Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 101 pagina's
• Uitgeverij: Van Oorschot

Flaptekst

Eerste zin

Luut tuimelt door de tijd, wat thuis namiddag is wordt hier al nacht.

Samenvatting

Personages

Luut

Luut is als verteller het enige personage over wie iets wordt verteld. Hij is veertig jaar als hij in een crisis zit. Met de huidige maatstaven in zijn werk vindt hij dat niet meer leuk. Hij moet snel opdrachten maken en er is geen tijd voor reflectie. Hij leeft al enige tijd samen met Kris. Maar na de geboorte van dochter Tessel komt er een verwijdering tussen de geliefde. Kris is een sprankelende vrouw, Luut een denker en ernstig. Dat gaat niet langer samen. Luut is echter erg bezorgd om de toekomst van zijn dochter. Hij wil haar een thuis geven. Tegelijkertijd weet hij dat hij haar ooit weer zal moeten loslaten en dat er een tijd komt dat zij voor hem geheimen zal krijgen. Om aan zijn depressie / burn-out/midlifecrisis te ontkomen gaat hij terug naar Japan waar hij twintig jaar geleden in zijn studietijd ook is geweest. Hij krijgt door Japanse leefstijl en de visie waarmee de Japanners bouwen weer hoop op de toekomst.

Quotes

"Pas wanneer alles aan het huis een nieuw begin ademt, betreft hij haar om het tot een thuis te maken voor hem en Tessel. Het eerste dat Luut naar binnen draagt is een flonkerende pegel stalagmiet die hij samen met kris in een Griekse grot vond." Bladzijde 34

"Hoe leg je uit aan de ander dat de liefde onderweg is verdampt? In de lange meters weggelekt als water in een gebarsten kruik. [....} Het gezinsleven verschraalde tot een estafette met stoffer en blik." Bladzijde 28

"Samen met kris was Luut aan de bouw van hun nest begonnen. Al die tijd deden de steigers rond het huis vermoeden dat op hun adres iets werd opgebouwd, maar met iedere spijker die Luut de moeren injoeg, was zijn thuis meer gaan rammelen." Bladzijde 16

"Haar kinderziel is niet langer een licht, transparant huis. Er was een tijd dat ze haar hart op de tong droeg en alles wat haar dwars zat meteen naar buiten woei. Onzichtbare metselaars trokken muren in haar op, schaduwrijke nissen waar verdriet en geheimen zich goed lieten verbergen. Niet het verdriet om een geschaafde knie, maar dat van de onttovering van haar wereld." Bladzijde 70

"... In Japan gold dit ritueel als een spirituele schoonmaak. Om het huis van de zonnegodin Ametarusa te zuiveren, moest het in zijn geheel worden neergehaald en met nieuwe materialen herbouwd, alleen zo bleef het onderkomen haar schoonheid waardig." Bladzijde 12

Thematiek

De hoop op een betere toekomst

Wanneer Luut in een crisis komt (in zijn huwelijk en in zijn werk) zit hij diep in de punt. Het kind dat hij en zijn vrouw Kris hebben gewild, moet hij ten alle tijde beschermen tegen de boze buitenwereld. Vergelijk zijn droom op blz. 54 waarin hij haar moet redden van een roedel wolven (het oersymbool van de mannelijke vijand - vgl. de weerwolf) Is het niet Roodkapje die door de wolf belaagd wordt? Hij moet zijn dochtertje een thuis bieden en niet slechts een huis. Tegelijkertijd weet hij al dat zijn kind naarmate het ouder wordt, steeds meer achter een gemetseld muurtje haar geheimen voor hem zal hebben. Uit de voorbeelden van de architectuur, vooral van de kunstenaars die zich op de natuur hebben gericht (bijv. Jan Mankes uit het motto) en de jarenlange bouw van de Spaanse Sagrada Familia (Heilige familie!) en de iedere twintig jaar herbouwde Japanse tempel moeten hem verlichting brengen. Net zoals zijn vader in een droom het wolkenpaviljoen wilde bouwen met torens tot in de wolken. Ja, ook de wolken die traag voorbijgaan en moeiteloos van vorm kunnen veranderen geven hoop. Als Luut bij de nieuw opgebouwde Japanse tempel terugkeert, is hij in zijn verbeelding alweer bezig aan de bouw van zijn 'eigen nieuwe tempel." De reis naar Japan werkt bij hem als een catharsis. (reiniging)

Motieven

Liefdesproblemen: echtscheiding

De relatie tussen Kris en Luut is spannend begonnen. Maar het zijn elkaars tegenpolen. In het begin zien ze het als een compliment dat ze elkaar kunnen aan-en opvullen. Later worden die verschillen als een te groot bezwaar gezien: de sprankelende Kris tegenover de ernstige Luut. Van hun kasteeltje met een prinsessenkind maken ze dan een ruïne. Niet voor niets is Luut veertig jaar: hij verkeert wat werk en liefde betreft in een midlifecrisis.

Beroepsproblemen

De architect Luut mag niet meer doen wat hij graag wil. Hij wordt opgejaagd door opdrachtgevers, moet materialen gebruiken die lelijk en goedkoop zijn. Hij krijgt niet de tijd om echt te ontwerpen. Kant en klare pakketten worden afgeleverd op de bouwplaats. Dat zorgt bij hem eigenlijk voor een burn-out. Hij moet om nieuwe inspiratie op te doen terug naar zijn Japanse 'roots.'

Vader-dochterverhouding

Luut houdt veel van zijn dochter Tessel. Hij wil haar in het co-ouderschap een echt thuis'' bieden, omdat hij zo goed weet wat het verschil tussen een 'huis' en een 'thuis' is. Hij weet ook al dat het tijdelijk zal zijn. Kinderen veranderen naarmate ze ouder worden en ze hun onschuld verliezen. Dan metselen ze muurtjes op waarachter ze hun geheim kunnen verbergen. Mooi is dan ook de reis naar Venetië die hij en Tessel maken en ze in spelvorm dichtbij elkaar komen.

Tijd

Tijd is een belangrijk en daardoor terugkerend motief in deze kleine roman. Luut raakt depressief omdat hem in zijn werk geen tijd wordt gegund mooie dingen te maken. Hij wordt opgejaagd door opdrachtgevers die alleen aan efficiency denken en krijgt geen tijd om te reflecteren. Daartegenover staan andere voorbeelden in de tekst. De bouw van de Japanse tempel die acht jaar duurt en elke twintig jaar vernieuwend moet zijn. De trage voortgang van de bouw van de Sagrada Familia in Barcelona, de bouw van het vogelnest met behulp van ijzerdraadjes, het trage leven in het dorp van zijn ouders waar nooit iets lijkt te veranderen, de tijd die bijna stilstaat in de Japanse toneelvoorstelling die Luut bijwoont, de traagheid van de wolken die aan hem voorbijtrekken. Of zie de koeien die in de wei staan als Luut naar school fietst en bij thuiskomst rustig liggen te herkauwen en na te denken over wat ze die dag hebben gedaan. Dat zijn aanwijzingen hoe met de tijd om te gaan. Het verstillen van de tijd, is van groot belang voor de menselijke geest om tot innerlijke rust te komen..

Natuur

Niet alleen in de metaforen, maar ook in de voorbeelden grijpt de schrijfster steeds terug naar de natuur: de bijzondere bouw van een duivennest, het aanleren van gedrag voor kleine zwaantjes, de jaarlijkse terugkeer van de gierzwaluwen, de koeien die de jonge Luut in zijn jeugd ziet als hij naar school fietst. De aparte schilders Jan Mankes en de stratenmaker-schilder Willem van Althuis waren mensen die naar de natuur keken.

Motto

"Je kent de teedere kant van mijn werk... Ik voel de blijdschap van dat teedere het sterkst, als ik aan eeen vinkennest denk, met spinrag en kortsmos op een Mei-ochtend."
Jan Mankes

Opdracht

Voor Welmoed en Sierd

Titelverklaring

Luut fantaseerde dat zijn vader 's ochtends naar een afgelegen kavel reed om daar een wolkenpaviljoen te bouwen. Een slanke toren met een stenen wenteltrap die hem dag na dag een stukje dichter bij de wolken bracht, zo hoog dat hij ze bijna kon aanraken."  (blz. 77)

De totel komt dus letterlijk in de tekst voor. Mede met andere verwijzingen naar 'wolken' staat het woord in deze roman  voor "de hoop op een nieuwe toekomst."

Structuur & perspectief

Het dunne boekje bestaat uit heel korte hoofdstukken zonder titel. De meeste hoofdstukkken die van elkaar worden gescheiden door witregels, zijn 2 à 3 bladzijden lang. Daar worden heden en verleden door elkaar verteld, waardoor het een niet-chronologisch verhaal is.
Er is sprake van een hij-verteller, de architect Luut, die een echtscheiding moet verwerken. Dat wil hij doen door middel van een reis naar Japan. De verteller wisselt o.t.t en o.v.t af.

Decor

Er zijn drie decors. Architect Luut woont met zijn vrouw Kris in een stad (waarschijnlijk is het Amsterdam). Hij heeft  vroeger in een dorp gewoond, waar zijn ouders nog steeds wonen. Er worden geen namen genoemd van de beide plaatsen. Luut maakt twee keer een reis naar een Japanse tempel in de plaats Ise. Het is de Ise Jingu-tempel die elke twintig jaar wordt afgebroken en weer helemaal opnieuw opgebouwd. Luut heeft de reis gemaakt toen hij twintig jaar was en student. Hij maakt de reis nu twintig jaar later (wanneer hij dus veertig jaar is) en hij zijn ex-scheiding probeert te verwerken.  

Er worden ook geen jaartallen genoemd in de roman. Het heeft er overigens veel van weg dat de tweede reis naar Japan in het actuele heden speelt.

Stijl

Hoewel de inhoud van een mislukt leven (privé en in het werk) stof tot nadenken geeft over de zin van het bestaan, is m.i. de waarde van dit boekje vooral gelegen in de stijl van Jannie Regnerus. De taal lijkt het allerbelangrijkste. Eigenlijk is 'het wolkenpaviljoen' één groot gedicht, één poëtische metafoor. Er zijn,  als je naar haar stijlkenmerken kijkt, talloze metaforen aan te wijzen. In vrijwel ieder hoofdstuk komen die voor. Schrijver Bernard Dewulf schreef ooit over haar : ’Elke zin, elk beeld is zorgvuldig gekozen. De symboliek is even manifest als nadrukkelijk. Je leest erlangs en je voelt hem schampen."

Een aantal voorbeelden van prachtige metaforen:
(blz. 22) "De lengte van de sloot is beperkt, het eerste jong stuitert als een kiezen over het water en klapt vol tegen de dam. De andere twee maken dezelfde fout en belanden bovenop elkaar, een bult veren en drie verdraaide halzen tussen het riet."
(blz. 29) "Hun kuiken werd geboren in een nest van gipsplaten en glaswol, Luut wwerkte hard en verdween ieder weekend en elk vrij uur achter een inpandige horizon, loste op in een wolk van stuc. Het gezinsleven verschraalde tot een estafette met stoffer en blik."
( blz. 41) Alleen olijfbomen waren hier in hun element, in de loop der eeuwen groeiden de gedraaide stammen als kurkentrekkers in de richting van de zon."
(blz. 46) "Luut springt over een kwal die als een luchtbel op het zand ligt." 
(blz. 53)"Iets van haar wezen wordt zichtbaar in de inhoud van haar broekzak die als een uilenbal op de wasmachine ligt, takjes vermengd met de plakkerige kruimeld van een stroopwafel.....
(blz. 73) "De wolken drijven als slagroomtoefen en wit opbollende zeilen over het land, en in het trage voorbijgaan veranderen ze moeiteloos van vorm."
(blz. 75) Diens teleurstelling brandde op zijn wangen, zijn zoon de gevierde architect had een ruïne gecreëerd."
De metaforen komen vrijwel allemaal uit de natuur. Ëen van de mooiste vond ik:
(blz. 83) "Ieder nieuwgeboren dorpskind wordt als een vers geplukte veldbloem tussen de bladzijden van de Bijbel te drogen gelegd. Het gewicht van woorden en waarden persen de vitale sappen uit het vlees, zo drogen de mensen samen op tot een groot veldboeket zonder onderscheid van kleur of geur."

 Je ziet in Regnerus' stijl in alles terug dat ze ook beeldend kunstenaar is. 

 

Slotzin

Luut buigt zijn hoofd. Het witte doek kaatst zijn blik terug, naar binnen, waar hij in zijn verbeelding al aan de bouw van een nieuwe tempel is begonnen.

Beoordeling

Over midlifecrisissen en burnouts zijn natuurlijk al veel boeken en romans geschreven. Beroeps-en liefdesproblemen zijn allang literaire thema's. Dat is niet de kracht van dit boek. Maar de ware taalliefhebber zal genieten van de flonkerende stijl waarin dit kleine boekje is geschreven. Jannie Regnerus gebruikt zoveel prachtige zinnen en metaforen dat je je als lezer niet in een roman maar in een gedicht waant. Er zijn sterke verwijzingen naar de (dieren)natuur. De wolkensymboliek en de filosofische bewustwording van de 'tijd' maken dit boekje tot een pareltje. 
Lees en geniet.

Recensies

"Regnerus schrijft korte hoofdstukken, waar steeds weer een ander aspect aan bod komt, een echt doorlopend verhaal is het niet. Het geheel krijgt zo wel iets fragmentarisch, en dat stoort af en toe, gewend als we zijn aan de stuwing van de meeste romans: hoe loopt het af? Nee, de kracht van de vertelling zit, zoals altijd bij haar, in de zintuiglijkheid. Ik ken geen auteur die dat zo goed en ook zo eenvoudig in het proza weet te metselen als Regnerus. Het proza is kaal, maar ook beeldenrijk." https://www.ncrvgids.nl/r...-regnerus/

"Regnerus werkt de metafoor nog verder uit, maar dit vind ik prachtig geformuleerd proza. Het hele boek is met mooi geconstrueerde zinnen opgebouwd en de ultrakorte hoofdstukken grijpen elkaar thematisch vast, waardoor een uitstapje over een schilderij van Mankes of de bouw van de Sagrada Familia zonder problemen past in het grotere verhaal over het leven van Luut en zijn dochter.[...] Het wolkenpaviljoen is misschien niet geschikt voor mensen die van de kiloknallers in de literatuur houden, maar voor de fijnproevers die nog de schoonheid van een zin kunnen waarderen." https://www.tzum.info/202...paviljoen/

"In een boek van Regnerus is de lezer veel meer een beheerste beschouwer dan een intieme belever, dus intens sympathiseren met de personages is er ook niet bij. Maar ach, niet elke roman hoeft fel realistisch te zijn. Regnerus biedt schoonheid (niet te verwarren met schoonschrijverij). Haar eigen boodschap indachtig bouwt zij Het wolkenpaviljoen met aandacht en toewijding – alsof zij haar eigen tempeltje opricht. Haar stenen zijn zinnen van een absolute klaarheid die zich toch niet direct prijsgeven; een paradox die blijft intrigeren." https://www.volkskrant.nl...~b7699635/

"De timing van uitgave is een toevallige voltreffer: nu de lockdown ons maandenlang binnen heeft gehouden, is de betekenis van thuis in ieders leven groter en belangrijker is geworden dan ooit. De afwezigheid van een publiek leven leidt tot de confrontatie met alle mogelijke gevoelens rondom thuis zijn: van het romantische, idyllische thuis als basis, tot het onbehaaglijke thuis van de ontheemding en vervreemding. Een beschouwing is op z’n plaats in deze actualiteit. Het wolkenpaviljoen is een roman, en – gelukkig – geen architectonische verhandeling. Maar al verwijst het boek niet expliciet naar posities uit de architectuurtheorie, het heeft wel een sterk essayistisch karakter. In kraakheldere beschrijvingen vervlecht Regnerus fictie met vrije verkenningen van het begrip thuis" https://www.archined.nl/2...ren-thuis/

"Ik dien geen soep op, maar geef de lezer smaak en specerijen waar hij of zij zelf soep van kan maken. De eerste versie is altijd twee keer zo lang. Dan begint het snoeien tot de kern. Daar zit het meeste werk in. De compositie is ook heel belangrijk. Meer dan verhalende chronologie rijmt mijn werk op beeld en gedachten. Er zitten hoofdstukken in die een soort mini-essays zijn. Bijvoorbeeld dat stuk over het planetarium van Eise Eisinga, waarmee hij wilde aantonen dat de aarde niet in botsing zou komen met andere planeten. Dat gaat dan weer echoën met een andere scène in het boek waarin Luut in het bed van zijn dochter ligt en kijkt naar de plastic sterren op het plafond. Dan realiseert hij zich dat hij en de moeder net als planeten rond hun dochter cirkelen, op veilige afstand zodat ze niet zullen botsen.’" https://www.literairneder...anse-tuin/

"Jannie Regnerus heeft een prachtige schrijfstijl. In op zichzelf vrij sobere bewoordingen schept zij met zuinig taalgebruik fraaie zinnen die een soms lichtelijk mystieke sfeer oproepen. Ofschoon het verhaal vaak wisselt van achtergrond, roept het ook steeds een neiging tot nadenken op over de betekenis van de levensvragen die aan de orde zijn. Het vergt wel wat van de lezer omdat de denkkracht flink geprikkeld wordt zonder dat er veel antwoorden worden gegeven. Het verhaal is overigens tamelijk beknopt, het is veeleer een novelle dan een volledige roman. “Het wolkenpaviljoen” biedt een bijna meditatief leesplezier van helaas bescheiden duur. Het verhaal had zeker wat langer mogen zijn, ook al sprak Goethe ooit wijze woorden over de beperking waarin zich de meester toont. Het boekje is van een verstilde schoonheid en krijgt vier sterren, die staan voor een zeer goed boek." http://boekrecensiescharl...ljoen.html