Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2013
• 285 pagina's
• Uitgeverij: Artemis

Flaptekst

Eerste zin

Nu ze haar besluit genomen heeft wil ze zo snel mogelijk weg. Maar zo gemakkelijk is dat niet. Langzaam laat ze de koppeling opkomen, stapvoets schuift ze over het asfalt. Het lijkt wel of iedereen naar het oosten wil.

Samenvatting

Jenneke Wissink (27 jaar) heeft haar promotieonderzoek voor natuurkunde aan de Universiteit van Twente niet afgemaakt. In Amerika was men een onderzoek over hetzelfde onderzoek aan het doen. Door haar hoogleraar komt ze in contact met de rector van het Waterland College die dringend om een docent natuurkunde verlegen zitten, omdat de docent acute leukemie heeft gekregen. Ze gaat naar de school in het villadorp Berkhey en ze mag een tuinhuis betrekken op een landgoed van een van de leden van de ouderraad, Elisabeth met haar man Waldemar. Ook de twee zoons van de familie zitten op het Waterland College. Het is een beetje een kakschool en de ouders dwingen de school vaak af dat ze hun kind op het vwo willen hebben met bovendien het moeilijkste profiel (Natuur en Techniek). Dat merkt Jenneke wel als ze de eerste lessen natuurkunde in vwo-6 moet geven: niet iedereen snapt het. Zo is er de jonge blonde Florentine die er weinig van snapt maar ooit van haar vader de exacte hoek moest kiezen. Het lijkt erop dat ze het examen niet gaat halen, maar Jenneke trekt zich het lot aan van dit meisje en gaat later bijles aan haar geven. Intussen wordt ook duidelijk dat ze een tweede reden had om Twente te verlaten: haar vriend was de maanden ervoor uit de kast gekomen en haar verteld dat hij op jongens viel. Dat was een grote desillusie voor haar geweest.

In de roman trekt een heel schooljaar aan de lezers voorbij. Bij de eerste tentamenweek zit leerling Tobias met een smartphone op zak. Dat is verboden en Jenneke is surveillant. De jongen krijgt een 1 wegens fraude, maar zijn vader pikt het niet en spant een rechtszaak aan. De rechter raadt aan te schikken en zo mag Tobias een extra herkansing doen.

Intussen heeft Jenneke het steeds meer naar haar zin gekregen. Ze kan heel goed uitleggen, is jong en populair in tegenstelling tot de strenge wiskundeleraar Frits Bintman die het vooral op domme blondjes als Florentine heeft voorzien. Een andere collega is de leraar klassieke talen David Herlaer (35 jaar). Hij is nonchalant, zeer aantrekkelijk en werkt maar één jaar achter elkaar, daarna neemt hij weer een sabbatical. Hij  weet Jenneke te versieren en ze laat zich gemakkelijk in bed praten. Daar toont hij zijn talenten en ze wordt ook verliefd op hem. Maar na de liefdesdaad is hij meestal meteen vertrokken en ze spreekt hem daarna een paar weken niet meer. Totdat hij weer lust in haar krijgt en ze zich weer laat verwennen. Ze wordt door andere vrouwen gewaarschuwd dat hij altijd iedereen weet te versieren, maar ze stoort zich daar voorlopig niet aan. De teleurstelling over haar relatie met de homo is te groot en ze leeft er nu maar even op los.

Op school weet ze zich goed staande te houden, ook haar resultaten zijn goed. Ze denkt af en toe terug aan haar eigen schooltijd: haar vader en moeder besteedden nauwelijks aandacht aan haar: de boerderij ging voor en zelfs bij de diploma-uitreiking waren ze amper aanwezig.

In februari gaan de leerlingen op skivakantie: zij en David gaan mee als begeleiders, alsmede de wiskundeleraar Frits Bintman. Het komt tijdens de vakantie tot een conflict tussen hem en Florentine die uit woede alleen naar het hotel skiet. Hij moet haar achterna  van de andere docenten, maar hij komt nooit  aan in het hotel. Ze gaan na de week ook zonder hem weg: hij wordt vermist en de rector organiseert een herdenkingsdienst. Omdat ze nu geen leraar wiskunde hebben voor de examenklassen, wordt Jenneke gevraagd of ze die uren wil nemen. Dat doet ze graag. Ze vindt zichzelf een echte lerares. Maar ze wordt weer in dubio gebracht door haar hoogleraar die haar graag terug wil hebben. In Amerika is namelijk fraude gepleegd met onderzoeksgegevens met betrekking tot het onderwerp van Jenneke en ze krijgt de kans om terug te keren naar Twente. Haar studiegenoot Saskia zou dat graag willen. Jenneke houdt het voorstel in beraad.

De examens naderen en de druk op Florentine wordt steeds groter. Jenneke pompt haar zelfvertrouwen in en wordt intussen een gewaardeerd bewoner van het dorp. Ze is uitgenodigd voor “charity dinners”, een jachtpartij met paarden, dansavonden. Wel ervaart ze dat de ouders van de leerlingen onevenredig veel druk uitoefenen op de school en op hun kinderen, die flink gestrest het examen in gaan. Zeker bij Florentine is dat het geval: haar vader vindt alleen de exacte vakken belangrijk, terwijl het een echte alfaleerling is en daarbij een groot tekentalent heeft.
Na het examen gaan de leerlingen naar Chersonissos om de beest uit te hangen. Daarna zijn de uitslagen van het examen: Florentine slaagt op het nippertje, net als veel andere leerlingen. De school heeft het goed gedaan. Op de diploma-uitreiking is de rector een echte pr-man. Jenneke wordt uitgenodigd op het feestje van Florentine en wanneer die dronken is, laat ze tegenover Jenneke uit haar mond vallen dat  ze schuldig is aan de dood van Bintman. Hij was buiten de pistes in de Tiefschnee gaan skiën om haar te achterhalen en gevallen. Ze had het gezien maar niemand gewaarschuwd, waardoor hij in de daaropvolgende nacht was ondergesneeuwd en overleden. Jenneke komt nu in gewetensnood: moet ze Florentine aangeven? Dan blijkt dat ook David dat nieuws al wist en het haar nooit verteld had. Die vindt dat het geen zin heeft om Florentine aan te geven: wie wordt daar beter van?

Dat is voor haar genoeg om een beslissing te nemen: ze was van plan om op school te blijven, maar dat gaat nu niet meer door. Ze wil ineens terug naar Twente om haar promotieonderzoek aan te maken. De egoïstische maar geile docent David wordt door haar eveneens aan de kant geschoven. Ze zet in haar auto koers naar Enschede.

Personages

Jenneke Wissink

Jenneke Wissink is jong (27), mooi en gedesillusioneerd als ze op het Waterland College les gaat geven. Haar promotieonderzoek is mislukt en haar vriend blijkt homo te zijn. Ze doet haar stinkende best, heeft oog voor de kinderen en vaak medelijden met ze, omdat ze onder druk staan van hun ouders. Ze geeft goed les en het villadorp en de rector zijn erg blij met haar. Ze heeft wel een paar keer een conflict met de leraar wiskunde Bintman (let op de naam!). Die verdwijnt in de skivakantie en ze is erg daarvan onder de indruk. Ze stort zich gemakkelijk in de armen van de Don Juan van de school, David Herlaer en seks met hem is puur lust. Ze wordt voor hem gewaarschuwd, maar trekt zich daar niets van aan. Ze helpt het meisje Florentine met bijlessen en vindt dat ze het beste op school kan blijven. Maar als Florentine in een dronken bui vertelt dat ze deel van de schuld is van Bintman knapt er iets. Ze neemt een dapper besluit: ze laat de school en haar minnaar in de steek en begint aan een tweede kans in Twente.

David Herlaer

David Herlaer (35) is de vrouwenversierder. Deze leraar klassieke talen probeert het met elke nieuwe docent en doet het alleen puur om de lust. Het leven is al moeilijk genoeg. Elk jaar neemt hij ontslag om een sabbatical year in Sardinië te nemen. Daarna keert hij weer terug naar school. Na de seks met Jenneke is hij meestal snel vertrokken en dan kijkt hij haar enige tijd niet aan, totdat hij weer zin seks krijgt. Hij leert er maar niet van, kan mooi praten maar zich slecht aan een vrouw binden.

Frits Bintman

Frits Bintman is de strenge maar steengoede wiskundeleraar. Hij heeft er de wind onder, kan goed lesgeven en heeft een hekel aan domme blondjes die van hun ouders toch exact moeten kiezen. Daar steekt hij de draak mee. Hij vindt niet dat docenten moeten afdalen maar dat leerlingen moeten klimmen. Dat is een vrijwel letterlijk citaat uit het boekje van Bordewijk “Bint.” Hij heeft natuurlijk niets voor niets symbolisch Bintman. In de grond is hij wel een goede man, dat vindt Florentine waarschijnlijk ook, maar dan letterlijk, want omdat zij niets zegt, wordt hij bedolven in de Tiefschnee en overlijdt hij tijdens de skivakantie.

Florentine

Florentine is achttien jaar, een dom blondje in vwo-6 dat de exacte hoek van haar vader heeft moeten kiezen. Ze is radeloos, niet stressbestendig en bij de examens heeft ze faalangst. Ze vraagt en krijgt bijles van Jenneke en die pompt haar zelfvertrouwen in. Na de skivakantie is ze minder sympathiek voor Jenneke en dus ook voor de lezer. Ze reageert af en toe vreemd en tijdens het examenfeest wordt duidelijk waarom. Ze heeft wraak genomen op haar leraar wiskunde door niet te waarschuwen dat hij in de Tiefschnee terecht was gekomen. Ze heeft hem doelbewust dood laten gaan. Het is de reden dat Jenneke het besluit neemt om weg te gaan uit Berkheij.

Quotes

"“Wat is er eigenlijk zo bijzonder aan het Waterland College?” “Ik vind het er heel relaxed”, zei Dirk meteen. “Het is een kakschool”, riep Philip. “Je moet het zo zien”, zei Wally, “Op het Waterland zitten niet veel hoogbegaafde kinderen, maar wel heel veel ouders van hoogbegaafde kinderen.”" Bladzijde 26

"“Voor wiskunde en scheikunde haal ik ook onvoldoendes”, zei het meisje somber. Ze schokte met haar schouders. ”Het komt allemaal door mijn vader. Die wil maar niet snappen dat ik de exacte vakken niet kan. Hij luistert gewoon niet naar me.” “Toch vond de school het wel goed dat je Natuur& Techniek ging doen”." Bladzijde 90

"“Leg je de lat voor sommigen niet een beetje te hoog?” “Hoog? Absoluut niet. Een docent moet zich niet inleven in de leerlingen, hij moet niet dalen naar hun niveau. Het is precies andersom, de leerlingen moeten zich inleven in ons. Ze moeten klimmen. We moeten ze uitdagen”. “Besef je wel dat ze bang voor je zijn?” “Dat is nou net de bedoeling.”" Bladzijde 144

"Ze zou aangifte moeten doen. Florentine zou verhoord worden, misschien wel veroordeeld. Mogelijk moest ze dan naar de gevangenis, ze was immers meerderjarig, ze had verdorie een gymnasiumdiploma. Jenneke sopte ook de buitenkant van het bad en de gekrulde pootjes. Er waren verzachtende omstandigheden. Frits Bintman was een bruut die niets moest hebben van blonde meisjes zonder wiskundeknobbel." Bladzijde 276

Thematiek

School- en studentenleven

Niet alleen de titel maar ook een groot deel van de inhoud betreft de situatie in het moderne onderwijs. Ouders zijn ambitieuzer dan hun kinderen en oefenen druk uit om het hoogste niveau te bereiken en daarna te gaan studeren. Het zijn vooral de rijken in het dorp die dit doen. De vaders van Florentine en Tobias zijn sprekende voorbeelden alsmede het lid van de ouderraad Wilhelmina, die haar kinderen zelfs van school haalt om die naar een privéschool te laten gaan. Toch vindt Jenneke haar weg op school en ze vindt het werk voor de klas leuker dan in een lab. Heel veel kinderen zitten op een huiswerkinstituut, de vader van Tobias spant een rechtszaak aan tegen de 1 van zijn zoon. Uiteindelijk kiest Jenneke toch voor haar onderzoek.

Motieven

Moeizame liefdesrelaties

Jenneke heeft net een relatie achter de rug met haar vriend die uit de kast is gekomen. Het is de tweede reden dat ze weg wil uit Twente. Omdat ze een mooie, jonge vrouw is en het even niet zo nauw neemt met de regels van de echte liefde, stort ze zich in de armen van David, een echte womanizer, die een lekker seksbeest is. Het kan haar niet schelen wat de andere vrouwen in het dorp daarvan vinden en ze worden zelfs een keer betrapt door een leerling. Maar de verliefdheid is eenzijdig, David wil alleen seks en laat zich daarna een tijdje niet zien. Ook merkt ze dat diverse mensen uit Berkheij de kat in het donker knijpen: Waldemar van wie ze het tuinhuis mag bewonen gaat vreemd en zijn vrouw weet het gewoon. Een mooie oneliner lees je op blz. 223: “Ik ben gelukkig maar voor een goed huwelijk heb je een slecht geheugen nodig.”

Wraak

Florentine neemt uiteindelijk wraak op het gedrag van haar wiskundeleraar Bintman.

Beroepsproblemen

Er zijn in deze roman ook de nodige beroepsproblemen in het onderwijs te zien. Je moet goed kunnen lesgeven, de druk van de ouders om het hoogste eruit te halen, de mondigheid van de ouders en de leerlingen, de lamlendigheid van de zesjescultuur. Het zijn allemaal zaken die aan de orde komen.

Desillusie

Jenneke krijgt diverse keren te maken met desillusies. - Haar mislukte promotieonderzoek op de universiteit - Haar mislukte relatie met vriend Wolter die een homo blijkt te zijn - Haar uiteindelijk mislukte baan op het Waterland College - Haar eenzijdige relatie met David die alleen maar seks wil - Haar teleurstelling in het gedrag van Florentine

Ouder-kindrelatie

Het motief van de ouder-kindrelatie zit ook in het boek. De houding van de ouders ten opzichte van hun kinderen is verwerpelijk. Het gaat erom wat zij belangrijk vinden vgl. de vader van Florentine die exact alles vindt en tekenen maar niets. De ouders lijken allemaal o zo betrokken, maar dat is echt “schone schijn.” Jenneke denkt aan haar eigen ouders die juist het tegendeel waren van wat ze nu ziet. Die toonden namelijk geen enkele belangstelling, oefende geen enkele druk uit en vonden haar gymnasiumopleiding maar zozo. Zelfs bij de diploma-uitreiking was de boerderij eigenlijk belangrijker dan de festiviteiten. Dat is natuurlijk wel het andere uiterste.

Motto

“Er zijn meer slechte ouders dan slechte kinderen.”
- Jean de Boisson

Titelverklaring

Het verhaal gaat over ambitieuze ouders die voor hun kinderen alleen een vwo-opleiding wensen en dan ook nog het liefst in het moeilijkste profiel. Die wens wordt in de roman letterlijk onder woorden gebracht door een van de vervelendste en arrogantste personages die bovendien nog in de ouderraad zit. Als ze voor haar dochter moet gaan kiezen tussen havo of vwo zegt ze (blz. 258): “Natuurlijk niet, kind”, zei Wilhelmina. “Havo is geen optie.”

Structuur & perspectief

De roman heeft een heel heldere structuur. Er is een korte proloog van 1 pagina die in principe aan het einde van de roman zou moeten worden gesitueerd. Het is het gevolg van het besluit dat de hoofdfiguur neemt, nadat ze een schooljaar in het villadorp Berkheij lerares natuurkunde is geweest. Daarna komen er 11 hoofdstukken die worden aangeduid met de namen van de maanden te beginnen met september en eindigend met juli. Het is daarmee meteen een puur chronologisch verteld verhaal, waarbij Jenneke enkele keren terugdenkt in korte flashbacks aan haar eigen schooltijd en haar eigen verhouding met haar ouders. Maar die doorbreken voor het gevoel van de lezer niet de chronologie.

Jenneke Wissink is 27 jaar en lerares natuurkunde als zij het verhaal vertelt. Zij doet dat in de zij-vorm en is dus een personale verteller. Ze vertelt ook in de ov.t.

Decor

Er is sprake van een schooljaar, maar welk schooljaar  wordt niet aangeduid. Wel kun je uit tekstgegevens afleiden dat het een modern en actueel verhaal is. Zo wordt er gesproken over de profielen van de Tweede Fase, de smartboards, smartphones, boeken die Jenneke leest en na 2008 en 2009 zijn verschenen, en het tv-programma “O O Cherso”.
Er wordt één expliciete datum (15 juni) genoemd, de dag waarop de eindexamenuitslag binnenkomt. Dat is in Nederland  altijd op een donderdag, maar dan blijkt er na 2009 geen enkel jaar in aanmerking te komen, omdat die datum in de laatste jaren niet op ene donderdag valt. Laten we het dus maar op een (fictief) recent examenjaar houden (bijv. 2008 -2009-2010). De vertelde tijd is  11 maanden.

Het decor is een niet bestaand villadorp in de Randstad. De schrijfster  heeft zelf lange tijd in het rijke villadorp Wassenaar (Zuid-Holland) gewoond dat wellicht model heeft gestaan voor de roman. Omdat ze nogal cynisch schrijft over ouders van kinderen op school, is het wellicht verstandiger geweest daar een fictief decor voor te scheppen. De vertelster Jenneke Wissink is in haar jeugd zelf opgegroeid in het nogal stugge Twente, het boerendorpje Losser en ze heeft gestudeerd aan de Universiteit van Twente in Enschede.

Stijl

De stijl van Martje van der Brug die in het dagelijks leven copywriter is, is kraakhelder. In een interview heeft ze prijsgegeven dat de roman schreef terwijl ze een cursus volgde aan de schrijversvakschool in Amsterdam. Ook de metaforen zijn duidelijk en zakelijk. Hier en daar verrast ze met een opmerkelijke oneliner. Ook is haar verteltoon af en toe ironisch.
(blz. 26) Op het Waterland zitten niet veel hoogbegaafde kinderen, maar wel heel veel ouders van hoogbegaafde kinderen.
(blz. 162) “Welnee. Hij wil seks en jij bent het snoepje van de week. Die non-valeur grijpt altijd stagiaires en jonge docentes.”
(blz. 223.) “Ik ben gelukkig maar voor een goed huwelijk heb je een slecht geheugen nodig.”

Slotzin

Prompt begon de middelste rij auto’s die ze net verlaten had, te rollen. Zo ging het nu altijd. Maar wat maakte het uit? Ze had alle tijd. Dit jaar in Berkheij was niet voor niets geweest: ze had haar roeping gevonden.

Beoordeling

Het is een debuutroman de schrijfster en het verhaal wordt door haar vlot en vaardig verteld. E zit mede door de hoofdstukkenindeling die een schooljaar markeert een enorme vaart in het verhaal. Zoals je een schooljaar ervaart, zo lees je ook het boek. Er zitten voldoende spannende elementen in het boek en elke havo-en vwo-leerling zal de houding van de ouders kunnen erkennen. Ieder meent immers zijn uil een valk te zijn. Daarom is het boek heel leuk voor de doelgroep van Scholieren.com. De waardering is twee punten.

Mede door de naam van de leraar Bintman is een link naar het beroemde boek over school van Bordewijk, Bint, bijna een must. Tip: combineer die  boeken op je lijst. Kijk voor andere combinaties  met boeken over het thema schoolleven die je kunt maken zijn op onze Scholieren.com themalijst. Het schoolleven is natuurlijk een veelbeschreven thema in de Nederlandstalige literatuur.

Recensies

"Het is jammer dat het einde een behoorlijke anticlimax is en niet erg goed aansluit op de ontwikkelingen van de hoofdpersoon. Havo is geen optie vertelt een interessant verhaal dat goed terug te voeren is op wat er aan de hand is in het excellente onderwijs, maar slaat hier en daar toch akelig de plank mis." http://www.nadelunch.com/...IzZtv.dpuf

"De schrijfster geeft een realistisch, van binnenuit geschreven beeld van het schoolleven, de houding van de ouders tegenover de school en het gedrag en de mentaliteit van leerlingen en docenten. " http://boekenproeven.blog...n-der.html