Flaptekst
Er gaat een wereld open voor de negenjarige Maria, wanneer ze voor het eerst met haar klasgenootje Alice mee naar huis gaat. Henry en Barbara, de ouders van Alice, runnen een hotel waar alles kan en mag. Maria geniet van hun gastvrijheid en voelt zich er eindelijk serieus genomen. Dat is thuis wel anders. Haar moeder heeft het te druk met de kerk en met Maria’s ‘bijzondere’ broer Peter, en haar vader trekt zich terug in zijn wetenschappelijk onderzoek.
Ook in haar puberteit blijft Hotel Aerts Maria’s belangrijkste toevluchtsoord. Ze is dan ook geschokt wanneer haar moeder en de dominee het hotel willen laten sluiten vanwege onzedelijke toestanden. Ondertussen begint de vriendschap met Alice barstjes te vertonen en worden Maria en Henry steeds meer naar elkaar toe gedreven.
De S-machine is het verhaal van een pubermeisje dat zich geleidelijk aan verliest in een onmogelijke liefde. Duintjer verpakt ongemakkelijke thema’s als eenzaamheid, loyaliteit en seksuele obsessie in een verrassende intrige die je tot de laatste bladzijde in zijn greep houdt.
Eerste zin
Wees altijd een blij mens.Dat bepaal ik zelf nog wel als ik in de rij voor het zwembad sta.Samenvatting
In de proloog ontmoet Maria Zegman tijdens het banentrekken in het zwembad Wim, een man die ze heeft ontmoet in het recente verleden. Hij vertelt haar dat Henry dood is. Dat is een schok voor Maria en ze wil meer over de dood van die man horen.
Dan worden in 30 hoofdstukken de feiten van haar jeugd verteld. Haar moeder Adèle hangt het geloof van de zevendedagadventisten aan. In de geloofsopvattingen van die gelovige mensen mag niet veel: niet roken en drinken, geen buitenissige seks. Maria vindt het maar saai en somber en heeft veel meer plezier bij het gezin van Alice Aertsen die een pension/hotel runnen. Daar mag juist heel veel. Henry Aertsen gaat er prat op dat het liefdesstellen (getrouwd of niet) onderdak verleent. Moeder Zegman vindt dat op aanraden van de dominee Frans ongepast en ze heeft liever niet dat Maria met die mensen omgaat. Maria vindt Alice echter leuk en samen maken ze de S-machine, een apparaat waarmee ze de poppen Ken en Barbie seks kunnen laten hebben. Maria heeft ook een rare broer Peter die geestelijk niet helemaal goed is, maar aan wie haar moeder meer aandacht besteed dan aan haar.
Henry Aertsen wil het hotel aantrekkelijker maken en dat is tegen de zedige opvatting van de zevendedagadventisten. Die willen een actie starten de plannen onmogelijk te maken. Maria’s vader wil dat liever niet: hij is de mening van haar moeder zat en verlaat het huis. Later hoort Maria dat hij een hersentumor heeft, waaraan hij overlijdt. Ze mist haar vader wel.
Een volgende klap voor haar is dat Alice verkering krijgt met een nieuwe jongen op school: Bert Brok, die erg slim is en enkele scheikundige experimenten met Alice onderneemt. Omdat het gerenoveerde pension bijna in de fik staat, mag Bert niet meer in het pension komen. Maar Alice blijft met hem verkeren, waardoor Maria erg jaloers is. De domineeszoon Jochem die een oogje heeft op Maria, vertelt op een bijeenkomst van zijn geloofsgenoten dat Henry hen schijnheilig noemt. De hetze van de gelovigen tegen het hotel wordt groter, en o.a. de moeder van Maria laat zich hierbij niet onbetuigd: ze protesteren voor het hotel.
Maria krijgt meer bewondering voor Bert, zeker als hij vertelt dat hij een roman aan het schrijven is. Nu is Alice weer jaloers en ze verwijt Maria dat ze Bert wil afpakken. Wanneer Maria op een middag naar het pension gaat, wordt ze benaderd door de vader van Alice, die haar zoent en betast. Maar dan komt zijn vrouw thuis. Henry wil het werk echter wel afmaken. Hij nodigt haar na de zomervakantie uit in de torenkamer van zijn pension.
In de vakantie moet Maria mee naar het kamp van de zevendedagadventisten en ze verveelt zich te pletter. Ze verlangt naar Henry. In nieuwe lingerie gaat ze naar Henry die haar op een donderdagmiddag ontmaagdt. Zij is 17 en hij 52. Vijfendertig jaar verschil dus en hij heeft ook 35 keer op donderdagmiddagen seks met haar. Ze haalt zich allerlei fantasieën in haar hoofd. Ze zal met Henry een hotel kunnen gaan runnen. Hij belooft dat hij na haar eindexamen...
Na de eerste keer seks met Henry komt ze enigszins schuldig thuis. Daar heeft haar broertje haar moeder van de trap geduwd, waarna hij in een kliniek is opgenomen. Vier maanden later komt hij thuis: hij heeft een begeleider Wim (de proloog!) die goede invloed op hem heeft, maar ook op Adèle. Die is eindelijk zover dat ze breekt met dominee Frans en diens zoon Jochem. Wim neemt voorlopig de plaats van minnaar in.
Maria voelt zich tegenover Alice wel schuldig, omdat ze seks heeft met haar vader. Alice vermoedt wel het een en ander. Bij het eindexamenfeest krijgt ze een mooie toespraak van de rector en ze mag van haar moeder die onder invloed van Wim staat, ook naar het feest. Maar voor ze zover komt, probeert Jochem haar in de fietsenstalling aan te randen en hij vertelt haar het geheim dat haar moeder vroeger ook een seksuele relatie heeft gehad met Henry. Die heeft dus moeder en dochter in zijn bed gehad. Jochem heeft alles van Henry en Maria gezien door foto’s vanuit de kerktoren te maken. Hij wil haar daarmee chanteren.
Tijdens het feest in het pension neemt ze wraak. Ze gaat naar de torenkamer waar ze altijd met Henry seks heeft gehad en steekt met scheikundige stoffen de brand erin. Maar haar S-machine uit haar jeugd vat ook vlam en die wil ze niet laten verbranden. Ze grijpt in heet metaal en smeltend plastic. Ze gilt het uit van de pijn.
In de epiloog drie jaar later hoort Maria van Wim (die alweer weg is bij haar moeder) dat Henry overleden is door een val tijdens het schoonmaken van zijn pension. Zelf had hij haar destijds uit de torenkamer gered en haar littekens laten verzorgen. Ze spreken af hun relatie geheim te houden. Maria is Alice een beetje uit het zicht verloren: die woont in Amsterdam met Bert samen. Ze gaat proberen contact op te nemen.
Personages
Maria Zegman
Maria is het belangrijkste personage in deze roman. Ze groeit op in een saai, gelovig milieu waarin niet veel is toegestaan, maar waarin schijnheiligheid hoogtij viert. Daardoor voelt ze zich aangetrokken tot de ouders van Alice Aertsen die veel meer toelaten. Alice wordt haar hartsvriendin met wie ze de S-machine uitvindt (symbool van seksuele ontdekking) Wanneer Alice later een vriendje heeft (Bert) met wie ze experimenteert (op scheikundig en seksueel terrein) wordt Maria jaloers. Ze voelt zich toch al achtergesteld thuis vanwege de houding van haar moeder ten opzichte van haar broertje Peter. Ook haar vader mist ze. Het is dus niet zo gek dat ze zich in de armen en tussen de benen stort van de oudere Henry. (compensatie voor de gemiste vaderliefde) Ze haalt zich allerlei fantasieën in het hoofd, maar daarin vergist ze zich. Wanneer blijkt dat Henry ook haar moeder seksueel bezeten heeft en het Lolitamotief dus compleet is, besluit ze wraak te nemen, maar dat loopt uit op een pijnlijke ervaring. Niettemin houdt ze haar relatie geheim. Ze schrikt erg wanneer ze van Wim hoort dat Henry overleden is. Daarna probeert ze het contact met Alice waarschijnlijk te herstellen.
Adèle
De moeder van Maria hangt openlijk het geloof van de zevendedagadventisten aan en aanbidt de voorganger Frans. Maar ze doet eigenlijk stiekem; ze blijft namelijk roken wat verboden is en ze heeft vroeger een seksuele relatie gehad met Henry. Uiteindelijk zet ze Frans aan de kant en ruilt hem in voor Wim die zo goed met Peter (haar oogappel) kan omgaan.
Alice Aertsen
Alice is de pubervriendin van Maria. Ze handelt eigenlijk heel normaal zoals je van een tienermeisje mag verwachten. Ze wordt verliefd op Bert en kan daarom minder aandacht aan Maria besteden. Wanneer ze merkt dat Bert hulp van Maria wil bij het schrijven van een roman, wordt ze jaloers. Ook wordt ze boos op haar vader wanneer die Bert de toegang ontzegt tot het pension. Ze kiest dan voor haar vriendje. Ook dat is niet geheel onlogisch.
Henry Aertsen
Henry is de vader van Alice. In het begin van het verhaal voelt Maria zich heel goed thuis in het hotel Alles mag en kan. Maar zo is het toch niet altijd. Bert wordt later de toegang ontzegd (misschien wel uit jaloezie) en wat Henry niet had mogen doen is Maria ontmaagden en haar daarna van allerlei zaken beloven. Hij maakt misbruik van een pubermeisje, nota bene de vriendin van zijn dochter. Hij redt wel Maria uit de brandende torenkamer en ze spreken af hun relatie geheim te houden.
Quotes
"Zijn vrouw Barbara en jongste dochter Willemijn gaven er niet zoveel om, maar Alice was dol op de experimenten van haar vader."
"Die nacht droomde ik dat ik mijn moeder bij haar voeten vastpakte en haar in het rond slingerde. Steeds sneller en sneller, totdat ze met haar hoofd tegen een muur sloeg."
"Tegelijkertijd vielen er hete druppels plastic van de verschrompelde poppen op mijn vingers. Mijn ogen traanden."
Thematiek
SeksualiteitDe ontwikkeling van de seksualiteit bij verschillende jonge mensen staat centraal in het boek. Bij Maria en Alice is de uitvinding van de S-machine symbolisch voor het seksueel ontwaken. Henry zorgt voor de rituele inwijding van Maria. Symbolisch ontmaagdt hij haar op de plek waar haar ouders in de huwelijksnacht ook seks hebben gehad. Misschien heeft hij ook seks gehad met moeder Zegmam op dezelfde plek. Dan zou de cirkel helemaal rond zijn. Jochem randt Maria aan tijdens het eindexamenfeest.
Motieven
Vriendschap
Maria en Alice hebben een stevige kinder -en pubervriendschap.
Het geheim
een dergelijke relatie (tussen een oude man en een jong meisje) moet natuurlijk geheim blijven. Maria vertelt het dan ook nooit door aan haar moeder.
Wraak
Maria neemt wraak op Henry door de torenkamer (de plaats waar ze is ontmaagd) in de fik te steken.
Coming of age
Door dergelijke gebeurtenissen groeit een meisje naar de volwassenheid. Onderdeel van die groei is de ontwikkeling van de seksualiteit.
Godsdienst
Maria kan niet wennen aan de vreemde opvattingen van de zevendedagadventisten en hun schijnheiligheid (de mooiprater dominee Frans; moeder Adèle die stiekem rookt en vroeger seks heeft gehad met Henry). Ze wil er net als haar vader weinig mee te maken hebben. Daarom neemt ze ook afstand van de zoon van de dominee , Jochem, die haar naar later blijkt, heeft geobserveerd en haar chanteren wil met seks. Een enge, schijnheilige jongen.
Jaloezie
De vriendschap wordt op de proef gesteld wanneer Alice verkering krijgt met Bert. Maria is dan jaloers, omdat ze zelf geen vriendje heeft. Wraak: Maria neemt wraak op Henry door de torenkamer (de plaats waar ze is ontmaagd) in de fik te steken.
Familiebetrekkingen
Haar moeder besteedt meer aandacht aan haar minder begaafde broertje Peter. Haar vader is de vreemde familierelaties zat, scheidt van haar moeder, gaat weg en overlijdt aan een hersentumor. Ze mist haar vader en zal daarom waarschijnlijk haar aandacht richten op de oudere Henry in wie ze een aardige vaderfiguur zal zien.
Inwijding
Henry zorgt voor de rituele inwijding van Maria. Symbolisch ontmaagdt hij haar op de plek waar haar ouders in de huwelijksnacht ook seks hebben gehad.
Lolitamotief
De relatie tussen een oudere man en een pubermeisje. Wanneer blijkt dat die man vroeger ook nog de moeder van het meisje seksueel heeft bezeten, kun je echt spreken van een Lolitamotief.
Trivia
"De S-machine" is de debuutroman van Manon Duintjer.
Titelverklaring
De S-machine is de uitvinding die Alice en Maria samen doen wanneer ze 9 jaar oud zijn. Voor de poppen Barbie en Ken maken ze een uitvinding waardoor het lijkt alsof Ken seks heeft met Barbie. Die uitvinding blijft een rol spelen in het verhaal. Ze wil de machine niet laten verbranden door haar wanhoopsdaad in de torenkamer en houdt er een brandwond en littekens aan over.
Structuur & perspectief
Er is sprake van een proloog en een epiloog waarin de 20-jarige Maria Zegman hoort dat de man op wie ze in haar jeugd verliefd is geraakt, overleden is. In de 30 hoofdstukken die tussen pro- en epiloog zitten, is er sprake van een teruggang naar het verleden van haar jeugd (van ongeveer 9 tot 17 jaar) Een dergelijke structuur heet een raamvertelling/kadervertelling en komt in de literatuur relatief vaak voor. De chronologische volgorde van de roman wordt in zijn geheel doorbroken, maar in het middendeel wordt over het algemeen chronologisch verteld.
Het verhaal wordt verteld door de volwassen Maria in de ik-vorm. In het verleden (hoofdstuk 1-30) hanteert ze de o.v.t; in het heden van het voor- en nawoord de o.t.t.
Decor
Het verhaal speelt in de jaren tachtig van de vorige eeuw. De moeder van Maria begint een hetze tegen de eigenaren van hotel Aerts. Daartoe schrijft ze een brief aan de ANWB om het hotel in diskrediet te brengen en ze wil dat de ANWB in de gids van 1986 haar opmerkingen opneemt. Wanneer Maria met Henry een seksuele relatie begint, is ze 17 jaar.
De pro- en de epiloog spelen drie jaar later, want Maria geeft aan dat ze twintig jaar is als ze Wim in het zwembad ontmoet die haar het overlijden van Henry meldt. Een en ander houdt in dat het verhaal aan het einde van de tachtiger jaren speelt en de proloog misschien begin jaren negentig. Veel informatie over de data wordt er echter niet aan de lezer verstrekt.
Nog minder is dat het geval over het decor. Wel zegt Maria enkele keren dat ze in een stadje woont, dat bovendien niet al te ver van Amsterdam zal liggen, want na hun eindexamen gaan leerlingen van hun school en personages in de roman (Alice, Bert, Jochem) in Amsterdam studeren. Maar het stadje ligt ook niet al te ver van Drenthe, waar ze de zomervakantie in het kamp van de Zevendedagadventisten doorbrengt. Misschien dat de provincie Utrecht in aanmerking komt voor het decor.
Maar met het symbolische decor kun je ook kijken naar de milieus waarin Maria terechtkomt. Bij haar thuis is dit de strenge omgeving van het sektarische geloof en mede daarom, voelt ze zich aangetrokken tot het andere decor waarin ze veel meer vrijheid ervaart. Toch blijkt het in dat milieu ook niet alles rozengeur en maneschijn te zijn. Henry maakt misbruik van haar gevoelens.
Stijl
De stijl van Manon Duintjer is erg helder en direct. Ze gebruikt geen moeilijke woorden en de zinnen zijn niet ingewikkeld van structuur. Maar ze kan in een paar zinnen wel een situatie goed neerzetten. En geestige humor ontbreekt zeker niet.
Een paar voorbeelden:
“Nog een rondje sap voor iedereen? Dan kunnen we Maria het goede nieuws vertellen” Mijn moeder liep naar het buffet waar twee etiketloze flessen stonden.
Ongetwijfeld zelfgeperst vlierbessensap.
“Nog eentje, dan Dèle, om het af te leren. De dominee hield zijn glas omhoog. De anderen volgden zijn voorbeeld, terwijl ze naar hem glimlachten.
“Sorry ik wil naar boven. Ik voel me echt niet lekker.”
De zoetsappige sfeer stond me tegen (blz. 79/80).
Seneca was niet bang geweest , toen hij zelfmoord pleegde. Hij had zelfs heel wat moeite moeten doen om te sterven. Eerst had hij tevergeefs zijn polsen doorgesneden, daarna had hij zonder resultaat in zijn liezen, knielholtes en enkels gestoken en vervolgens had hij een gifbeker gedronken, die niet giftig genoeg bleek te zijn. Uiteindelijk had een heet stoombad hem de das omgedaan. Ik daarentegen hoefde alleen maar te blijven staan om binnen een paar minuten dood te zijn.(blz. 205)
Slotzin
Met trillende vingers blader ik het boek door, onzeker of in onder de A van Aertsen of onder de B van Brok moet zoeken.Beoordeling
Leuke debuutroman van Manon Duintjer. In deze coming of age roman vertelt ze vlot over de avonturen van een pubermeisje dat zich in de armen stort van een oudere man, waardoor de overeenkomst met Lolita natuurlijk voor de hand ligt.
Voor scholieren is de roman grappig om te lezen. De lezer krijgt enerzijds medelijden met Maria die zich natuurlijk in het hol van de leeuw laat misbruiken door een oudere man en zoals zoveel meisjes denkt dat zo’n man het goed met je voor heeft. Ook krijg je medelijden omdat haar moeder meer aandacht besteedt aan Peter en aan de schijnheilige dominee.
Aan de andere kant is het verhaal ook met een goed gedoseerde portie humor geschreven.
Aanradertje voor je literatuurlijst.
Literaire waardering: twee punten.
Recensies
"Duintjer verpakt ongemakkelijke thema’s als eenzaamheid, loyaliteit en seksuele obsessie in een verrassende intrige die je tot de laatste bladzijde in zijn greep houdt." http://www.amboanthos.nl/...d2=&A_Id3=
Geschreven door Cees

Ik heb verreweg het grootste deel van mijn leven voor de klas gestaan. Eerst vijf jaar op een basisschool, daarna veertig jaar op diverse scholen voor voortgezet onderwijs: havo en vwo, onder- en bovenbouw. Leraar Nederlands zijn vond ik veel leuker dan directielid spelen. De laatste jaren was ik conrector. In 2004 begon ik aan mijn eerste boekverslag voor scholieren.com. Dat is dus ruim twintig jaar geleden.
Ik vond het destijds mijn 'missie' om de vaak verouderde en 'afgezaagde' literatuurlijsten voor Nederlands te vernieuwen en mijn leerlingen kennis te laten maken met onbekende en / of jonge schrijvers. Lezen kan namelijk gewoon leuk zijn. Het is de taak van een docent om het lezen te stimuleren.
Docenten kunnen je met het aanprijzen van aantrekkelijke en/of spannende boeken enthousiast maken. Passages die interessant zijn, kun je voorlezen in de klas. Kort vertellen waarover een boek gaat, kan ook een stimulans voor je keuze zijn. En vergeet niet dat je van je medeleerlingen ook kunt horen welk boek ze (erg) leuk gevonden hebben. Dat is vaak de beste manieren om te weten te komen of een boek aantrekkelijk is. Hoewel smaken altijd blijven verschillen..
Ik heb tot nu ( 1 juli 2025) 1530 boekverslagen gemaakt, waarvan vrijwel de meeste Zeker-Weten-Goed-verslagen zijn. Er staan de laatste jaren aan het einde van het verslag vragen over de inhoud en de structuur, zodat je kunt controleren of je je het boek in grote lijnen begrepen hebt.
Bij Scholieren.com probeer ik zo veel mogelijk boeken van nieuwe schrijvers te bespreken. Elke maand ontvang ik boeken van diverse uitgeverijen die hun schrijvers uit 'hun fonds' onder de aandacht van de lezer willen brengen.
Ik hoop altijd dat de 'leraar Nederlands' het zijn leerlingen toestaat om de wat minder bekende of zelfs beginnende schrijvers op de leeslijst te accepteren.
Lezen kan leuk zijn, maar boekverslagen maken doe je meestal niet voor je lol. Ikzelf vond dat vroeger namelijk helemaal niet leuk. Ik kocht in die tijd daarom ook alle uittrekselboeken van alle talen. (Bijvoorbeeld Literama (Ne), Aperçu (Fa), Survey (En), Der Rote Faden (Du). En als ik heel eerlijk ben, heb ik ook wel eens uit tijdgebrek alleen met een boekverslag een mondeling tentamen gedaan. Maar dan voelde je je toch niet altijd op je gemak. Nu maak ik zelf al jaren boekverslagen voor scholieren.com.
Nog een welgemeend advies: wees verstandig en lees altijd het boek. Dan kan een boekverslag op scholieren.com een prima geheugensteun voor je mondeling zijn.
En geloof me, docenten kunnen vanwege tijdgebrek echt niet alle boeken lezen die jaarlijks verschijnen; zij raadplegen daarom ook wel de boekverslagen die scholieren.com aanlevert. Daar is natuurlijk helemaal niks mee.
Waarschuwing van mijn kant : Pas op met het opvragen van verslagen via Chatgpt. Ik heb verslagen gelezen waarin pertinente onjuistheden staan.
REACTIES
1 seconde geleden