Feitelijke gegevens

• 2e druk, 2009
• 276 pagina's
• Uitgeverij: Strengholt Media Group

Flaptekst

Eerste zin

Dus zo ruikt een sterfbed.

Samenvatting

Proloog 
In deze slechts 1 pagina lange proloog is er sprake van een magisch-realistische of spirituele ervaring van Moon. Dezelfde passage komt ook voor in deel 4 Afnemende Maan. Moon ligt dan in de dakgoot tijdens een hevig noodweer. Oom Arie komt haar redden.

1. Nieuwe maan (blz. 13 –67)
Moon (Monica) 27 jaar oud , wordt geroepen bij het sterfbed van haar vader. Het is oktober. Haar moeder is veertien jaar daarvoor overleden door een noodlottige val van een trap in de hoeve waarin ze woonden. Haar vader is 77 jaar. Hij laat haar op zijn sterfbed beloven dat ze op de hoeve die hij achterlaat, zal gaan wonen. Ook belooft ze hem voor nageslacht te zorgen. Bij de begrafenis ontmoet ze wat enge oom Arie (heeft die iets met haar moeder gehad?) en neef Henk. Ze besluit om inderdaad op de hoeve te gaan wonen en neemt ontslag in het verzorgingstehuis waarin ze al zeven jaar heeft gewerkt. Ze vertrekt uit haar stadse appartement en trekt in op de hoeve. 

Maar nu moet deel twee van de belofte worden ingelost: ze moet op zoek naar vers zaad. Ze heeft echter nog nooit seks met een man gehad. In haar opvoeding was zelfs masturbatie een taboe en voor een 27-jarige jonge vrouw is Moon vrij naïef te noemen.
Neef Henk is de eerste kandidaat: hij komt af en toe helpen op de boerderij: onkruid wieden en klussen opknappen. Hij zet zijn caravan op de hoeve. 
Moon hoort steeds de stemmen van haar vader en moeder. Vooral de laatste waarschuwt haar voor seks. De vader doet haar steeds aan haar belofte herinneren. Daarom begint ze er ook te denken aan Neef Henk de eerste zaaddonor te laten zijn. Ze verleidt hem, maar daarvoor is niet al te veel nodig, want neef Henk kon zich sinds zijn jeugd toen hij vaak met haar speelde geen betere bedgenoot voorstellen. Toch blijven ze gescheiden wonen. Met de kerst eten ze samen een zelf gevangen haas.

2. Wassende maan (blz.71-128)
Er gaan enkele maanden voorbij. Regelmatig heeft Moon seks met Neef Henk, maar het is nog niet tot een bevruchting gekomen. Dan komt er een langharige regisseur Ties Abrahams het woonerf oprijden. Hij is van plan een toneelstuk te schrijven over de streek en dat op te voeren op de hoeve. Neef Henk lijkt jaloers, maar Moon geeft toch toestemming voor het voorbereiden van het stuk. Ze blijft seks met Henk houden en krijgt nu zelf ook orgasmen, wat beter is om het zaad op te vangen. Maar het kan niet uitblijven: ze krijgt ook seks met Ties. Die wil daarna ook op de boerderij komen wonen: in de caravan van Neef Henk die inmiddels een eigen onderkomen heeft gebouwd op de hoeve. Toch wordt de situatie wat gecompliceerder nu er twee zaadhandelaren in het geding zijn. Haar oude schoolvriendin Marijke, ook bij het toneelstuk betrokken, geeft Moon het advies zich wat vrouwelijker te kleden. Ze wonen een toneelstuk van Ties bij in de stad. Het is weer kerst.

3. Volle maan (blz.133-210)
Moon bezoekt de noordvleugel van de hoeve. Daar is haar moeder door een noodlottige val om het leven gekomen. Zelf valt ze ook op die plek en ze loopt een hersenschudding op. De voorbereidingen van het toneelstuk gaan door en met Pasen zal het worden opgevoerd op de hoeve. Er is eerst een proefvoorstelling en datgene wat vertoond wordt, lijkt veel met het leven van Moon te maken te hebben. Ze rent weg en een lichttechnicus Chalid loopt haar achterna. Ze laat zich door hem opvangen en meetronen naar zijn zelfgebouwde stronest in de noodvleugel(!) Maar tot seks met deze derde zaaddonor komt het vooralsnog niet.
Voor de voorstelling van Ties krijgt Moon nog een gedeelte van het script te lezen en ze beseft dat de informatie die in het toneelstuk staat afkomstig is van oom Arie, de vader van Henk. Ze bezoekt nog een keer het nest van Chalid en laat haar camera daar per ongeluk achter. Die ziet ze tijdens de afterparty in een kroeg om de nek van Chalid hangen. Moon is daar toch heen gegaan, omdat ze daar de mannen (en dus het zaad) verzameld weet. In de kroeg komt het tot een uitbarsting: ze ontmoet oom Arie die ze liever niet wil zien, de regisseur is alom aanwezig en pocht over zijn eventuele avontuurtje met Moon. Henk heeft het niet meer zo naar zijn zin. Moon vlucht het café uit en wordt weer opgevangen door Chalid. Ze gaat met hem mee naar de noordvleugel in de hoop dat hij haar zal verzadigen. Maar Chalid geeft haar een lesje “verschil tussen seks en liefde” en opnieuw komt het vrijen met hem er weer niet van. Wanneer ze naar beneden gaat, is de regisseur een tweede optie, maar neef Henk heeft vanavond ook zijn zinnen gezet op Moon. Hij slaat eerst het geïmproviseerde theater op de hoeve kort en klein en stort zich daarna als een beest op Moon. (Hij was het beest. Ik was zijn prooi - blz. 210).

4. Afnemende maan (blz.215-255)
In dit vierde deel denkt Moon terug aan de avond waarop neef Henk haar als een beest had genomen. Ze was daarna naar de caravan gegaan en had de dronken regisseur nog verleid tot het doen van een zaaddonatie. Daarna had ze hem niet meer gezien. Door de verwoestende handen van Henk was er slechts één voorstelling van “Vruchtgebruik“ geweest.
Vriendin Marijke komt naar haar toe en is boos dat ze verzwegen had dat ze met Ties naar bed was geweest. Ooit had ze hoop dat Ties haar man zou kunnen zijn. Maar het komt weer goed tussen de twee vriendinnen. Chalid is nog gebleven en neef Henk gaat met hem een bouwvakkarweitje opknappen in Duitsland. Daardoor is Moon alleen op de hoeve. Af en toe past ze op de kinderen van Marijke. Op een van die dagen brengt ze Joep in het nest van Chalid en het voelt aan alsof hij haar kind is. Intussen is ze ook al weer ongesteld geworden, dus het zaad is nog steeds op een onvruchtbare bodem gevallen.. 
Dan gaat het op een avond erg onweren. Moon is niet bang, opent een raam en onderneemt een vreemde actie, waarbij ze uiteindelijk in de dakgoot komt te liggen. Het blijft regenen en ze heeft wat spirituele ervaringen. Ze ervaart een groot licht en lijkt bevrijd van de zware belofte die op haar schouders drukt. Maar de kans is groot dat ze de actie en de val (vgl. haar moeder) niet zal overleven als er geen hulp komt. Dan is hij er: de redder in de nood, oom Arie. Hij doet dan een onthulling die de attente lezer al voor mogelijk had gehouden. Arie is de vader van Monica. Zijn broer had geen kinderen kunnen krijgen en oom Arie was de moeder van Moon ter wille geweest: twee keer toen hij haar had weggebracht om mentaal aan te sterken. Daarna was haar moeder erg opgeknapt. Het is een onthutsende mededeling voor Moon. Arie is haar vader, dan is neef Henk dus haar halfbroer. En dan is het zaad….

5. Nieuwe maan (blz. 259 - 276)
Moon wordt naar het ziekenhuis gebracht. Maar fysiek valt de schade wel mee. Marijke haalt haar op uit het ziekenhuis. Chalid is er nog steeds: hij troont haar mee naar zijn nest en vertelt over het zwijgen in zijn cultuur. Maar je moet een ander ook als het nodig is helpen. 

Moon begrijpt nu ook de woede van haar moeder met betrekking tot seks: ze kende als geen ander de betekenis van verboden zaad. Ze had alleen het zaad genomen, niet de man (een zinsnede uit het toneelstuk) Moon is in feite niets anders dan haar moeder: zij heeft ook alleen het zaad willen nemen en niet de man. Ze kotst haar afschuw uit en Chalid is een luisterend oor en een helpende hand. Ze wil het met oom Arie uitpraten en vertelt hem telefonisch dat ze niet meer weet van wat er op het dak gebeurd is. Daarvoor praat ze met Chalid en laat hem zien dat het toneelstuk op haar leven gebaseerd is en dat zij het kind van het verboden zaad is. Ze laat het oom Arie nog een keer vertellen. Hij erkent dat ze zijn kind is en dat hij haar moeders verdriet niet had kunnen aanzien. Ze was toch uit liefde geboren. Buiten Ties en haar moeder weet niemand ervan.

Moon bezoekt het graf van haar ouders. Er liggen verse bloemen. Ze gaat op de terugweg naar een riviertje en laat de met inkt geschreven brief van haar vader met daarop de geboortegelofte helemaal uitwassen. Wanneer ze terugloopt naar de hoeve, voelt ze zich sinds lange tijd bevrijd.
Ze gaat met Chalid naar de donkere kamer om foto’s te ontwikkelen. Maar er gebeurt nu meer. Ze begint Chalid uit te kleden en ze hebben voor het eerst seksueel contact. Het voelt voor Moon heel anders aan: seks met deze lichtman, de man van het nieuwe licht. Ze neemt nu niet alleen het zaad, ze neemt ook de man. Ze zegt nu alleen nog maar: Ik ben Moon en niet meer Ik ben Moon en ik houd me aan mijn belofte.

Quotes

"Bleek en rillend zakte hij achterover in het kussen, het papier fladderde als de vleugels van een gevangen witje tussen zijn vingers." Bladzijde 15

"De stof van de jurk golfde rond mijn heupen en mijn vingers streken mee met de vleug van het zwarte fluweel. Mijn benen waren bekleed met vliesdun nylon." Bladzijde 103

Thematiek

Schuld (gevoel)

“Hemelkind” is een boek over het inlossen van een belofte en de schuldgevoelens die daarbij om de hoek kijken. Het doen van een belofte op iemands sterfbed zorgt er vaak voor dat mensen ontregeld raken. Zo moet Monica van haar vader voor nageslacht zorgen en dat stelt haar voor problemen, want in de eerste plaats heeft ze geen man en in de tweede plaats heeft ze een afkeer van seks gekregen via haar moeder.

Motieven

Seksualiteit

Monica heeft een afkeer voor seks door haar moeder, maar aan de andere kant heeft ze haar vader beloofd voor nageslacht te zorgen.

Moeder-dochterrelatie

Moons moeder is overleden toen ze dertien was. Toch speelt ook hierna haar moeder een grote rol in het boek. Zo waarschuwt ze Moon voor seks.

Beloftes

Monica doet een belofte aan haar vader op zijn sterfbed. Deze belofte heeft grote gevolgen.

Titelverklaring

Hemelkind kan op twee kinderen slaan. Allereerst kan het kind genoemd worden, waarnaar Moon zo naar op zoek is als gevolg van de belofte aan haar vader. Ze zal voor nageslacht moeten zorgen. Ze idealiseert dat kind heel erg.
Maar zelf kan ze ook een “hemelkind” worden genoemd. Het blijkt dat ze niet het kind van haar voor de hand liggende vader is, maar dat ze een kind is van oom Arie. Haar moeder had graag een kind willen hebben en haar eigen vader was onvruchtbaar. 

Er komen enkele zinsneden voor waarin een woordspeling op “hemelkind” wordt gemaakt.
Op blz. 32 zegt Moons moeder Mijn hemel, kind, jij hebt geen mannen nodig. 
Op blz. 93 zegt hetzelfde personage Mijn hemel, kind, wat zijn je handjes rood.
Op blz. 168 zegt haar vader Is dat niet Monica? Het meisje van de hoeve, dat op een dag zomaar uit de hemel is komen vallen. Kijk, een hemelwaterkind.

Met deze drie citaten lijkt het voor de hand te liggen dat 'hemelkind' meer slaat op de komst van Moon zelf dan op het nog ongeboren maar gewenste kind van Moon.

Structuur & perspectief

Structuur en/of verhaalopbouw 
De roman is in verschillende delen opgebouwd: Het verhaal begint met een Proloog van 1 blz. Daarna komen er vijf delen: deze dragen een titel die verwijst naar de stadia waarin de stand van de maan zich op aarde laat zien.
1. Nieuwe maan (blz.13 -67)

2. Wassende maan (blz.71-128 )

3. Volle maan (blz.133-210 )

4. Afnemende maan (blz.215-255

5. Nieuwe maan (blz. 259 - 276)

De namen van de delen hebben een symbolische betekenis. In het eerste deel (Nieuwe maan) moet Monica een nieuw bestaan opbouwen nadat ze haar vader een belofte heeft gedaan. Ze begint een nieuw leven op de boerderij en zegt haar arbeidssverleden en haar woning in de stad vaarwel.
In het tweede deel krijgt ze seksuele relaties met zowel Neef Henk als de regisseur Ties. Er komen dus mannen in haar leven: ze groeit in haar leven en in haar relaties zoals een wassende maan.
In het derde deel komen er enkele explosieve situaties voor: er zijn nu zelfs 3 beschikbare zaaddonoren. Bovendien wordt het spiegeltoneelstuk: “Vruchtgebruik” opgevoerd. Maar het zet ook de verhoudingen op scherp. Neef Henk slaat eerst de regisseur Ties, beukt daarna het theater in elkaar en neukt daarna als een beest Monica. Het verhaal bereikt zijn climax.
In deel 4 (Afnemende maan) druipen de zaaddonoren weer af: ze verdwijnen uit de buurt van Monica (Neef Henk en Chalid gaan bouwvakker spelen in Duitsland). De regisseur verdwijnt eveneens.
In het laatste deel begint er weer een nieuwe situatie voor Monica: ze weet dat ze de dochter van oom Arie is en kan daarom niet verder met broer Henk. Ze stort zich in de armen van Chalid en maakt daarmee een nieuw begin.

De vijf delen staan in een chronologische volgorde. De vertelde tijd is bijna twee jaar.
Er is een opening in handeling: de dood van Moons vader.
Het einde kun je zowel open als gesloten beschouwen. Met een gesloten einde wordt dan aangegeven dat Moon van haar psychologisch zware belofte verlost is en dat ze te weten is gekomen, waarom haar oom Arie altijd zo dichtbij kwam.
Met een open einde kun je denken aan de relatie met Chalid. Zal dat nog wat worden in de toerkomst? Zal ze een hemelkind van hem kunnen krijgen?

Gebruikt perspectief 
De vertelster is de 27-jarige Monica. Voor een jonge vrouw van die leeftijd kun je wel stellen dat ze erg naïef is op het gebied van seksualiteit. Haar moeder was 45 toen ze haar kreeg en dertien jaar daarna is ze door een val om het leven gekomen. Moon doet haar vader een belofte op zijn sterfbed: ze moet voor nageslacht zorgen.

Decor

De tijd van het verhaal 
Zoals in de andere boeken geeft Spijker haar vertellers geen gegevens me eover de tijd waarin het verhaal zich afspeelt. We weten dat het verhaal met de dood van Moon begint (oktober) maar niet in welk jaar dat is. Daarna gaat er bijna twee jaar overheen als het verhaal eindigt. In de zomer anderhalf jaar later. Maar er valt uit geen enkel tekstgegeven op te maken in welk jaar dat is. Er zijn ook geen actuele gegevens als euro's, mobiele telefoons, sms'jes. Het zou zelfs kunnen inhouden dat het verhaal nog in de 20e eeuw speelt.

De plaats van handeling 
Ook over het decor valt niet veel meer te vertellen dan dat het een symbolische ruimte is (de hoeve van haar ouders). Er zijn geen topografische gegevens. Zelfs de provincie valt eigenlijk niet te raden. Moon is van een grote stad op ongeveer een half uurtje rijden van de boerderij gaan wonen. 
De ruimte is dus eerder symbolisch: de hoeve van haar ouders, de noordvleugel waar haar moeder een dodelijk val gemaakt heeft. Daar onder het ouderlijk rust dus ook de zware psychologische druk op de schouders van Moon. Sommige ruimtes had ze nooit meer willen betreden. Het is niet toevallig dat de Lichtman juist de noordvleugel in gebruik had genomen.

Stijl

De stijl van Rita Spijker is te omschrijven als dromerig. Het lijkt een soort stream-of consiousness maar dan vertelt Rita Spijker dit in plaats vanuit een ik-personage. Er worden veel details genoemd die in het heden gebeuren en aan de hand daarvan wordt er geassocieerd naar een gebeurtenis in het verleden. Ze wisselt dus telkens van vertelperspectief en als lezer kom je steeds meer te weten door de informatie die ze gedoseerd geeft.

Slotzin

Heel even meende ik de draaiing van de aarde te kunnen voelen.

Beoordeling

Ik heb de drie romans van Rita Spijker achter elkaar en in één week tijd gelezen in de volgorde van publicatie. Over de tweede roman “Tussen zussen” ben ik tot nu toe het meest tevreden geweest.
De van psychische problemen herstellende hoofdfiguur in "Kreukherstellend" lijkt haar oplossing gevonden te hebben in de armen van een jeugdliefde. Het verhaal wordt vlot verteld.
De vier zussen worden in de roman “Tussen zussen” mooi afgeschilderd door de meervoudige vertelstructuur. Via veel onderlinge maar ook externe problemen komen ze uiteindelijk tot elkaar. 
Maar het hemelkind Monica komt op mij toch niet erg geloofwaardig over. Ze lijkt een weggelopen vrouw uit de jaren dertig van de vorige eeuw en haar handelwijze vind ik vreemd. Na zeven jaar in de zorg te hebben gewerkt, denk je volgens mij echt anders over seks. Wanneer Oom Aries zaad tenslotte verhindert dat ze met neef Henk verder gaat vanwege de incestproblematiek, ligt het voor de hand dat deze Monica zich geeft aan de met fraaie aforismen strooiende lichttechnicus. Beiden hebben daarmee het licht gezien. Toch een beetje het verhaal van een plattelandsroman met een happy end.

Van de drie romans ben ik daarom het minst gecharmeerd van de laatste. Wie het op zijn literatuurlijst wil zetten, moet het m.i. eerst vragen aan zijn docent Nederlands. Dat voorkomt misschien problemen. Ondanks de 276 pagina’s wil ik in de waardering voor de lijst toch niet verder gaan dan 1 punt.

Recensies

"Spijker heeft het zintuiglijke schrijven inmiddels zo goed onder de knie dat oneffenheden het leesplezier niet hinderlijk in de weg staan." http://www.woestenledig.c...prooi.html

"Het staat vol prachtige beschrijvingen van de omgeving, wijze uitspraken van lichtman Chalid en bedenkingen van hoofdpersoon Moon die haar eigen weg in het leven probeert te vinden. " http://boeken.blogo.nl/20...hemelkind/

Bronnen

Website van de schrijfster.

http://www.ritaspijker.nl/