Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2009
• 213 pagina's
• Uitgeverij: Uitgeverij Lannoo

Flaptekst

Eerste zin

De dag die ons leven veranderde viel in het najaar 1978. De bomen waren al druk aan het denken over de herfst en ook zij wisten niet of ze in het voorjaar de kracht hadden om te gaan bloeien.

Samenvatting

Het is na de oorlog niet zoals de meeste mensen hadden verwacht. Duitsland in verdeelt in West en oost en in Berlijn staat een muur. Ook Hanna, Tobias en Jan wonende in oost Duitsland hebben te maken met de gevolgen van deze scheiding. Tobias kan al vanaf het begin niet goed omgaan met deze scheiding en door zijn moeilijke thuissituatie begint hij zich te verdiepen in de ddr en de verschillen tussen oost en west. Na veel onderzoek maakt hij een plan om te vluchten naar het westen. 

Hanna een vriendin van Tobias is topzwemster en wordt opgeroepen om te zwemmen voor het oost Duitse  zwemteam. Natuurlijk is dit een eer maar ze wilt niet ver weg zijn van Jan de jongen waar ze stapelverliefd op is, daarom besluit ze langzaam te zwemmen zodat ze niet wordt uitgekozen wordt. Eenmaal in het trainingskamp ontmoet ze de eigenaardige Ekke die later een goede vriendin van haar wordt. Langzamerhand begint Hanna zich anders te voelen, maar in eerste instantie denkt ze dat het door de inspanning komt. Maar wanneer ze in de keuken een trainer iets aan de kok ziet geven, valt alles op zijn plek. Ze weet pillen te stelen uit de keuken en mee te nemen naar huis. Ze besluit dat ze niet in het zwemteam gaat. De pillen blijken na onderzoek anabolen te zijn en wanneer ze een brief krijgt om zich te melden voor het zwemteam besluit ze met Tobias mee te vluchten. 

Jan de beste vriend van Tobias en vriendje van Hanna merkt niet zo veel van de scheiding. Zijn vader is inkoper van goederen en daardoor hebben ze het thuis goed. Toch begint hij na het verhaal van de anabolen anders na te denken over de scheiding tussen oost en west. Dan vind hij een bonnetje van zijn vader waarop staat dat hij in een west Duits restaurant heeft gegeten. Wanneer hij dit aan Tobias vertelt dringt zijn vriend aan om het verder te onderzoeken. Jan vindt een gesloten bureaula en wanneer hij hiervan de sleutel vind komt hij erachter dat zijn vader werkt voor de stasi de oost Duitse politie. Hij voelt zich voorgelogen en bedrogen door zijn vader. Wanneer hij ook nog hoort van Hanna dat ze opgeroepen is om zich te melden besluit hij dat ze met z'n drieën gaan vluchten naar het westen.

Tobias heeft zijn plan zorgvuldig uitgewerkt en zonder zo vertrekken ze op een vrijdag richting een bushalte waar kinderen van de fdj worden opgehaald voor een vossenjacht. Tobias, jan en Hanna doen zich voor alsof ze gevraagd zijn om te helpen en zo komen ze in het grensgebied aan. Na een spannende tocht door het bos komen ze dan eindelijk bij hun vluchtrivier en aan de overkant begint hun nieuwe leven. Jan en Hanna trouwen en gaan beide studeren. Ook Tobias gaat studeren maar na een noodlottig ongeval overlijd hij zeer jong. Na de val van de muur besluiten  Hanna en jan terug te keren naar hun rivier:  de vluchtrivier. 

Personages

Hanna

Hanna is 14 jaar en een topzwemster. Toch wilt ze geen professionele zwemster worden door de verboden middelen die ze gebruiken bij de Oost-Duitse zwemploeg. Hanna komt uit een artistieke familie en is goed opgevoed. Ze is erg verliefd op Jan en doet alles om met hem samen te zijn.

Tobias

Tobias is een durfval en wanneer hij iets voor ogen hebt gaat hij ervoor. Wel is hij een denker en probeert hij niet mee te gaan met de voorgeschreven regels in de ddr. Hij heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel en is net als Hanna 14 jaar.

Jan

Jan is het tegenovergestelde van Tobias, maar wel 14 jaar. Hij is een gewone jongen die genoegen neemt met het leven die hij heeft. Hij is verliefd op Hanna en vindt het verschrikkelijk wanneer ze hem vertelt over de verboden middelen. Wanneer hij ook nog de waarheid hoort over de identiteit van zijn vader, durft hij toch risico's te nemen.

Quotes

"Wat moeten we meenemen? vraagt Hanna. Een deken drinken, als het kan een zaklamp. Ik heb er een, maar deze zijn beter. Eten, regenkleding, neem zo min mogelijk mee. Elke kilo telt. Boeken? vraag ik. Boeken en foto's? Boeken zijn zwaar, zegt Tobias. Herinneringen ook. Ben ik met je eens, maar herinneringen hebben geen gewicht. Tobias heeft gelijk, ik weet het. " Bladzijde 183

"Je kunt het ook morgen vertellen of overmorgen of volgende week. Dat is jouw keuze. Waarom moet je altijd kiezen? Iedereen moet kiezen. Ik heb ervoor gekozen om te vluchten. Ik sta op en loop naar het raam. Beneden me zijn lichten in allerlei kleuren: geel, oranje en wit. Het is gaan waaien, ik luister naar de wind die om de flat buldert. Waar denk je aan? vraagt Tobias. Ik ga met je mee. " Bladzijde 162

"Ik heb me voorgenomen om nooit meer het woord 'nooit' te gebruiken, want uiteindelijk moest ik het mijn vader vertellen. Dat was een paar maanden later, toen onze levens zo overhoop waren geschopt dat er geen andere uitweg mogelijk was. Het leek wel alsof Tobias, Jan en ik door een onzichtbare hand naar een onbewoond eiland werden geveegd. De tijd hield ons in de greep, net zoals de omstandigheden. " Bladzijde 85

"Het water is koud, maar minder koud dan ik had gedacht. Het stroomt langs mijn benen en het stinkt. Ik glijd uit over een steen en hap naar adem. Het water stijgt tot mijn middel als ik halverwege de rivier ben. Hanna is behendiger dan ik, ze loopt zonder aarzeling achter Tobias, ze houdt haar armen gespreid en ik volg haar voorbeeld. " Bladzijde 29

Thematiek

Maatschappijkritiek

Het boek gaat over de scheiding van West-Duitsland met Oost-Duitsland. Oost-Duitsland is erg communistisch en onderdrukt de bevolking. Alles wordt gecontroleerd en de bevolking moet zich houden aan de regels. Ook wilt het land overal de beste in zijn, zoals ook in het zwemmen wat door Hanna wordt geconstateerd. Zowel Hanna, Jan en Tobias kunnen hier niet mee omgaan hebben kritiek op de manier waarop de politieke regering hun maatschappij onderdrukt

Motieven

Vriendschap en verraad

De vriendschap tussen Hanna, Tobias en Jan is erg hecht. Toch moeten ze elkaar vertrouwen om te geloven dat één van hen hun vlucht niet verraad. Daarnaast voelt Jan zich verraden door zijn vader, die een belangrijk lid blijkt te zijn van de DDR. Ook verwijst dit motief naar de vriendschap tussen Hanna en Ekke, tijdens het zwemtrainingskamp in Dresden.

Communisme

Oost- Duitsland ook wel de DDR genoemd was erg communistisch. Zo wilde de regering in alles de beste zijn en daarnaast werd alles door de regering bepaald. Dit zie je in het boek door verschillende dingen terug, zo moesten de kinderen naar heropvoedingskampen, was er een FDJ voor kinderen die alle idealen van de regering moesten uitdragen, wordt in het boek de Berlijnse muur genoemd en ook de controle in het gebied wordt beschreven.

Onderdrukking

De onderdrukking is het motief waardoor ze alle drie op reis gaan naar de vrijheid in het westen. Tobias is tegen de waarheden die de communistische leiders verspreiden. Jan kan niet omgaan met het idee dat zijn vader mee heeft gewerkt aan de onderdrukking van de bevolking. Als laatste wordt Hanna verplicht om zich te melden en bij het zwemmen anabolen te gebruiken.

Trivia

André Boesberg komt op ideeën voor zijn boeken dankzij gesprekken met zijn eigen kinderen of met leerlingen van zijn school. André Boesberg werkt namelijk ook als leraar Nederlands op een middelbare school.

Titelverklaring

De titel van het boek is de vluchtrivier. Deze slaat op de rivier waar Hanna, Tobias en Jan over vluchten naar het westen. De titel van het boek wordt niet concreet genoemd in de verhaallijn van het boek. Wel is uit de context de betekenis van de titel op te begrijpen.  De rivier is de grens tussen hun oude en nieuwe leven en alle drie verlangen ze naar dit nieuwe begin. 

Structuur & perspectief

Structuur
Het boek heeft een bijzondere structuur. Het boek start gelijk met de vlucht, vervolgens wordt er in het boek beschreven hoe ze kwamen tot de vlucht. Tussendoor zitten er schuingedrukte stukken waarin er gedachten van de in dat hoofdstuk centraal staande persoon wordt beschreven. Dit zijn gedachten die deze persoon heeft als hij terugdenkt aan de tijd. In het boek wordt vervolgens de vlucht nogmaals beschreven maar dan ook hoe het afloopt en daarnaast ook hoe het met en vergaat na de vlucht. 
Het boek heeft 21 hoofdstukken met een titel en bij ieder hoofdstuk wordt aangegeven wie in dit stuk centraal staat.  Het eerste hoofdstuk heeft geen titel en is een flashforward. Het zijn lange hoofdstukken van ongeveer 6- 10 bladzijdes.

Perspectief

Het boek is geschreven in het ik- perspectief. De hoofdpersonen beschrijven zelf het verhaal en hierdoor worden hun gedachten en gevoelens goed beschreven. Toch komen alle drie de belangrijke personen: Hanna, Jan en Tobias  allemaal aan bod. De schuingedrukte stukjes tussendoor geven nog meer verdieping doordat er gedetailleerder wordt beschreven wat de persoon die in dit hoofdstuk centraal staat zich voelt. 

Decor

Decor

Het verhaal speelt zich af tijdens de scheiding van oost en west Duitsland. Terwijl het westen van Duitsland zich ontwikkeld tot een steeds modernere samenleving, blijft het oosten achter en zijn er nog steeds kenmerken van de tweede Wereldoorlog te merken. Het verhaal speelt zich grotendeels af in Oost Duitsland. De plaatsen je in het boek worden benoemd zijn: Eschweiler, Launsbach (grensgebied), Schliesz (woonplaats van de hoofdpersonen) en Dresden (zwemvereniging). 
Tobias, Jan en Hanna zitten bij elkaar op school en wonen alledrie in de kenmerkende flats van die tijd. Daarnaast speelt het verhaal zich af in het trainingskamp in .. waar Hanna naartoe gaat. Daarnaast speelt de vlucht zich af in de bossen en weilanden bij het grensgebied. 

Tijd

Zoals ook als bij het decor aangegeven speelt het verhaal zich af in de tijd dat het oosten en westen van Duitsland gescheiden is door de Berlijnse muur. Het verhaal moet zich dan ook afspelen tussen 1961 tot 1989. 
Ook de val van de Berlijnse muur wanneer de drie al in het westen wonen wordt genoemd, dit moet dus in .. zijn. De tijd is in dit verhaal erg belangrijk. Het boek wordt namelijk met veel flashbacks en flashfoward door elkaar vertelt. Toch zit er wel een chronologische verhaallijn in verwerkt, alleen het begin van het verhaal is een flashfoward en daarnaast de schuingedrukte stukjes zijn gedachten van de al in het westen wonende hoofdpersoon in dat hoofdstuk beschreven.

 

Stijl

De schrijver van het boek is: André Boesberg. 
Je merkt aan het boek dat hij zich verdiept heeft in de tijd waarin et verhaallijn zich afspeelt, er komen veel kenmerkende woorden  van die tijd naar voren. Voorbeelden hiervan zijn: Bahnhof (station), DDR (Duitse Democratische Republiek), Vopo (grenswacht) en Statsi (ministerie voor Staatsveiligheid). 

Deze woorden worden ook in het boek uitgelegd door een sterretje die onderin de bladzijde de precieze omschrijving geeft van het woord.
Verder maakt hij weinig gebruik van moeilijke woorden en zijn de zinnen goed te volgen.  De schrijver heeft gekozen voor een uniek verloop van zijn boek, aangezien er veel ruimte is voor flashbacks en flash forwards. 

Slotzin

Het is gelukt, zei Hanna. Ik zei toch dat het zou lukken.

Beoordeling

Het boek is een mooi historische fictief verhaal. Het is een interessant en goed beschreven boek over de tijd wanneer oost en west Berlijn met elkaar gescheiden waren. Het geeft je als lezer een beeld van het leven in die tijd. Je leert de hoofdpersonen goed kennen, want de schrijver maakt veel ruimte in het boek voor de gedachten en de gevoelens van Hanna, Jan en Tobias. De verhaallijn is goed te volgen, maar tegelijk erg uniek door de verassende opening en verloop. Je blijft als lezer nieuwsgierig naar hoe het boek afloopt en hierdoor blijf je lezen. 

Recensies

"Een adembenemende jeugdroman Oost-Duitsland, 1978 Over topsporters die verplicht werden doping te nemen Hoe ver nog? vraag ik me af. Avonden lang hebben we het plan van Tobias besproken, maar het lijkt er nu op dat ik alle details ben vergeten. Hoe lang zitten we nog in deze rammelkast die kraakt en kreunt bij elke kuil in de weg? Hanna knijpt in mijn hand en ik knijp even terug. Wat gaat er in haar hoofd om? Alles hebben we achter ons gelaten een weg terug bestaat niet meer. Deze ijskoude waarheid dringt weer tot me door terwijl ik kijk naar het gezicht van Tobias. " https://www.hebban.nl/boe...e-boesberg

"Het gegeven is ongetwijfeld interessant, en het verhaal zit op zich goed in elkaar. Het boek start met het vluchtmoment en grijpt dan terug naar de gebeurtenissen die aanleiding hebben gegeven tot de vlucht. De afwisseling van standpunten maakt wel dat je er de aandacht bij moet houden. Het gaat niet om een eenvoudige variatie tussen Hanna, Jan en Tobias, maar ze worden ook in verschillende samenstellingen gecombineerd. Wat stoort is de eindeloze herhaling, het eindeloze vooruitblikken en terugkijken, wat de vaart uit het verhaal haalt." http://www.pluizer.be/kin...uchtrivier