De man die alles achterliet door Tanya Commandeur

Feitelijke gegevens

• 2015
• 201 pagina's
• Uitgeverij: Ambo I Anthos

Flaptekst

Eerste zin

De dag waarop de waarheid als een dode vis zou komen bovendrijven begon als de duizend dagen ervoor.

Samenvatting

Het verhaal begint op de dag dat de Rotterdamse David, de hoofdpersoon in het boek, erachter komt dat zijn moeder al die jaren tegen hem en zijn broers en zussen gelogen heeft. Zijn vader heeft het gezin enkele jaren geleden verlaten om op avontuur te gaan in Amerika en volgens zijn moeder heeft hij sindsdien niets meer van zich laten horen. Maar op deze dag komt er een kapitein in zijn barbiersstoel zitten die hem vertelt dat hij zijn vader in New York heeft ontmoet. Zijn vader vertelde hem dat zijn kinderen in Nederland woonden, dat hij ze erg miste en dat hij niet begreep waarom ze zijn brieven niet beantwoordden. Deze man, Adriaan van der Sluijs, laat zijn visitekaartje achter en David besluit meteen op zoek te gaan naar de brieven, die hij vindt in een koffer onder zijn moeders bed. Hij confronteert haar met zijn vondst en zegt haar dat hij zijn vader wil zoeken en zijn verhaal wil horen. Zijn moeder wordt boos en zet hem het huis uit.

Hij gaat tijdelijk bij zijn oom wonen en neemt contact op met zijn vader. Als hij van hem hoort dat hij welkom is, spaart hij voor de reis naar Amerika. Hij wil zijn vader mee terug nemen naar Rotterdam, maar zijn moeder en oudste zus Antje vermoeden dat hij niet meer terugkomt. Hij scheept zich in op het schip 'De Rotterdam' en na een zware en lange reis bereikt hij New York, waar hij eerst ondervraagd en medisch onderzocht wordt. Hij vindt zijn vader in een woning boven een bierlokaal waar hij samenwoont met zijn vrouw, de Amerikaanse Anna. En in plaats van hem te verwelkomen gaat zijn vader ervandoor omdat hij moet optreden als cabaretier in het bierlokaal. Die avond is hij zo dronken dat David hem naar zijn bed moet tillen. Boos en teleurgesteld neemt hij 's nachts wraak en gaat er daarna vandoor.

Zonder geld, bagage en verblijfplaats weet David nog maar een ding om te doen: kapitein Van der Sluijs opzoeken. Die is niet thuis maar hij mag van zijn dochter Lena op hem wachten en uiteindelijk krijgt hij het aanbod om daar een tijdje te blijven. Als het gezin echter bezoek verwacht is er geen ruimte meer voor David en Lena gaat met hem mee terug naar zijn vader. Die blijkt ondanks Davids wraak heel blij hem weer te zien en David kan daar alsnog logeren. Tijdens zijn verblijf bij het gezin Van der Sluijs is hij verliefd geworden op Lena en als hij haar ten huwelijk vraagt, stemt ze toe.

Er breekt een periode aan waarin David vooral op zoek is naar werk. Vanuit Nederland bereikt hem het nieuws dat zijn moeder opnieuw zwanger is, wat hij aan zijn vader moet vertellen. Uiteindelijk vindt hij een baantje bij een Italiaanse barbier. Een jaar later krijgt hij het bericht dat zijn moeder is overleden aan de gevolgen van een abortus. Nu weet hij zeker dat hij haar nooit meer ziet. Zijn vader koopt niet veel later vrij plotseling een huis in het landelijke Rockaway, New Jersey.

David blijft in New York en als Lena en hij getrouwd zijn, kunnen ze samen een kleine bovenwoning betrekken. Lena raakt zwanger en David en zij gaan op de uitnodiging van Anna en zijn vader in om ook op het platteland te komen wonen. Een jaar na de geboorte van zijn zoon Adrian is Lena weer zwanger en wordt David opgeroepen om deel te nemen aan de Eerste Wereldoorlog die in Europa woedt. Hij overleeft die dankzij zijn scheermes en als hij na een dik jaar terugkeert, herkennen zijn kinderen hem niet meer.

Werk wordt weer een issue maar 'gelukkig' overlijdt de oude barbier in Rockaway. David en Lena nemen zowel zijn winkel als zijn woning over, zodat ze ook wat meer privacy hebben. Lena bevalt voor de derde keer van een gezonde baby en het leven met drie kinderen is zo duur dat David besluit met zijn gezin naar Vineland te verhuizen. Daar kan hij naast zijn werk als barbier kippen houden en meer inkomsten vergaren. Dat Vineland nog verder bij zijn vader vandaan ligt, is ook mooi meegenomen, want zijn (drank)buien worden steeds grilliger. Volgens Lena is hij manisch depressief. David en Lena zijn in Vineland heel gelukkig, tot de beurskrach in 1929. Davids vader heeft ook veel geld belegd dat hij nu allemaal kwijt is. Hij is daardoor zo van slag dat hij niet meer wil spreken. Als David echter een dokter laat komen, die suggereert hem op te laten nemen in Greystone, een kliniek voor geesteszieken, heeft vader zijn stem weer gevonden en hij weigert resoluut. David laat geld achter en keert terug naar Vineland.

Er breken magere tijden aan en op een dag wordt David door zijn vader gebeld dat hij meteen moet komen: Anna wilde de oven oppoken toen haar jurk en vervolgens de hele keuken in de fik vloog. Ze is levend verbrand. De politie komt en Davids vader moet mee naar het bureau voor een verklaring. Anna wordt begraven en Davids vader logeert een tijdje bij hen in Vineland maar op een gegeven moment wil hij naar huis. David weet dat het niet goed met hem gaat maar pas wanneer hij van een neef hoort dat hij nog maar net heeft kunnen voorkomen dat zijn vader zelfmoord pleegde, snapt hij hoe slecht het echt gaat. Hij vraagt tante Arnolda, een zus van zijn moeder, om hulp en samen beslissen ze om zijn vader toch naar Greystone te brengen. Wat David daar allemaal ziet en hoort bevalt hem zo slecht dat hij zijn vader binnen de kortste keren weer ophaalt en naar tante Arnolda brengt. Hij mag daar logeren en van het een komt het ander: ze krijgen een relatie en blijven samenwonen.

Een paar jaar later wil David met zijn gezin de verjaardag van zijn dochter bij zijn vader en tante Arnolda vieren. Zij staat hen echter op te wachten omdat ze Johannes nergens kan vinden. Uiteindelijk vinden ze hem in de kelder waar hij een einde aan zijn leven gemaakt heeft. David heeft gedurende zijn hele leven zijn zus Antje per brief op de hoogte gehouden van zijn leven en moet nu schrijven dat zijn vader zelfmoord gepleegd heeft.

Personages

Johannes Valentijn David Buijser (David)

David is begin twintig en hij is barbier. Omdat zijn vader het gezin verlaten heeft, moesten alle kinderen uit het gezin Buijser - twee zussen en drie broers - al vroeg aan de bak om het gezin te kunnen onderhouden. Ook zijn moeder weet van aanpakken. David is een trotse en gehoorzame jongen die respect heeft voor zijn moeder, maar als hij erachter komt dat zij tegen hem gelogen heeft, is hij niet meer bang voor haar mogelijke woede. Hoewel hij weet dat hij haar en zijn broers en zussen verdriet doet, vertrekt hij net als zijn vader naar Amerika. Hij houdt zichzelf lang voor dat hij gaat om het gezin te herenigen maar hoe langer hij in Amerika is, des te duidelijker het wordt dat dat nooit gaat gebeuren en dat ook hij zijn moeder, broers en zussen nooit meer terugziet. Daar voelt hij zich schuldig over en hij stelt zichzelf vaak de vraag of hij net zo impulsief en egoïstisch is als zijn vader. In Amerika laat hij zich in het begin flink van de wijs brengen door zijn vaders grillen en drankzucht. Hij gaat hem zoeken als hij weer eens kwijt is, wordt boos, verdrietig, probeert hem te overreden wat betreft zijn keuzes voor wonen en werken, maar op een gegeven moment, als hij getrouwd is en zelf kinderen heeft, wordt hij rustiger en gelatener. Als zijn vader dan weer begint over zijn binnenkort verwachte doorbraak, gaat hij er niet meer tegenin en zegt hij alleen dat hij ernaar uitkijkt. Hoewel hij zijn vader naar Amerika gevolgd is, is hij een stuk rustiger en verantwoordelijker dan hij. De ontwikkeling die hij doormaakt is dat hij dat uiteindelijk zelf ook inziet.

Quotes

"De trein nam een scherpe bocht en van het ene op het andere moment lag hij op zijn knieen voor haar op de grond. Verward keek hij naar haar op, terwijl hij de dienstmeiden hoorden schateren. Lena sloeg een hand voor haar mond. 'O, ik had u moeten waarschuwen voor de bocht, heeft u zich pijn gedaan?' Hij probeerde overeind te komen, maar een dwingende gedachte hield hem op een knie. Als hij al zo zeker wist dat hij bij haar wilde blijven, waar zou hij dan op wachten? Voor hij zich kon bedenken pakte hij haar hand. 'Lena, zou u ... zou je mijn vrouw willen worden?'" Bladzijde 86

"'Wat heeft je vader gedaan?' vroeg hij, terwijl hij een klant inzeepte. 'Je hebt net je schaapjes op het droge en nu gooit hij je glazen in?' Hij zwaaide verontwaardigd met zijn scheerkwast in de lucht. Een klodder scheerschuim landde op het bloemetjesbehang. 'Hebben jullie Hollanders dan geen familiegevoel?'" Bladzijde 122

"'Depressief? Waar is hij depressief van dan?' bulderde Daynor in een oude ketel, waar hij nieuw cement in maakte. 'Dat hij zijn kinderen in Holland niet meer kent? Dat zijn vrouw is overleden? Dat hij zijn geld is kwijtgeraakt door de beurskrach? Maar dat is geschiedenis, niet meer dan een verhaal dat hij zichzelf vertelt. We leven in het nu en daar kun je iets van maken. Je hebt slechts je hersens en je handen nodig!'" Bladzijde 174

Thematiek

Vader-zoonrelatie

Davids vader, Johannes Buijser, noemt zichzelf een avonturier, volgens zijn moeder is hij een lapzwans. Sinds hij het gezin verlaten heeft, mag er niet meer over hem gesproken worden en waar de andere kinderen zich gemakkelijk naar dat verbod kunnen schikken, heeft David als oudste te veel positieve herinneringen aan hem om hem te kunnen vergeten. Volgens zijn moeder lijkt hij ook op hem: '"Je lijkt ook net je vader." Dat zei ze wel vaker en het verwarde hem. Bedoelde ze dat hij net zo avontuurlijk was of ... dat hij net zo onbetrouwbaar was?' (p. 16) Hij kan niet geloven dat zijn vader hen zomaar in de steek gelaten heeft en reist hem achterna om de waarheid te achterhalen en hem mee terug naar huis te halen. Heel lang is zijn vader voor David alleen maar een teleurstelling: hij is getrouwd dus hij zal nooit mee terug gaan naar Rotterdam. Hij heeft het niet gemaakt in Amerika maar kan maar net de eindjes aan elkaar knopen en blijft geloven in een carrière als cabaretier. En met de gevoelens voor zijn zoon of kinderen in Nederland weet hij ook geen raad, die drinkt hij liever weg. Als zijn vader hem na de dood van zijn moeder ervan beschuldigd haar net zo goed in de steek gelaten te hebben als hij dat zelf gedaan heeft, dan gelooft hij hem. Maar als hij minder afhankelijk wordt van zijn vader omdat hij een eigen gezin en inkomen heeft, dan ziet hij dat hij helemaal niet op die manier op zijn vader lijkt. 'Vader fronste: "Jongen, je bent een Buijser. Leef groots!" "Ik hoef niet groots te leven, vader. Overleven is mij genoeg." (p. 145) Daarna zijn de rollen omgedraaid: Davids vader heeft David meer nodig dan dat David zijn vader nodig heeft.

Motieven

Waan of werkelijkheid

Davids vader ziet zichzelf als een getalenteerd cabaretier en gedurende het hele verhaal probeert hij in die functie aan de bak te komen. Hij vindt zichzelf eigenlijk te goed voor een baantje als sjouwer of vervoerder en ziet een toekomst voor zich waarin hij beroemd is en op handen gedragen wordt vanwege zijn grappen en verhalen. Hij denkt ook regelmatig een groot optreden te hebben in Carnegie Hall. Hij is niet in staat - waarschijnlijk vanwege zijn ziekte - in te zien dat mensen zijn grappen en verhalen een eerste en tweede keer best leuk vinden, maar er daarna al snel genoeg van hebben, zelfs niet als hij wordt bekogeld en/of wordt weggestuurd. Davids vader gelooft dus liever zijn eigen verhalen over wie hij is dan de werkelijkheid. Onderdeel van die verhalen is ook dat zijn grootmoeder van adellijke afkomst zou zijn en verliefd geworden zou zijn op een gewone handschoenenmaker. Ook die verhalen vertelt hij eindeloos en eigenlijk gelooft niemand ze meer, totdat David na zijn dood een stamboom vindt waaruit daadwerkelijk blijkt dat ze van adel zijn. In het begin van het boek lijkt wat Davids vader zich allemaal in zijn hoofd haalt, onschuldig en kun je er als lezer soms zelfs om lachen. Uiteindelijk wordt het zo erg dat je inziet dat er daadwerkelijk iets mis met hem is en dat hij last heeft van waanvoorstellingen. Volgens Lena is hij manisch depressief. Het lijkt erop dat zijn dochter Heintje dit van hem geërfd heeft.

Migratie

Het boek speelt in de tijd dat Amerika voor velen het beloofde land was en drommen Ieren, Italianen, Hollanders en anderen per schip naar dit land emigreerden om hier hun geluk te beproeven. Davids vader is een van hen. In eerste instantie wil hij met zijn vrouw en kinderen vertrekken maar zijn vrouw wil niet. Hij ontvoert dan de kinderen naar Antwerpen om daar op een boot naar Amerika aan boord te gaan maar dit mislukt. Uiteindelijk vertrekt hij alleen. Familie van zowel zijn vrouw als hemzelf vertrekt ook naar Amerika. En als David vertrekt hoort hij aan boord van het schip (van de Holland-Amerika-lijn) ook verschillende talen spreken, onder andere Pools. Zowel zijn vader als hijzelf lijken de intentie te hebben om weer terug te gaan om in ieder geval het gezin weer op te zoeken - niet per se om er te blijven - maar het leven in Amerika is zwaar en een ticket is te duur.

Liefde

Hoewel Davids vader en moeder geen gelukkig huwelijk hebben, volgens Davidd vader hield zijn moeder alleen van het beeld dat ze van hem had, is het tweede huwelijk van zijn vader wel gelukkig. Anna accepteert hem zoals hij is, dus met zijn onrealistische dromen over zijn toekomst en zijn vervelende escapades op het gebied van werk. Ook als hij steeds meer drinkt en het steeds duidelijker wordt dat hij een psychische ziekte onder de leden heeft, blijft ze hem trouw. Dat geldt ook voor Davids Lena: zij is van redelijke komaf omdat haar vader kapitein is en David heeft in eerste instantie in Amerika helemaal niets, maar dat maakt haar niet uit. Hij is de eerste man bij wie ze zich op haar gemak voelt en dat is wat telt. Ze hebben het financieel slechts kort wat makkelijker en ze maakt een hoop met hem mee door zijn vader maar ze blijven van elkaar houden.

Dood

De belangrijkst dode is uiteraard Davids vader: hij is de man die zelfmoord pleegt en alles achterlaat. Maar ook zijn tweede vrouw Anna sterft: de keuken vliegt in de brand als ze de oven wil aanmaken en zij kan niet snel genoeg wegkomen. Toen David zich voor de tweede keer bij zijn vader in New York meldde, brandde ze ook al haar hand. Ook Davids moeder in Nederland sterft. Zij raakt opnieuw zwanger en is bang te oud te zijn voor een bevalling en om voor een baby te kunnen zorgen. Ze laat abortus plegen en sterft aan de gevolgen daarvan. Tot slot sterft ook Davids oom in Amerika.

Motto

Elk afscheid is de geboorte van een herinnering

Salvador Dali

Opdracht

Er is geen opdracht aanwezig.

Titelverklaring

'De man die alles achterliet' is Davids vader. Hij doet dat twee keer: een keer als hij vanuit Rotterdam naar New York vertrekt en zijn gezin achterlaat. De tweede keer als hij aan het einde van zijn leven zelfmoord pleegt en zijn nieuwe vrouw en David en zijn gezin achterlaat. Davids vader suggereert dat David zelf ook een man is die geboren is voor het avontuur en dus een man die zo alles achter zou laten, maar uiteindelijk besluit David dat hij niet zo in elkaar steekt.

Structuur & perspectief

Het verhaal is verdeeld in 21 genummerde hoofdstukken. Binnen een hoofdstuk wordt gewerkt met witregels. Er zijn stukjes uit brieven opgenomen en aan het einde zijn foto's opgenomen. Het verhaal wordt niet-chronologisch verteld door een alwetende verteller die vooral verbanden met de rest van de geschiedenis legt.

Decor

Het verhaal speelt in het Rotterdam en New York (en omgeving) van het einde van de 19e en begin van de 20e eeuw. David wordt in 1887 geboren en de laatste brief is van 1934.

Stijl

'David vertrekt naar Amerika, op zoek naar zijn vader. Daar moet hij van alles incasseren. Zo heeft zijn vader een nieuwe vrouw, Anna. Anna weet, op haar beurt, niets van Davids komst. Davids reactie hierop is emotieloos en koel: “deze vrouw was niet schuldig aan de situatie, besefte hij.” Als lezer smacht je naar woede, verdriet, ruzies, maar dit alles blijft uit: Davids wraak zit hem in het afscheren van zijn vaders snor en baard. Iets wat zijn vader vervolgens ook nog begrijpt. Waar blijven de ruzies? De knokpartijen? De dramatiek? Commandeur vertelt wel hoe de personages zich voelen, maar wij voelen het niet. Meer dan papieren mensen worden het niet.

Gelukkig verandert de stijl in het tweede deel van het boek. Lena verschijnt en er komt meer lijn, rust en gevoel in het leven van David. Hij trouwt, zijn vrouw raakt zwanger, hij moet vechten in de Eerste Wereldoorlog en hij bouwt een leven op in Amerika. Zijn levensloop wordt geloofwaardiger en Commandeur toont ons zijn emoties.' (Otten 2016)

Slotzin

Het is een schrale troost te weten dat we toch van adel blijken te zijn.

Bijzonderheden

Het boek is gebaseerd of feiten en gebeurtenissen die in de familie van de auteur hebben plaatsgevonden.

Beoordeling

Ik vind 'De man die alles achterliet' een erg mooi verhaal, ook omdat het gebaseerd is op een waar verhaal. Ik vind het echter ook wat saai, op een gegeven lijkt het alsof elk nieuw hoofdstuk begint met 'in die maand van dat jaar ...'. Het is zeker niet moeilijk te lezen en qua stijl en opbouw dus geschikt voor beginnende lezers maar qua onderwerp zou ik het niet aan hen aanraden.

Recensies

"Al na de eerste hoofdstukken wist ik dat ik een goed boek te pakken had. De opbouw en schrijfstijl zijn vrij traditioneel. Het boek heeft een duidelijk begin, midden en eind. De verhaallijn ontwikkelt zich logisch en het taalgebruik is erg toegankelijk. Grappig dat het verfrissend is om een traditioneler werk te lezen; geen complexe flashbacks, geen choquerende beelden, geen vergezochte metaforen, maar wel een goed verteld verhaal dat de lezer meevoert naar het begin van de 20e eeuw." https://www.hebban.nl/rec...achterliet

"Al met al een prima debuut. Een geloofwaardige combinatie van fictie en non-fictie gegoten in het jasje van een prettig leesbare historische roman." https://www.hebban.nl/rec...achterliet

Bronnen

Marloes Otten - Recensie: De man die alles achterliet

https://www.chicklit.nl/b...chter-liet

Overhoor jezelf