Feitelijke gegevens

• 1e druk, 1980
• 239 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij

Flaptekst

Eerste zin

De vogels schreeuwden hem wakker.

Samenvatting

Ochtend

Het is Bevrijdingsdag, 1980, en vroeg in de ochtend ontwaakt Ben Ruwiel door de vogels die hij hoort. Hij voelt zich niet zo goed, maar staat toch op. Zijn vrouw, Corrie, waar hij al vijfendertig jaar samen mee is, laat hij in bed liggen omdat zij er nog slechter aan toe is. Ook de hond bij haar voeteneinde heeft zijn beste tijd gehad en blijft liggen. Ben begint met een grote schoonmaak omdat er vandaag een nieuwe wijkverpleegster komt. Hij sleept de brommer van zijn vrouw naar beneden en zet de brommer aan de stoep bij het andere grofvuil. Hierna zet hij zijn schoonmaak voort en stuit op foto’s van vroeger. Hierop staan hij, Corrie en Henk. Henk en Corrie hadden een relatie maar Henk stierf in de Tweede Wereldoorlog tijdens zijn tijd in het verzet. Ook Corrie en Ben zaten in het verzet en kregen een relatie na de oorlog. Corrie bleef echter altijd verliefd op Henk en kwam er nooit overheen zijn kind te hebben laten aborteren. Daarna raakte ze namelijk onvruchtbaar en zij en Ben bleven kinderloos.

Dan is het tijd om Snoet naar buiten de laten. De oude hond komt nog maar amper vooruit en Ben moet de ontlasting eruit trekken omdat die zo hard is geworden. Eenmaal weer binnen valt Ben even in slaap, vermoeid door al deze inspanningen. Hij droomt over de oorlog en wanneer hij weer wakker wordt beseft hij dat de bevrijding precies vijfendertig jaar geleden is. Voor hem voelt het echter helemaal niet als feestdag. Hij eet een kleffe boterham en neemt zijn medicijnen om zijn pijnen te onderdrukken. Hij ruimt nog wat op en krijgt spijt dat hij de brommer heeft weggedaan. Hij besluit vandaag een nieuwe brommer voor Corrie te gaan halen.

Dan belt de nieuwe wijkverpleegster aan. Ze heet Marianne Timmer en komt om Corrie te wassen. Ondertussen is Ben worteltjes met Zelio-pasta aan het insmeren, zodat hij die later op de dag in zijn volkstuintje kan planten, tegen de woelratten. Na het wassen van Corrie maakt ze nog een praatje met Ben. Zodra ze weg is, besluit Ben op pad te gaan voor een nieuwe brommer. Hij komt onbedoeld toch in het feestgedruis terecht en wordt gefilmd door de televisie. Daarna belandt hij in een café, waar iedereen denkt dat hij niet helemaal spoort en Ben denkt dat ze zijn Zelio-pasta af willen pakken. Hij vervolgt zijn zoektocht maar de rijwielhandel waar hij aanbelt is helaas gesloten, wegens Bevrijdingsdag.

 

Middag

Wanneer Ben de dierenwinkel passeert besluit hij iets lekkers te halen voor Snoet. Eigenlijk is de dierenwinkel dicht, maar de eigenaar geeft hem toch wat pens mee. Ben draagt het pakketje onder zijn kleding, zodat het ontdooid is wanneer hij weer thuis is. Hij bezoekt nog wat fietsenwinkel, maar ook deze is gesloten.

Op straat ontmoet hij een Canadees, die hem vraagt of het wel goed met hem gaat (Ben heeft met vlagen last van duizeligheid). Hij zegt dat het wel goed gaat en wijst de Canadees vervolgens de weg naar het Rijksmuseum. Wanneer hun wegen weer scheiden beseft Ben dat hij het geelfilter van de Canadees nog in de hand heeft, en hij zet de achtervolging in. In het museum belandt hij eerst in een zaal over de Tweede Wereldoorlog, daarna in een zaal met Aziatische kunst, waar hij een schilderij bekijkt dat ‘De perzik van onsterfelijkheid’ heet. Als hij zich vervolgens in de zaal waar de Nachtwacht zich bevindt, opwindt tegenover een groep Duitse toeristen, wordt hij door twee suppoosten uit het museum verwijderd.

Eenmaal buiten beseft Ben dat hij even wat moet eten. Hij bezoekt een eetcafé en verfrist zich daar op het toilet. Het pak met de pens is namelijk al flink gaan ontdooien en zijn kleren zijn nat en stinken verschrikkelijk. Na een omelet te hebben gegeten, keert hij huiswaarts. Onderweg koopt hij nog een plastic beeldje voor een gulden. Daarna neemt hij de taxi naar huis.

Eenmaal thuis ligt Corrie nog steeds op bed. Hij duikelt het fietsmandje voor Snoet op, en samen rijden ze richting het volkstuintje. Samen brengen ze de rest van de middag door bij het tuintje.

 

Avond

In de avond wordt Snoet niet goed: hij spuugt alle pens weer uit en heeft overduidelijk pijn. Ben kan het lijden niet aanzien en maakt er een eind aan door de kop van Snoet te doorklieven met een bijl. Hij besluit het lijk van Snoet te verbranden en om het vuur gaande te houden, breekt hij het halve tuinhuis af.

Wanneer het lijk is verbrand, keert hij weer huiswaarts. Onderweg vindt hij een oude brommer, die hij op zijn fiets bindt en voor Corrie mee naar huis neemt. Onderweg stopt hij even bij een café om weer op krachten te komen. Hier drinkt hij wat en schenkt het beeldje dat hij die middag heeft gekocht aan een meisje. Wanneer hij weer verder gaat en bij iemand naar binnen gluurt, ziet hij zichzelf op tv. Als hij bijna thuis is, is hij op zakt in elkaar. De brommer valt op hem.

Personages

Ben Ruwiel

Ben Ruwiel is het hoofdpersonage. Hij is ongeveer zestig en heeft last van allerlei ouderdomskwaaltjes. Hij is erg zorgzaam voor zijn hond Snoet, en (in iets mindere mate) ook voor zijn vrouw Corrie. Met Corrie heeft hij een moeilijke relatie, omdat hij wel van haar houdt, maar hij ook weet dat zij van een heel ander leven droomt: namelijk met Henk en met kinderen. Desalniettemin steekt hij zijn laatste krachten in het halen van een nieuwe brommer voor Corrie. Hij voelt zich na al die jaren nog steeds verantwoordelijk voor haar geluk.

Corrie

Corrie is de partner van Ben. Ze ligt de hele dag in bed en is incontinent. Ze is dus geen actieve deelnemer aan het verhaal, maar voor Ben wel heel belangrijk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat ze in het verzet en heeft hier haar toenmalige vriend Henk verloren. Ze was zwanger van Henk, maar heeft dit kind weg laten halen waarna ze onvruchtbaar is geraakt. Ze is deze tegenslagen nooit te boven gekomen en werd na de Tweede Wereldoorlog erg hard.

Snoet

Snoet is de hond van Ben en Corrie. Hij is ook al heel oud en daardoor moeilijk ter been. De dierenarts heeft een jaar daarvoor al gezegd dat de hond eigenlijk ingeslapen zou moeten worden, maar Ben en Corrie kunnen nog geen afscheid van hem nemen. Ben voelt een oneindige liefde voor de hond en doet alles voor hem.

Quotes

"Eigenlijk zou ik mijn gebit uit mijn bek moeten halen en er vlak voor die lichtblauwe slangenogen even mee moeten klepperen. Ik ruik dat muffe slaaplichaam van haar door die duster heen. Of je met een jutezak vol dooie mollen staat te praten." Bladzijde 57

"Ik moet zo snel mogelijk gaan zitten en mezelf wat te eten geven, anders zak ik in elkaar als bevroren wasgoed naast de kachel. Het is of mijn bloed flauw is. Op een laag pitje. Ik voel me zo traag als een slak met verstijvingsverschijnselen." Bladzijde 156

Thematiek

Ouderdom en de gebreken

Er valt ook wat te zeggen voor 'de dood' als thema van deze roman, omdat het een veelvoorkomend verschijnsel is in deze roman en het hoofdpersonage veel nadenkt over onsterfelijkheid. Toch heb ik voor 'ouderdom en de gebreken' gekozen, omdat Ben volgens mij niet zozeer onsterfelijk wil worden, maar meer worstelt met het ouder worden. Hij walgt van het oude lichaam dat hij ziet wanneer hij in de spiegel kijkt en hij blikt terug op een leven dat eigenlijk heel onbevredigend is geweest. Ik denk dat hij met het idee van onsterfelijkheid niet doelt op dat hij oneindig zou leven, maar dat hij opnieuw jong zou zijn. Het idee dat hij nog een heel leven voor zich heeft en er nog van alles mogelijk is. Niet wetende dat hij in een versleten appartementje eindigt, met een vrouw die niet meer uit bed komt en een hond die niet meer zelfstandig kan ontlasten. Het trieste is dat Ben zich er bewust van is dat ook als hij zijn leven opnieuw zou mogen leven, hij waarschijnlijk op precies hetzelfde punt uitkomt, omdat het leven nou eenmaal gaat zoals het gaat. Hij vindt berusting in dit lot en accepteert daarmee ook zijn ouderdom.

Motieven

Eenzaamheid & isolement

Ben en Corrie leiden beiden een erg eenzaam leven, ondanks dat ze in hetzelfde huis wonen. Ze hebben weinig contact meer met elkaar, omdat Corrie haar bed bijna niet meer uitkomt. Soms 's avonds wel, dan drinkt ze liters sherry en daar wordt het ook niet echt gezelliger op. Ben heeft eigenlijk alleen liefdevol contact met de hond Snoet. Hij spreekt de buren wel eens, maar met hen kan hij eigenlijk niet goed opschieten.

Dood

De dood is een terugkerend verschijnsel in de roman. Zo heb je natuurlijk het hoofdpersonage dat overlijdt, de hond die het loodje legt, maar ook Henk die in de oorlog overlijdt. Dan is er nog het kindje van Corrie en Henk dat vroegtijdig van het leven wordt ontnomen.

Wo ii: nasleep en verwerking

Het feit dat het verhaal zich afspeelt op Bevrijdingsdag is al een (indirect) gevolg van de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast kampen zowel Corrie als Ben met de naweeën van de oorlog. Corrie heeft haar geliefde verloren en is bij Ben terecht gekomen, die wel van haar houdt maar aan alles voelt dat hij eigenlijk tweede keus is en dat Corrie eigenlijk liever een ander leven had gehad.

Motto

‘You talk like a radical,’ I said.
‘I ain’t no radical,’ he said. ‘I’m sore. I been sore a long time.’

To Have and Have Not, ERNEST HEMINGWAY

Dit citaat is afkomstig uit het werk van Ernest Hemingway, een grote Amerikaanse schrijver. Wolkers was een groot bewonderaar van Hemingway, vooral van zijn wijze van formuleren (zie interview bij bronnen). Dit specifieke citaat van Hemingway kun je zien als een verwijzing naar de hoofdpersoon. Hij doet namelijk vaak vreemde uitspraken die er voor zorgen dat de overige personages denken dat hij dementerend is. Naarmate je verder komt in het boek, wordt duidelijk wat voor ellende de hoofdpersoon heeft meegemaakt en dat hij wellicht daardoor een beetje vreemd is geworden.

Trivia

In 2015 is er een gelijknamig toneelstuk verschijnen van de hand van Rieks Swarte, naar de roman van Wolkers.

Titelverklaring

Op pagina 150 wordt er letterlijk verwezen naar de titel: ‘Ineens werd zijn aandacht getrokken door een schildering die in lichtblauw brokaat gemonteerd was. Er stond een perzikboom op afgebeeld die met grote bleke vruchten met een karmijnrode blos over een rivier hing. Eronder stond een grijsaard in een kimono die begerig maar toch waardig naar een van de perziken reikte.
Tung-Fang Shuo steelt de Perzik van Onsterfelijkheid, las hij.
Wie wil er niet de perzik van onsterfelijkheid stelen. Onder een fluweelzacht velletje zit het voor eeuwig dorstlessende vruchtvlees dat om de pit een donkerrood hart heeft als een bloem.’

Het idee van onsterfelijkheid staat Ben dus wel aan. Hij, zijn vrouw en zijn hond zijn alle drie hevig in verval en je merkt aan alles dat ze niet lang meer te leven hebben. Ook zijn hond wenst hij de onsterfelijkheid toe: ‘“Jammer dat honden geen fruit eten, Snoet,” zei hij. “Maar ik zou je beslist dwingen om een hapje van die perzik mee te eten.’ (p.191)

Structuur & perspectief

De roman bestaat uit drie delen, ‘Ochtend’, ‘Middag’ en ‘Avond’. De vertelde tijd beslaat dus één dag en er is weinig sprake van tijdsverdichtingen, waardoor het echt als een dag uit het leven van Ben aanvoelt. Je leest alles wat Ben doet en denkt. Het verhaal wordt chronologisch verteld.

Het verhaal heeft een wisselende verteller. Op sommige momenten wordt er verteld vanuit een personale verteller (‘hij ging naar buiten’), op andere momenten wordt er vanuit een ik-vertelperspectief verteld (‘ik moet oppassen’).  Opvallend is dat het personale perspectief in de verleden tijd wordt geschreven en het ik-perspectief in tegenwoordige tijd. Het lijkt dus alsof er een verteller is die het verhaal van Ben achteraf vertelt, en daarbij af en toe als het ware in Ben kruipt en hem dan aan het woord laat en zo duidelijk maakt wat Ben op dat moment dacht.

Decor

Het verhaal speelt zich af op 5 mei 1980. Het is Bevrijdingsdag en dit zie je terug aan al het feestgedruis in de straten. Ben en Corrie wonen namelijk in Amsterdam (op verzoek van Corrie, Ben zou liever buiten de stad wonen) en de bevrijding wordt hier uitgebreid gevierd. Ben heeft zich nooit bevrijd gevoeld, omdat het leven met Corrie geen pretje was, en ervaart de dag dus ook niet als feestdag. Hij denkt vooral terug aan de Tweede Wereldoorlog en de nare gebeurtenissen van toen. De tijd waarin hij leeft staat dus in schril contrast met hoe hij zich voelt.

Belangrijke locaties van het verhaal zijn het huis van Ben en Corrie, verschillende (eet)cafés in Amsterdam en de volkstuin van Ben en Corrie (maar waar vooral Ben graag vertoeft). Het huis van Corrie en Ben, waar het verhaal begint, is vies en versleten en weerspiegelt de ouderdom van zijn bewoners. Wanneer Ben naar buiten gaat wordt duidelijk dat Ben de bevrijding heel anders ervaart dan zijn medemens: de straten zijn vol met feestende mensen, maar Ben voelt daar totaal geen aansluiting mee.

Stijl

In Perzik van de onsterfelijkheid komen thema’s aan bod die kenmerkend zijn voor het oeuvre van Wolkers, zoals de dood, de natuur en een overleden vriend. Ook de manier waarop het verteld wordt is typerend voor Wolkers. Hij gebruikt eenvoudig taalgebruik, beschrijft alles zeer direct en rauw en gebruikt hierbij veel (cynische) humor. In deze roman zijn relatief weinig dialogen aanwezig, omdat Ben veel alleen is (dan praat hij overigens nog wel tegen Snoet) maar dit wil niet zeggen dat Wolkers ons opzadelt met ellenlange beschrijvingen. Deze beschrijvingen zijn straight to the point en vaak heel beeldend, waardoor je een goede voorstelling kunt maken van de belevingswereld van Ben.

Slotzin

Hij voelde niet eens meer dat de fiets met zijn zware last op hem viel.

Beoordeling

Ik vond het een trieste maar tegelijkertijd vertederende roman. Het verval en de ouderdom spat er vanaf, maar toch probeert Ben Ruwiel er nog het beste van te maken. Hij wil goed voor de dag komen met een schoon hun bij de wijkverpleegster, maar voelt zich al vrij snel schuldig tegenover Corrie over de brommer. Als je dan bedenkt dat hij nooit op de eerste plaats heeft gestaan voor Corrie, besef je dat hij waarschijnlijk een vrij liefdeloos leven heeft gehad. Wolkers weet dit op een hele rauwe, soms bijna vieze, manier weer te geven. En ondanks alle narigheden weet hij er hier en daar ook nog wat humor in te brengen.

Recensies

"Tragikomisch, diepdroevig, schitterend geschreven, bij tijden vies als het leven zelf. " https://abubakaridevries....n-wolkers/

Bronnen

Interview met Wolkers over lezen

http://www.nrc.nl/handels...er-6959603