Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2020
• 400 pagina's
• Uitgeverij: Querido

Flaptekst

Eerste zin

Ambassadeur Bernhard Wekman, permanent vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties in New York, stond ergens tussen drie en vier uur ’s nachts voor het raam van de Nederlandse residentie aan Beekman Place, dronken, uitkijkend over de East River, Roosevelt Island en de lichtjes van Long Island City, zich afvragend hoe het ook alweer zat met die beroemde uitspraak: ‘Wie jong is en links...

Samenvatting

Deel  twee: Haarlem, Amsterdam, 1982-1983 (71 hoofdstukken)|
Bernhard wordt uitgenodigd door zijn vriend Felix om lid te worden van de Saamhorigheidsgroep, een stel  linkse idealisten die aandacht hebben voor de Derde Wereld. Ze staan 10 % van hun inkomen af. Bernhard gaat naar een eerste meeting: eerst is er een knuffelronde. Hij vindt het een raar stel en hij past er eigenlijk niet bij. Hij rijdt als enige een auto (Volvo). Maar er is één vrouw die hem fascineert, Liza (een verloskundige) die vooral opvalt door haar inspirerende stem. Een paar van de vertellers geven aan dat ze best vreemd kunnen /willen  gaan. Zo gaat de partner van Wiebe, Annelies, regelmatig naar bed met Bryan, een aan de onderwereld gelieerde man. Ook is bloot dansen een van de favoriete hobby's van de groep. Verder valt hem op dat ze allemaal vrij zuinig leven: tweedehandskleren, eigen bereide lunchpakketjes mee  bij wandelingen.  Bernhard blijft toch een vreemde eend in de bijt.
Felix' moeder overlijdt in een hospice. De groep vindt dat hij 10 % van de erfenis moet afstaan aan de projecten van de groep. Dat komt neer op 60.000 gulden. Felix wilde het geld juist gebruiken om eindelijk wat groter te gaan wonen.

Omdat Tristan en Liza geen kinderen kunnen krijgen, komen ze overeen dat Liza seks heeft met Bernhard. Ze gaat naar zijn huis en ze vindt de seks verrassend lekker.  De eerste keer heeft geen vruchtbaar resultaat. Liza gaat nog een keer naar Bernhard. Komisch maar ook tragisch is dat Tristan die middag in de regen op Liza blijft wachten. Het duurt niet lang of Liza en Bernhard krijgen een heftige, seksuele relatie. Hij raakt bezeten van haar. Vooral haar stem intrigeert hem.  En ja, ze raakt natuurlijk zwanger van hem. Tristan begint Bernhard te haten. Die laat bij hem een portret maken om hem te jennen. Liza moet vertellen dat ze zwanger is tegen Bernhard, maar ze vertelt hem niet de waarheid: het kind is van Tristan. Bernhard overweegt  om niet meer naar Angola te gaan.

De leden van de groep zijn zuinig. Ze bekritiseren Bernhard erom dat hij een Volvo heeft, maar als ze vier weken op vakantie naar Frankrijk gaan, rijden enkele leden maar wat graag mee. Over benzinegeld wordt niet gesproken. 
Hij ziet Liza in die tijd nauwelijks, maar door een blessure voor te wenden gaat hij na een voorgenomen wandeltocht terug naar de camping, waar ze hem weer met liefde verwelkomt. Enkele leden van de groep zien dit vanuit de hoogte van de beklommen berg gebeuren. Tristan niet.
Komisch is weer dat  Tristan bij een wandeling door de duinen een Volvo ziet staan en dat een paartje in de open lucht de liefde bedrijft, zonder in de gaten te hebben dat het Bernhard en Liza zijn. Liza twijfelt steeds meer of ze Tristan niet moet verlaten.
Ander komisch punt is dat de minnaar van Annelies, Bryan, haar in de watten legt met de bedoeling dat ze  voor een sekslijn gaat werken. Een soort pooier is hij dus. Ze is meteen genezen van haar uitstapje in de liefde.

De bevalling van Liza is aanstaande. Bernhard wordt door haar gevraagd om te komen, zodat  ze in een noodgeval met de auto naar het ziekenhuis kan gaan. Er wordt een zoon geboren, Melle. Tristan beschouwt het kind niet als zijn zoon, en Bernhard weet nog steeds niet dat het zijn kind is.

Een  dramatisch dieptepunt in de saamhorigheidsgroep is de dood van Olga, de vrouw van Bronno. Ze heeft kanker en de ziekte slaat ineens snel toe. Ze wordt op haar verzoek opgebaard in een door Bronno zelf gemaakte nucleaire kelder. Ze wil op die manier een statement afgeven voor het gevaar van kernraketten en nucleaire straling. 
Liza denkt er steeds meer over om Tristan te verlaten en  bij Bernhard in te trekken.  Op het moment dat ze dit aan hem kenbaar maakt (en om te vertellen dat Melle zijn zoon is) zegt hij dat het niet meer kan, omdat hij een baan in Jeruzalem  krijgt. Hij vertrekt en ziet Liza nooit meer terug.

Deel drie: Jeruzalem, 1984 (9 hoofdstukken)
Bernhard leidt een luxe leven in Jeruzalem. Hij ontmoet een (getrouwde) Japanse vrouw, Musaki, die regelmatig eten voor hem maakt. 
Tristan raakt in Nederland  in een depressie; hij kan niet leven met de gedachte dat Melle een kind van Bernhard is. Hij vertrekt in een opwelling naar Jeruzalem om wraak te nemen. Een week lang stalkt hij Bernhard. Dan slaat hij hem (enigszins laf) van achteren met het schilderij dat hij een tijdje geleden van hem gemaakt heeft op zijn hoofd. Niemand komt erachter. Tristan vlucht naar Nederland.

Deel vier: Haarlem, Overveen, 2019 (6 hoofdstukken) 
Bernhard en Musaki zijn verhuisd naar Haarlem. Hij gaat met een heimweegevoel de plaatsen na waar hij vroeger gewoond heeft en waar hij met Liza genoten heeft. Hij ontmoet enkele leden van de saamhorigheidsgroep. Het  beste gaat hem dat af met Felix. Wanneer hij wordt uitgenodigd bij diens verjaardag,  merkt hij dat hij hier niet meer op zijn plaats is. Hij hoort dat Liza gescheiden is van Tristan en in New York woont. Hij besluit terug te gaan naar New York. Musaki vindt dat geen probleem. Ook Bernhard voelt zich niet meer thuis in Nederland.

Personages

Bernhard Wekman

Bernard is diplomaat en aan zijn pensioen toe. Hij woont in New York met een Japanse vrouw. Hij heeft ruim dertig jaar geleden een grote liefde gehad in Haarlem, Liza. Hij was bijzonder getriggerd door haar stem. Ze speelt eerst hard-to-get, maar ze komt op een zeker moment heel dichtbij. Zij en haar man Tristan kunnen geen kinderen krijgen en ze hebben Bernhard uitgezocht om dat kind bij Liza te maken, zonder hem daarover in te lichten. Maar wat niet zo voorzien was dat Bernhard en Liza een serieuze verhouding krijgen. Hij weet niet dat Liza een kind van hem verwacht. Hij is op een bepaalde manier ook nog bij de bevalling. Daarna lijkt er iets veranderd bij Liza en hij besluit een baan aan te nemen in Jeruzalem. Hij vertelt dat aan Liza, die net op het punt stond hem, te vertellen dat de kleine Melle zijn zoon is. Daarna doet ze dat niet meer. Bernhard verdwijnt uit het leven van Liza en ze zullen elkaar nooit meer zien. Later heeft hij spijt va de beslissing die hij genomen heeft.

Liza

Liza is verloskundige en ook stemactrice. ze spreek kinderfilmpjes in. Ze kan bij Tristan geen kinderen krijgen, omdat hij onvruchtbaar is. Ook het huwelijk is enigszins saai geworden. Ze spreekt met Tristan af dat ze Bernhard zal verleiden om een kind te maken zonder dat hij het weet. De seks met hem is veel fijner dan met Tristan. Bovendien is hij voor haar aantrekkelijk, omdat hij helemaal niet in de saamhorigheidsgroep thuishoort. Hij draagt dure kleren, is kwistig met geld en heeft een Volvo. Na de geboorte van zoon Melle wil ze weg bij Tristan. Die doet heel raar en hij kan niet verkroppen dat de zoon van Bernhard is. Wanneer ze de stoute schoenen aantrekt om aan Bernhard te vertellen hoe de vork in de steel steekt, merkt ze dat ze te laat is. Bernhard gaat naar Jeruzalem. Ze zullen elkaar nooit eer zien. Wel neemt ze later het besluit toch weg te gaan bij Tristan. In het laatste deel hoort Bernhard dat ze in New York woont en daar geld verdient met het inspreken van kinderfilms.

De leden van de saamhorigheidsgroep

De personages van de groep hebben over het algemeen dezelfde ideeën over hun visie op de wereld. Ze dragen tweedehandskleren, nuttigen geen alcohol, reizen nooit met auto of vliegtuig. Ze leven zuinig en sober. Ze houden van bloot lopen en de liefde Enkele leden van de groep hebben een buitenhuwelijkse relatie. Maar ze staan 10 % van hun inkomen af en betalen daarmee Derde Wereldprojecten . Ook komen ze in verzet tegen de plaatsing van kernraketten in Nederland en ze lopen mee in de grote demonstratie in Den Haag. Bernhard vindt dat de mensen van de groep goede burgers zijn, ook al past hij helemaal niet bij hen. In zijn ironische kijk op de diverse leden komt o.a. voor dat ze af en toe wat hypocriet zijn. Niemand mag in een auto rijden (Bernhard verbergt het zo lang mogelijk dat hij in een Volvo rijdt) maar als de club naar Frankrijk gaat, willen enkele leden toch graag meerijden in plaats van te liften. En de benzinekosten van Bernhard worden dan niet met hem gedeeld. De leden van de groep zijn stuk voor stuk linkse temmers (PPR en PSP, de voorgangers van Groen Links).

Tristan

Tristan is de loser van het stel. Hij kan geen kinderen maken en hij vindt het goed dat Liza donorzaad ophaalt bij Bernhard. Hij is echter heel naïef en hij blijft de tweede keer dat Liza seks met Bernhard heeft enkele uren in de druilerige regen bij het huis van zijn concurrent staan. Hij ziet later op vakantie ook niet dat Bernhard en Liza seks hebben. Hij heeft ook niet door dat Liza en Bernhard in de duinen liggen te vrijen. Wel ziet hij een Volvo staan. Maar als Liza zwanger is,, begint hij na te denken en jaloers te worden. Hij kan na de geboorte van zijn zoon de gedachte niet verdragen dat Bernhard de vader is. Hij wordt depressief en kan niet rusten voordat hij wraak op Bernhard genomen heeft. Hij gaat in een wilde bui naar Jeruzalem, stalkt Bernhard een week lang en slaat hem dan onverwachts van achteren neer met het schilderij dat hij ooit van hem gemaakt heeft. Zo is zijn wraak zoet en hij kan verder met zijn leven. Dat niet lang daarna toch een leven zonder Liza zal zijn.

Quotes

"Hij (Bernard) dacht aan de soms ronduit belachelijke projecten waar ze in geïnvesteerd hadden. Maar de anderen namen het allemaal bloedserieus. Ze hadden blinde mijnwerkers in Wallonië ondersteund, gehandicapte prostituees in Honduras, lesbische radiopioniers in Tanzania, analfabete Afghanen, moeders zonder mannen in Zaïre... Ze hadden zelfs ooit een gezinstherapeut naar de sloppenwijken van El Salvador gestuurd" Bladzijde 20

""Drieduizend achthonderdnegenentachtig handtekeningen om precies te zijn. Van mensen uit Haarlem en Heemstede die zich net als ik zorgen maken over Tibet.’ Hij pakte de multomap met twee handen vast en overhandigde hem plechtig aan Bernhard. Het was een map die hij al jaren moest hebben, want op een etiket aan de zijkant was met stift geschreven: JAARVERSLAGEN SAAMHORIGHEIDSGROEP 1975–1980."" Bladzijde 21

"En toen ineens zat ze daar, op een stoepje. Misschien kwam het door de anonimiteit van de plek, door het contrast met al die volslagen onbekenden, dat hij het op dat moment besefte. Hij wist het onbewust al langer, maar nu zag hij in dat het onontkoombaar was. Dat het gevoel niet zomaar weg zou gaan en, sterker nog, dat het hem misschien wel nooit zou verlaten. Hij ging naast haar zitten en het enige wat hij zei was: ‘Hee.’ Ze keek hem aan en merkte dat er iets was. ‘Hee,’ zei ze terug, met eenzelfde overtuiging. Was dat het moment geweest? Het hoogtepunt van zijn leven? Ze hadden elkaar omhelsd, gezoend, in de handen geknepen, terwijl ze naar elkaar keken en steeds maar weer dat ‘hee’ herhaalden, alsof het hen telkens dichter bij elkaar bracht" Bladzijde 22

"Hij lag ontspannen op haar en keek haar verliefd aan. Tijdens de afgelopen minuten hadden ze af en toe getongzoend, iets wat Tristan en zij al jaren niet meer deden. Toen Bernhard daarmee was begonnen, had ze zich gerealiseerd dat hij óók wilde dat ze praatte. Hij vroeg iets van haar wat ze niet kon waarmaken: praten en tongzoenen tegelijk. En de onmogelijkheid om aan die beide wensen tegelijk te voldoen, had haar om de een of andere reden opgewonden. Het was tergend geweest om toch te proberen om iets te zeggen, terwijl hij haar met zijn tong de mond snoerde." Bladzijde 64

"Hij werd langzaam wakker. Terwijl hij één oog opende, zag hij dat Liza naar hem lag te kijken. Bernhard hield zich nog wat langer slapende. Even later opende hij allebei zijn ogen en lag ze nog steeds naar hem te kijken. Toen ze doorkreeg dat hij wakker was, sprong ze op hem en begon ze zijn gezicht te kussen. Ze pakte met twee handen zijn hoofd vast en drukte haar mond op zijn wangen, neus, lippen, ogen, voorhoofd en oren. Ze bleef hier maar mee doorgaan. Ondertussen keek ze hem lachend en met haar volle aandacht aan" Bladzijde 114

"Bernhard knielde en begon zijn schoenveter te strikken. De hoed had hij afgenomen en naast zich neergelegd. Tristan sloop dichterbij. Hij haalde het schilderij onder zijn arm vandaan en tilde het in de lucht, boven Bernhards hoofd. Die wilde net opstaan. Tristan sloeg zo hard als hij kon met het schilderij. De lijst brak in twee stukken. Bernhard probeerde zich nog overeind te houden maar gleed uit over de natte stenen. Terwijl hij neerviel, sloeg Tristan nog een keer op zijn hoofd." Bladzijde 160

Thematiek

De zin van het leven

De Haarlemse groep idealisten heeft eigenlijk wel het beste voor met de mensheid. Ze leven met het oog op de natuurproblematiek heel vooruitstrevend, ze verkwisten geen aardse spullen, dragen het liefst tweedehandskleren, gaan zich niet te buiten aan alcohol, rijden geen van allen auto, en denken vrij over de liefde, seks en een bloot lichaam. Ze proberen zo gezond mogelijk te leven en ze protesteren in die tijd tegen de komst van kernraketten in Nederland. Ze moeten 10 % van hun inkomen aan de penningmeester afstaan en van dat geld worden derdewereldprojecten gesponsord.(onderwijs, waterhuishoudingsprojecten en wellicht Turks breien voor Chinese gastarbeiders). Die gift van 10 % is een beetje pijnlijk voor Felix die op die manier ongeveer 60.000 gulden van de nalatenschap van zijn moeder moet afstaan. Dat is geld dat hij graag gebruikt had voor de uitbouw van zijn woning. Bernhard past helemaal niet in die groep: hij heeft wel een auto, geeft geld uit aan dure kleren, wil lekker eten in plaats van boterhammetjes die meegenomen worden op gezamenlijke wandeltochten. Toch keurt hij de manier van leven van de saamhorigheidsgroep niet af (hij staat wel raar te kijken bij de gebruikelijke knuffelronde) maar hij ziet ook dat veel mensen zich gelukkig voelen. Dat is toch waarnaar we allen streven. Omdat Bernhard de manier van leven ironisch beschrijft, krijgt de lezer zelf wat respect voor de Haarlemse groep. Als Bernhard aan zijn pensioen toe is, beseft hij eigenlijk dat hij in zijn leven een verkeerde keus heeft gemaakt. Hij heeft een luxe leven geleid, maar wel zonder zijn grote liefde. De Japanse Musaki is slechts een substitutie geweest.

Motieven

Overspel

De leden van de groep gaan graag vreemd. De tijdsgeest van de tachtiger jaren komt daarin terug. Ralf is een vrouwenversierder. Renate zou ook wel wat willen en Liza probeert een kind te maken met Bernhard. Annelies (vrouw van de saaie Wiebe) heeft een lekkere vent om eens per twee weken van te kunnen genieten. Wiebe onthult aan zijn fietsmaatje Renate dat hij bondagefantasieën heeft. Maar zijn vrouw Hester gaat later een tijdje een relatie aan met Renate. Dat is ook een vorm van overspel. Als Liza steeds seks heeft met Bernhard zonder dat Tristan het weet, is er natuurlijk wel sprake van overspel. Musaki, de latere vrouw van Bernhard, pleegt overspel met hem als haar man in het buitenland zit.

Je gelukkig voelen

Er wordt in de roman vaak verteld dat iemand van de groep zich gelukkig voelt. (Bernhard:) Hij zou alleen woorden kunnen geven aan zijn verslaving. Hij zou blijven steken in platitudes als dat ze samen veel lachten, dat ze lief tegen hem was en dat iets in haar hem krankzinnig gelukkig maakte. (Annelies bij haar minnaar): ‘Weet je wel hoe gelukkig je me maakt?’ vroeg ze terwijl ze tegen hem aan kroop. (Douwe:) Terwijl Douwe even later naar huis fietste, voelde hij zich gelukkig. Echt, onvervalst gelukkig. Het was een volkomen nieuw gevoel. De troebelheid in zijn hoofd was weg en had plaatsgemaakt voor een verrukkelijke lichtheid. Af en toe liet hij het stuur los en fietste hij zonder handen door de stille Haarlemse lanen. Hardop neuriede hij wat deuntjes die hij had onthouden. (blz. 81) (Felix) "En toch, ondanks alles, had hij zich nooit eerder in zijn leven zo gelukkig gevoeld. In de ochtend bracht hij Lieke, Marlies en Wierd naar school. Daarna was hij de hele dag alleen met Josefien. Ze fietsten samen naar het strand of door de duinen. (blz. 109) (Bernhard) "" Zijn leven was het afgelopen jaar veranderd, niet alleen door zijn verhouding met Liza. Hij bracht veel tijd door in de natuur, hij dronk veel minder alcohol en hij werd omringd door positieve mensen die het beste voorhadden met de wereld. Bernhard was een veel gelukkiger mens geworden. Wat moest hij straks in godsnaam in Angola? (blz. 111) (Liza) Niet eerder in haar leven had ze zich gerealiseerd dat zelfvertrouwen en geluk zo nauw met elkaar verbonden waren. En misschien was het wel iets heel particuliers, ging dit voor andere mensen helemaal niet op. Maar bij haar wel: ze zag zichzelf als het ware door de ogen van Bernhard, creëerde daardoor een betere versie van zichzelf en werd vervolgens gelukkiger. Gelukkiger dan ze misschien wel ooit geweest was. (blz. 116)

Verliefd / liefdesrelatie

Bernhard wordt verliefd op Liza. Zij biedt zich aan om een kind te krijgen, maar Bernhard weet dat niet. Hoewel Liza niet extreem mooi is , krijgt hij een relatie met haar. Hij valt op haar prachtige stem. De duinen bij Bloemendaal zijn hun geliefde vrijplaats. Grappig is wel dat de leden van de Saamhorigheidsgroep het stel wel bezig gezien hebben en ook weten van hun seksuele relatie, maar dat Tristan er niet achter komt. Hij denkt naïef dat ze maar twee keer seks hebben gehad. Liza en Bernhard houden echt van elkaar. Liza twijfelt er nog vlak voor de geboorte aan om weg te gaan bij Tristan. En ook na de geboorte heeft ze die twijfels. Als ze Bernhard wil vertellen dat Melle zijn zoon is, is hij haar voor door te vertellen dat hij naar Jeruzalem vertrekt. Hij vraagt niet of ze met he mee gaat. Een andere (tijdelijke) liefdesrelatie wordt die tussen Hester (de vrouw van Felix) en Renate. Hester woont een tijdje bij Renate, maar keert na een paar maanden weer terug bij Felix.

Jaloezie, haat en wraak

Tristan heeft toegestemd in een donorpoging van Liza met Bernhard. Maar hij is stikjaloers en is bang dat Bernhard beter neukt dan hij. Daarom is zo tragisch komisch dat hij de tweede keer dat hij Liza bij Bernhard afzet, urenlang buiten in een druiperige regen op haar wacht. Tristan kan het later toch niet verkroppen dat Bernhard de vader van Melle is. Hij raakt in een depressie. Hij haat Bernhard, maar hij haat ook Melle. Hij besluit naar Jeruzalem te gaan en wraak te nemen op Bernhard. Na een weekje stalken slaat hij Bernhard van achteren neer met het schilderij dat hij ooit van hem gemaakt heeft. Zijn wraak is zoet en hij kan weer verder met zijn leven.

Kinderwens

Liza en Tristan hebben een kinderwens, maar Tristan is onvruchtbaar. Ze zoeken een mannelijke donor in de persoon van Bernhard. Die blijft immers nog maar een paar maanden in Haarlem. Hij zal in Angola een baan aannemen. Het is de bedoeling dat Liza maar één of twee keer seks heeft met Bernhard, maar het onvermijdelijke gebeurt: ze worden verliefd op elkaar en hebben een heftige seksuele relatie onder de neus van Tristan. (tijdens de vakantie o.a.) Die kan als Liza inderdaad zwanger wordt, daar slecht mee omgaan. Hij wil zijn zoon niet zien, kan hem na de geboorte eigenlijk niet accepteren en blijft wrok koesteren tegen Bernhard die hij pas kan verwerken als hij een schilderij op zijn kop kapot heeft geslagen.

Vader-zoonrelatie

Tristan kan het niet verwerken dat Bernhard de biologische vader is van Melle. Na de geboorte wil hij het kind nauwelijks zien en hij haat het net zoals hij Bernhard haat. Daardoor raakt hij depressief, maar zijn wraak is zoet. Wanneer Bernhard jaren later bij terugkomst in Haarlem ziet dat Tristan en Melle goed met elkaar omgaan, is hij er getuige van dat de band tussen vader en zoon hecht is geworden. Bernhard weet zelf niet dat hij de biologische vader van Melle is.

Opdracht

Voor Sabrina

Trivia

De roman werd genomineerd voor de Libris Literatuurprijs2021. In het juryrapport voor de nominatie staat: Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder: in deze intelligente en speelse, gevoelige en geestige, knap opgebouwde roman portretteert Merijn de Boer een groep wereldverbeteraars vanaf 1982 tot ongeveer nu. Vooruitgangsdenkers zijn het, op een na: nog even en het is zover, jawel, de wereld wordt gered, mede dankzij hun inspanningen. Maar binnen die overtuiging, ondanks dit grote, onbuigzame en voortdurende geloof in de toekomst, broeit er van alles tussen de groepsleden onderling. Dat heeft tot ver in de toekomst diepgaande consequenties. De Saamhorigheidsgroep stelt op uiterst soepele wijze vragen. Wat is er uiteindelijk beter, alleen of samen? Leven als een los eindje of in groepsverband? Wat is steun en wat bedrog, wat vriendschap, wat liefde: waarheen leidt de weg? Hoe te leven, in godsnaam? Een rijk en veelzijdig groepsportret, waarin het vertelplezier van de pagina’s spat.

Titelverklaring

De term 'Saamhorigheidsgroep' komt letterlijk 89 keer in de tekst voor. Het is de naam voor een stel (linkse) idealisten die in de tachtiger jaren plannen hebben om de toenmalige samenleving te verbeteren. 

De Saamhorigheidsgroep is een club van vrienden die zo eenvoudig mogelijk leeft en allerlei projecten in de Derde Wereld financieel wil steunen. Ze dragen tweedehands kleren, verplaatsen zich op de fiets, dansen naakt in de vrije natuur, de mannen knutselen met elkaar en er wordt elke twe weken vergaderd over projecten en het bewaken van van de politiek linkse opvattingen.

Structuur & perspectief

De roman wordt verdeeld in vier delen; twee daarvan spelen min of meer in het heden. De middelste twee spelen in het verleden, vooral in de tachtiger jaren van de 20e eeuw. Alle delen worden onderverdeeld in korte hoofdstukken. Deel twee springt er uit met 71 hoofdstukken.
In deel I zijn er twee personale vertellers (Bernhard en Bronno). In deel twee wordt er een meervoudig perspectief gebruikt: personale vertellers zijn dan o.a. Tristan, Liza, Bernhard, Felix, Bryan,Annelies, Wiebe, Bronno, Ralf, Renate. Maar ook in deel twee is Bernhard de belangrijkste verteller. In deel III zijn Tristan en Bernhard de twee personale vertellers. In deel IV is het vooral Bernhard die vertelt.
De opbouw is dus niet-chronologisch. Het eerste (2018)  en het laatste deel (2019)  omklemmen het verleden. (1982-1984)

Decor

De tijd van de roman analyseren vormt geen probleem, want in de vier delen staat precies vermeld wanneer de gebeurtenissen in dat deel zich afspelen: respectievelijk: 2018, 1982-1983, 1984 en 2019.
Datzelfde geldt voor het decor. In de titels van de vier delen staat vermeld waar dat deel zich afspeelt: New York, Haarlem, Jeruzalem en weer Haarlem  e.o. 

Stijl

De stijl van de roman is heel licht en vermakelijk; met veel ironie vertelt De Boer over de groep idealisten die in de tachtiger jaren met elkaar probeerden de samenleving te verbeteren. Hoewel ze zich soms ietwat vreemd gedragen (bloot dansen in de natuur, alleen tweedehandskleding dragen, zuinig leven, alleen water drinken, mannen die knutselen, leden die elkaar op vergaderingen doodknuffelen ) vindt ook protagonist Bernhard dat ze eigenlijk wel goede mensen zijn. 
De ironie kan dan ook alleen geuit worden door het personage dat weliswaar een tijd lang deel uitmaakt van de groep, maar daar duidelijk niet in thuishoort. Hij blijft bij de groep, omdat hij verliefd is op Liza, de vrouw die seks met hem had om een kind te krijgen. 
Natuurlijk gebruikt De Boer wel metaforen, maar die liggen er niet duimendik bovenop. De vertelstijl is vlot, hij gebruikt geen moeilijke woorden en de dialogen zijn speels. 

Slotzin

De taxi stond er al. Bernhard pakte zijn paraplu, die op de grond was gevallen. Terwijl ze van de voortuin naar de taxi liepen, had hij een déjà vu. Hij keek naar de plek waar ze in 1983 was verschenen, maar de stoep bleef leeg

Bijzonderheden

Opmerking:
Bij de samenstelling van dit  verslag is gebruik gemaakt van een e-pubversie. Daardoor verschilt de paginaindeling net die van de papieren versie.

Achter in de roman, bij de verantwoording,  schrijft de auteur: Voor de beschrijving van de bouw van Bronno’s schuilkelder las ik The day after. Hoe overleeft u een kernoorlog van Felix Thijssen (1981). ‘We beginnen altijd met een knuffelronde, dan weet je dat vast’ is een variatie op een tekst bij een tekening van Peter van Straaten: ‘In het vorige bedrijf waar ik werkte kwam er nu altijd een knuffelronde.’
Ook in de werkelijkheid bestaat er een Saamhorigheidsgroep. Mijn ouders waren er lid van. Hoewel ik vond dat de naam van de groep niet overtroffen kon worden, is geen van de personages gebaseerd op een bestaand persoon. En afgezien van enkele anekdotes zijn alle gebeurtenissen verzonnen.

Beoordeling

Heerlijke, lichtvoetige roman over een groep Nederlandse idealisten in de tachtiger jaren. De leden  worden ironisch beschreven door een man die wel lid is van de groep, maar om een heel andere reden dan de andere leden. Zo speelt er ook een spannende  liefdesrelatie in deze roman.
Voor mij als babyboomer is er veel herkenbaars in de roman. Dat zal voor scholieren van nu wat anders liggen: ze kennen de PPR niet (maar wel Groen Links), ze kennen de kernrakettendiscussie niet (maar wel de klimaatcrisis), ze kennen de vrje liefde niet (maar wel de hedendaagse preutsheid of de cyberseks). Zo heeft elke tijd zijn eigen kenmerken.
Wanneer de dit jaar toegediende coronavaccins de samenleving weer opener gemaakt hebben, kunnen leesclubjes weer bijeenkomen. "De saamhorigheidsgroep" is voor die gelegenheid  een heerlijk boek om met elkaar  te bespreken. Niet alleen de structuur, ook de inhoud van het verhaal en de lichte stijl maken de roman van Merijn de Boer alleszins de moeite waard. M.i.  een terechte nominatie voor de Libris 2021. 

Recensies

"De Boer toont zich voor mij vooral een goed romancier als hij de gecompliceerde driehoeksverhouding schetst tussen de kunstschilder, zijn vrouw en de diplomaat. Hij toont de complexiteit van menselijke relaties en verkent het terrein van hypocrisie, waarachtigheid en egoïsme. Misschien is Bernhard, de wat karakterloze opportunist, waarachtiger dan de idealistische Lize, die Bernhard uitkoos om een zoon voor haar man te verwekken. De rest hangt er voor mij een beetje als ballast bij. Leuke ballast, dat wel, maar een tikkeltje overbodig." https://www.tzum.info/202...diplomaat.

"De Boer is in deze onderhoudende roman op zijn best in de kleine, absurdistische scènes. Misschien wel de mooiste is die met twee bijfiguren. De schuchtere Wiebe (getrouwd met Annelies) verzamelt al zijn moed om zijn fietsmaatje Renate hakkelend op te biechten dat hij bondagefantasieën heeft. Haar reactie: “Laten we maar niet meer gaan fietsen voorlopig”." https://www.trouw.nl/rece...gle.com%2F

"Alleen Bernhard zelf, zijn geheime liefde Liza en haar man Tristan (lange paardenstaart) komen tot leven. De affaire maakt deze personages overtuigend doordat ze afwegingen en levensbepalende keuzes moeten maken die iets prijsgeven over hun karakter. Doordat De Boer in deze scènes zijn ironie durft te laten varen, ontstaat er ruimte voor écht gevoel, wordt het ontroerend en meeslepend. Een radeloze Tristan, in de stromende regen voor het huis van Bernhard, die daar ligt te vrijen met Liza. ‘Ik houd van je!’ schreeuwde hij zo hard als hij kon. ‘Ik houd van je!’ Deerniswekkender krijg je het niet, maar het raakt je wél, en daar snak je soms naar in deze verder ietwat flegmatische roman, waarin veel scènes aandoen als soms vermakelijke, soms absurdistische, maar toch loze vulling." https://www.volkskrant.nl...~bf3f4d7f/

"Heel knap in deze roman is het consequent schakelen tussen ernst en luim. De Boer maakt veel grappen, maar behoudt toch de betrokkenheid van zijn lezers. Je blijft de personages serieus genoeg nemen om verder te willen lezen – je blijft in ze geloven. Zelfs in een uiterst satirische scène, wanneer de mannen van de Saamhorigheidsgroep aan het knutselen slaan en voorman Bronno op een kaart van Europa het IJzeren Gordijn nabouwt met wc-rollen, blijft De Boer buiten bereik van het al te bespottelijke. Ook in beschrijvingen van het haar van deze mannen, eindeloos veel neushaar, baardhaar, borsthaar, een ellenlange paardenstaart die zelfs even in een pot verf bungelt, is De Boer aldoor ontzettend geestig – en maakt hij het toch net niet te gek." https://nrcwebwinkel.nl/d...ew_content

"In zijn nieuwe roman is het Bernard Wekman die, tegen het einde van zijn loopbaan, tijdens een nacht in New York terugkijkt op de jaren tachtig – in het besef dat hij toen voor het laatst echt gelukkig is geweest. Hij, jonge medewerker op het ministerie van Buitenlandse Zaken, was verwikkeld met een groepje Haarlemse wereldverbeteraar die zich De Saamhorigheidsgroep noemden: tien procent van hun inkomsten doneerden ze aan projecten in de derde wereld." https://www.parool.nl/kun...gle.com%2F

"De beschrijving van de Saamhorigheidsgroep in de jaren 1982 en 1983 is zo treffend dat je als lezer zou kunnen denken dat Merijn de Boer ooit zelf deel van een soortgelijke groep moet hebben uitgemaakt. Hij is echter zelf pas in 1982 geboren. Hij moet dan ook goed hebben geluisterd naar zijn ouders. Die waren wel lid van een werkelijk bestaande Saamhorigheidsgroep. Afgezien van enkele anekdotes die hij van hen hoorde zijn echter alle gebeurtenissen verzonnen, schrijft De Boer in zijn verantwoording. Dat heeft hij dan bijzonder knap en realistisch gedaan!" https://www.literairneder...eidsgroep/

"Merijn De Boer weet wel goed de dynamiek van de groep te beschrijven. Het stereotiepe aspect van de groep is in dat opzicht wel helpend om die dynamiek te doorzien. De leden van de Saamhorigheidsgroep zetten zich immers eindeloos in voor alle sociale projecten en mensen die het moeilijker hebben, maar verwaarlozen bijvoorbeeld hun eigen huwelijkse relatie en hun kinderen. Daarnaast zijn ze zeer veroordelend naar andere leden van de groep toe: het is 'not done' om met een auto te rijden, om dure pakken te dragen, om met de loterij te spelen, om bier te drinken. Hoewel je van zo een groep zou verwachten dat ze juist open denken, is er op dat vlak helemaal geen sprake van. Kortom, De Saamhorigheidsgroep is een geschikt boek voor lezers die houden van een verhaal dat eerder gericht is op de personages zelf dan op een plot." https://www.chicklit.nl/b...erijn-boer

Bronnen

Interview in de Volkskrant over de saamhorigheidsgroep in Haarlem.

https://www.volkskrant.nl...~bbba64d8/

Radio-interview over de nieuwe roman van Merijn de Boer.

https://www.nporadio1.nl/...-schrijver

Interview met de schrijver in de VPRO-gids over de Haarlemse groep idealisten.

https://www.vprogids.nl/2...recht.html

In hoeverre is zo’n Saamhorigheidsgroep een dwangbuis voor zijn leden? De Boer: “Ik laat de groep in mijn boek er niet toevallig aan denken een commune te worden. Soms was de stap klein. Veel van die mensen waren ontzettende positivo’s die alleen maar wilden lachen en op een open manier in de wereld wilden staan. Zij wilden tegen heug en meug goede mensen zijn, wat op zich heel mooi is, maar het kan ook tot een dwingende groepsdynamiek leiden. Over gevoelens praten deden ze niet. Het ging altijd over politiek. Mijn Tristan-personage heeft een donkere, Dostojevski-achtige kant die hij niet kwijt kan in de Saamhorigheidsgroep. Hij heeft een probleem met Bernhard, maar daar kan binnen de groep niet over gepraat worden.”

https://deleesclubvanalle...eidsgroep/