Kartonnen dozen door Tom Lanoye

Feitelijke gegevens

• 1e druk, 1991
• 148 pagina's
• Uitgeverij: Uitgeverij Prometheus

Flaptekst

Eerste zin

Dit is het verhaal van een banale liefde en haar verterende kracht.

Samenvatting

In de autobiografische roman Kartonnen dozen gaat het over de eerste jeugdliefde van de hoofdpersoon, Tom Lanoye. Op volwassen leeftijd blikt hij terug op zijn jeugd en op de eerste verliefdheid. Tom groeit op als jongste kind in een gezin van vijf kinderen. Als kind trekt hij vooral op met de vier vrouwen in zijn nabije omgeving die hem hebben opgevoed: zijn oudste zus, zijn moeder, zijn peetmoeder Pit Germaine en de familievriendin Wieske. Hoewel hij dus graag met vrouwen omgaat, blijkt al snel dat de jonge Tom gevoelens heeft voor jongens.

De liefdesgeschiedenis begint als Tom op 10-jarige leeftijd meegaat op een kindervakantie die is georganiseerd door het ziekenfonds Christelijke Mutualiteiten. De reis voert naar de Ardennen ('de gezondste plaats van Europa'). Voor Tom is het de eerste vakantie van zijn leven en het blijkt een onvergetelijke te zijn. Op de slaapzaal verblijft de jongen Z. in het bed naast hem. 's Avonds raken ze in gesprek en de jongens blijken bij elkaar in de straat te wonen. Tom is op slag verliefd. Hij heeft nog nooit zo'n mooie jongen gezien. Tom verbaast zich er vooral over hoeveel ze op elkaar lijken en dat trekt hem juist tot hem aan. Er is hier vooral sprake van broederschap, veel meer dan liefde. Eenmaal thuis verliezen ze elkaar uit het oog, totdat ze bij elkaar in de klas komen op de middelbare school Het Kot.

Op de middelbare school zitten Tom en Z. op de eerste bank naast elkaar gedurende de volledige zes schooljaren. Ze raken erg goed met elkaar bevriend, ze fietsen samen van en naar school en tijdens de les wisselen ze geheimschrift uit. Tom is stapelverliefd, maar hij onderneemt geen stappen. De liefde speelt zich voornamelijk in zijn gedachten en fantasieën af. Tom maakt kennis met zijn seksualiteit en eigen lichaam en uit zijn onbeantwoorde verlangen naar Z. door zelfbevrediging. - dat uiteindelijk een soort obsessie begint te worden als hij het op iedere mogelijke plek wil doen. Als Tom en Z. 14 jaar oud zijn gaan ze voor de tweede keer op vakantie met het ziekenfonds, ditmaal naar de Zwitserse Alpen. Daar dagen ze elkaar uit en onder het mom van 'onschuldig kinderspel' kussen ze elkaar. Tom durft nog steeds niet te vertellen dat hij verliefd is uit angst voor afwijzing. 

In de bovenbouw raakt Tom geïnspireerd door zijn docent Nederlands, Mussolini. Als opdracht moeten de leerlingen een kort verhaal schrijven. Tom schrijft een verhuld verhaal over zijn verliefdheid. De docent is onder de indruk en merkt op dat hij kan schrijven. Dit is het prille begin van zijn schrijverschap. Tom weet bij de directie van de school af te dwingen dat de examenreis naar Griekenland zal gaan in plaats van naar Rome. Het is de derde reis die hij onderneemt samen met Z. Er is iets fout gegaan met het boeken van de accommodatie, waardoor de jongens in tweepersoonskamers moeten verblijven. Tom mag samen met Z. op een kamer. In Griekenland ontvouwt de liefdesgeschiedenis zich pas echt. 's Avonds in bed spreken de jongens in het algemeen over hun seksuele verlangens. Tom interpreteert dit als een aanwijzing dat de liefde wederzijds is. De volgende nacht eindigen ze bij elkaar in bed. Ze kussen, ze strelen, ze bijten - maar als Tom overgaat tot orale seks loopt Z. weg en vraagt hij een andere kamer aan. In de daaropvolgende dagen praten de jongens niet met elkaar en Tom wil niet dat de afwijzing hardop wordt uitgesproken. Op de laatste schooldag voor de eindexamens komt het hoge woord eruit en zegt Z. tegen Tom dat hij niet op jongens valt. Tom blijft achter met een gebroken hart, dat volgens hem ook de symptomatische oorzaak is geweest voor de blindedarmontsteking die daarop volgde. 

In de daaropvolgende tijd vindt Tom het moeilijk om uit de buurt van Z. te blijven. Hij meld zich aan bij de turnvereniging om hem te kunnen blijven zien. Ze blijven bevriend, maar op den duur kan Tom er niet meer tegen om telkens geconfronteerd te worden met de onbereikbare liefde. Hij besluit dan ook om definitief afscheid te nemen. Voor een laatste keer gaat Tom, hij is inmiddels 17 jaar, naar Z. om een laatste afscheidskus. Deze krijgt hij echter niet. Dit is het einde van de liefdesgeschiedenis. 

Het verhaal eindigt met een hoofdstuk dat Tom richt aan zijn jeugdliefde Z. Hij geeft aan dat hij nooit helemaal over zijn eerste liefde is heen gekomen en dat hij nog vaak aan Z. denkt na al die jaren. Er is geen grotere muze geweest voor de schrijver dan hij. Inmiddels heeft Z. een vrouw en kinderen, en ook Tom is getrouwd en heeft zijn schrijverschap waargemaakt. 

Personages

Tom Lanoye

De auteur, Tom Lanoye, heeft zijn jongere 'ik' opgevoerd als hoofdpersonage van zijn autobiografische roman. Er worden verschillende jeugdherinneringen verteld waarin Tom tussen de 8 en 17 jaar oud is. Hij is klein, heeft zwart en krullerig haar en draagt een ziekenfondsbrilletje. Het karakter van Tom is onzeker, gevoelig en introvert. Hij is meer een denker dan een doener en er zijn meer gedachten en fantasieën dan daden. Hij is het het laatste kind, een nakomertje, in een gezin van vijf en staat daarom vaak in het middelpunt van de aandacht. Met de vrouwelijke familieleden kan hij beter opschieten dan met de mannelijke. Op de middelbare school is Tom assertief, leergierig en zelfs een beetje betweterig. Als tiener ontdekt hij de seksualiteit en zijn homoseksuele geaardheid en slaat aan het experimenteren.

Z.

Z. is de jeugdliefde van de hoofdpersoon Tom. Qua uiterlijk lijken zij zo erg op elkaar, dat ze broers hadden kunnen zijn. In tegenstelling tot Tom heeft Z. geen krullen en hij draagt geen bril. Z. is erg sportief en heeft een atletisch lichaam. In tegenstelling tot Tom is hij twijfelachtiger over zijn seksuele geaardheid. Hij weet niet zeker of hij op jongens of op meisjes valt. Voor Lanoye is Z. een muze geweest voor het schrijven.

Quotes

"En zo begint het verhaal, dat een verhaal is van reizen, kartonnen dozen en psychosomatische kwalen, en van de beelden van deze drie." Bladzijde 10

"Ik ben een jaar of acht, mijn ouders weigeren een televisie te kopen, ze beschouwen die als een bederf voor de ogen en de studieresultaten van ieder kind. Ze bereiken ermee dat ik mijn ogen kapot zal lezen in stripverhalen en kinderromans voor ik goed en wel twaalf ben, en dat mijn studieresultaten geregeld zullen lijden onder mijn leeshonger." Bladzijde 16-17

"Onze trein floot angstaanjagend, met een luchtverplaatsing schoot een andere trein ons uit de tegenovergestelde richting voorbij. Toen voelde ik het. Een hand op mijn schouder, een hand op mijn arm. Twee lippen op mijn wang." Bladzijde 71

"De fotografie is een procédé waarbij het licht wordt gevangen en chemisch vastgelegd. Deze foto's echter stralen van zichzelf. Ze lichten op in het donker. Want ze bevatten beelden die nooit geregistreerd zijn, behalve in de sluitertijd van mijn veertienjarige hart." Bladzijde 76

"Je had altijd al geweten dat je schrijver was. Je had talent. Dat wist je, dat voelde je. Je had de ambitie om minstens even beroemd te worden als de auteurs die je de afgelopen maanden had gelezen. " Bladzijde 100

"Ik kan van vrouwen slechts houden zoals de meeste mannen van mij. In gradaties van kameraadschap, niet van hartstocht." Bladzijde 145

Thematiek

Liefdesrelatie: jeugdliefde

"Dit is het verhaal van een banale liefde en haar verterende kracht." Tom Lanoye vertelt in 'Kartonnen dozen het verhaal van zijn eerste jeugdliefde. Als 10-jarige jongen wordt hij tijdens een vakantie naar de Ardennen verliefd op een andere jongen genaamd Z. De verliefdheid ontwikkelt zich verder tijdens de middelbare schooltijd, maar eindigt uiteindelijk in een gebroken hart. De eerste jeugdliefde van Tom was zo hevig, dat hij er nooit helemaal overheen is gekomen. Het was zijn eerste en enige jeugdliefde, want pas op veel latere leeftijd wordt Lanoye opnieuw verliefd op een andere man. In het laatste hoofdstuk, dat gericht is aan Z., vertelt Lanoye dat hij nog veel aan zijn jeugdliefde denkt.

Homofilie/ homoseksualiteit

'Kartonnen dozen' kan gezien worden als een coming-out-roman waarin de hoofdpersoon zijn homoseksualiteit ontdekt en ontluikt door zijn eerste verliefdheid. Als Tom op 10-jarige leeftijd voor het eerst verliefd wordt op Z., ontdekt hij dat hij op jongens. De jongen waar Tom verliefd op is, Z., is minder overtuigd van zijn geaardheid. Hij probeert het een en ander uit met Tom op seksueel vlak, maar weet dan vrij zeker dat hij toch op meisjes valt. Tom vertelt dat hij op volwassen leeftijd wel relaties heeft gehad met vrouwen, maar dat zijn hart toch echt bij mannen ligt. Hij is uiteindelijk buiten de wet om getrouwd met R. Het betreft een thema dat in de jaren zeventig, en ook in de jaren negentig als het boek gepubliceerd wordt, nog minder gebruikelijk is om zo openlijk over te spreken.

Motieven

Reizen

De ontwikkeling van de liefde tussen Tom en Z. wordt bepaald door drie reizen. De eerste reis is een groepsreis voor kinderen met het ziekenfonds naar de Ardennen en op deze reis ontmoeten Tom en Z. elkaar voor het eerst. De tweede reis is vier jaar later, opnieuw met het ziekenfonds, naar de Zwitserse Alpen. Tijdens deze reis groeit de spanning tussenbeide en geven zij elkaar voor het eerst een kus op de wang en lippen. De laatste reis is de examenreis naar Griekenland. Daar is er voor het eerst seksueel contact en besluit Z. vervolgens een einde te maken aan de liefdesrelatie. Het verhaal zelf is ook een reis, namelijk een reis door de tijd (of jeugd van de hoofdpersoon).

Seksualiteit

Tom is een puber als hij zijn seksualiteit begint te verkennen. Het begint met zelfbevrediging, waar hij veel mee experimenteert en waar hij ook geobsedeerd door raakt om uiting te geven aan zijn (seksuele) gevoelens. Hij heeft ook geregeld seksuele fantasieën over zijn jeugdliefde Z. Op de examenreis naar Griekenland heeft Tom voor het eerst seksueel contact met een andere jongen: ze zoenen, raken elkaar lijf aan en hij onderneemt een poging tot orale seks.

Jeugdherinneringen

De verteller (de schrijver) haalt herinneringen op uit zijn jeugd, meer specifiek rond de periode van zijn achtste tot zijn zeventiende jaar. De jeugdherinnering aan zijn eerste liefde staat centraal, maar jeugdherinneringen aan zijn familie worden ook opgehaald.

Puberteit

De jeugdherinneringen die de verteller ophaalt, voeren terug naar de puberjaren tijdens de middelbare schooltijd. De eerste keer verliefd worden en het ontdekken van de seksualiteit zijn dingen die typisch zijn voor de puberteit.

Schrijverschap

Hoewel de jeugdliefde het belangrijkste onderwerp van de roman vormt, gaat het ook over het beginnend schrijverschap van Tom Lanoye. Er wordt beschreven dat Tom altijd al het gevoel had dat hij een schrijver was. De eerste concrete aanzet wordt gegeven door zijn docent Nederlands, Mussolini, die tevens een gewaardeerd dichter is. Tom moet een kort verhaal schrijven. Hij is niet trots op het resultaat, maar zijn docent geeft hem wel een compliment dat hij kan schrijven. Het is bekend dat Tom Lanoye uiteindelijk is uitgegroeid tot een van de grootste Vlaamse schrijvers van dit moment.

Kartonnen doos

Een concreet object dat telkens terugkeert in de roman is de kartonnen doos. Het belang van dit motief blijkt ook uit het feit dat de titel 'kartonnen dozen' is. De kartonnen doos staat symbool voor een opslagplaats van herinneringen. De eerste kartonnen doos die Tom bezat, was een reiskoffer voor de reis naar de Ardennen waar hij voor het eerst verliefd werd. De tweede kartonnen doos is een schoenendoos waarin hij herinneringen bewaard aan die reis (foto's en kaarten). De derde doos is een archiefdoos met allerlei herinneringen aan de middelbare schooltijd. De vierde doos is de belangrijkste, namelijk het boek zelf dat gezien kan worden als een opslagplaats van herinneringen.

Motto

Ik begroef mijn hoofd

in zijn kleren. Het

siste als een zuur.

Alles hield op, nooit

meer te doven. Steen

voor de oven, kop

van glazuur.

Langzaam ontplofte

de literatuur.

Titelverklaring

De titel Kartonnen dozen speelt een centrale rol in het verhaal en verwijst naar de vier kartonnen dozen die besproken worden door de verteller. De eerste kartonnen doos is een reiskoffer die de kinderen ontvangen voor een groepsreis met het ziekenfonds naar de Ardennen. De kartonnen reiskoffer is herinnert aan de reis waar Tom en Z. elkaar voor het eerst ontmoette en waar Tom op slag verliefd werd. De tweede kartonnen doos betreft een oude schoenendoos waarin Tom tastbare herinneringen bewaart aan de tweede groepsreis die hij met Z. ondernam naar de Zwitserse Alpen. Er zitten plattegronden, foto's en ansichtkaarten in. De derde kartonnen doos is een archiefbox waarin Tom zijn notitiebladen van de middelbare school heeft bewaard. Opnieuw herinnert dit hem direct aan zijn tijd met Z., omdat er op de notitiebladen geheimschrift staat dat zij tijdens de les met elkaar uitwisselden. De vierde kartonnen doos is het meest bijzonder en verwijst naar het boek zelf.

Maar liever dan dat, zou ik uw aandacht willen vragen voor de vierde doos. De doos die alle andere dozen overbodig maakt. Zij kan alles bevatten, hoe omvangrijk of verdorven, ridicuul of smetteloos het ook is. Zij is sterker dan een reiskoffer, mooier dan een versleten schoenendoos, handiger dan een archiefbox. U houdt haar in uw handen. Want wat is een achterflap anders dan de bodem, en een voorflap anders dan het deksel, van een kartonnen doos waarin alle schatten en rotte appelen van het bestaan naast elkaar voor het grijpen liggen? (147)

De kartonnen dozen staat voor en dienen als een opslagplaats van herinneringen. De verteller zegt dan ook: “Als iemand al kartonnen dozen bewaart, dan is dat om wat erin zit." (74)

Structuur & perspectief

Kartonnen dozen is opgedeeld in vier delen of titelloze hoofdstukken. In ieder hoofdstuk staat een kartonnen doos centraal; een opslagplaats van bepaalde jeugdherinneringen aan de eerste liefde van de hoofdpersoon, Z. De eerste drie hoofdstukken zijn verbonden aan de drie reizen die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van het liefdesverhaal. In het eerste hoofdstuk is de hoofdpersoon 10 jaar en staat de eerste reis waar hij verliefd wordt op Z. centraal. In het tweede hoofdstuk is de hoofdpersoon 12-14 jaar en de het liefdesverhaal ontwikkelt zich verder en wordt heviger tijdens de tweede reis naar de Zwitserse Alpen. Het derde hoofdstuk gaat over de middelbare schooltijd van de hoofdpersoon en de uiteindelijke eindexamenreis naar Griekenland waar het liefdesverhaal tot een zowel tot een hoogtepunt als tot een einde komt. In het vierde en laatste hoofdstuk gebeurt er iets bijzonders. De verteller richt zich niet langer in het algemeen op de lezer, maar direct tot zijn jeugdliefde Z. Hij vertelt ook vanuit het heden en niet langer over het verleden. 

Het verhaal wordt volledig verteld vanuit het perspectief van Tom Lanoye. Omdat het een autobiografisch verhaal betreft, is het onderscheid tussen de auteur, de verteller en het personage Tom Lanoye diffuus. De verteller vertelt achteraf over gebeurtenissen en herinneringen uit zijn eigen jeugd. Er is dus een verschil tussen het vertellend-ik, dat op het moment van vertellen 32 jaar oud is, en het belevend-ik, dat nog een puber of tiener is.

Vrijwel het gehele verhaal wordt in de 'ik'-vorm verteld, maar er is op één punt een verschuiving waarneembaar: de verteller praat over zichzelf in de tweede persoon als hij spreekt over zijn ambitie voor het schrijverschap: "Je had altijd al geweten dat je schrijver was. Je had talent. Dat wist je, dat voelde je. Je had ambitie om minstens even beroemd te worden als de auteurs die je de afgelopen maanden had gelezen. (...)" Deze verschuiving van de eerste naar de tweede persoon is op bladzijde 100-102.

Decor

Het verhaal speelt zich voornamelijk af in de woonplaats waar de hoofdpersoon is opgegroeid, het Vlaamse provinciedorpje P.  - een 'nauwelijks florerend middenstandsstadje'. De ouders van Tom hebben een slagerij in het dorp. In dezelfde straat woont Z., de jongen waar de hoofdpersoon verliefd op is. Op een gegeven moment gaan zij allebei naar dezelfde middelbare school: Het Kot, een voormalige katholieke seminarie. De school vormt een belangrijk decor in het tweede en derde hoofdstuk.

Er zijn echter ook andere locaties die een belangrijke rol spelen in de verhaalwereld: de reisbestemmingen die van invloed zijn op de ontwikkeling van de liefdesrelatie tussen Tom en Z. Allereerst het dorp A******** in de Ardennen, waar zij elkaar voor het eerst ontmoeten en waar Tom verliefd wordt. Ten tweede de Zwitserse Alpen, de tweede vakantiebestemming waar Tom en Z. samen naartoe gaan. Tot slot Griekenland, de bestemming van de examenreis en de plaats waar Tom en Z. voor het eerst seksueel contact hebben en waar de relatie uiteindelijk ook strandt. 

Op het moment van vertellen is Tom Lanoye 32 jaar oud. Hij vertelt over zijn jeugd en puberteit in de jaren zeventig. In het verhaal worden details en beschrijvingen gegeven om een indruk te krijgen van het Vlaanderen in de jaren zeventig. Er wordt gesproken over de toenemende welvaart, over de technologische ontwikkelingen, over de antiautoritaire houding in de maatschappij als erfenis van de jaren zestig en over het Vlaamse schoolsysteem in de jaren zeventig. Het is belangrijk voor de lezer om te beseffen dat het om de jaren zeventig gaat, omdat het thema homoseksualiteit toen nog redelijk controversieel was in tegenstelling tot nu. 

Omdat het een reconstructie van jeugdherinneringen betreft, worden er grote tijdsprongen genomen en wordt er ook tussendoor gewisseld. De vertelde tijd is daarom ruim en er is geen sprake van een duidelijk chronologisch verloop.  Het is echter duidelijk dat de nadruk ligt op de ontwikkeling van de liefdesgeschiedenis als het hoofdpersonage 10-17 jaar oud is. In het laatste hoofdstuk wordt er van het verleden naar het heden overgestapt. De schrijver is dan 32 jaar oud, dus het gaat om het begin van de jaren negentig. De verteller woont dan inmiddels in Antwerpen.

Stijl

Kartonnen dozen is een grote monoloog van de verteller die zijn jeugdherinneringen reconstrueert. Het zijn vaak lange en gedetailleerde beschrijvingen waarin veel aandacht uitgaat naar de innerlijke wereld (de gedachten en gevoelens) van het hoofdpersonage. Er is nagenoeg geen dialoog aanwezig in het verhaal. De beschrijvingen zijn gedetailleerd, beschrijvend, associatief en beeldend. Er wordt vaak beeldspraak gebruikt, bijvoorbeeld in tekstfragmenten over zelfbevrediging en seksualiteit, om het minder banaal te maken. Het taalgebruik neigt soms naar het expressieve of poëtische: "Bradaboem. Lectori Salutem! Enzoverder. Kriiiiiep. Enzovoort." 

Daarnaast gebruikt de schrijver in het boek een manier van beschrijven die lijkt op een filmscript. Er zijn veel fragmenten die beginnen met het woord 'beeld:' of 'voorfilm:' en dan volgt een beschrijving van dat beeld met veel aandacht voor de setting of het decor zoals bij films. De wisselende jeugdherinneringen draagt ook bij aan het scenische of filmische karakter, een opeenvolging van verschillende beelden.

De verteller richt zich in het verhaal regelmatig direct tot de lezer. Dit is om de persoonlijke band tussen de lezer en het verhaal te versterken en om de lezer direct te betrekken bij het verhaal. Voorbeelden: "Ik gooi ze u toe, lezer, over het oppervlak van dit blad, en hoop dat ze u al kaatsende bereiken."; "Herinnert u zich, lezer, die dagen van oppervlakkige omwenteling?"; "En u, lezer, wat dunkt u? Vindt u het ook niet dat het hoog tijd wordt om er een punt achter te zetten? Ik zal dat doen. Graag zelfs." Op het einde van het boek besluit de verteller zelfs met het vragen van een gunst aan de lezer, namelijk om de eigen herinneringen aan de jeugd ook op te slaan in het boek, de kartonnen doos der herinneringen. 

Stel dat ik u iets zou mogen vragen. Omdat u zich aangesproken voelt, omdat u zich herkend hebt in mijn strijd met de demon. Dan zou ik het volgende willen voorstellen. Ongetwijfeld bezit ook u duistere en geheime beelden die stammen uit uw jeugd. U hebt er geen bewijzen van, geen foto's, geen tekeningen. Ze zijn nooit vastgelegd behalve in de sluitertijd van uw prille hart. Hebt u al gedacht aan een plaats om ze te bewaren? Nee? Bewaar ze dan in deze doos. Zij aan zij, de beelden van u en die van mij. Dat zou me veel plezier doen.

Slotzin

Als u dat doet, lezer, hémeltje, weet dan dat ik u van harte dank. En dat ik u bewonder. Voor uw medewerking en geduld. Voor uw leesbereidheid. Knots. Uw bestaan in het lommer van mijn schepping. Bradaboem. Lectori salutem! Enzoverder. Kriiiiiep. Enzovoort.

Bijzonderheden

In een interview in De Volkskrant deed Tom Lanoye de volgende uitspraak over Kartonnen dozen: "Zoals het daar staat, zo is het ook gegaan. Ik kwam terug uit Griekenland met een gebroken hart. De liefde die ik begeerde, kon niet bestaan. Ik was lovesick, totaal wanhopig en kreeg een acute blindedarmontsteking – ik ben er nog altijd van overtuigd dat die psychosomatisch was." 

Beoordeling

Veel schrijvers halen inspiratie uit hun eigen leven. Tom Lanoye heeft een autobiografische trilogie geschreven waar Kartonnen dozen het tweede deel van is. De schrijver geeft de lezer met een inkijkje in het eigen leven en stelt zich daarmee kwetsbaar op, maar de lezer moet ook op zijn hoede zijn: het blijft een combinatie van fictie en non-fictie! Ik vind het altijd erg leuk om autobiografische boeken te lezen, omdat je op die manier het gevoel hebt de schrijver beter te leren kennen. Lanoye schrijft in Kartonnen dozen ook expliciet over hoe zijn schrijverschap is begonnen. Van het schrijven van een sprookje voor het vak Nederlands is hij uitgegroeid tot een van de grootste Vlaamse schrijvers van deze tijd. Dit is hoopvol voor lezers die ook de ambitie hebben om schrijver te worden. 

In Kartonnen dozen schrijft Lanoye over heel herkenbare thema's zoals verliefd worden, (homo)seksualiteit en uit de kast komen. Dit zijn thema's waar wij vandaag de dag makkelijker over praten, maar in de tijd dat Lanoye jong was (jaren '70) en het moment dat het boek uitkwam (jaren '90) was dit minder gebruikelijk. Het was echt een andere tijd! Het is goed om hier bij stil te staan tijdens het lezen. Een andere bekende, Nederlandse schrijver die openlijke over zijn homoseksualiteit schreef was Gerard Reve.

Omdat het boek voornamelijk over de middelbare schooltijd gaat, is het herkenbaar voor scholieren om te lezen. Ik kan mij echter voorstellen dat de schrijfstijl en het taalgebruik in de roman even wennen is. Lanoye is Vlaams en dat zie je terug in de woordenschat. Daarnaast schrijft Lanoye heel uitgebreid, beeldend en associatief. Dit resulteert niet zelden in lange, en daarom niet altijd even goed te volgen, beschrijvingen. Toch denk ik dat het voor (bovenbouw)leerlingen een geschikt boek is. Hoewel het niet noodzakelijk is, is het misschien leuk om voorafgaan aan Kartonnen dozen het eerste deel uit de trilogie te lezen: Een slagerszoon met een brilletje. Je zult zien dat je bepaalde verwijzingen in Kartonnen dozen dan beter begrijpt. 

Recensies

"Het overgrote merendeel van Kartonnen dozen is mooi, grappig, ontroerend en pijnlijk herkenbaar voor iedereen die wel eens verliefd is geweest. Het is een prachtige ode aan Lanoyes jeugdliefde, een liefde die in retrospectief wat banaal overkomt, maar wel degelijk prachtige stof biedt voor een roman." https://deleesclubvanalle...dliefde-z/

"De lichte toon van Tom Lanoye is een verademing na de zwaarwichtigheid waarmee kindersmart en harteleed zo vaak te boek worden gesteld. Eindelijk weer eens iemand die zijn jeugd niet uitsluitend ziet als een moeras van misère. (...) Niet vaak is een jeugdliefde zo aandachtig en aandoenlijk beschreven, zonder sentimentaliteit maar wel met veel gevoel voor de komische kracht die de onhandige toenaderingspogingen ook hadden. (...) Kartonnen dozen is een originele en buitengewoon amusante roman vol vrolijke melancholie." https://www.nrc.nl/nieuws...85-a117113

"Het heerlijke relaas van een banale jeugdliefde en haar alles verterende kracht. In zijn beste roman neemt Lanoye de lezer mee naar het Vlaanderen van de jaren zeventig van de vorige eeuw voor een even nostalgisch als universeel verhaal, een ontroerende en geestige vertelling over een gelukkige jeugd en een turbulente puberteit. Zijn kartonnen dozen herbergen de fantoompijn van een kalverliefde, de herinnering aan een bijzondere moeder én de troost van de literatuur." https://www.humo.be/actua...nnen-dozen