Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 219 pagina's
• Uitgeverij: De Geus

Flaptekst

Eerste zin

Buiten adem drijft Albert zichzelf omhoog. Door een spiraalvormig gat met zijn scherpe draaiingen waarin hij scheef hangt en met zijn schouder telkens langs de brokkelige muur schraapt. Kil is het er, altijd.

Samenvatting

Het boek wordt in 5 delen verteld met korte hoofdstukjes waarin heden en verleden elkaar veelvuldig afwisselen. Die inhoud valt dan ook nauwelijks (of heel onduidelijk)  in de volgorde van het boek samen te vatten.
Ik heb er daarom voor gekozen om de twee tijdlijnen in chronologische volgorde weer te geven. Dat is dus niet in de volgorde zoals de schrijver ze presenteert. Zie daarvoor onder de kop "Structuur."  (Samensteller van het verslag) 

De meidagen van 1940
Wanneer de oorlog uitbreekt en het vliegveld Ypenburg wordt bestookt, preekt er paniek en chaos uit. Dat is niet alleen bij de inwoners van Zeewijk (het nabijgelegen Katwijk) het geval, maar ook bij de Nederlandse troepen die het vliegveld moeten bewaken. Ze schieten ook op Nederlandse onderdanen en gooien zelfs een Rode Kruis hospitaaltje dat in een school is gevestigd plat. Er vallen veel slachtoffers.
Wanneer de eerste oorlogsdaden van de Duitsers  bekend worden, gaat de dan 17-jarige Albert de straat op. Hij ontmoet er de eveneens 17-jarige Evie Marchant, dochter van een pannendakfabrikant, en dus uit een ander milieu. Albert leeft samen met zijn moeder omdat zijn vader al vroeg overleden is. Het dorp spreekt er scande van dat zijn moeder af en toe een getrouwde man ontvangt, ene mijnheer Remmerswaal. Ze trekken zich terug in een kamer en Albert probeert hen af te luisteren. Hij denkt dat zijn moeder ook seks heeft met de man en hij kan dat niet verkroppen. Hij noemt haar "een hoer" en probeert   haar daarna zoveel mogelijk te mijden.
Na een onverwachte mortieraanslag (van Nederlandse kan!) redt Albert Evie door samen in een moddersloot te duiken. Ze komen later veilig aan in een woning bij De Officier en merken dat het huis  waarin veel meer mensen aan het schuilen zijn, verdacht wordt van de aanwezigheid van moffen. Hij stelt Evie voor om samen uit het huis te vluchten en dan hulp te gaan zoeken. Dat mag en het lukt. Ze redden het, worden tijdelijk gevangen genomen door de Nederlandse soldaten die hen van samenwerking met de Moffen verdenken maar worden later overgebracht naar het Zeehospitium in Zeewijk. Vandaar uit maken ze dagelijks tochten door de duinen en naar het strand en hun verliefdheid is duidelijk Evie wordt natuurlijk door Albert ingewijd in de liefde. Ze hebben seks aan boord van een beugschuitje. Het blijft ook niet bij die ene keer. Dan volgt de capitulatie. Zijn moeder behoort tot de slachtoffers van het Nederlandse leger. Hij gaat op zoek naar haar lichaam. Hij vindt haar en heeft er spijt van dat hij haar zo slecht behandeld heeft. Als Remmerswaal iets komt halen (stiekeme liefdesbriefjes die hij wil vernietigen) slaat Albert hem knockout. Gelukkig is hij niet dood. Na die daad mijdt Albert Evie en doet hij verder niets met die geweldige jeugdliefde. Hij kan door de gebeurtenissen niet meer van haar houden. Evie verdwijnt uit Zeewijk. 

De  terugkeer van Evie in 1968
Jaren later - in 1968- ziet de dan 45-jarige Albert zijn jeugdliefde Evie terug bij een bushalte. Ze is haar ouders aan het opzoeken. De eerste ontmoeting is kort, maar Evie komt hem later thuis opzoeken. Ze is getrouwd en naar Canada geëmigreerd en heeft intussen een dochter van 22 jaar. Ze vermoedt dat haar man vreemd gaat met een collega en wil van hem scheiden als hij ook nog naar een andere stad wil verhuizen in Canada. Albert is weer verliefd aan het worden, maar hij is vrij verlegen. Hij werkt in een bibliotheek, maar is ook organist in de  kerk en hij geeft orgellessen. Daarnaast leidt hij een koor: hij heeft drie korte affaires gehad met vrouwelijke koorleden. Een man moet wat, maar geen van de relaties heeft lang stand gehouden.
Het stel gaat enkele dingen met elkaar doen: het bezoeken van het Stedelijk Museum in Amsterdam en ze gaan een keer  samen uit eten. Dat gaat allemaal heel leuk, maar als Albert lichamelijke toenadering zoekt, haakt ze af. Ze wil geen seks. Ook komt ze naar zijn appartement, waar ze wel wat zoenen, maar ze weer seks afwijst. Ze maken wandelingen aan zee (net als vroeger) en overnachten in een hotel. Weer wijst Evie seks af. Albert is zo geil dat hij later die nacht masturbeert.
Evie wil voor haar vertrek het orgel zien waarop Albert voor de kerkdienst speelt. Daar kan hij zich niet langer beheersen en dwingt hij toch vrij hardhandig bij haar naar binnen. Eindelijk heeft hij zijn zin. Een dag later zegt Evie dat ze weer naar Canada zal vertrekken, maar dat ze misschien met kerst nog een keer terugkomt. Ze vertrekt naar Schiphol. Hij brengt haar niet, maar gaat wandelen in de duinen en langs de zee.

De korte periode na Evies vertrek 
Albert is van verdriet overmand wanneer ze weg is. Hij heeft nergens meer zin in.  Weer heeft hij naar zijn gevoel een grote kans gemist. Intussen heeft de gemeente Zeewijk plannen om een nieuw oorlogsmonument te maken en hij wordt moreel "gedwongen" in een commissie plaats te nemen. Bij de jaarlijkse Dodenherdenking is hij echter afwezig. De situatie met betrekking tot de handelingen van het Nederlandse leger liggen nog steeds erg gevoelig.
Enkele weken na het vertrek van Evie komt er een brief uit Canada. Ze schrijft dat ze gaat scheiden van Jeroen  en dat het nog niet helemaal zeker is of ze met Kerst naar Nederland komt. Albert heeft van het verleden geleerd en neemt nu wel een kordaat besluit. Hij boekt een ticket naar Canada en is van plan Evie daar op te gaan zoeken en verder met haar te gaan. Een laatste vaarwel naar Nederland en hoop op een nieuwe toekomst.

 

Personages

Albert

Albert is 17 jaar als de oorlog uitbreekt en hij een relatie krijgt met Evie. Hij redt haar leven, ze vluchten samen naar de vrijheid en beleven een paar dolle, vrije dagen in de duinen. Als Albert hoort dat zijn moeder bij de schermutselingen overleden is, heeft hij spijt van zijn houding tegenover haar. Hij keek jaloers toe hoe ze een relatie onderhield met Remmerswaal, een getrouwde man uit het dorp. Hij hoorde praatjes in de buurt en noemde zijn moeder een hoer. Na de dood van zijn moeder wil hij niet meer met Evie omgaan. Zij vertrekt. Albert zoekt daarna zijn heil in de muziek. Een echte relatie met vrouwen heeft hij niet wel wat korte, overspelige met koorleden. In 1968 ziet hij bij toeval zijn jeugdliefde Evie terug en die komt hem ook daarna weer opzoeken. Ze doen enkele weken leuke dingen met elkaar, waarbij hij seks wil en zij niet. Uiteindelijk komt het wel in de kerk een keer zo ver. Evie keert terug naar Canada en zal gaan scheiden van haar man die een andere relatie onderhoudt. Ze schrijft een brief en de weifelende Albert neemt eindelijk een hoopvol besluit. Hij vertrekt naar Canada.

Evie Marchant

Evie is een dochter van een rijke fabrikant. Ze komt dus uit een ander milieu dan Albert. Maar in oorlogstijd maakt dat weinig uit. Ze komen elkaar tegen in de chaotische toestand van de oorlogsdagen. Hij redt haar leven en ze blijven bij elkaar. Daarna krijgen ze een paar dagen alle vrijheid en ze bedrijven ook de liefde. Als ze min of meer in de steek gelaten wordt door Albert, gaat Evie haar eigen leven leiden. Ze gaat eerst naar Utrecht en later naar Canada en komt in 1968 Albert weer tegen. Ze voelt opnieuw de aantrekkingskracht van de liefde en zoekt hem steeds op. Ze doen allerlei leuke dingen en ze vertelt hem over haar gestrande huwelijk. Maar fysieke liefde wijst ze nog steeds af. Tot een keer in de kerk de lust van Albert te groot wordt. Kort daarna vertrekt Evie weer naar Canada, maar ze schrijft hem enkele weken later een brief. Ze schrijft dat ze gaat scheiden en dat ze mogelijk niet met Kerst naar Holland komt. Dan grijpt Albert zijn laatste kans.

Quotes

"We schelen maar zeven maanden. Als jij hier was en je eigen pendule had, zou die algauw vanzelf gelijk gaan lopen met de mijne. Zoals je letterlijk gelijk gaat lopen als je met iemand op straat wandelt, ongemerkt. Het tikken van de klok hoor je ook pas als je ernaar luistert." Bladzijde 57

"Ik moet denken aan wat ik tegen die jongens van het beatbandje heb gezegd, Dat elk muziekstuk een reproductie van het liefdesspel is. "Alles werkt toe naar de climax van het slotakkoord", zei ik. "Ongewild verraadt elke componist hoe hij het aanpakt in bed."" Bladzijde 21

"Kort ervoor was het tussen moeder en de vrouw van Remmerswaal alsnog tot een uitbarsting gekomen. Op de Broekweg. Meerdere mensen hebben het gezien en gehoord. Remmerswaal was weliswaar diezelfde avond nog langsgekomen om het schandaal met zijn gebruikelijke praatjes af te zwakken en toe te dekken." Bladzijde 91

"Het is weer net als vroeger, denkt hij, opgetogen. Opnieuw zitten haar ouders haar dwars, En wederom lopen ze desondanks hand in hand langs de zee, wat ze toen vrijwel iedere zondagmiddag deden. Naar de uitwatering en terug, net als nu." Bladzijde 126

"Albert gaat boven hem staan. Hij spant al zijn spieren om met één klap vol jarenlange haat de verachtelijke zelfgenoegzame kop onder hem te verbrijzelen. Hij ziet het bloed op het gezicht onder hem. En dan zijn eigen schaduw op de muur. Alle kracht vloeit opeens uit zijn armen." Bladzijde 200

Thematiek

Liefdesrelatie: jeugdliefde

Het belangrijkste thema van het boek is de grote allesomvattende jeugdliefde die verdwijnt en later weer in het leven terugkeert. Albert heeft tijdens de oorlogsdagen van 1940 het meisje Evie ontmoet. Ze komt uit een rijker milieu dan zij, maar hij redt haar in de chaos die onder de Nederlanders is uitgebroken. Hij brengt haar in veiligheid en ze brengen later de vrije tijd door in de natuur, waar ze de liefde bedrijven. Als Albert na de capitulatie te horen krijgt dat zijn moeder gedood is, kan hij het niet meer opbrengen met Evie om te gaan. Hij mijdt haar. Ze verdwijnt uit zijn geboortedorp. Achtentwintig jaar later ontmoet hij Evie bij toeval en de smeulende vonk van de jeugdliefde (die je immers nooit zal kunnen vergeten) vlamt weer op. Ze trekken een paar dagen samen op waarbij Evie bekent dat haar huwelijk in Canada op knappen staat. Haar man gaat vreemd en ze wil van hem scheiden. Telkens weer probeert Albert seks met haar te hebben, maar ze wijst dat af. Een paar dagen voor haar vertrek naar wil ze zijn kerkorgel zien en daarna is "het voor het zingen de kerk in."Eindelijk krijgt Albert zijn zin. Maar hij laat haar toch zonder zijn echte gevoelens te openbaren alleen naar Schiphol gaan. Als er een paar later een brief van haar komt, waarin ze schrijft dat ze toch gaat scheiden, beent hij ene besluit. Hij boekt een reis naar Canada. Hij zal zijn foutjes uit het verleden goed maken.

Motieven

Schuldgevoel

Albert gaat gebukt onder het schuldgevoel dat hij zijn moeder onheus heeft bejegend. Omdat zij als jonge weduwe toch weer contact met een man zoekt, noemt hij haar uit jaloezie een "hoer." Hij heeft haar lang gemeden, maar als ze in het begin van de oorlog omkomt, kampt hij met een schuldgevoel. Je merkt dat ook wanneer hij voor een commissie wordt gevraagd die een nieuw oorlogsmonument moet voorbereiden.

Tweede wereldoorlog

De liefdesgeschiedenis speelt zich af tegen de achtergrond van de meidag van 1940. De gebeurtenissen rondom het vliegveld Ypenburg bij Valkenburg waren eigenlijk de aanleiding voor het schrijven van een roman.

Seksualiteit

Albert heeft seks met Evie in de eerste oorlogsdagen en ook later wanneer ze terugkeert naar Zeewijk, komt het uiteindelijk tot seks. Waarschijnlijk heeft de moeder van Albert ook seks met de getrouwde vriend Remmerswaal.

Godsdienst

Het gereformeerde geloof speelt een belangrijke rol in de gemeenschap die Zeewijk (Katwijk) heet. De mensen zijn erg gelovig, want ook terugkeert in de bijbaan van Albert die kerkorganist en orgelleraar is. Hij praat dan over de predikanten in het dorp die in preken hun leer verkondigen aan. Ook bij de Dodenherdenking speelt de religie een bepaalde rol.

Jaloezie

Albert is jaloers op de nieuwe man in het leven van zijn moeder. Die neemt de plaats in van zijn vader en dat kan hij niet hebben. Hij is jaloers op de man en zodra hij de kans krijgt in de eerste oorlogsdagen slaat hij hem met een kolenschop neer.

Moeder-zoonrelatie

De relatie tussen Albert en zijn moeder is niet goed geworden, nadat zijn vader overleden was. Hij kon niet uitstaan dat zijn moeder bevriend raakte met een andere man en hij luisterde het stel af. Hij vermoedde dat ze vreemd ging en hij noemde haar een keer "een hoer." Daarna meed hij haar als puber zoveel mogelijk. Dan komt ze in de meidagen van 1940 om het leven en kan hij zijn spijt niet meer uiten.

Dood

De vader van Albert is jong gestorven, waardoor zijn moeder al op dertigjarige leeftijd weduwe werd. Ze krijgt een relatie met Remmerswaal, wat tot jaloezie leidt bij Albert. Alberts moeder is een van de slachtoffers van de chaos in de oorlogsdagen. Er zijn nog meer doden in het dorp daardoor gevallen en dat is ook in 1968 nog steeds een terugkerend element bij de Dodenherdenking.

Inwijding

In de meidagen van 1940 leren Albert en Evie elkaar kennen. Ze trekken met haar op, hij redt haar leven en ze komen steeds dichter bij elkaar. Dan gaan ze ook voor de eerste keer met elkaar naar bed.

Overspel

Aangezien Evie nog getrouwd is wanneer ze naar Nederland terugkeert en seks heeft met Albert, pleegt ze in feite overspel. Ook de moeder van Albert heeft in de oorlog een relatie m,et een getrouwde man Remmerswaal. Hoewel ze ontkent, lijkt het wel vrijwel zeker dat ze met hem seks heeft, waarbij de man dus de overspelige is. Albert heeft als koorleider ook korte relaties gehad met getrouwde vrouwen. Toch ook een vorm van overspel. Evie verdenkt haar man Jeroen van overspel met een collega. Ze heeft zijn stiekeme relatie ontdekt en wil van hem scheiden.

Spijt

Albert heeft spijt dat hij na de eerste oorlogsdagen geen aandacht meer besteed heeft aan Evie. ze is geëmigreerd naar Canada. In 1968 keert ze terug naar Nederland en hij ziet haar bij toeval(?) weer. Ze komt enkele keren bij hem terug en ze hebben na een periode van lang aarzelen van haar kant toch seks. Dan vertrekt ze weer en Albert laat haar gaan zonder dat hij haar duidelijk heeft gemaakt wat hij voor haar voelt. Als hij een brief van haar krijgt waarin ze aankondigt dat ze zal gaan scheiden van haar man, neemt hij eindelijk een kloek besluit en boekt tickets naar Canada. Hij heeft er ook spijt van dat hij zijn moeder zo onheus heeft bejegend.

Hoop

Het einde van de liefdesgeschiedenis biedt aan Albert maar ook aan de lezer hoop. Albert neemt tenslotte het heft in handen, besluit tickets naar Canada te kopen om zijn gemiste kans van de liefde in te halen. Zoiets geeft een lezer hoop.

Vriend/vijandmotief

In de meidagen van 1940 heerst er in de buurt van het vliegveld Ypenburg chaos. Vooral bij het Nederlandse leger. In gewone mensen zien ze vijanden. Het is een typisch Hermansiaans motief waarin vrienden vijanden worden. De soldaten schieten op onschuldige burgers en vallen ook een Rode Kruisziekenhuisje aan. Dat is eigenlijk een grote blamage waaraan de schrijver eerst een heel boek wilde wijden. Ook in de moderne tijd gebeurt het dat troepen hun eigen soldaten aanvallen. Het heet dan "" friendly fire."

Motto

Er is geen motto

Opdracht

Er is geen opdracht

Trivia

De schrijver geeft in een vooraf aan dat het boek de gebeurtenissen beschrijft in de eerste dagen van de oorlog in het Zuid-Hollandse Valkenburg. Hij heeft zijn verhaal gebaseerd op ooggetuigenverslagen.

De schrijver wilde eerst een oorlogsboek maken over de verwikkelingen rondom vliegveld Valkenburg in de meidagen van 1940. Daar was zo'n chaos dat Nederlandse soldaten op Nederlandse burgers schoten en zelfs een Rode Kruisziekenhuisje (schooltje) plat gooiden, waarbij veel slachtoffers kwamen. Hij merkte dat hij dat niet goed op papier kon krijgen en verbond er daarom een liefdesgeschiedenis aan vast.

Titelverklaring

Het is natuurlijk een boek dat als thema heeft het afscheid nemen van je geliefde. Evie neemt eigenlijk twee keer afscheid/afstand van Albert. Na de Tweede Wereldoorlog is ze naar Canada geëmigreerd. In 1968 komt ze naar Nederland en het stel ontmoet elkaar weer. De liefde is echter niet helemaal gedoofd en ze beleven een korte affaire. Toch gaat Evie terug naar Canada.
Wanneer Albert een brief van haar ontvangt, neemt hij eindelijk een kloek besluit. Hij boekt tickets naar Canada en is nu wel vastbesloten Evie te ontmoeten.  "Het laatste vaarwel"  slaat dan ook meer op zijn afscheid van Nederland. 

Op blz. 218 staat: "Alles achterlaten. Opstijgen in een vliegtuig, een laatste vaarwel en dan een eind maken aan een treurig soort heimwee naar het leven dat ze vanwege de oorlog zijn misgelopen. Een nieuw en uitgestrekt land. Een andere taal. Andere gedachten ook. 

Structuur & perspectief

Er zijn 5 delen die aangegeven worden met Romeinse cijfers zonder titel. Elk van die delen wordt onderverdeeld in korte subhoofdstukken die van elkaar worden gescheiden door witregels. Ze hebben geen titel. In die hoofdstukjes lopen heden en verleden door elkaar heen. Toch kan de lezer daar vrij gemakkelijk wijs uit.  Maar het is wel duidelijk: deze roman heeft een niet-chronologische volgorde van de gebeurtenissen.

Het perspectief van de roman berust bij de mannelijke protagonist  Albert. Hij vertelt in de o.t.t. en de stukjes over de meidagen van 1940 in de o.v.t. De meeste hoofdstukken vertelt Albert in de hij-vorm (personale verteller). Maar in  sommige passages  van de meidagen 1940 waarin hij met Evie is, vertelt hij ineens in de ik-vorm. Dat geeft aan dat hij als hoofdpersoon dan veel dichter bij het verhaal zit  en persoonlijker wordt.

Decor

Robert Haasnoot schrijft in zijn romans vaak over het dorp Zeewijk. Dat is in zijn fantasiewereld exemplarisch  voor Katwijk waar hij vandaan komt. Wie Katwijk een beetje kent, weet dat dit aardig klopt. De gebeurtenissen spelen zich daarnaast af op het militaire vliegveld bij Valkenburg, Ypenburg. Dat is inmiddels anno 2016 ook de locatie van  van de musical "Soldaat van Oranje."  In de  oorlog heeft het Nederlandse leger daar een rare rol in de chaos gespeeld. Het beschoot eigen Nederlandse burgers. Op de achtergrond speelt Canada ook een zekere rol in de gebeurtenissen, omdat een van de hoofdfiguren daarnaar toe is geëmigreerd en ook weer naar dat land is teruggekeerd. Uiteindelijk besluit Albert naar Evie te vertrekken.

Er zijn twee tijdlijnen:
- de eerste meidagen van 1940 vormen de eerste tijdlijn
- de tweede tijdlijn is de periode waarin Evie terugkeert naar Zeewijk in 1968.
Die laatste kun je onderscheiden in twee delen:
- de eerste periode in 1968 dat Evie nog in Zeewijk is
- de tweede periode dat Evie weer naar Canada vertrokken is en Albert spijt krijgt dat hij haar heeft laten gaan.

Stijl

Robert Haasnoot schrijft altijd in een heldere stijl : geen moeilijke woorden, goede dialogen, een spaarzaam maar functioneel gebruik van metaforen.
Dat is voor scholieren allemaal heel goed te verwerken.

Slotzin

Buiten in het park hoort hij het jongetje gillen van pret en angst. Albert leunt achterover en begint met zijn ogen dicht zachtjes te neuriën. .... Het landschap van een kinderliedje trekt voorbij. Bergen en bossen. Een beek. Met elke inademing ruist en buigt het riet. Neuriënd drijft hij stroomopwaarts naar een verre stem die hem roept. Almaar luider. Hij lacht.

Beoordeling

Goed opgebouwde en spannend vertelde liefdesgeschiedenis tegen de achtergrond van een bizarre oorlogssituatie uit de meidagen van 1940.
Dat blijft -hoewel niet origineel - wel een voor lezers interessant  thema.
Het boek past daarom goed in de grote reeks boeken over de nawerking van de oorlog. En natuurlijk gaat het ook over de gemiste kans van de liefde. 
Aanrader voor de scholieren die van oorlogsthema's en van liefde houden.

Door de prettige bladspiegel ook nog heel snel te verwerken.
Het boek is mooi door uitgever De Geus uitgegeven.

Bronnen

Radio-interview met de schrijver over de roman

http://www.npo.nl/nooit-m...PRO_707650

Een radio-interview met de schrijver over de roman.

http://www.vpro.nl/speel....11474.html

Interview op You Tube met de auteur over de roman

https://www.youtube.com/w...GvgLrf9ct8

Reportage in Één vandaag over de roman.

https://www.youtube.com/w...BTQOXarfXg