het glas van een deur. Leah heeft de glasscherf (die in haar moeders arm heeft gezeten) bewaard in  haar blikken  trommel en verwondt zich er later zelf mee. Haar vader trapt alle rozen kapot en een week later liggen er tegels. Ze heeft ook al een litteken in haar handpalm. overgehouden aan de val in de doornenstruik.

Maar de belangrijkste herinneringen komen in het tweede deel waarin ze vertelt over de relatie met een leraar van school. Markus Prins is docent Klassieke Talen en kan mooie verhalen vertellen.  Op een blaadje waarop ze haar proefvertaling ingeleverd heeft, vraagt ze hem een keer te spreken. Ze spreken af bij de Oude Kerk in het dorp, waarvan de wijzers stil staan. Ze vertelt hem de eerste keer dat ze verliefd op hem is. Op dat moment is ze door een bij gestoken. Hij zuigt de foute angel uit haar hand.  Hoewel hij eerst afwijzend reageert, (vrouw, kind, school) ontmoeten ze elkaar heel regelmatig. Maar de lezer kan uit de vertelling opmaken dat Markus haar toch als een speeltje  ziet. Ze kussen elkaar wel, maar hebben geen seks met elkaar. Op school doet hij net alsof ze niets hebben met elkaar en Markus besteedt veel tijd aan de mooie lerares Nederlands Marjolein van Doren (naam!)

In maart van het schooljaar waarin ze in gym-3 zit, maakt hij het uit. Hij ziet een relatie vanwege zijn gezin niet zitten. Leah snijdt de voorletter M. in de palm van haar hand. Dat doet ze met de glasscherf van haar moeder die ze in de blikken trommel heeft bewaard. Ze is woest. Ze schrijft hem een brief  en zegt dat er een brief in haar trommel verborgen zit. Ze wijst hem naar de plek waar ze die begraven heeft.

Enkele maanden laat hij niets van zich horen, totdat zijn vrouw vlak voor de vakantie een week weggaat. Hij nodigt Leah in zijn flat uit en vertelt waarom hij een relatie niet zitten. Ze blijft slapen, maar ze hebben geen seks. ’s Nachts ziet ze zijn platenverzameling (The Cure) maar ze vindt de punk/hardrock muziek helemaal niet leuk. De volgende dag vraagt Markus of ze wel  eens in Duitsland is geweest en hij neemt haar met de auto mee naar een popfestival.

Maar Leah voelt zich niet lekker, valt flauw en wordt in een festivaltent weer bijgebracht. Ze moet wel haar naam en adres geven en dat wordt later fataal.  Ze wordt door Markus thuis afgezet en hij kijkt haar de dagen na het festival nauwelijks meer aan.  Leah heeft thuis verteld dat ze bij een vriendinnetje heeft gelogeerd, maar enkele weken later komt er een brief van de festivalorganisatie. Haar vader controleert   een en ander, snapt dat de leraar erachter zit en brengt hem aan bij de  schooldirectie. Markus moet met de billen bloot, krijgt een waarschuwing. Hij kan het echter allemaal niet meer aan en pleegt op de plek waar ze elkaar ontmoetten, in het park achter de Oude kerk zelfmoord. Hij verdrinkt. Het wordt Leah natuurlijk ook nog eens kwalijk genomen: door haar eigen vader, door de vrouw van Markus.

In deel III vertelt Leah nog over de relaties die ze in het verleden had en de ontmoeting met Frances, de galeriehoudster die haar 'rijk' ging maken. Het is een heel kort deel, net als deel IV waarin de apotheose van de roman komt.

Ze is op de bewuste dag van het verhaalheden teruggegaan om haar blikkentrommel op te graven. Dat lukt met enige moeite. De afbeelding van de Schone Slaapster staat er nog op. Wanneer ze het blik opent, is het briefje dat ze aan Markus heeft geschreven niet meer aanwezig. Hij heeft het blik destijds blijkbaar toch opgegraven. Maar er ligt ook nog iets anders in de trommel: het horloge van Markus. De wijzers staan om vijf voor elf, hun code om af te spreken. Het pinnetje is uitgetrokken. Blijkbaar heeft Markus voor zijn zelfmoord het horloge in de trommel gestopt. Met een symbolisch gebaar drukt Leah het pinnetje in, waardoor het horloge weer begint te lopen. De tijd die al die tijd voor haar symbolisch heeft stilgestaan, loopt nu weer door. Symboliek voor de situatie waarin Leah weer verder kan gaan met haar leven. Het is dus toch allemaal waar geweest en het verhaal heeft zich niet in haar fantasie afgespeeld. Het lijkt er bovendien op dat ze nu in staat is het zelfportret in graniet te maken.

Personages

Leah Rosenberg

Leah Rosenberg is een personage waarmee we kennis maken in twee episodes van haar leven. In haar jeugd is ze vrij onzeker, wat mede komt door het slechte huwelijk van haar ouders en de wijze waarop haar oma en oma die van joodse afkomst zijn tegen haar moeder aan kijken. Op school raakt Leah in die tijd verliefd op de aardige en zachte docent markus prins. Dat is dus eigenlijk niet zo verwonderlijk. Maar waar zij hem adoreert , lijkt zij voor hem een speeltje te zijn. Op een bepaald moment maakt jij het uit en dan wordt Leah helemaal onzeker. Ze snijdt met een glasscherf de hoofdletter M. in haar hand. Deze vorm van automutilatie is ook wel weer een bekend fenomeen. Maar wanneer ze wordt uitgenodigd door de leraar omdat z’n vrouw een week van huis is, gaat ze toch naar hem toe. Ze hebben overigens geen seks met elkaar, maar kussen elkaar wel. Duidelijk is dat ze niet bij elkaar passen. Zij houdt als meisje van de muziek van Madonna (met dromerige liedjes over liefde) : hij houdt van punk /hardrock van The Cure. Het kan niet goed gaan en wanneer de relatie uitkomt, wordt Leah als de schuldige gezien. Ze weet niet goed hoe ze moet reageren, beleeft in de overgeslagen jaren een aantal niet al te geweldige relaties en durft haar eigen leven niet goed onder ogen te zien. (kijkt nauwelijks in de spiegel, kan geen zelfportret maken ) Ze begint zich ook af te vragen of ze niet alles heeft gefantaseerd en voordat ze antwoord op die vraag heeft kan ze de werkelijkheid (het leven) niet aan. Gelukkig ligt er in de blikken trommel het horloge van Markus. Het is dus allemaal waar geweest. Nu heeft ze het verleden verwerkt en kan ze de toekomst tegemoet zien.

Markus Prins

Markus Prins blijft in feite op de achtergrond. Het is een weinig heldhaftige figuur als je het vanuit het standpunt van een volwassen lezer bekijkt. Hij is docent en mag zich niet storten in een relatie met een leerling. Maar hij doet het toch, hoewel het lijkt alsof hij Leah als zijn speeltje beschouwt. Hij speelt bovendien met haar gevoelens door te sjansen met Marjolein van Doren. Wanneer de relatie uitkomt en hij een berisping van zijn school krijgt, pleegt hij lafhartig zelfmoord. Kort daarvoor heeft hij blijkbaar zijn horloge in de trommel gedaan, maar waarom is niet helemaal duidelijk. Wilde hij Leah een schuldgevoel aanpraten door de wijzers op vijf voor elf te zetten?

Quotes

"Ik hield hem mijn opgeheven hand voor, de plek waar de bij gestoken had as met paarse adertjes omrand. “Wat is dat? Dat andere?” “Oh niks.”, Ik maakte een wegwerpgebaar met mijn andere hand en lachte, waar ik onmiddellijk weer mee ophield. “Als kind geprikt, aan de doorn van een roos." Bladzijde 68

"Stel dat er geen tijd bestaat na de dood. Een donker meer zonder golven, horizonloos, peilloos diep. Een meer zonder schaduwen, of slechts bestaand uit schaduw. Zou het aantal jaren dat er tussen de dood van de een en de dood van de ander ligt er dan misschien niet toe doen? Zou samen in een graf liggen net zoiets zijn als samen sterven?" Bladzijde 89

"Drukte hem door de huid heen. Er welde een speldenpuntje bloed op. Ik beet mijn kiezen op elkaar. Met vier stevige halen sneed ik er vervolgens, rood op wit, het initiaal van die maand in, de maand die zijn staart roert, en hoewel het winters wit de straten nu nog bedekte, in andere jaren een voorbode van de lente was, maar ik hield mezelf voor dat niks me minder kon schelen. Op mijn tong lag de smaak van roest." Bladzijde 96

Thematiek

Lolitamotief

In het boek draait het om een liefdesrelatie tussen de hoofdfiguur Leah Rosenberg en haar leraar klassieke talen Markus Prins. Op vijftienjarige leeftijd is ze verliefd op hem geworden en ze hebben na een uitnodiging van hem afspraakjes gemaakt op dezelfde plaats achter de Oude Kerk in het dorp waar Leah woont. Zij vindt hem het einde, maar op school doet hij net alsof hij haar nauwelijks kent. Ook besteedt hij naar Leah’s zin teveel aandacht aan de lerares Nederlands op school. Het lijkt van haar kant wel om de ware zij het naïeve liefde te gaan en Markus lijkt een beetje met haar te spelen. Ze gaan zelfs een keer een weekendje naar Duitsland, maar dat is meteen de aanleiding voor de ontknoping, omdat uitkomt dat ze met een docent een paar dagen is weggeweest. Haar vader licht de school in en dat betekent het einde van de relatie. Maar alles krijgt een tragisch einde, omdat Markus het nodig vindt om zelfmoord te plegen, waardoor een deel van de schuld ook nog eens bij Leah komt te liggen. Ze heeft in de rest van haar leven enkele andere relaties gehad, maar ze lijkt niet erg gelukkig in de liefde te zijn geworden. Ze is bovendien beeldhouwster die een vereerde opdracht krijgt om een zelfportret te maken, maar ook dat lijkt niet te lukken. Uit alles blijkt dat ze het verleden nog niet heeft kunnen loslaten.

Motieven

Fantasie en werkelijkheid

In het verhaalheden maakt ze een reis terug naar de plek waar ze Markus ontmoette en waar ze een blikken trommel met de symbolische afbeelding van de Schone Slaapster heeft begraven met relikwieën uit het verleden. Ze weet namelijk 25 jaar later helemaal niet meer of alles wel zo gebeurd is als ze zich heeft ingebeeld. Fictie en werkelijkheid gaan dan als motief een rol spelen in de roman.

Heden en verleden

Uit verschillende dingen in het heden blijkt dat Leah het verleden niet goed verwerkt heeft,

Opdracht

“Voor Netty, Henk en Martin.”

Trivia

Op de cover staat in rozentakken de letter M. afgebeeld. Een afgeknakte roos ligt er als een punt bij achter de initiaal. Een eenvoudige, maar heel symbolische cover.

Titelverklaring

De titel M. verwijst naar de voornaam van de docent met wie de hoofdfiguur een relatie heeft gehad. Op het moment dat hij de relatie verbreken wil, kerft ze met de glasscherf uit haar bewaartrommel de letter van de zijn naam (Markus). Deze letter is tegelijkertijd de naam van de maand waarin hij het uitmaakt. Het litteken zal ze altijd bij zich dragen, totdat ze in het verhaalheden  een bewijs in handen krijgt dat de affaire echt heeft bestaan. De M. herinnert haar aan het litteken van hun relatie en staat symbool voor het schuldgevoel dat de hoofdfiguur heeft.

Decor

Er worden in de roman nauwelijks jaartallen en data genoemd. Wel wordt aangegeven dat Leah in derde klas zit en 15 jaar oud is wanneer ze haar affaire met Markus heeft. Haar vriendin heeft het dan over  het nieuwe album van Madonna (True Blue). Dat album is uitgebracht in 1986.

In de flaptekst staat dat Leah inmiddels 25 jaar later leeft en dat zou inhouden dat het verhaalheden (de dag waarop Leah terug gaat naar de plek waar ze haar blikken trommel  heeft begraven) in 2011 zou kunnen afspelen.

Het decor van het verhaal is een dorpje in de buurt van Amsterdam, waarin Leah is opgegroeid. Zelf woont ze na haar afgeronde studie in de hoofdstad waar ze beeldhoudster is.

In het verhaalheden (de dag waarop ze graaft in haar verleden) gaat ze terug naar het dorp van haar jeugd. Het dorp wordt niet met name genoemd. Niet geheel waarschijnlijk is dat er in een dorp een gymnasium gevestigd is.

 

Stijl

De stijl van Shira Keller is fijnzinnig. De metaforen zijn fraai en betekenisvol.

“In de jaren die volgden, hinkte de tijd als een beer in een bak gloeiende kolen- van episode naar episode, nooit aardend, altijd op de vlucht voor het moment. (blz. 135)

Ze gebruikt duidelijke taal. Ook beschikt ze het vermogen om te selecteren wat ze wel en niet aan de lezers vertelt. (Het oorlogsverleden van haar grootouders en de liefdesrelatie van haar ouders laat ze geheel buiten beschouwing terwijl er voldoende materiaal voor een verhaal in lijkt te  zitten). De kunst van het weglaten is essentieel voor een schrijver (vgl. de stilistiek van Willem Elsschot). Debutanten maken vaak de fout teveel te willen uitleggen. Die fout maakt Keller niet.

 

Slotzin

Ik druk op het pinnetje, het horloge geeft een tikje en de secondewijzer begint te draaien. “”Bel me even terug.” In de verte slaat een kerkklok.

Beoordeling

Shira Keller heeft een  fraaie debuutroman geschreven. De compositie is duidelijk en haar verhaal steekt daardoor goed in elkaar. Voor een debutant schrijft ze mooie zinnen en ze heeft veel symboliek  in haar verhaal verweven. Soms misschien zelfs iets te veel. De naamsymboliek ligt er namelijk wel dik boven op.

Aan de andere kant is het daardoor wel een leuk boek om te analyseren voor scholieren. Ik kan het dan ook aanraden voor de groep van havo- en vwo-kandidaten:

-        Het is niet al te moeilijk om het verhaal te volgen,

-        Het taalgebruik is helder

-        Het verhaal kent spanning door de relatie: leraar-leerling.

-         De amusementswaarde voor scholieren is ruim voldoende tot goed.

De literaire waardering is twee punten.  In mijn ogen uitermate geschikt voor de literatuurlijst.

Recensies

"luchtig, zonder teveel poespas, maar wel aangevuld met sprekende vergelijkingen" http://recensieweb.nl/rec...de-leraar/

Bronnen

Website van de schrijfster

http://www.shirakeller.nl/