Feitelijke gegevens

• 12e druk, 2003
• 352 pagina's
• Uitgeverij: Contact

Flaptekst

Eerste zin

Blijkbaar hadden we ons op een dag voorgenomen nooit meer een woord met haar te wisselen, want het werd, als op afspraak, altijd doodstil zodra zij in ons blikveld verscheen.

Samenvatting

Deel I – Zes

Het verhaal is gesitueerd in een nieuwbouwwijk. Veel jonge stelletjes trekken hierheen en stichten hier een gezin. In de oude pastorie van het dorp woont Loes met haar moeder en de Luco’s, twee mannen (Ludo en Duco) die bij hen inwonen. Loes is erg stoer en heeft veel fantasie en daardoor geniet ze veel aanzien van haar leeftijdsgenoten. Bij de moeder van Loes komen veel vrouwen uit de buurt over de vloer omdat ze tarotkaarten voor hen legt. Ze is anders dan alle andere moeders, geen van de kinderen ziet haar echt als een moeder. Wanneer er een nieuw gezin in het dorp komt wonen, Thomas met zijn ouders, krijgt Loes al snel verkering met Thomas. Ze geven zogenaamd een verlovingsfeestje bij Loes thuis en dan komt de moeder van Loes erachter dat zij Thomas’ vader uit haar verleden kent. Nu ze dit weet, wil ze niet langer dat Thomas en Loes met elkaar omgaan.

Vlak na het verlovingsfeestje gaan de kinderen voor het eerst naar school. Eenmaal op school blijkt Loes moeite te hebben met lezen en niet goed met de groep mee te kunnen komen. Thomas probeert haar te helpen waar hij kan en gaat haar bijles geven. Omdat dit niet werkt en Loes weinig vooruitgang boekt, besluit Loes’ moeder dat ze gaan verhuizen zodat Loes beter onderwijs kan krijgen. Loes wil dit niet en loopt ’s nachts weg om zich bij Thomas te verstoppen. Die dag erna wordt de vader van Thomas dood gevonden, omgebracht met een potlood van de moeder van Loes in zijn oog. De moeder van Loes wordt opgehaald door de politie en wordt uiteindelijk ook veroordeeld. Het verhaal gaat dat de vader van Thomas Loes misbruikt zou hebben, maar na verloop van tijd gelooft niemand dit eigenlijk. Vanaf dat moment wordt Loes constant gepest door haar klasgenootjes. Er wordt een toneeluitvoering georganiseerd door juf Joyce om de boel te sussen, maar dit loopt uit de hand door een sensuele dans van Loes op het podium, waarna de Luco’s haar vroegtijdig mee op vakantie nemen.

Wanneer ze na de zomervakantie terugkomen, is er eigenlijk niets verbeterd aan de situatie. In plaats van juf Joyce, krijgen de kinderen nu les van meester Klop. De pesterijen gaan gewoon door maar Loes trekt niet aan de bel en ook haar prestaties op school blijven ver achter.

 

Deel II – Twaalf

Het is inmiddels zes jaar later en de moeder van Loes komt – vervroegd – weer vrij. Zij en Loes hebben elkaar al die tijd niet gezien, ze hebben elkaar alleen tekeningen en collages gestuurd. Het voelt dan ook vreemd voor Loes wanneer haar moeder weer bij hen komt wonen en ze weet niet goed hoe ze hiermee om moet gaan. Op een dag ziet haar moeder hoe erg Loes gepest wordt en ze komt voor haar dochter op. Dit wordt haar niet in dank afgenomen en diezelfde avond krijgen ze een baksteen door de ruit van de pastorie. Ze besluiten te verhuizen naar het buitenland: naar Lewis, in het noorden van Schotland.

In Lewis is alles grijs en hard. Het waait de hele dag en regent veel. De buurman laat aan hen zien hoe je turf moet plaggen; dat is de enige brandstof die aanwezig is op het eiland. Loes heeft moeite met contact maken met de andere kinderen op het eiland en Duco stelt daarom voor dat ze af en toe op Iola past, de baby van de buren. Hier klaart Loes helemaal van op, ze vindt het fantastisch om te babysitten. Hierdoor krijgt ze ook meer contact met de andere kinderen en wordt ze betrokken bij het bouwen en onderhouden van het fort. Gavin is de oudere broer van Iola en is de baas van de groep, dus Loes doet wat hij zegt. Dus zodra de groep kinderen het over de stijve van de potloodventer heeft, denkt Loes dat het de bedoeling is dat ze doet wat er destijds gebeurd zou zijn in de nacht van de moord op de vader van Thomas. Ze trekt Gavin af en pijpt hem, waarna ze in aanzien stijgt bij Gavin en direct wordt benoemd de Speciale Commando’s.

Vanaf dat moment zijn Gavin en Loes een stelletje. Al snel daarna wil Gavin ‘all the way’ gaan met Loes, maar Loes weet dit te voorkomen door hem af te leiden met de roddel dat zijn vader vreemd zou gaan met haar moeder. Zodat zijn moeder zijn vader in de gaten kan houden, stelt ze voor dat zij (Loes en Gavin) Iola onder hun hoede nemen – want dat wil ze stiekem zelf heel graag.

Verity is jaloers op de veroverde positie van Loes en daagt haar uit dat ze jong en laf is. Ze gaat hier zo ver in dat Loes uiteindelijk uitschreeuwt dat ze een volwassen man heeft vermoord.

 

Deel III – Achttien

Loes is inmiddels achttien geworden en staat op het punt het eiland te verlaten. Ze gaat terug naar Nederland om SPW3 te gaan studeren in Amsterdam. Voordat ze weggaat bezoekt ze nog een aantal plekken op het eiland en denkt terug aan zes jaar daarvoor. De zondag na het conflict waren alle kinderen naar de kerk en was ze alleen naar het fort gegaan. Thomas en Vanessa waren vanuit Nederland op vakantie in hetzelfde dorp en omdat ze van de andere kinderen niet mee hadden mogen spelen in het fort, kwamen ze nu wraak nemen. Ze willen het fort in brand steken maar dan springt Loes tevoorschijn. Van schrik vluchten de kinderen maar het is inmiddels vloed geworden en ze komen vast te zitten in het wad. Loes beseft dat ze de kans krijgt om haar fouten goed te maken en met gevaar voor eigen leven gaat ze hulp halen. Vanwege deze heldendaad is haar positie in de groep vanaf dat moment weer veilig. Kort daarop was haar moeder uit het dorp vertrokken.

Eenmaal in Amsterdam merkt Loes dat ze het verleden toch moeilijk achter haar kan laten. Als ze naar de supermarkt gaat denkt ze dat ze Thomas ziet en raakt in paniek. ’s Avonds ziet ze toevallig haar moeder op tv die tegenwoordig werkzaam is in de Bijlmerbajes. Ze drinkt van de champagne die de Luco’s hebben laten bezorgen en besluit voor het eerst de nacht van de moord te herbeleven.

Die beruchte nacht was ze op weg naar Thomas en kwam zijn vader tegen. Ze hadden een gesprek waaruit Loes opmaakte dat hij wel eens haar vader zou kunnen zijn, terwijl iedereen dacht dat een van de Luco’s haar vader is. Om dit geheim te bewaren wilde ze hem met een potlood in het oog steken, maar dit mislukt.

De dag daarna besluit Loes haar moeder op te zoeken. Ze komt haar tegen bij de bushalte van de Bijlmerbajes en gaan samen op een terrasje zitten. Dan blijkt dat in die beruchte nacht de Luco’s en de moeder van Loes ruzie hebben gekregen over wie de vader van Loes was. Door het opmerkelijke gedrag van de moeder van Loes sinds de komst van Thomas’ vader in het dorp, hadden ze al een vermoeden dat ze wellicht geen van beiden Loes’ vader waren. Ondanks dat ze eigenlijk samen een stel zijn, worden ze woedend omdat ze beiden ook van Loes' moeder houden en ervan uitgingen dat één van hen de vader was. Ze duiken op bij Thomas’ vader en Loes en maken het karwei af waar zij zojuist in was gefaald. Loes beseft dat het aandeel dat ze in de moord heeft gehad, kleiner is dan ze haar hele leven heeft gedacht.

Personages

De Luco\'s

Ludo en Duco zijn de twee mannen die inwonen bij Loes en haar moeder. Ze worden als volgt omschreven: \'Het waren trage, vriendelijke mannen van een onbestemde leeftijd, die altijd aan het telefoneren waren. Verder merkte je meestal weinig van hen, op hun schoenen na, die in het lid in de gang stonden.\' Ze worden het hele verhaal omschreven als rustige, liefdevolle mannen, waardoor het extra onverwacht is dat zij degenen zijn die de moord hebben gepleegd.

Loes

Loes is het hoofdpersonage van dit verhaal. In eerste instantie ligt ze goed in de groep, ze is stoer en heeft veel fantasie en dat maakt wel indruk op de andere kinderen. Na de dood van Thomas\\\\\' vader verliest ze deze positie in de groep en wordt ze een eenling. Ze wordt veel gepest maar ziet dat als haar straf, ze voelt zich namelijk schuldig aan de dood van Thomas\' vader.

Loes\' moeder

De moeder van Loes is anders dan alle andere moeders in het dorp. Ze is sensueel, draagt andere kleren en legt tarotkaarten. Wanneer Thomas\\\\\' vader is vermoord, neemt zij de schuld op zich omdat ze het gevoel heeft dat de hele situatie (de Luco\'s die boos op haar zijn omdat ze hen heeft misleidt) volgens haar haar schuld is. Uiteindelijk heeft ze hier spijt van en wil ze dat ze opener was geweest over de hele situatie. Het zwijgen heeft alleen nog maar meer kapot gemaakt.

Quotes

"Na een tijdje was Thomas, die met zijn handen in de zakken had staan toekijken, ineens weggelopen. En even later had meester Klop van groep vier ons uit elkaar getrokken. Tegen Loes had hij gesnauwd dat ze met behoorlijk ondergoed naar school moest komen." Bladzijde 98

"Wie er als eerste iets gooide, zag ik niet, alleen dat het klokhuis van een appel mijn moeder op borsthoogte raakte. Daarna hadden we eigenlijk meteen geen schijn van kans meer." Bladzijde 162

Thematiek

Schuld (gevoel)

De schuldvraag is niet alleen voor de lezer een kwestie, maar ook voor de personages. De vader van Thomas wordt vermoord en lange tijd blijft onduidelijk wie hiervoor verantwoordelijk is. Loes\' moeder draait er de bak voor in: Thomas\' vader zou haar misbruikt hebben en uit wraak zou Loes\' moeder hem hebben vermoord. Maar eigenlijk meteen al wordt duidelijk dat dit niet de ware toedracht is. Het verhaal stuurt erop aan dat Loes de schuldige is, en zo voelt zij dit ook, maar niet omdat ze het potlood daadwerkelijk in het oog van Thomas\' vader heeft gestoken. Ze voelt zich schuldig omdat ze wellicht niet het kind is van een van de Luco\'s en de vader van Thomas\' heeft moeten sterven om dit geheim te houden. Later blijkt pas dat de Luco\'s hier al van op de hoogte waren. Zij zijn dan ook degenen die de moord hebben gepleegd. Het schuldgevoel dat iedereen aan deze gebeurtenis overhoudt, komt als een groot geheim tussen hen in te staan. Niemand durft erover te spreken en dat brengt hen alleen nog maar verder uit elkaar.

Motieven

Seksualiteit

Dit motief komt op verschillende manieren terug in het verhaal. Ten eerste wordt de moeder van Loes neergezet als een sensuele vrouw en alleen al omdat ze niet weet wie de vader van haar dochter is, wijst erop dat ze dit ook in praktijk brengt. Ze draagt Loes op te liegen over wat er is gebeurd; ze moet zeggen dat ze seksueel misbruikt is door Thomas\\\' vader. Hierdoor weet je ze al op jonge leeftijd wat de bedoeling is dat ze doet met het mannelijk geslachtsdeel. Dit brengt ze voor het eerst in de praktijk bij Gavin, die geschokt is wanneer hij hoort hoe jong ze eigenlijk nog is.

Erfelijkheid

Een belangrijk motief is de gedachte dat de genen die je meekrijgt bepalend zijn voor wie je bent. Hier wordt meerdere malen naar verwezen: \\\'Misschien hadden zij vroeger vaders gehad die in dit soort gevallen ook altijd zwegen, aangezien hun eigen vaders vóór hen dat nu eenmaal ook hadden gedaan. Je stond er niet bij stil, maar alles kwam ergens vandaan. Het bedrukte me plotseling te weten dat het hele bestaan één grote kettingreactie was.\\\' (p. 201) \\\'\\\"Je bent een onneembare vesting, weet je dal?\\\" \\\"Dat heb ik vast niet van een vreemde.\\\" \\\"Zo, en nog altijd even bijdehand. Dat heb je trouwens ook van mij. Tja Loes, de enige bij wie we met zekerheid terecht kunnen met klachten over jouw karakter, ben ik.\"\' (p. 348)

Ouder-kindrelatie

De relatie tussen Loes en haar moeder speelt een belangrijke rol in het verhaal. Maar ook de vraag naar wie haar vader is, is leidend voor het verhaal.

Opdracht

Per Luigi Brioschi

con affetto

en voor Kika

Trivia

Het duister dat ons scheidt is gebaseerd op de Leidse balpenmoord. In 1996 werd een jongen ervan verdacht zijn moeder te hebben vermoord door een balpen in haar oog te hebben geschoten. Hij werd vrijgesproken.

Titelverklaring

Het boek bevat geen directe, letterlijke verwijzingen naar de titel. Toch heeft de titel een duidelijke connectie met het verhaal als geheel. Met de moord op Thomas’ vader vindt er een onomkeerbare gebeurtenis plaats die de verhoudingen tussen de verschillende personages voorgoed verandert. Er komt een geheim tussen hen in te staan waardoor ze allemaal vervreemd raken van elkaar. De band tussen Loes en haar moeder verandert, al is het alleen maar omdat haar moeder een aantal jaar vast komt te zitten. Ook de verhouding tussen het gezin van Loes en de rest van het dorp veranderen, er heerst een mentaliteit van met z’n allen tegen het gezin van Loes. Wanneer Loes’ moeder terugkeert uit de gevangenis is zij de enige die dingen bespreekbaar probeert te maken, maar hier zit eigenlijk niemand op te wachten: ze houden het geheim liever in stand. Pas wanneer Loes achttien wordt, wordt het duister enigszins opgehelderd.

Structuur & perspectief

Het boek bestaat uit drie delen, die achtereenvolgens de titel ‘Zes’, ‘Twaalf’ en ‘Achttien’ dragen. Deze titels verwijzen naar de leeftijd die Loes in dat deel heeft. Elk deel is weer onderverdeeld in een aantal hoofdstukken ze allemaal gewijd zijn aan een bepaalde letter uit het alfabet, beginnend bij A en eindigend bij Z. Zo heet het eerste hoofdstuk bijvoorbeeld ‘A is een aardbei’ en het tweede ‘B is een brandnetel’. Dit verwijst naar het leren lezen, wat een belangrijke rol speelt in het verhaal. Het verhaal is niet chronologisch, er worden plekken open gelaten die later pas worden ingevuld. Zo weet je pas laat dat Loes niet degene is die de moord heeft gepleegd, terwijl hier wel de hele tijd op aan wordt gestuurd.

 

Het eerste deel wordt verteld vanuit een wij-perspectief. Het is onduidelijk wie hier precies aan het woord is en het lijkt er bijna op dat er vanuit alle kinderen (die tegelijkertijd opgroeien in de nieuwbouwwijk) wordt gesproken. Er wordt geen naam genoemd, dus wanneer hier één kind namens de hele groep spreekt, blijft dit kind in ieder geval anoniem.

Het tweede en derde deel worden vanuit een ik-perspectief verteld en Loes is hier de ik-figuur. 

Decor

Er zijn geen exacte tijdsaanduidingen aanwezig in het verhaal, maar door voorwerpen als mobiele telefoons en faxen is het verhaal is goed te plaatsen aan het eind van de vorige eeuw. Ook werden er in deze periode veel nieuwbouwwijken gebouwd. Het verhaal bestrijkt ongeveer achttien jaar, vanaf het begin van Loes’ leven tot haar achttiende levensjaar.

De ruimte is een belangrijke factor in dit verhaal. Het begint in het dorp, dat wordt weergegeven als een hechte gemeenschap. Er is weinig input van buitenaf en iedereen kent elkaar en is begaan met elkaar. Daarom is de moord op Thomas’ vader een extra schokkende gebeurtenis die zorgt voor een scheiding tussen Loes’ gezin en de rest van het dorp.

Het gezin van Loes vertrekt vervolgens naar het noorden van Schotland. Ze huren eerst een hotel in Lewis en kopen vervolgens een huis in Uig. Dit huis is, zoals alles op het eiland, nat, grijs en tochtig. Het duurt een tijdje voor ze zich er thuis voelen. Het is symbolische voor de dreigende sfeer die het gezin vanuit Nederland mee heeft genomen naar Schotland. Je voelt dat er nog onopgeloste problemen zijn. Loes omschrijft het als volgt: ‘’s Avonds, onder de balken van ons nieuwe dak, scheen er in mijn kamer een miezerig maantje naar binnen dat me deed denken aan De Maan uit het tarotspel, de kaart van bedrog en geheimen. Uit zee kwam mist aandrijven, in dikke, dreigende flarden.’ (p. 184)

Stijl

Het eerste deel is qua stijl opvallend door het gekozen vertelperspectief. Er is voor gekozen om te vertellen vanuit een wij-perspectief, namelijk de kinderen. Opmerkelijk is dat deze verteller zich dingen herinnert van voordat de kinderen zijn geboren: ‘We wisten destijds nog niet hoe dat ging, geboren worden. We beseften nog niet wat daar allemaal bij kwam kijken, of wat de gevolgen konden zijn. We waren er gewoon opeens, tot vreugde van onze ouders.’ (p. 15) Dit versterkt de scheiding tussen ‘wij’ (de dorpelingen) en het gezin van Loes die is ontstaan na de moord op Thomas’ vader. In deel twee en drie krijg je als lezer meer te weten over de persoonlijke belevingswereld van Loes, wat meer diepte geeft aan het verhaal. Het taalgebruik van Dorrestein is verder goed te volgen en leest makkelijk. Door essentiële informatie achter te houden wordt de spanning goed opgebouwd.

Slotzin

Soms gaat het leven de ene kant op, en wij de andere. Iets zinnigers valt er uiteindelijk niet over te zeggen.

Beoordeling

Het duister dat ons scheidt zit qua opbouw goed in elkaar. De plekken die open worden gelaten en pas later worden ingevuld, zorgen ervoor dat je blijft lezen. De spanning wordt opgebouwd tot de laatste twee hoofdstukken, waarin dan eindelijk de ware toedracht van de beruchte avond uit de doeken wordt gedaan. De uiteindelijke ontknoping blijkt toch net nog weer wat anders te zijn dan je verwachtte. Het idee om het verhaal in te delen volgens het alfabet is een leuke vondst en sluit goed aan bij de thematiek van het verhaal. Al met al een fijn boek om helemaal in op te gaan.

Recensies

"Als thriller zit het boek goed in elkaar: tot vrijwel op het einde blijft onduidelijk wie de moord heeft gepleegd en met welk motief." http://nrcboeken.vorige.n...oest-alles

"Wat vooral aanspreekt - en daarin ligt haar kracht - is de gedrevenheid die Dorrestein haar karakters meegeeft." http://www.volkskrant.nl/...roep.dhtml