Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 252 pagina's
• Uitgeverij: Pluim

Flaptekst

Eerste zin

Heel lang is de dood voor ons geen onderwerp van gesprek geweest. Ook niet nadat Peter was overleden, toen we nog geen twintig waren. Het hele idee"dood" vonden we verwerpelijk.

Samenvatting

De roman is een vervolg op "Ventoux."  Vier vrienden komen eind 2016 bij elkaar. De ik-verteller, de schrijver en journalist  Bart,  hoort van zijn vriend Joost (ontslagen wegens fraude op de universiteit) dat hij een designhotel in Ferrara (Italië) wil beginnen. André (ex-drugdealer en dus zeer vermogend) en David (caféhouder in Zutphen) zijn er meteen voor om mee te gaan en Joost te helpen bij het ombouwen. André leent Joost bovendien geld om de verbouw te realiseren.

Bart krijgt voordat ze vertrekken een slecht bericht van zijn dochter: ze wordt voor een grote krant oorlogscorrespondente in het Midden-Oosten (standplaats Amman). Hij is bang voor de gevolgen. Anna krijgt een amulet van David, die haar 'lievelingsoom' is. Dat moet haar beschermen. Ze vertrekt op 1 januari 2017. Bart brengt haar met zijn ex-vrouw Hinke naar Schiphol. Ze maakt ter plekke meteen al enkele persoonlijk getinte reportages. Later maakt ze tv-reportages in het gevaarlijke Libië.

In mei 2017  vliegen Bart en David naar Italië. André rijdt er met zijn Tesla naar toe en neemt zijn racefiets mee.  Voordat ze naar Ferrara gaan, wandelen ze als pelgrims nog naar een oud-klooster waar een heel oude monnik de scepter zwaait. Kip is hun lievelingsgericht in het klooster. Daarna vertrekken ze naar het vervallen gebouw van Joost. Die heeft van de gemeente een half jaar de tijd gekregen om het om te bouwen. De vrienden die willen helpen, zijn helemaal niet handig. Dat gaat hem niet worden, maar André roept de hulp in van een aantrekkelijke vriendin en makelaar Bianca. Die kent de vakmensen en het klappen van de zweep.

André en Bart gaan samen fietsen. Ze praten over de zin van het leven. David is onderweg afgehaakt. Er is iets met hem. Bart, die immers schrijver is, zoekt alles op wat het verleden van Ferrara betreft. Het was een bijzondere stad met beroemde inwoners.(o.a. Agricola en Lucrezia Borgia (een mannenverslindster) 
Joost zegt dat Bart beter een boek erover kan schrijven. Dat zou ook goed zijn voor de klandizie in het hotel. Na een potje tafeltennis tegen Bianca merkt Bart hoe seksueel aantrekkelijk ze is. Ze gaan dan ook met elkaar naar bed en doen dat daarna nog een paar keer.

In juli komt Anna uit Libië over naar Italië. Hoewel Bart er steeds naar vist, wil ze niets kwijt over haar gevaarlijke werk. Ook de moeder van Joost komt over. Ze Kan het goed vinden met Anna. De vrienden praten maar steeds over de zin van het leven, als je ouder dan 50 bent. 
De Italiaan visser Perotto heeft in de Po een padellone (vishut). Ze worden uitgenodigd voor een bezoek. Perotto is echter volgens Anna helemaal geen visser. Ze heeft een pistool in zijn boekenkast zien liggen. Het is wel duidelijk dat Perrotto  van Anna gecharmeerd is. Hij geeft haar iets ter bescherming van haar. Maar dat blijkt later een apparaat te zijn waarmee je kunt zien waar iemand zich bevindt.
Bianca zegt Bart dat ze vroeger een relatie met André heeft gehad. Seks is volgens haar niet iets wat met liefde te maken heeft. Dat is wel een klap in het gezicht van Bart, die op haar verliefd is geworden.

Bianca wil een beeld weghalen bij een Italiaanse ex-lover, want dat beeld hoort bij het oude gebouw van Joost. Maar de ex-lover is wraakzuchtig en schiet met een geweer over hun hoofden. Later haalt André het beeld toch op. Maar de volgende dag komt een ambtenaar geld halen. André bluft hem af met zijn grote mond.
De vrienden gaan weer fietsen en ze praten over hun vriendschap en over de dood. Dan onthult David dat hij ongeneeslijk ziek is. Hij heeft kanker. Als ze later weer gaan fietsen, betaalt André aan een dorpspastoor een paar duizend euro om kaarsjes voor de bescherming van Anna te betalen.
Bart blijft maar aan het hoofd van Anna zeuren om te zorgen dat ze uit het Midden-Oosten weggaat. Als ze een kathedraal bezoeken, valt Anna tegen haar vader uit. Ze verwijt hem dat hij haar een schuldgevoel wil aanpraten. Toch praten ze het die avond weer uit. Anna vliegt kort daarop naar Nederland om nog een paar weken vakantie met haar moeder door te brengen. David keert ook even terug naar Nederland.

Wanneer David terugkeert uit Nederland, bezoekt hij met Bart Venetië.  De gesprekken gaan weer over vriendschap en de dood. Joost zegt medische relaties te hebben in Amerika en nodigt een kankerspecialist uit om zijn oordeel over de gezondheid van David te geven,  maar die kan eigenlijk geen hulp bieden. In september is het designhotel klaar en het wordt met veel bombarie door de gemeente geopend. Op die dag is ook het boek van Bart klaar. De titel is Via Camello 13. (De straat waarin het hotel staat) en het staat vol over de wetenswaardigheden van Ferrara en zijn bewoners.

De situatie wordt echter heel anders, wanneer Bart hoort dat Anna vermist wordt. Er zijn bovendien berichten dat er vier journalisten door de terroristen zijn gegijzeld. Bart wordt heel erg bang. Dat wat hij vreesde lijkt nu bewaarheid te worden. Perotto gedraagt zich in die tijd heel geheimzinnig. Niet lang daarna komt het bericht dat Anna terecht is, maar  de vier journalisten zijn gedood. Het blijkt dat Perrotto iets geheimzinnigs doet bij de Italiaanse Geheime Dienst. Hij heeft ervoor gezorgd dat de Israeliërs Anna hebben bevrijd, dankzij het apparaatje dat hij aan Anna had gegeven.

De vier vrienden maken nog een tochtje over de Po. Het is een afscheidsreis met afscheidsspeeches. Het is allemaal heel symbolisch. De Po is als het ware de klassieke rivier de Styx, die onder -en bovenwereld van elkaar scheidt. David is er immers klaar voor om naar het dodenrijk af te reizen.
Dan vliegen Bart en David weer terug naar Nederland. André rijdt met Bianca in zijn Tesla naar huis. Anna is ook in Nederland: ze weet van Perotto en diens bemoeienis met de Inlichtingendiensten. Ze weet ook dat hij zoveel voor haar heeft gedaan, omdat Anna op zijn dochter leek, die in een psychose zelfmoord had gepleegd in de Po.

Op 20 oktober overlijdt David in het bijzijn van zijn vrienden en Anna.  De vrienden hebben de dood niet kunnen overwinnen.

Personages

Anna Hoffman

Anna is een 26-jarige dochter van Bart. Ze is eigengereid en wil een eigen loopbaan plannen. Ze wuift de bezorgdheid van haar ouders weg. Maar Bart blijft doorzeuren over haar baan in oorlogsgebied. Hij houdt veel van haar, maar Anna vindt dat om dat hij zijn eigen bezorgdheid wil afwentelen op haar. Het komt tot een conflict, maar ze leggen het snel bij. Anna wordt al snel geroemd om de kwaliteit van haar artikelen. Toch dreigt het even mis te gaan als ze in Syrië wordt vermist. Er zijn ook enkele journalisten gegijzeld. Door een vriend Perotto die connecties heeft bij de Italiaanse Geheime Dienst wordt ze gered. Anna heeft veel sympathie voor haar lievelingsoom David. Jammer genoeg heeft die kanker en sterft aan het einde van de roman.

Bart Hoffman

Bart is 54 jaar en leeft gescheiden, maar op redelijk goede voet met zijn ex Hinke. Hij is erg bezorgd om zijn dochter Anna die in oorlogsgebied gaat werken. Hij is schrijver van bestsellers en columnist (je herkent in zijn profiel de schrijver Bert Wagendorp) Hij is geïnteresseerd in de geschiedenis van Ferrara en besluit dat in een boek weer te geven.. Voor een volwassen man heeft hij een wat kinderlijke ideologie over liefde. Hij vindt de Nederlandse Italiaanse Bianca fysiek aantrekkelijk en gaat met haar naar bed. Hij wordt verliefd op haar, maar ze wil niets van een relatie weten. Hij is dan erg teleurgesteld. Hij had beter moeten weten.

André

André heeft een verleden als drugsdealer, vooral met coke heeft hij zich bezig gehouden. Hij heeft geleverd aan de hoogste kringen en heeft er een smak geld aan overgehouden. Daardoor kan hij zorgeloos leven. Hij helpt met het geld wel zijn vriend Joost, door geld in de verbouw te steken en dat als een hypotheek te beschouwen. Ook geeft hij een dorpspastoor ongeveer 3000 euro voor het aansteken van kaarsjes, als die een zegen over Anna wil uitspreken. Hij is de man van het type ruwe bolster, blanke pit. André houdt van dure dingen: een Tesla en een peperdure racefiets.

David

Davis komt op de lezer als de zachtste vriend over. Dat vindt ook Anna die hem heel erg aardig vindt. ze vertelt tegen hem dingen die ze nog niet tegen haar vader had verteld. Davis is van Surinaamse afkomst en runt een café in Zutphen. Hij loopt niet met zijn verhaal over zijn ongeneeslijke ziekte te koop en vertelt het pas wanneer de vrienden een gesprek over de eeuwigheid en de dood hebben. Hij maakt daarna aan zijn ziekte weinig woorden vuil. Ze varen op de Po als een soort afscheidsreisje. Daar roemt hij de vriendschap.

Joost

Joost is de creatieve man, maar er lukt hem toch weinig. Hij heeft altijd grootse plannen (de verbouwing tot een designhotel) maar weet het niet af te maken. In het verleden heeft hij als professor fraude gepleegd waardoor hij ontslagen is, maar wel met een zak geld. Wanneer hij hoort dat David kanker heeft, doet hij alsof hij bevriend is met een Amerikaanse kankerspecialist. De man lijkt hem echter nauwelijks te kennen en kan ook niet veel doen voor David. Joost opent zijn hotel met veel bravoure.

Quotes

"De afstand tussen Joost, David, André en mij was variabel , maar onze band was onverbrekelijk. De vriendschap stond ons ons brein geëtst. Soms was er maandenlang geen contact, tot een van ons vieren de trekkracht van het elastiek voelde en ons bij elkaar riep...." Bladzijde 9

"Ik realiseerde me wel dat ik de betekenis van vriendschap had overschat, dat de openheid van mensen aan strikte grenzen is gebonden. Ik zag om me heen experimenten om absolute transparantie te betrachten en ik zag ook hoe de mensen eraan kapot gingen; hoe ze hun ziel weggaven en achtergebleven als een leeggeroofde stad." Bladzijde 25

"Als het op afscheid nemen aankomt, ben ik een lafaard, ik kan er niet tegen en al helemaal niet als het hoogst waarschijnlijk een definitief afscheid is. Ik wil de dood bezweren door een voorschot op de toekomst te nemen." Bladzijde 61

""Nee, er zit wel wat in, Bartje. Leegte en verveling zijn de grote vijanden van de man halverwege de vijftig. Het moordende idee dat het klaar is, dat je niks meer moet."" Bladzijde 94

""Een dochter in de woestijn is natuurlijk ook niet alles, maar als ze maar van je houdt is het altijd een stuk beter dan dochters die hun vader links laten liggen, zoals die van Joost,. dat is pijnlijk."" Bladzijde 119

"David ging dood en mijn dochter was spoorloos verdwenen. Maar heel even voelde ik weer de warmte van onze jeugd, het optimisme, de eindeloosheid van het leven en de onbeperkte verwachtingen. De zorgeloosheid, godbetert." Bladzijde 228

""Je hebt niets anders gedaan dan proberen me op andere gedachten te brengen. Ik heb je nu al tien keer uitgelegd waarom ik dit doe, maar daar trek je je niets van aan. Je luistert niet. Je luistert alleen naar je eigen bezwaren." "Nou..." "Nee, nu moet je even je mond houden. We lopen hier door een kutkerk en je begint weer !" "Ik ben gewoon bezorgd..."" Bladzijde 171

Thematiek

Vriendschap

Een ander thema in deze roman is de vriendschap tussen vier vrienden. Hoewel ze allen erg van elkaar verschillen, is er sprake van een hechte vriendschap. Ze besluiten ook met elkaar het hotel van Joost te gaan helpen opbouwen. Ze kunnen het alleen niet, omdat ze niet handig zijn en geen ervaring hebben. De troosteloze boodschap van David dat hij niet lang meer zal leven, komt hard aan. De vrienden zijn aanwezig bij het overlijden van Bart.

Zin van het bestaan / zin van het leven

Bij de vier vrienden is er steeds sprake van de discussie over de zin van het bestaan/leven Als je boven de vijftig bent, komt er een tijd dat je van je zelf denkt: "Het is wel klaar." Wat moet ik nu nog met mijn leven? Hoe lag heb ik nog te gaan en hoe ga ik die tijd benutten?. Joost wil "na zijn ontslag op de universiteit nog een hotel beginnen, André hoeft niets meer te doen dan het met drugs verdiende geld uit te geven en Bart wil nog wel een roman schrijven. Hij kan het bovendien niet goed verdragen dat zijn dochter van 26 iets heel gevaarlijks gaat doen. Dat is wat hij vroeger zelf nooit heeft gedurfd. Hij wil het idee uit haar hoofd praten, maar dat lukt niet. David heeft een café, is de vriendelijkste van de vrienden (hij heeft een goede band met Anna) . Hij is het die getroffen wordt door een ongeneeslijke kanker. Het is voor de vier vrienden moeilijk te verteren dat de onsterfelijkheid dus ook hun niet ten deel valt.

Motieven

Seksualiteit

In Ferrarra krrijft Bart een seksuele relatie met de aantrekkelijke Bianca. Ze wil echter het begrip seks gescheiden houden van liefde. Bart heeft daar moeite mee, hij is verliefd op Bianca geworden. Zij geeft aan dat het mogelijk is seks te hebben zonder daar een relatie uit te laten voortvloeien.

Vader-dochterrelatie

De vader-dochterrelatie is heel duidelijk aanwezig. Anna wordt journaliste in oorlogsgebied en daar heeft Bart het heel moeilijk mee. Het liefst zou hij het verboden hebben, maar zijn 26-jarige dochter wil op eigen benen staan en een eigen spannend leven leiden. Dat komt op een bepaald moment tot een confrontatie dat echter diezelfde dag nog wordt bijgelegd. Anna verwijt haar vader dat die haar een schuldgevoel wil aanpraten.

Ernstige ziekte

David lijdt aan een ongeneeslijke vorm van kanker. Joost probeert nog een Amerikaanse specialist voor hem te regelen, maar ook die kan niets meer voor hem betekenen. In de laatste alinea van der roman overlijdt David aan zijn ziekte.

Dood

De dood speelt een belangrijke rol in de roman. In het verleden (Ventoux) is Peter om het leven gekomen door een fietsongeval. In deze roman wordt een van de vrienden, David, ongeneeslijk ziek: hij heeft kanker. De vrienden hebben altijd zoiets gedacht dat ze onsterfelijk waren, de dood was voor hen geen gespreksonderwerp. Daar komt nog bij dat Anna in Syrië vermist wordt en dat er vier journalisten gegijzeld worden. Lang is onzeker of Anna bij die vier hoort. Zij wordt bevrijd , maar de journalisten worden gedood door de terroristen.

Heden en verleden

Bart die schrijver is, probeert in Italië de geschiedenis van de stad Ferrara en zijn beroemde inwoners als Agricola en Lucrezia Borgia te achterhalen. Hij gaat er een boek over schrijven dat de titel Via Campello 13 draagt.

Oorlog: algemeen

Op de achtergrond speelt de oorlog in het Midden-Oosten een rol van betekenis. Anna zit in oorlogsgebied, maakt mooie rapportages, maar is constant in gevaar. Op een bepaald moment wordt ze vermist, maar dankzij ingrijpen van de Italiaanse Geheime Dienst kan ze aan de dood ontsnappen. Voor de andere vier journalisten komt de hulp te laat.

Schuld(gevoel)

Bart wil Anna een schuldgevoel aanpraten. Hoe kan ze nu naar zo'n gevaarlijk oorlogsgebied vertrekken zonder aan de gevolgen voor haar ouders te denken? Dat blijft steeds doorsijpelen in de boodschappen die hij naar haar uitstraalt. Wanneer Anna het zat is, zoekt ze de confrontatie met haar vader. Ook in de dialogen tussen de vier vrienden is schuld vaak onderwerp van gesprek.

Motto

Er zijn twee motto's.

Het eerste is vrij lang en geeft een beschrijving van de stad Ferrara. De informatie komt daarover uit een eeuwenoude brief van Rudolf Agricola (5 aug. 1476). Daarin wordt gesproken over de pracht en praal van de stad, waarvan de Muzen en Venus deel uitmaken.

Het tweede motto is van de dichter Willem Wilmink. (Het eind van haar bestaan)
"Als wij ons toch zo konden overgeven
zonder de hoop om elders door te leven
en voor een oordeel allerminst bevreesd
slechts peinzend: het is drommels mooi geweest."  

Opdracht

Voor Hannah en Wilma

Titelverklaring

Ferrara is de naam van een Italiaans stadje waar de vier vrienden gaan helpen bij de bouw van een designhotel, waarin hun  Joost geld heeft gestoken.

Structuur & perspectief

De roman is onderverdeeld in 49 korte hoofdstukken zonder titel. De roman is een soort vervolg op de bestseller Ventoux. De vrienden ontmoeten elkaar zoveel jaren later. De roman is een verslag van het project waaraan Joost wil beginnen om in Italië een oud klooster om te bouwen tot een designhotel.
Het verhaal wordt vrijwel geheel chronologisch verteld.
De verteller is de ik-verteller en schrijver Bart . Hij vertelt in d e o.v.t en is een duidelijke achterafverteller.

Decor

Na een kort begin van ede roman in de Achterhoek, speelt vrijwel het hele verhaal zich af in het Italiaanse plaatsje Ferrara.  Barts dochter Anna vertrekt als oorlogsjournaliste naar Amman, waardoor deze plaats ook op de achtergrond een rol speelt. 

De tijd van het verhaal is het jaar 2017. Dit jaartal wordt niet alleen een keer genoemd, maar bij de tekstgegevens speelt ook de overwinning van Tom Dumoulin in de Giro van 2017 op de achtergrond een rol. Bert Wagendorp is een wielerfanaat. Dat werd ook duidelijk in de eerste roman Ventoux, waar de toen nog vijf vrienden de Mont Ventoux gaan beklimmen.
Het belangrijkste deel van de roman speelt van 1 januari tot 20 oktober 2017.  

Stijl

De stijl van Wagendorp is die van een journalist en columnist. Vlot en helder, direct to the point komen. Daardoor leest de roman als een trein. Ook de metaforen zijn herkenbaar.
- blz. 25 Ik zag om me heen experimenten om absolute transparantie te betrachten en ik zag ook hoe de mensen eraan kapot gingen; hoe ze hun ziel weggaven en achtergebleven als een leeggeroofde stad.

Of:  blz. 44 : En ik dacht aan haar zin over Bagdad als een dartbord, een stad waar elke dag een paar bommen ontploften. Op dat dartbord bewoog ze zich ook. Alleen het lot kon voorkomen dat ze op het verkeerde moment op de verkeerde plaats zou zijn en een pijl haar zou treffen." 

De dialogen zijn realistisch.
Mede door de gemakkelijke structuur en  de prettige bladspiegel laat het boek zich gemakkelijk lezen.

Slotzin

David overleed op 20 oktober. We stonden rondom zijn bed, in het appartement boven De Vriendschap. We hielden hem vast, tot hij ons losliet. Anna was de enige die niet huilde.

Beoordeling

De roman "Ventoux"  werd een regelrechte bestseller. Het vervolg erop is een leuk boek over de vier vrienden die overgebleven zijn. Maar hun leven is dertig jaar later op de rails en soms van de rails geraakt. Er zijn  een ex-drugsdealer, een schrijver, een ontslagen professor en een café-eigenaar  overgebleven. En het zijn vrienden voor het leven, maar eigenlijk twijfelen ze over hoe ze dat leven moeten afmaken. Soms is er leegte voor in de plaats gekomen.

Er zijn enkele aantrekkelijke verhaallijnen: de vrienden gaan Joost helpen met de verbouw van het hotel, wat met hun twee-linkerhanden-eigenschappen slecht lukt.  De dochter van Bart wordt oorlogscorrespondente in het Midden-Oosten, wat haar vader afschuwelijk vindt en waarvan je als lezer weet dat er iets moet gebeuren. Die verwachting wordt ook ingelost.  Bart richt zich op de historie van de stad Ferrara en diens beroemde inwoners. Het zijn eigenlijk de minst interessante stukken, die je als lezer best kunt  overslaan. Wat ik ook vreemd vind in de roman dat er twee- niet eens heldere-  foto's worden opgenomen in het verhaal (een foto van een padello en een portret van Lucrezia)

 
Een ander 'spannend' gegeven is de aankondiging van de naderende dood van   David die ongeneeslijk ziek is.  Maar ook daarvoor waren wel enkele aanwijzingen in de tekst te vinden.
Wat ongeloofwaardig overkomt is de rol die het loze vissertje Perotto bij de bevrijding van Anna speelt. ( voor mij een soort  'deus ex machina'' )
Maar al met al het blijft een prima verhaal dat je kunt lezen voor de ontspanning. De roman zal zijn weg wel vinden naar kooplustige lezers.

Recensies

"Belangrijk interview met de schrijver over de grondgedachten van zijn roman." https://www.volkskrant.nl...~b4e40d19/

"Het probleem van die stijl is: het wordt er allemaal nogal oppervlakkig van. Wat Wagendorp wil laten zien duidt hij direct aan, waardoor je er als lezer nauwelijks bij wordt betrokken. Daarom is ‘show, don’t tell’ zo’n belangrijke regel voor literaire schrijvers: hoe een personage zich voelt, wordt sterker opgeroepen als we het aan zijn handelingen afzien dan wanneer we eróver horen. De spanning moet nu van een metaniveau komen: uit het feit dat Bart het allemaal denkt te weten en te duiden, en de consequenties goedmoedig naast zich neerlegt. (Dat kan nooit goed gaan.) [...] De dood móét dan wel onderwerp van gesprek worden, de machteloosheid omarmd, het gekeutel tot kunst verheven. ‘Het leek een verzoening met het leven, met wie we waren geworden en met wat ons nog te wachten stond’, slaat Wagendorp de boel nog even plat, alsof we niet doorhadden wat hij wilde laten zien – en je zou willen dat dat een uitzondering was. Het verschil tussen de aardig afgehechte roman die Ferrara is en een literair werk – waarin het draait om taal, suggestie, verbeelding – wordt er wel glashelder mee aangetoond" https://www.nrc.nl/nieuws...n-a3960492

"Tegen de achtergrond van dit gevoel van dreiging speelt zich een nieuwe episode af in het epos van een nooit volkomen harmonieuze maar daarom niet minder oprechte vriendschap. Fraai geschetste personages als de aantrekkelijke Nederlandse architect Bianca en Joosts formidabele, sigaren rokende en whisky drinkende moeder Marjolein (een spiritueel zusje van de ongenaakbare journalist Bonna Glennewinkel uit Wagendorps eerdere roman Masser Brock), voegen een vrouwelijke noot toe aan het geheel." https://www.volkskrant.nl...~b74f578c/

"Ferrara is het vervolg op Wagendorps succesroman Ventoux (2013). De hoofdpersonen zijn vijf jaar ouder, nauwelijks wijzer, hun vriendschap is des te sterker. De filmwet dat het vervolg haast altijd slechter is dan het origineel, gaat hier niet op: ook Ferrara is een vermakelijke, pakkende, verrassend bespiegelende roman. Wagendorp behandelt grote levensvragen op een volstrekt natuurlijke manier: tijdens wandelingen en terrasbezoekjes laat hij zijn hoofdpersonen praten en denken over eeuwigheid en eindigheid, ontkenning en acceptatie, vriendschap, liefde en ouderschap. Alledaagse hoofdbrekens en wijsheden worden losjes afgewisseld met anekdotes en verhalen.." https://www.parool.nl/kun...~b17e1c95/

"In een interview met zijn ‘eigen’ Volkskrant zegt Bert Wagendorp: “De donkerste dingen zeg en schrijf ik niet. Het moet wel leuk blijven. Ik wil gewoon een goed verhaal vertellen.” Ik deel zijn literatuuropvatting niet. Voor mij gaat literatuur juist over die donkerste dingen, zonder dat raak je niet aan de kern van het mens-zijn. Het hoeft niet leuk te blijven. Met een goed verhaal is niks mis, maar een goed verhaal is ‘Ferrara’ ook niet, het is een vakkundig in elkaar gezet script, maar licht, vlak en rimpelloos als de Oordeel: licht, vlak, rimpelloos, op verfilming toegesneden." https://www.trouw.nl/cult...~a24b8c6e/