Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2010
• 236 pagina's
• Uitgeverij: Nieuw Amsterdam

Flaptekst

Eerste zin

Het is iets in zijn manier van praten.

Samenvatting

Het is vrij eenvoudig om een samenvatting van de roman te maken. De hoofdstukken worden aangeduid met jaartallen en de inhoud ervan staat meestal op zichzelf. Daarmee wil ik absoluut niet zeggen dat de hoofdstukken als los zand worden gepresenteerd, want juist door de aangeboden structuur krijg je als lezer een steeds completer beeld van Joachim.

2005
Andreas Klein, de zes jaar jongere broer van Joachim nodigt een groot deel van zijn familie uit om weer een voorstelling van het kerstcircus bij te wonen. Maar Joachim weigert mee te gaan. Hij kan maar niet door Andreas worden overgehaald. Pas als Andreas aangeeft dat ook goochelaar Hans Klok op het programma staat, wil hij wel toezeggen dat hij komt. Maar Joachim komt helemaal niet naar het circus. Andreas is erg teleurgesteld over zijn wegblijven.

2002
JO (61 jaar) overnacht bij Andreas en zijn partner Isis. Hij gaat naar Griekenland op vakantie en wil makkelijk naar Schiphol gaan. Isis zegt Andreas dat hij met zijn broer moet gaan shoppen. Die is duidelijk niet helemaal 100%. Eerst wil Andreas een grote tuinkabouter voor Joachim kopen, maar later ziet deze in een zaak bij een Arabier een groot Mariabeeld. Dat moet hij hebben en hij wil het zelfs mee naar Griekenland nemen. Maar op Schiphol krijgt hij geen toestemming, ook al maakt hij nogal wat misbaar. Andreas neemt het beeld mee naar huis en bewaart het totdat Joachim terugkeert van vakantie. Dan komt hij het beeld ophalen en hij neemt het mee naar zijn huis. Joachim heeft al geen oog meer voor zijn broer, wanneer die weggaat. Hij heeft alleen maar aandacht voor zijn Maria.

1999
Het is weer kerst en in de inrichting waarin Joachim (58 jaar) zit, wordt een kersttoneelstuk opgevoerd. Er speelt een geestelijk gehandicapte voor Jezus die nog geboren moet worden, maar Joachim komt weer eens niet opdagen. Het toneelstuk kan dan niet doorgaan. Dan staat hij er ineens, maar hij wil weer niet meespelen, totdat de mooie Isis zich aanbiedt om de rol van Maria te spelen. Ineens doet hij nu wel mee. De manager van het tehuis bedankt Isis uitvoerig voor haar inzet, anders was het feest niet doorgegaan.

1986
Joachim is 45 jaar. Moeder Marianne is jarig. Andreas heeft een relatie met Carola, die in de zorg zit. Die oppert Andreas dat hij met Joachim een liedje voor zijn moeder moet zingen. Maar intussen leven ze al gescheiden. Ze is er ook niet bij als Andreas naar het huis van zijn moeder gaat. Het zingen met Joachim en Andreas lukt niet. Dan komt Carola toch ineens binnen en ze doet net alsof ze geen relatieproblemen hebben. Joachim is ineens weer vol aandacht: hij doet leuk en lief tegen Carola. Nu wil hij ineens wel optreden. Daarna verdwijnt Carola weer.

1980 
Joachim is 39. Hij woont bij zijn vader in huis na de scheiding tussen Marianne en zijn vader Joachim. Vader wordt in het ziekenhuis opgenomen. Andreas en Joachim gaan bij hem op bezoek. Vader spreekt zijn kinderen toe. Joachim reageert tragikomisch naar zijn vader. Er lijkt geen goede relatie intussen te zijn. Joachim is toch niet helemaal normaal. Vader sterft en wat moet er nu met Joachim gebeuren? Hij zegt tegen Andreas dat hij geen spijt of verdriet heeft van zijn gedrag tegenover zijn vader. Hij heeft het eindelijk alleen voor het zeggen in zijn leven.

1975
Joachim (34) is gezakt voor zijn rijexamen. Hij heeft 'slechts 250' lessen gehad. Vader en zoon maken wel elke dag ruzie, maar dat komt natuurlijk wel, omdat Joachim rare dingen uithaalt. Zo koopt hij aan de lopende band nieuwe brommers en zijn vader moet steeds die koopovereenkomst ongedaan maken. Zijn vader is gescheiden van Marianne, maar het dikke buurvrouwenpaard Pranger ziet wel wat in de oude Klein. Ze is erg handtastelijk wanneer Andreas een keer op bezoek is. Ze heeft taart bij zich, omdat Joachim gezakt is. Ze biedt zich aan de vader aan maar de jonge Joachim ziet meer in haar. Vader wijst haar af en aan het einde van de avond brengt Joachim de buurvrouw naar haar huis. Dan klaagt vader tegen Andreas over zijn oudste zoon Joachim. Die doet toch steeds rare dingen en hij kan er niet goed tegen.

1969
Joachim is 28 jaar. Hij komt op bezoek bij de student Andreas die op een omgebouwd schip woont. Eerst komt een medestudent bij Andreas vragen om een condoom. Daarvan schrikt Joachim erg, want “neuken” mag alleen als je getrouwd bent. Hij draagt een uniform van een muziekcorps, maar hij mag alleen meelopen met het corps, geen instrument bespelen. Hij praat daarna met Andreas over de liefde en Andreas zegt dat hij geilt op een meisje op het schip Ulla. Maar die weet niets van de liefde van Andreas voor haar. Wanneer ze in de eetzaal komt, gaat Joachim Ulla het nieuws verklappen. Ze gaat niet in op de avances van haar vriendje Cedric, maar blijft luisteren naar Joachim. Die vertelt over de keer dat hij bij een meisje een blauwtje heeft gelopen, net toen hij op het punt stond haar te kussen en haar ten huwelijk te vragen. Als hij uitverteld is, gaat ze weer naar Cedric. Andreas schaamt zich op dat moment voor Joachim.

1959
Joachim is achttien jaar. Voordat ze met het gezin naar de kerk gaan, zegt hij dat de andere kinderen de ouwel van de eucharistieviering in hun mond moeten bewaren en die dan later aan hem moeten geven. Andreas voldoet aan het rare verzoek. Later die avond horen ze allemaal vreemde geluiden die Joachim maakt. Andreas is bang dat de duivel hem komt straffen voor zijn achterover gedrukte ouwel.
Joachim bewaart ook een duif op zijn kamer en die voert hij met de hosties. Op een dag is de duif dood en hij wil per se dat het dier opgezet wordt. Zijn vader vindt het geen goed idee, maar zijn moeder Marianne wil hem zijn zin geven. Het kost maar liefst 40 gulden, maar dan heb je ook wat. Inderdaad komt de opgezette duif terug, maar de vleugel van de duif is lam. Joachim verliest snel alle belangstelling voor het dier dat uiteindelijk in de vuilnisbak belandt.

1957
De 16-jarige Joachim moet naar school. Zijn vader laat hem eerst de ambachtsschool van meneer Haverkort proberen, maar daar wil hij alleen maar houten kruizen maken. Hij wordt daarom weggestuurd. Dan probeert zijn vader Joachim op de kunstacademie te krijgen, want hij kan zo lekker tekenen. Maar in het intakegesprek met de directeur van de school valt hij door de mand. De directeur is erg boos op zijn vader, omdat hij zich beledigd voelt.
Daarna krijgt Joachim een eenvoudig baantje als bandenplakker bij een fietsenmaker, maar ook dat kan hij niet aan. Tenslotte zou hij als eenvoudige gelovige het klooster in moeten gaan, maar de abt van het klooster ziet niets in hem. Hij is eenvoudig te dom. Met deze episode beëindigt Andreas zijn verhaal als verteller-getuige. De laatste drie hoofdstukken heeft hij opgetekend uit de overlevering van zijn ouders.

1952
Met Joachim (11 jaar) moet toch iets worden gedaan. Op een normale school kan hij niet functioneren vanwege zijn geestelijke gesteldheid. Hij moet naar een inrichting/kostschool in de buurt van Nijmegen. Marianne en Joachim kunnen dat niet betalen, maar haar ouders dokken voor hun kleinzoon. Moeder brengt hem weg. Joachim wil eigenlijk niet dat ze bij hem weggaat en vraagt wanneer ze hem weer komt halen ”Ik kom je halen als het zomer is.” (blz. 193)

In de inrichting wordt Joachim erg lastig gevallen door broeder Simon die hem helemaal weet te kleineren. In de tussentijd verhuizen zijn ouders naar Amsterdam en hij moet in de zomer de reis per bus naar de hoofdstad maken. Hij vindt er niets aan en hij zit voor het grootste deel op zijn kamer, een kleine kast.
Na de zomer moet hij weer terug. De ellende met broeder Simon begint opnieuw. Hij wordt gestraft, omdat hij vanwege de hitte wilde zwemmen. Maar nu grijpt er een andere broeder in: broeder Ignatius. Die trekt zich het lot van Joachim aan en die bloeit daarna helemaal op. Hij mag allerlei karweitjes doen, maar nu is het jammer dat zijn grootouders de kosten niet langer kunnen betalen. Hij moet weg en dat is deze keer weer een domper.

1947
De 6 jaar oude Joachim doet vreemd. Het is een echt huilkind en zijn moeder Marianne kan er niet meer tegen. Bovendien maakt hij alles kapot in zijn omgeving. Via de huisarts krijgt ze het adres van een vrouw die wel een paar keer op Joachim wil passen. Ze laat Joachim met een jongetje Tobias spelen en die gaat met een meisje Joachim weer bang maken. Hij is de dief in het spel en hij wordt nota bene opgehangen. Hij zou dood zijn geweest, ware het niet dat vader Joachim onraad had geroken en net op tijd op de plek was om de strop van zijn hals te halen. Hij weet niet of het opzet van Tobias was of een ongelukje. De volgende dag hoeft Joachim niet meer te komen van de vrouw.

1941
Marianne is achttien jaar, net getrouwd en al zwanger van haar Duitse man Joachim. De geboorte is aanstaande en Joachim besluit bij haar te blijven. Dan kondigt de geboorte zich aan en die gaat allerminst van een leien dakje. De dokter moet er met een tang aan te pas komen. De jonge Marianne schrikt zich wezenloos en alles doet erg pijn. Maar dan eindelijk komt de kleine Joachim te voorschijn. Het is een gezonde baby, zegt de dokter, maar de lezer weet dat hij een tijdje zuurstofgebrek heeft gehad. Trots gaat vader hem aangeven. Joachim gaat een mooie toekomst tegemoet. Maar de lezer weet dat het allemaal anders is gelopen.

Quotes

"Ook mijn moeder zie ik nu zitten. Zij krijgt iets griezeligs met die dot grijs haar, streng gekapt, ondanks haar hoge leeftijd. Ze is volledig aanwezig en aandachtig, of dat lijkt zo. Ik zie nu hoe zacht ze is, en lieflijk, zo innig tevreden, dicht bij haar kinderen." Bladzijde 55

"Ik wil eigenlijk weten of ij al eens geneukt heeft. Seks en Joachim! Als geilheid íéts is, dan toch zeker de uitzinnige verplettering van het verstand door een hogere macht." Bladzijde 118

"In het klaslokaal doet hij het in zijn broek. Hij probeert het te verbergen maar iedereen ruikt het." Bladzijde 167

Thematiek

Relatie tussen broers

“Ik kom je halen als het zomer is” is een prachtige roman over de relatie tussen twee broers. De structuur die Münstermann gekozen heeft, draagt heel goed bij aan de hechtheid van de roman. Joachim is de oudste broer en wanneer je bij het laatste hoofdstuk aangekomen bent, weet je waarom Joachim zich zo vreemd gedraagt in de voorgaande hoofdstukken. Hij heeft bij de geboorte een zuurstofgebrek opgelopen en daardoor heeft hij een geestelijke handicap. Dat uit zich in de perioden daarna (of daarvoor). Een slechte carrière op school, een weinig optimistische tijd op een kostschool, een gebrek aan een goede vervolgopleiding, 12 baantjes-dertien ongelukken, het mislukken in de liefde, het wonen bij zijn vader wanneer die gescheiden is. Het kinderlijke gedrag voor een man van hogere leeftijd (het kopen van het Mariabeeld). Uit alles blijkt echter het mededogen van Andreas voor zijn oudere broer. Die is op zijn beurt ook nog een soort van charmant te noemen wanneer je hem ziet in zijn relaties met de vriendinnen van Andreas. Die doet veel voor zijn broer, blijkt uit de laatste (eerste) hoofdstukken: 2002 en 2005.

Motieven

Handicap

Joachim blijkt in het laatste hoofdstuk een geestelijke handicap te hebben omdat hij een zuurstofgebrek heeft gehad bij zijn geboorte.

Titelverklaring

De fraaie titel is ontleed aan het hoofdstuk 1952. Joachim wordt in een inrichting/kostschool geplaatst. Zijn moeder brengt hem weg en hij vraagt of ze echt weg gaat. Op blz. 193 antwoordt ze: “Joachim, dat hadden we al besproken. In de zomer kom ik je weer halen. Dan ben je bij ons.” In die zin ligt heel wat tragiek opgesloten. Joachim is niet helemaal goed bij zijn hoofd en hij moet uit huis geplaatst worden, maar dat doet natuurlijk wel pijn. Joachim wil eigenlijk niet weg uit huis en dat wordt in die zin heel duidelijk voor hem. Op blz. 195 wordt de titel letterlijk geciteerd. Joachim ligt in zijn bed in een tehuis waar hij het niet naar zijn zin heeft: “Waarom heeft moeder mij weggebracht? Ik kom je halen als het zomer is. Hoe moet hij ooit de zomer halen.”

Structuur & perspectief

Structuur
De structuur is heel bijzonder. Er zijn twaalf hoofdstukken en die hebben allemaal een titel dat een jaartal aanduidt van de gebeurtenissen die zich in dat hoofdstuk afspelen. Het begint in 2005 en via allerlei jaartallen keren we aan de hand van de verteller terug naar het geboortejaar van Joachim 1941
Alleen is de verteller dan nog niet geboren en hij zegt dat hij de stof van de laatste drie hoofdstukken 1952, 1947 en 1941 uit de overlevering van zijn ouders heeft. Die hebben de verhalen uit die drie episodes altijd in het gezin verteld.
Het boek heeft dus een omgekeerde chronologische volgorde. Je zou als lezer misschien geneigd zijn om dan met het laatste hoofdstuk te beginnen en dan van achter naar voren te lezen, maar toch doe je dat niet en gaandeweg het boek snap je heel goed waarin het een perfecte structuur voor dit boek is.
Het boek heeft dus ook geen continue vertelwijze, omdat er uit de twaalf periodes anekdotes worden verteld. Er is zelfs nauwelijks een verbinding (bijvoorbeeld via tijdverdichting) met de episodes onderling.

Perspectief 
De verteller van het verhaal is de jongere broer van Joachim, Andreas Klein. Hij vertelt in de ik-vorm en hij doet dat in de o.v.t. Van de eerste hoofdstukken is hij getuige van de handelingen van zijn broer, van de laatste drie hoofdstukken niet. Die schrijft hij op uit de verhalen die zijn ouders later verteld hebben. Zelf is Andreas Klein in 1947 geboren. Hij is namelijk in de romancyclus over Andreas Klein het alter ego van Hans Münstermann.
Zie hiervoor de andere romans van de auteur, die vrijwel alle de moeite waard zijn.

Decor

De tijdlagen van het verhaal 
Het is door de hoofdstukindeling heel gemakkelijk aan te geven in welke tijd de anekdotes zich afspelen. 2005-2002-1999-1986-1980-1975-1969-1959-1957-1952-1947-1941. In elk hoofdstuk hanteert de schrijver wel een motief waaruit je de tijd kunt opmaken. Bijvoorbeeld in 2002 komt Pim Fortuijn ter sprake.

Het decor van de handeling 
Het decor speelt niet zo’n grote rol. In het begin (dus aan het einde van het boek) woont het gezin in Arnhem. Daar in de buurt gaat Joachim naar een inrichting/internaat, maar tijdens dat verblijf verhuizen zijn ouders naar Amsterdam. Later scheiden zijn ouders weer en vader neemt Joachim mee naar zijn woning. De andere decors zijn eigenlijk niet zo van belang en er worden niet veel mededelingen over gedaan. In hoofdstuk 2002 komt Joachim naar Andreas, omdat hij dan alvast in de buurt van Schiphol zit wanneer hij naar Griekenland op vakantie wil gaan. Andreas woont dus niet te ver van Schiphol.

Slotzin

Terwijl het in hem juicht: ik ben de nieuwe vader!

Beoordeling

Het is een prachtige, hecht gecomponeerde roman over de relatie tussen broers. Juist de gekozen structuur werkt de spanning in de hand. Hoewel we teruggaan in de tijd, ga je steeds meer meevoelen met de simpele Joachim. Dat is een knappe prestatie van de schrijver. Hij schrijft zijn verhaal met de milde ironie die je ook bij Willem Elsschot op latere leeftijd ziet. De dialogen zijn vaak komisch en door zijn vertelwijze neemt Andreas net voldoende afstand van zijn hoofdfiguur. Het verhaal wordt daardoor niet melodramatisch. Een heel goede prestatie van Münstermann en tot dusver een van de mooiste romans van 2010 die ik gelezen heb.

Bovendien is de roman heel goed te lezen voor scholieren van havo en vwo. Ze zullen zich daarmee best kunnen vermaken. De literaire waarde bepaal ik op drie punten, hoewel het boek met zijn 240 bladzijden en door een ruime bladspiegel vrij snel te lezen valt.

Recensies

"Maar zo blijft het drama vlak. Een tragisch onderwerp als dit zou een pijnlijker effect mogen hebben op de lezer, heftiger." http://www.volkskrant.nl/...er-is.html

"Mijn kritiek op Ik kom je halen als het zomer is is niet dat die tendensen gereproduceerd worden. Het probleem is dat Münstermann ze onbewust reproduceert, waardoor het onmogelijk wordt tot een verhouding ten opzichte van de genoemde tendensen te komen en de impasse zodoende alleen maar wordt versterkt." http://www.dereactor.org/...n_de_buik/

Bronnen

Website van de uitgever

http://www.nieuwamsterdam...dFVpTtSjp8