Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2010
• 370 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij, Amsterdam

Flaptekst

Eerste zin

Als ik aan ons denk, ook nu nog, zie ik steeds dezelfde avond voor me.

Samenvatting

Epiloog

Het verhaal begint met een soort proloog, waarin Sara Silverstein denkt aan de dag dat haar zoon in de familie een afscheidsmaal krijgt aangeboden. Hij gaat naar de universiteit van Berkeley filmkunde studeren en ook voetballen. Sara’s vader Herman maakt zijn befaamde koolrolletjes met kummel. Het geeft Sara de gelegenheid haar ouders te beschrijven. Izebel was lerares Frans en streng, maar niet als moeder. Ook Tara (haar drie jaar oudere maar vrijgezelle zus) is er. Maar er valt het een en ander in de keuken en alleen Mich mag van zijn opa binnenkomen. Vol trots brengt opa Herman zijn met liefde klaar gemaakte gerecht binnen. Het zal de laatste keer zijn dat de voltallige familie Silverstein bij elkaar zal eten. 

Hoofdstuk 1-160 
Sara Silverstein werd in haar jeugd samen met haar zus Tara overdreven door haar vader Herman beschermd. Hij was later hoogleraar geschiedenis en hield zich bezig met de Tweede Wereldoorlog. Zijn vrouw heet Izebel. Herman heeft de Tweede wereldoorlog als puber overleefd. In 1946 is hij sterk vermagerd uit het concentratiekamp gekomen, maar zijn vader en zijn moeder heeft hij nooit meer teruggezien. Op zijn 15e zag hij die voor het laatst. Als 80-jarige heeft hij een val gemaakt in zijn tuin en in het ziekenhuis is hij daarna besmet met een bacterie waaraan hij vrij snel daarna overleed.

Sara is getrouwd met de tv-maker Jacob Edelman die enkele jaren geleden veel succes heeft gehad met een televisieprogramma en daarna heeft hij zelfs een Oscar gekregen voor een film met een oorlogsthema. Maar het succes is niet gebleven en Jacob maakt niet zo’n prettige indruk op de lezer. Even overweegt Sara zelfs om te scheiden van hem, maar de gebeurtenissen verderop in het verhaal 'verhinderen' dat. Sarah en Jacob hebben twee kinderen: de 19-jarige Mich die naar de Berkeley University is vertrokken en de 13-jarige Tess. Het meisje lijkt erg op haar overgrootmoeder Zewa. Daarom kon ze zo goed opschieten met opa Herman.

Sara gaat met haar moeder Izebel en zus Tara naar Baden-Baden, omdat Herman postuum het ereburgerschap van de stad krijgt uitgereikt. Tara kan het allemaal niet verwerken, zeker niet omdat ze een hekel heeft aan het Duits dat ze om zich heen hoort. Ze vertrekt eerder. Tijdens het diner hoort Sara van haar tafelheer dat moeder Zewa een aantal brieven aan Herman heeft geschreven. Sara wil die brieven graag hebben, omdat ze een boek over haar grootmoeder die ze niet gekend heeft, wil schrijven. Sara loopt tijdens haar verblijf ook hard. Dat is een fanatieke liefhebberij van haar.

Wanneer ze na thuiskomst in Overveen ook gaat hardlopen, slaat het noodlot keihard toe. Ze wordt bijna aangereden door een snel op haar afrijdende auto en wanneer ze met een paar gebaren haar afkeer ten opzichte van de chauffeur laat merken, keert de man terug en randt haar aan. Hij gaat met zijn vingers bij haar naar binnen en hij weet tot haar verbijstering zelfs haar naam te noemen. Ze wordt gered door een voorbijkomende fietser, maar die handelt toch weer een beetje knullig, waardoor de aanrander kan ontkomen. De automobilist vlucht weg zonder dat het nummer van zijn kenteken kan worden gezien. 

Op dat moment komt de angst in het leven van Sara, een gevoel dat ze daarvoor nooit had gekend. Immers, haar vader Herman had haar altijd beschermd tegen onheil. Omdat ze zich fel tegen de man heeft verzet, heeft ze haar enkelbanden gescheurd. Er komt voor haar nog meer onheil, want Mich heeft vanuit Amerika gebeld en tegen zijn vader gezegd dat hij eindelijk weet wat hij wil. Hij wil namelijk dienst nemen als vrijwilliger in het Amerikaanse leger om naar Afghanistan te worden uitgezonden. Jacob vindt het goed, omdat het Michs eigen keuze is, maar Sara vindt het bedreigend. Jacob had het voor haar geheim willen houden, omdat hij haar reactie kon voorspellen. Ze boekt meteen een vlucht naar Amerika en gaat hem opzoeken op zijn kamer in Berkeley. Ze wil Mich voor het grote onheil behoeden, net zoals haar vader bij haar heeft gedaan. Maar die jongen laat zich niet ompraten. Ze belt mobiel met Jacob, maar die is op dat moment al in Amerika. Hij heeft een smoes verzonnen om naar Amerika te kunnen afreizen. Samen reizen ze weer terug: Mich blijft bij zijn eerder genomen besluit.

Wanneer ze weer in Nederland is, doorzoekt ze de bureauladen van haar vader. Ze ziet drie paspoorten (van Hermans vader en moeder en van een vriend). Het hele kamertje ademt het verleden van de Tweede Wereldoorlog uit.

In februari gaat ze met het hele gezin weer naar Amerika. Mich gaat in dienst en het gezin gaat afscheid van hem nemen, voordat hij in het opleidingskamp gaat. Mich wil niet teveel afhankelijkheid tonen. Wel maakt hij grappen met zijn zusje Tess dat hem erg zal missen. Na een paar weken belt Mich een keer naar haar op om te zeggen dat de opleiding heel zwaar is en dat hij flink moet afzien. Sara hoopt dat hij terugkeert. Wanneer ze zijn kamer doorzoekt, vindt Sara twee brieven van haar grootmoeder Zewa, maar door het handschrift in Duitse gotische letters kan ze de brief niet lezen. Ze maakt een kopie en stuurt die naar een grafoloog. Ze heeft niet begrepen waarom Mich deze brieven in zijn bezit heeft. Door haar zorgen om haar zoon vergeet ze tijdelijk de eigen situatie met de verkrachter. Ze heeft hem 'het beest' genoemd.

Niet lang daarna krijgt ze de brieven vertaald retour en ze leest ze samen door met Izebel. De eerste heeft nog een positieve inhoud, maar uit de tweede blijkt dat Zewa binnenkort op transport zal worden gezet. De relatie die ze met ene Federmann heeft, wordt haar nu juist fataal. Er is nu nog maar één brief zoek. Wanneer het bureau van haar vader wordt verplaatst, valt er een pistool uit. Dat was het voorwerp waarover haar vader vlak voor zijn dood met haar had gesproken en dat hij Wagner had genoemd. Haar moeder vraagt het pistool weg te gooien of naar de politie te brengen en hoewel Sara dat belooft, doet ze het niet. Het is teveel verbonden met haar verleden.

Diezelfde nacht wordt er in het huis in Overveen ingebroken. Tess staat ’s nachts voor hun bed en er zijn twee mannen met bivakmutsen in het huis die geld en passen willen zien. Jacob wil zich verweren, maar wordt meteen neergeschoten en Tess moet met een man mee naar boven. Ook Sara moet mee, maar ze verliest het bewustzijn en wordt wakker gemaakt door Tess die vertelt dat de mannen weg zijn en dat ze al de ambulance heeft gebeld. Jacob is zwaar gewond. Er is veel meegenomen (geld, pinpassen, antieke voorwerpen, familiebezittingen maar ook de twee brieven van Zewa). Omdat Jacob een bekende tv- persoonlijkheid is, krijgt de inbraak veel media-aandacht. Sara is helemaal van slag: er is binnen korte tijd zoveel onheil over het gezin uitgestort. Tess is ook slecht aanspreekbaar. Ze wil niet vertellen wat er boven tijdens de inbraak is gebeurd.

Sara denkt dan terug aan een verhaal dat Herman haar eens had verteld over zijn situatie in het kamp: hij was bijna een 'muzelman' geworden (bijnaam voor joden die hun geweten door de ellende waren kwijtgeraakt en daardoor dingen deden die je niet van ze zou verwachten). Hij had eten gestolen van medegevangenen.

Mich staat op het punt zijn 'graduation' te krijgen: daarbij mogen ouders aanwezig zijn, maar de gewonde Jacob kan natuurlijk niet mee naar Amerika. Ze vertelt een ander verhaal over zijn vader: hij staat op een wachtlijst en moet worden geopereerd. Hij kan dus niet meekomen naar Amerika. Het gezin mag intussen niet thuis verblijven vanwege het onderzoek door de politie. In de kamer van haar vader ziet ze een map met stukken over de verbouwing. Dat is een heel verhaal dat Herman heel goed heeft gedocumenteerd. Herman had zijn huis laten verbouwen en hij had met een zeker doel een aannemer genomen van wie de vader in de oorlog 'fout' was (een NSB’er). Dat vond hij een soort 'Wiedergutmachung.' Maar deze aannemer Raaijmakers heeft er een puinhoop van gemaakt en Herman Silverstein had hem achtervolgd met brieven en rechtszaken met betrekking tot de slechte bouw van een serre. Toen Raaijmakers die zaak verloor, moest hij heel veel geld aan Herman Silverstein betalen en was hij uiteindelijk failliet geraakt. Nu heeft Sara het door: de aanrander die zij 'het beest' heeft genoemd, is de failliete aannemer. De aanranding was dus opgezet pandoer. 

Maar ze krijgt nog meer door: de zoon van haar buitenlandse schoonmaakster Monica is een van de inbrekers in haar huis. Hij heeft gewoon gebruik gemaakt van de sleutel die zijn moeder van Sara had gekregen. Hij is ooit stukadoor bij Raaijmakers geweest en hij had de woning van Herman moeten behandelen. De zaak lijkt nu rond. Deze Daniël en Raaijmakers kennen elkaar. Ze doorzoekt nu de oorlogsdocumentatie die er over de foute vader van de aannemer bestaat. Ton is de zoon van de foute politieagent. Herman heeft ooit college gegeven aan Ton die geïnteresseerd was in de feiten van de oorlog met betrekking tot foute Nederlanders. Een buurjongen heeft gezien dat Ton en Herman vaak met elkaar in de tuin gesproken hadden en dat Ton Herman had gedreigd met maatregelen wanneer hij zijn rechtszaak niet zou intrekken. Ze weet ook dat deze man Ton op een sportschool zit en ze gaat posten bij die accommodatie. Inderdaad ziet ze dat haar aanrander naar binnen gaat en dat dit dezelfde is als Raaijmakers. Ze herkent hem: ze ruikt hem zelfs. Omdat ze ’s avonds laat is gegaan, is haar familie boos op haar. Vooral Tess voelt zich weer bang. Eindelijk vertelt ze tegen haar moeder dat er die avond een derde man aanwezig is geweest. Maar wanneer Sara dat tegen de politie zou vertellen, zal ze van het dak springen.

Moeder en dochter gaan samen naar Amerika om de graduation van Mich bij te wonen. Hij is blij dat hij de zware opleiding heeft voltooid. Jacob is er niet bij en na de bevordering belt Mich met zijn vader. Die kan niet liegen tegen zijn zoon en hij vertelt Mich nu ook over de inbraak en de zware gevolgen ervan. Hij is boos op zijn moeder die hem zegt dat ze het niet verteld heeft, omdat ze anders had gedacht dat hij naar Nederland zou zijn gekomen en zijn opleiding zou hebben afgebroken. Wanneer hij dat tegen zijn leidinggevende vertelt, mag Mich een week over naar Nederland. Tess vertelt later die dag aan hem wel wat er die nacht gebeurd is en Sara heeft het verhaal afgeluisterd. De lezer weet het nog niet, maar Sara weet wel wat er is gebeurd. Ze zint op wraak. Ze denkt na over de situatie dat ze Raaijmakers zou aangeven bij de politie, maar ze vreest dat hij er met een veel te lichte straf van af zal komen. Dat kan ze niet verdragen: Tess’ leven is verwoest en de harmonie van hun gezin is volledig verstoord. Wat kan ze nu het beste doen?

Dan vertelt Sara aan de lezer wat ze van Tess en Mich heeft gehoord. De derde man heeft ook met zijn vingers in haar vagina gezeten, net als bij haar moeder. Hij was dus ook de aanrander van Sara. Mich is heel boos. Maar Tess vertelt door op aandringen van Mich en dan zegt ze dat hij zijn pik in haar mond heeft gestopt en dat hij klaar kwam in haar mond. Mich geeft aan dat “Ton Raaijmakers” nu bijna dood is. Hij zal dus wraak nemen.

In het vliegtuig terug praat Sara  met Mich over de verkrachting van Tess. Hij is boos dat ze hem destijds niet gewaarschuwd heeft en dat hij daardoor niet teruggekomen was. Sara verdedigt zich dat zijn opleiding dan afgebroken moest worden en dat zou een flink probleem zijn geweest. Terug in Nederland halen ze meteen Jacob uit het ziekenhuis: het gezin Edelman-Silverstein is weer compleet. Wanneer Sara haar moeder thuisbrengt, haalt ze het daar verstopte pistool weer tevoorschijn. Ze neemt het mee naar huis. Wanneer ze thuis is, wordt ze bang dat Raaijmakers opnieuw haar gezin leed wil aandoen. De haat van hem tegen Herman is zo groot dat ze daar redenen  voor denkt te hebben. Ze pakt het pistool mee in een kledingstuk en gaat er mee hardlopend naar het huis van Raaijmakers, een afstand van ongeveer 10 kilometer. Wanneer ze bij het huis van Raaijmakers is gekomen, moet ze denken aan het boek van Coetzee: “Disgrace.” De hoofdpersoon daarin is in “disgrace” geraakt (verkracht, zwanger, haar honden vermoord etc.), maar die schikt zich in haar lot en zoekt geen vergelding. 

Vgl. blz. 337 ‘Het woord alleen, disgrace. Het tegendeel van alles wat het leven de moeite waar maakt: liefde, wellevendheid, waardigheid. Disgrace, de verkrachting daarvan. Schande, schaamte, de vernietiging van menselijkheid – allemaal disgrace. (…) Wat een oneindige triestheid. Geen wraak, geen vergelding.’ 

Die hoofdpersoon doet dat omdat ze meer bloed verwacht wanneer ze wraak neemt. Wraak is immers een onderdeel van de Zuid-Afrikaanse samenleving. Sara verwacht niet dat er meer bloed zal worden vergoten als ze er maar voor zorgt dat ze niet betrapt wordt. Maar ze bedenkt zich op het allerlaatste moment en rent weg. Een auto rijdt haar achterop: Mich en Jacob zitten erin. Mich heeft haar van huis zien weglopen en hij had Jacob gewaarschuwd. Ze waren haar meteen met de auto komen halen.

De volgende morgen belt de politie met de mededeling dat er iemand vermoord is: ene Ton R. is het slachtoffer van een moordaanslag geworden. Ze wordt verzocht meteen naar het bureau te komen.

In hoofdstuk 150 zegt Sara dat ze op dat moment weer in Amerika wonen. Tess zit op een privéschool en Mich voltooit zijn legeropleiding (hij gaat bij de Inlichtingendienst).

In hoofdstuk 151 wordt verder verteld over de situatie waarin ze moet komen opdraven bij de politie. De rechercheur vertelt dat die ochtend om 3 uur Ton Raaijmakers gedood is door twee pistoolschoten in zijn hart. Hij was lid van een neonazistische organisatie ('Blood and Honour'). De politie weet ook van de derde man in het huis tijdens de inbraak. Die  wilde toen met opzet Jacob doden. Wanneer Sara weer thuis is, zoekt ze haar pistool op. Er blijken twee kogels uit het magazijn verdwenen te zijn. Mich geeft toe dat hij de vergelding voltrokken heeft. Maar ze gaan vrijuit: de politie zoekt naar de derde man die boven op zolder bij Tess heeft gestaan: er zal wel een afrekening in het circuit zijn geweest. De familie gaat gewoon vrijuit. Sara laat het pistool tijdens een overtocht met de veerpont over het Noordzeekanaal in het water verdwijnen. Het voelt aan alsof ze de as van haar vader verstrooit. Het pistool is namelijk van haar vader en het is het laatste aandenken dat ze aan hem heeft, maar het wapen moet natuurlijk van de aardbodem verdwijnen, waardoor er bijna sprake is van de 'perfecte moord.'

Sara, Tess en Jacob zijn inmiddels naar Amerika verhuisd. Mich kent geen wroeging. Hij is immers opgeleid om te doden. Hij moet naar Afghanistan en een dag voor zijn vertrek belt hij zijn moeder op. Hij zegt dat hij iets van zijn opa weet wat hij nooit had mogen doorvertellen van de oude man. Maar hij weet niet waar zijn reis (zijn leven) zal ophouden en hij vindt dat zijn moeder de ware toedracht moet weten. Het gaat over de derde brief, maar omdat hij vreest dat zijn moeder het verhaal anders niet zal snappen, licht hij het verhaal toe, zoals zijn opa Herman het tegen hem heeft verteld. De brief van opa wordt later door Mich nagestuurd (dat is de kern van de epiloog). 

De toelichting gebeurt in het 160e hoofdstuk. Via Skype vertelt hij verder over zijn bezoek met zijn opa aan Baden-Baden. Daar had opa de drie brieven gekregen. De twee van Zewa had hij voorgelezen aan Mich. De derde niet en hij had gehuild en gezegd dat hij daarover nooit iets mocht doorvertellen aan de familie. Die belofte breekt Mich dus wel. Hij vertelt het familiegeheim aan zijn moeder. Bij de razzia waarbij zijn vader en moeder waren opgepakt, was de afspraak dat Herman in een geheim luik zou plaatsnemen om te voorkomen dat hij ook zou worden opgepakt. Bij de razzia ziet hij dat zijn vader en moeder geslagen worden. Hij heeft het pistool tot zijn beschikking. Hij wil schieten om zijn ouders te redden, maar hij durft niet. Later krijgt hij nog een kans als de mensen nog in het huis blijven, maar opnieuw durft hij niet op de politiemensen te schieten. Hij blijft drie maanden alleen in het huis achter, voordat hij ook opgepakt wordt. Hij was niet volgens afspraak naar de kennissen van zijn ouders gegaan. Hij wordt verraden door de buren en ook hij wordt naar Westerbork afgevoerd. Zijn opa had er enorm schuldgevoel aan over gehouden en hij had Mich laten beloven dat hij nooit aan dat gevoel van machteloosheid zou moeten toegeven. Mich had het in zijn oren geknoopt als dertienjarige. Het is zijn verklaring voor zijn plotselinge verlangen in militaire dienst te gaan. Mich zegt dat zijn moeder het nu wel zal begrijpen en Sara doet dat inderdaad. Ook Jacob is naast haar komen zitten. Sara vraagt Mich wel erg voorzichtig te doen in Afghanistan. Ze blazen daarna kussen over de hele wereld naar elkaar. Die moeten elkaar beschermen.

In de epiloog valt de brief van Herman Silverstein die Mich heeft opgestuurd uit de Verenigde Staten bij Sara op de mat. Het is de brief van Herman aan zijn vriendje Mo. Hij geeft daarin een heel andere lezing van de geschiedenis van de arrestatie van zijn ouders. Hij is niet boven gaan zitten, maar heeft met het pistool van Federmann alle NSB’ers neergeknald. Daarna hebben ze de gasten begraven en ze zijn het huis ontvlucht naar IJmuiden. Ze konden kaarten voor de boot krijgen en nu zijn ze in Amerika aangekomen. Hermans vader werkt er als operazanger en ze hebben het erg naar hun zin in New York. Herman had graag de held willen spelen.

Personages

Sara Silverstein

Sara is de moeder van Mich (19) en Tess (13), en getrouwd met Jacob. Hun relatie is niet super goed, maar ook nog niet helemaal kapot. Ze wordt op een dag aangerand door iemand die later de oude aannemer van haar vader blijkt te zijn, die uit was op wraak. Sara lijkt dan ook wraaklustig te zijn, maar ze bedenkt zich op het laatste moment.

Mich

Mich is 19 en studeert in Berkely, Amerika. Hij vat daar het idee op om in het leger te gaan, maar later blijkt dat dat al eerder ontstaan is, toen hij met zijn opa over de oorlog gepraat heeft. Hij is het die, nadat hij hoort over het onheil van zijn familie, wraak neemt en Ton Raaijmakers vermoordt. Op het eind van het boek vertrekt hij naar Afghanistan.

Tess

De dertienjarige Tess komt over als een slim meisje. Ze kan het goed vinden met haar broer. Na de overval op hun huis, waarbij ze aangerand wordt, belt ze zelf de ambulance, omdat haar vader gewond raakt. Ze wordt daarna erg stil, maar vertelt uiteindelijk in Amerika aan Mich wat er gebeurd is.

Ton Raaijmakers

Ton wil wraak nemen op de familie Silverstein omdat de vader van Sara, Herman, hem lange tijd achtervolgd heeft met rechtszaken en procedures over een verbouwing die moeizaam was verlopen. Raaijmakers was hierdoor failliet geraakt. Daarom randt hij Sara aan, en pleegt hij een overval op hun huis. Hij wordt uit wraak vermoord door Mich.

Quotes

"Tess was zich aan het aankleden. Ze had oortelefoontjes in en stond in haar ondergoed voor de spiegel, met verschillende outfits in haar handen. Een paar jaar lang was ze hevig aan het veranderen geweest en sinds kort kon ze een klein beetje uit de voeten met het nieuwe, vreemde lichaam dat haar was aangedaan. Elke dag werd met zorg een nieuwe persoonlijkheid uitgezocht, via kleren, haardracht en make-up. Ik was me ervan bewust dat ik haar stoorde, hier, in haar eigen kamer, in de nog zo nieuwe intimiteit van haar dertienjarige leven." Bladzijde 100

"Ze zei iets wat ik niet meteen verstond. Ik kon het eerst haast niet geloven en vroeg haar te herhalen wat ze zei. 'Wagner,' prevelde ze. 'Natuurlijk. Die gekke Herman. Dát was Wagner. Dáár had Zewa het over. Hoe kon ik dat vergeten? En wat een mazzel dat er geen ongeluk is gebeurd!' 'Wagner?' 'Wagner was de codenaam in de familie voor het pistool dat Federmann uit Duitsland had meegenomen. Zewa schreef toch iets over Wagner in de brief? Dat ging over het pistool!'" Bladzijde 184

"Mijn moeder kan het ook niet helpen dat ze de volgende ochtend een wat ongelukkige blik op me werpt omdat ik steeds vaker in mijn vaders kamer zit. Ik moet naar mijn echte huis, besef ik, maar het kan nog niet. Het forensische team is nog steeds bezig." Bladzijde 256

Thematiek

Wraak / bloedwraak / eerwraak

"De held" is een psychologische roman over wraak en verzoening (vergelden of vergeven?), maar ook over de herinneringen aan de oorlog en het schuldgevoel dat mensen daaraan hebben overgehouden. Geweld, haat en vergeving komen veel aan bod. Kun je iemand die je gezin groot onheil heeft berokkend wel vergeven? Sara Silverstein wordt geconfronteerd met geweld kort achter elkaar. Ze wordt tijdens het hardlopen aangerand door een automobilist, haar zoon Mich gaat dienst nemen in het Amerikaanse leger en het gezin wordt ’s nachts overvallen door een tweetal mannen met bivakmutsen. Haar man Jacob wordt daarbij neergeschoten en haar dochter Tess verzwijgt wat er met haar die nacht is gebeurd. Maar het leuke leventje dat het gezin van Sara heeft geleid tot op dat moment, is voorbij. Haar vader Herman had haar als kind altijd tegen onheil willen beschermen. Eigenlijk tot vervelens toe. Maar haar vader had dan ook in zijn puberteit in een concentratiekamp gezeten. Aan het begin van het verhaal sterft haar vader op 80-jarige leeftijd aan een ziekenhuisbacterie. Hij heeft bij een val in zijn tuin een gebroken heup opgelopen en de bacterie heeft in het ziekenhuis de rest gedaan. Maar geleidelijk wordt in het boek de geschiedenis onthuld. Eerst gaan Sara en haar moeder Izebel nog naar Baden, waar haar vader ereburger van de stad wordt en tijdens het diner hoort Sara van het bestaan van enkele brieven. Die wil ze graag opsporen omdat ze een boek over haar grootmoeder wil schrijven. De oplossing komt sneller dan haar lief is. Binnen korte tijd wordt Sara met geweld geconfronteerd. Allereerst wordt ze tijdens het hardlopen bijna overreden en daarna aangerand. Een echte verkrachting wordt op het laatste nippertje verijdeld door een voorbijkomende fietser. Ze noemt de man "Het Beest." Daarna wordt ze geconfronteerd met het feit dat haar in Amerika studerende zoon Mich ineens weet wat hij met zijn leven wil: hij gaat in Amerikaanse dienst naar Afghanistan, waardoor ze zeker weet dat hij ook hij met geweld zal moeten omgaan. Wanneer ze weer terug zijn in Nederland komt de inbraak in het huis in Overveen, waar twee gemaskerde mannen hun slaapkamer binnendringen. Het geweld is dus nu helemaal in de huiselijke sfeer. Jacob wordt gewond en haar dochter Tess weigert te vertellen wat er met haar in die nacht gebeurd is. Wanneer Sara in het verleden van haar vader duikt door middel van de brieven van haar grootmoeder, en het pistool vindt in de bureaula van haar vader, stuit ze ook op de ordner waarin haar vader de rekeningen en de brieven van de verbouwing heeft bewaard. Hij heeft de zoon van een foute Nederlander in de oorlog de opdracht gegeven om een serre aan te bouwen, maar de kwaliteit daarvan is zo slecht dat hij de man vervolgt en dat leidt uiteindelijk tot een faillissement. De man neemt wraak, want hij is de automobilist die Sara heeft aangerand. Een bij hem werkende allochtoon is een van de inbrekers in Overveen. Hij heeft de sleutel van zijn moeder gekregen. Tess vertelt tegen haar broer Mich met wie ze heel goed kan opschieten, wat er die nacht is gebeurd en nu begint het wraakgevoel bij Sara te leven. Ze denkt dat de dader een veel te lichte straf zal krijgen en dat haar dochter Tess een levenslang trauma heeft opgelopen. Het pistool is natuurlijk de rode draad die door dit verhaal loopt (een verhaalmotief in engere zin noemen we dat). Met dat pistool wordt Raaijmakers neergeschoten. Sara wordt op tijd weggehaald, maar later blijkt dat Mich de wraak voltrokken heeft. Omdat een ander verdacht wordt, gaat de familie Edelman/Silverstein vrijuit. Ze vertrekken direct daarna naar Amerika, waar vooral Tess begint op te bloeien. Een dag voordat Mich weggaat naar het Midden-Oosten, belt hij zijn moeder op om het familiegeheim te vertellen. Dan heeft het boek in zijn handeling meteen iets weg van de thematiek van "Sarah’s key" (Haar naam was Sarah van Tatiana de Rosnay). Het schuldgevoel dat Sarah bezighoudt, heeft ook Herman Silverstein zijn leven lang in zijn greep gehouden. Hij heeft zijn kleinzoon ingeprent nooit die machteloosheid van hem zelf over te nemen. Waar Mich zijn moeder enerzijds ziet falen, en anderzijds niet zou hebben toegestaan dat zij de trekker bij Raaijmakers zou overhalen, heeft hij die familietaak op zich genomen.

Motieven

Schuldgevoel

Het schuldgevoel dat Sarah bezighoudt, heeft ook Herman Silverstein zijn leven lang in zijn greep gehouden. Hij heeft zijn kleinzoon ingeprent nooit die machteloosheid van hem zelf over te nemen.

Moord

Mich vermoordt Raaijmakers met het pistool.

Familiegeheim

De moord is een familiegeheim; de familie gaat vrijuit. Maar het familiegeheim is ook datgene wat vader Herman altijd verzwegen heeft: hij was te laf om zijn ouders te beschermen en de NSB ér neer te schieten.

Ouder-kindrelatie

Zowel de vader-dochterverhouding (Herman tegenover Sara en Tara) als de moeder-zoonverhouding (Sara ten opzichte van Mich) worden in deze roman behandeld.

Noodlot

Sara Silverstein wordt geconfronteerd met geweld kort achter elkaar. Ze wordt tijdens het hardlopen aangerand door een automobilist, haar zoon Mich gaat dienst nemen in het Amerikaanse leger en het gezin wordt ’s nachts overvallen door een tweetal mannen met bivakmutsen. Haar man Jacob wordt daarbij neergeschoten en haar dochter Tess verzwijgt wat er met haar die nacht is gebeurd.

Wo ii: nasleep en verwerking

De vader van Sara bewaart het pistool, nadat hij uit Auschwitz terugkeert, en Sara gaat op zoek naar zijn brieven uit de oorlog.

Pistool

Het verhaalmotief in engere zin is hier: het pistool (de Lùger van opa Silverstein die in het gehele verhaal een rol blijft spelen). Opa Herman heeft de Wagner (zoals hij het wapen noemt) niet durven gebruiken, maar hij heeft het pistool wel opgehaald na de oorlog en verborgen gehouden onder zijn bureau. Daar wordt het gevonden door zijn dochter Sara die het ook niet durft te gebruiken bij de vergelding van Raaijmakers. Maar haar zoon Mich heeft zijn opa ooit beloofd op te treden tegen machteloosheid en hij gebruikt het wel. Sara zorgt er ten slotte voor dat het op de bodem van het Noordzeekanaal komt te liggen.

Motto

Maar,
maar hij dwars-
boomt, de boom. Hij
ook hij
staat op tegen 
de pest 

Het is een citaat van de schrijver  Paul Celan.

Het motto verwijst naar de opstandigheid van diverse personages die niet van plan alles over zich heen te laten komen. Het zich verzetten tegen de ellende (de pest in de roman : in de roman de verkrachting, de inbraak) wordt hier als positief ervaren. Je mag nee, je moet je eigen gezinsleden beschermen tegen het kwaad. Sara wil het lot in eigen handen nemen, maar haar lukt het niet de daad te voltrekken en de trekker over te halen. 

Maar zoon Mich neemt de familietaak op zich, omdat hij enkele jaren geleden gemerkt heeft dat zijn opa zijn hele leven lang geleden heeft onder het feit dat hij de oorlog niet daadkrachtig is opgetreden toen de politie in opdracht van de nazi's zijn joodse ouders kwamen ophalen. Mich is de boom die opstaat tegen de pest. Daarom gaat hij ook in (Amerikaanse) miltaire dienst om in Afghanistaan/Irak orde op zaken te stellen.

Opdracht

Jessica Durlacher draagt het boek op: “voor haar familie” 

Trivia

Tijdens haar studie richtte zij met anderen het literaire tijdschrift "De Held op", waarin zij interviews, recensies en het verhaal 'Schoorstenen' publiceerde.

Titelverklaring

“De Held” verwijst naar de laatste episode in het boek waarin Herman vertelt over de razzia in de oorlog. Hij had met een pistool op zolder in een luik gezeten en getwijfeld of hij de foute politiemensen die hen kwamen ophalen, had moeten neerschieten. Hij haf het niet gedurfd en daarna was hij uiteindelijk ook opgepakt.
In de epiloog doet hij het verhaal echter heel anders voorkomen. In een brief aan zijn vriendje schrijft hij dat hij zijn ouders naar boven heeft gestuurd en dat hij de NSB’ers heeft doodgeschoten. Ze zitten nu in Amerika. Dat is natuurlijk niet waar en Herman heeft er na de oorlog een enorm schuldgevoel aan over gehouden. In 2004 bezoekt hij met zijn kleinzoon Baden-Baden en dan vertelt hij het ware verhaal. Hij laat zijn kleinzoon beloven later nooit dat gevoel van machteloosheid over zich heen te laten komen en altijd moed te tonen wanneer het zover is.
Daarom heeft Mich de trekker overgehaald met het pistool van opa, toen hij hoorde van de vernedering die zijn zusje was overkomen. Zijn moeder had het ook niet gedurfd, net als haar vader in de oorlog. Hij had de taak op zich genomen en de vergelding te voltrekken. De titel ” held” kan daarom ook op Mich van toepassing zijn.

Structuur & perspectief

Structuur
Er is een korte proloog, die schuin gedrukt staat, waarin Sara de laatste maaltijd van de voltallige familie Silverstein beschrijft. Kort daarop zal namelijk het noodlot toeslaan.
Daarna volgen maar liefst 160 korte hoofdstukken (soms zelfs maar van 1 bladzijde lang). Daarin wordt de dood van Herman, de aanranding van Sara en de overval in hun huis beschreven. Hier zit de kern van het verhaal met het begrip vergelding en vergeving.
Het boek eindigt met een epiloog, waarin de laatste brief van Herman Silverstein boven water komt. Samen met de uitleg die Mich aan de brief in het laatste hoofdstuk geeft, wordt het familiegeheim onthuld.
Durlacher heeft een ijzersterke structuur neergezet en weet het plot van het familiegeheim tot aan het einde goed vol te houden. Ze heeft geen toevalligheden nodig en geen 'deus ex machina.' 'De held' heeft een knappe compositie.

Perspectief 
Sara Silverstein is de ik-vertelster van deze roman. Ze vertelt afwisselend in de o.t.t. en in de o.v.t. Aan het einde blijkt dat het hele verhaal (tot en met de geschiedenis van ongeveer 2010) in het verleden ligt en zij dus als een achterafvertelster vanuit een ander land (Amerika) haar visie op de geschiedenis van haar vader geeft. Ze hoort de essentiële informatie van Mich.

Decor

De tijdlagen van het verhaal 
Het heden speelt zich af in de 21e eeuw. Je kunt vrijwel uitrekenen in welk jaar het verhaalheden speelt. De vader van Sara heet Herman Silverstein en aan het begin van het boek sterft hij op 80-jarige leeftijd aan de gevolgen van een val in de tuin.
Op blz. 294 staat dat deze Herman op 16-jarige leeftijd een jaar na de bevrijding vanuit het concentratiekamp terugkeert naar Nederland. Hij is dus in 1946 16 jaar. Dan is hij in 1930 geboren en dan is hij in 2010 80 jaar. 

Mich, de zoon van Sara gaat op 6 februari in het bootcamp (Amerikaanse opleiding voor de uitzending naar Afghanistan). Die opleiding duurt 13 weken en dat is precies drie maanden. Dat betekent dat de aanranding van Sara en de overval in hun huis ongeveer in maart/april 2010 plaatsvinden. Want Sara en haar dochter Tess gaan naar de graduation van Mich.
Het jaar 2010 valt ook op en andere manier te bewijzen. In 2004 is Mich dertien jaar als hij met zijn opa naar Baden-Baden reist. In het verhaalheden is Mich 19 jaar: dan speelt het heden zich dus af in 2010.

Sara doet aan het einde van de roman voorkomen of dat tijdstip alweer enige tijd terug ligt. Ze vertelt het hele verhaal dus als een achterafvertelster. 

Het decor van de handeling 
Het verhaal heeft diverse decors. Er is allereerst het huis van Sara en Jacob in Overveen. Ze worden er in 2010 overvallen, omdat de zoon van haar werkster de sleutel kan gebruiken.

Herhaaldelijk gaat de handeling naar Amerika, waar Mich, de 19-jarige zoon van Sara En Jacob besloten heeft in het Amerikaanse leger te gaan dienen. Enkele keren vliegt Sara heen en weer naar Mich. De eerste keer om hem van zijn plan te weerhouden, de tweede keer om er vlak voor zijn opleiding te zijn en de derde keer om zijn graduation bij te wonen. In het verleden heeft het gezin Silverstein door het succes van Jacob als tv-maker ook enkele jaren in Amerika gewoond. Aan het einde van de roman woont de familie weer in Amerika.

Over die decors heen speelt op de achtergrond het decor van de Tweede Wereldoorlog. Herman (Sara’s vader) heeft in de oorlog in een kamp gezeten en zijn beide ouders zijn nooit teruggekeerd. Sara is op zoek naar de brieven van haar oma Zewa. Maar de derde (pas aan het eind opgedoken) brief geeft een juiste blik op wat er in het verleden is gebeurd.

Stijl

Durlacher beschrijft weinig omgeving, maar beschrijft voornamelijk gedachtegangen van het hoofdpersonage (interne monoloog). Ook hecht ze waarde aan het dialoog en worden de gedachtes van andere personages dan alleen de hoofdpersoon beschreven. Ook is haar schrijfstijl redelijk straightforward en duidelijk wat ze bedoelt. 

Slotzin

Ik schrijf je snel weer eens! Je vriend Herman.

Beoordeling

'De held' is een spannende roman over de gevolgen die indirect met de Tweede Wereldoorlog te maken hebben. Door haar eigen verleden (afkomstig uit een joodse familie met een vader die in een kamp heeft gezeten) heeft Durlacher vrijwel altijd het thema 'oorlog' in haar romans gebruikt. Het is wel zo dat ze diverse varianten op het thema heeft bedacht. Ook in 'De dochter' en het spannende boek 'Emoticon' (dat in Israel speelt) wordt het oorlogsthema uitgewerkt.

Vooral in de handeling in het heden heeft Durlacher een erg spannend verhaal afgeleverd dat vanaf het begin tot het einde boeit. Bovendien heeft ze geen toevalligheden nodig om de plot tot een goed einde te brengen. Alles zit in de structuur stevig in elkaar en daarmee levert ze m.i. de beste roman tot nu toe af. Jessica Durlacher is ook op haar best, wanneer ze het oorlogsverhaal uit de doeken doet. Misschien zijn de filosofisch getinte overwegingen wat minder sterk, maar die duren gelukkig geen bladzijden. Ze verwijst nog even naar de roman van de Zuid-Afrikaanse auteur Coetzee met zijn alom geprezen boek 'Disgrace.' Daarmee vormt 'De held' eigenlijk het literaire tegendeel. 

Voor liefhebbers van het thema een aantrekkelijk boek om te lezen. Met zijn bijna 400 bladzijden een imposant nummer op je literatuurlijst. De amusementswaarde is goed.
De literaire waarde is m.i. de volle drie punten waard. Tot nu toe is "De held" de beste roman van Jessica Durlacher.

Recensies

"Jessica Durlacher kiest in De held voor vergelding. " http://nrcboeken.vorige.n...milie-af-0

"De plot is goed doortimmerd en het einde is van een snijdende schoonheid. " http://www.boekmagazine.n...p?N_Id=629

"Het prachtige, spannende verhaal beweegt zich onafwendbaar naar de gruwelijke conclusie." http://www.nu.nl/boek/237...-held.html

"Dit is de ultieme combinatie tussen thriller en literatuur." http://www.8weekly.nl/art...storm.html

Bronnen

Website van de schrijver.

http://www.jessicadurlach...grafie.htm