Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2018
• 255 pagina's
• Uitgeverij: Nijgh & Van Ditmar

Flaptekst

Eerste zin

Hoe te beginnen?

Samenvatting

De verteller, Henk, is in 2005 getrouwd en hij heeft nooit spijt gehad van zijn huwelijk. Het leverde hem een (t)huis, een hond en kinderen op. Maar bijna tien jaar later verbreekt hij de relatie met zijn vrouw: hij legt een brief voor haar op tafel en vertrekt. Dat weekend heeft hij het huis voor zichzelf alleen en sterft ook zijn hond. Niet lang daarna begint hij aan een column over de breuk in een damesblad, wat hem niet in dank wordt afgenomen.

Hij trekt in bij een bevriende cabaretier, installeert Tinder en slaapt met drank en slaappillen. Hij mist deadlines en verzaakt verantwoordelijkheden, maar wat hij niet mist is zijn wekelijkse skateboardles. Later krijgt hij een klein en somber eigen huis – het tussenhuisje – dat hij huurt van een echtpaar dat niet blij is met het rumoer dat zijn zonen zullen geven. Zijn ex richt hun oude huis opnieuw in en hij kan zijn boekenkasten en boeken ophalen, maar Kerst viert hij alleen met zijn vader – die later een eigen tussenhuisje op de SS Rotterdam heeft - en omgaan met de stilte is lastig. Hij wil zich het huisje eigen maken en met zichzelf alleen kunnen zijn.

En dat valt niet mee. Hij viert zijn 36^e verjaardag en voelt zich oud. Hij voelt zich zelfs zo beroerd dat hij denkt hiv te hebben maar ‘ik was slechts gescheiden’. (p. 91) Later krijgt hij ook hartklachten en nachtmerries. Zijn columns zijn volgens de redactie te abstract en niet sappig genoeg. De eerste verjaardag die hij samen met zijn ex viert – zijn oudste zoon wordt negen jaar oud – is zijn laatste goede onderwerp, daarna stopt hij ermee. Hij hongert naar vrouwen maar geen enkele vrouw is leuk genoeg om die honger te kunnen stillen. Eerst heeft hij steun aan de Duvels en pillen, later aan thaiboksen. En altijd aan het schrijven. Als hij met zijn zoons bij Happy Italy zit en een oud en zuur echtpaar ziet zitten dat elkaar niets meer te vertellen heeft, denkt hij voor het eerst: dan liever gescheiden. De omgangsregeling met zijn zoons went ook hoewel het afscheid nemen en de afstand pijn blijven doen. Na achttien maanden is hij officieel gescheiden maar zijn fysieke klachten verdwijnen niet, hij is steeds bezig met zijn eigen sterfelijkheid en die van zijn zoons en na een bezoek aan de acupuncturist laat hij zich doorverwijzen naar een psycholoog. Hij heeft echter meer aan het boek Grief is the thing with feathers van Max Porter.

Zijn ex vindt een huurhuis en het gezamenlijke koophuis wordt op zijn naam gezet. Henk kan na twee jaar dus weer terug naar zijn eigen huis maar hij is zich aan het tussenhuisje gaan hechten. Hij zorgt ervoor zich het oude huis sneller eigen te maken, onder andere door een huisdier te nemen: een baardagame. Als hij samen met zijn zoon friet gaat halen in de buurt van zijn tussenhuisje, moeten ze samen huilen om het leven dat ze daar geleid hebben en dat ze nu niet meer aan kunnen raken.

Personages

Henk

Halverwege de dertig, voelt zich oud, tatoeages, was vroeger thuis de jongste, schrijver, ontleent alleen eigenwaarde aan schrijven, is volgens zichzelf goed in zijn daden rechtvaardigen, is kritisch over zijn eigen handelen, liefhebber van de zen-filosofie, mediteert, vindt het belangrijk wat anderen van hem vinden/over hem denken, aan de ene kant vanwege het opgroeien in een samengesteld gezin behoefte aan een uitgestippeld leven en aan de andere kant een onrustig type, vatbaar voor melancholie, inherent eenzaam, escapistisch, zijn vader noemt hem ‘gekooid’, hij omarmt iets, zuigt eruit wat hij ervan nodig heeft en laat het weer vallen, gevoelig, vaak te hoge verwachtingen.

Quotes

"Mijn ex en ik – toen dus nog getrouwd; de scheiding nog een zwart embryo in mijn binnenste – liepen met hem het café van skatepark Area 51 in Eindhoven binnen. " Bladzijde 16

"Zie hem gaan, deze prutser, aansteller, neuroot, amateur; een wandelende identiteitscrisis met een skateboard. " Bladzijde 22

"Zoals ik door dat zwarte scherm uit de aflevering en de fantasie van mijn kindertijd werd gestoten, zo was ik door de scheiding uit mijn oude leven gestoten. Dat leven had zich afgespeeld in een glazen stolp en ineens stond ik buiten. Eerst was er niets daarbuiten geweest. Er had überhaupt geen ‘daarbuiten’ bestaan. Nu ik eruit was gestapt kon ik er niet meer in. Ik drukte mijn neus ertegenaan, ik drukte tegen het glas. " Bladzijde 48

"Ik hou ervan: ceremoniële hoofdknikjes naar het leven. Eerbied voor de handelingen – hoe klein ook – waarmee we dit onbevattelijke bestaan dagelijks vormgeven. Het heilige herkennen in het ogenschijnlijk triviale. " Bladzijde 55

"Ik hoorde mijn ouders praten, hoorde hoe ze langzaam in het vaarwater van hun oude zeeën terechtkomen. " Bladzijde 77

"Ik had beter niet kunnen scheiden. Als ik toch doodging had ik mijn ex niet zo veel pijn hoeven doen. Die paar maanden als vrijgezel waren het niet waard geweest. " Bladzijde 124

"Soms moet je voelen, en bekrachtigen, hoe vloeibaar en relatief moraliteit is. Soms moet je het monster durven zijn dat je vanbinnen bent. Ellebogen op tafel, ketchup op je wangen, drankwalm, vlees tussen je tanden. Het monster dat je óók bent, naast de engel en de heilige. (p. 213)" Bladzijde 213

"Toen beeldde ik me in hoe die mot in de stofzuigerzak comfortabel en warm zat te genieten van het stof dat daar over haar heen werd geblazen. Ze vrat ervan en groeide en groeide, om daarna, later, straks, over een week, ’s nachts, als een monster tevoorschijn te kruipen en mij te confronteren met iets verschrikkelijks. " Bladzijde 67

Thematiek

Rouw (verwerking)

Het thema is rouw, niet om een gestorven iemand maar om ‘de dood’ van zijn relatie en het leven dat daarbij hoorde. Je eerste reactie op iemand die wil scheiden en daar verdriet over heeft, is misschien: ja, lul, je wilde dit toch zelf? Die reactie kreeg de verteller in ieder geval ook op zijn columns. Maar het afscheid nemen van zijn vrouw, het huis, de hond, het leven samen doet de verteller pijn en zijn tussenhuisje staat symbool voor deze pijn, zijn falen, het verraad, de eenzaamheid, het proberen om te gaan met de stilte en het verdringen van deze gevoelens met drank, pillen en vrouwen: ‘Ik had het gevoel verpletterd te worden onder het gewicht van mijn eigen leven. Ik wilde eruit. Ik wilde ademhalen.’ (p. 146) Maar ook voor het opkrabbelen, het schrijven en een ander leven met zijn zoons. Dit wordt het duidelijkst als hij het boek Grief is the thing with feathers van Max Porter heeft gelezen en bespreekt.

Motieven

Vader-zoonrelatie

Een motief is de vader-zoonrelatie, zowel die met zijn eigen vader als de relatie met zijn eigen zoons. Hij is zelf opgegroeid in een samengesteld gezin en dit overkomt nu ook zijn zoons. Zijn vader zag hem alleen in het weekend en hoewel hij zijn eigen zoons iets vaker ziet, ziet hij dit ook als ‘gedeeltelijk vaderschap’. Hij heeft de onrust van zijn vader geërfd en gaat samen met hem op vakantie. Zijn vader vlucht in roken en snacks en hij in vrouwen en nagelbijten. Van zijn zoons houdt hij heel veel, ze zijn naast het schrijven het belangrijkste wat hij heeft en hij wil ze beschermen. Hij voelt zich dan ook schuldig over de scheiding en hoewel de omgangsregeling op een gegeven moment begint te wennen, blijft het afscheid nemen pijn doen. ‘Waarom ik die hebi had? Ik moest mezelf ergens voor vergeven (goed mogelijk), iets onder ogen zien (waarschijnlijk), of ik rende ergens voor weg (aannemelijk). En dat ik niet kon praten en bewegen, dat duidde op gebrek aan controle en identiteit (absoluut).’ (p. 152-153)

Escapisme

Een ander motief is escapisme. Zoals bij het thema en vader-zoonmotief al is uitgelegd, heeft de verteller de neiging voor zijn sombere gevoelens weg te vluchten in drank (Duvels), pillen en vrouwen: ‘Als in een tekenfilm, een bom die wegrent voor het vonken en knetteren van de lont die hij zelf heeft aangestoken, zo voelde ik me. Ik trachtte de lont te blussen met Duvels, maar ook te dempen met vrouwen.’ (p. 60) Hij zoekt rust en stilte maar is daar ook bang voor: ‘De stem van de vriendin kwam vaak terug, als een echo: ‘Ben je seksverslaafd, denk je?’ Nee, dat dacht ik niet. Ik vermoedde dat ik vooral bang voor stilte was. Bang om niet te leven. Want zo voelt stilte soms. Alsof je niet leeft, alsof de stilte je heeft uitgegumd.’ (p. 164) Hij denkt ook steeds dat hij ziek is en gaat verschillende medische trajecten in maar hij is niet ziek, hij is gescheiden en in de rouw: ‘Accepteren dat iets gewoon in je zit, dat iets nu eenmaal is zoals het is, dat is moeilijk; we zoeken altijd hulp van buiten, een middeltje, een trip, een gebed, een god.’ (p. 82)

Schrijven

Een belangrijk motief is het schrijven zelf. Schrijven geeft structuur en betekenis aan zijn leven en hij heeft het nodig om de scheiding te verwerken en de periode erna door te komen. Zoals de man in Pincher Martin van William Golding de werkelijkheid bezweert door er gedachten en woorden aan te geven, zo bezweert hij die door erover te schrijven. Hij heeft de lezer nodig. Schrijven levert ook teleurstellingen op: zijn columns worden niet altijd gewaardeerd, zijn roman heeft niet het succes waarop hij had gehoopt en als hij een goede recensie heeft, is hij vooral geïrriteerd over het feit dat zijn naam verkeerd gespeld is. Maar hoewel hij met zijn verhalen de pijnlijkheid van de werkelijkheid niet volledig vat, blijven ze het enige echte ‘medicijn’ dat hij heeft: ‘Alleen het schrijven blijft. En mijn zoons, al zullen die ooit het huis uit gaan, waarna ik weer met het schrijven achterblijf.’ (p. 143)

Motto

Tussen de lage kamer met het grote vuur

en buiten, hoog verrezen en bevroren,

is maar een dunne muur.

En ‘k weet niet welke zijde ik moet toebehoren.

- M. Vasalis, Daphne

Ik vind dat dit motto het beste is terug te zien als de verteller bij de psycholoog is vanwege o.a. zijn gedachten aan de dood en zijn besluiteloosheid. Hij gaat er voor het eerst heen op een dag dat er niets met de wereld aan de hand lijkt te zijn en als hij tijdens het vertellen over zijn problemen naar buiten kijkt, overvallen de twijfels hem weer en denkt hij: ‘Iedere zin die ik uitsprak leek een verstoring te zijn van wat ik daarbuiten zag. Ieder woord was onnodig, extra, te veel. Het liefst had ik mijn zinnen in de zon zien verdwijnen, en daarna mijn gedachten, dan mijn vlees, mijn botten, en als laatste mijn ziel. Maar buiten was buiten en binnen was binnen. En ik moest toch wat.’ (p. 202) Volgens mij slaan deze zin en het motto op de inherente onrust van de verteller en dat hij getrouwd ontevreden is maar gescheiden ook.

Titelverklaring

De verteller Henk doet vanuit zijn tussenhuisje – zie decor – verslag van zijn leven, gedachten en gevoelens na zijn scheiding. Dat tussenhuisje gaat symbool staan voor zijn staat van zijn in die periode: melancholisch.

Structuur & perspectief

Het verhaal is verdeeld in hoofdstukken van enkele pagina’s zonder nummers en zonder titels. Een nieuw hoofdstuk begint op een nieuwe pagina. Soms zijn er columns en regelmatig zijn er lezersreacties op deze columns afgedrukt. Het verhaal is een terugblik op zijn jaren in het tussenhuisje en verloopt niet-chronologisch.

Het verhaal wordt verteld door een ik-persoon, Henk, die de lezer soms persoonlijk aanspreekt: ‘Te delen met jou, ramptoerist.’ (p. 11) De ik vertelt achteraf en legt ook uit waarom hij schrijft: hij heeft de lezer nodig om structuur en duiding te geven aan de realiteit.

Decor

De verteller woont in Eindhoven. Vanwege de scheiding verhuist hij van zijn gezinswoning naar het tussenhuisje: ‘Een woning voor iemand alleen. Voor een man alleen. Iets te tochtig. Iets te krap. Een bunker om in te schuilen.’ (p. 136) Het verhaal speelt zich af in het heden en de vertelde tijd is ongeveer twee jaar.

Stijl

‘In het schetsen van dit soort emotioneel geladen taferelen, met een minimum aan woorden, excelleert Van Straten als geen ander. Een sinterklaasavond, nog één keer met de ex, in het bungalowhuisje waar zijn vader tijdelijk zit (want ook die zit in de ellende): drie alineaatjes zijn het, maar de stemming grijpt je naar de strot: ‘De jongens stuiterden: hun vader en moeder waren samen, de scheur leek gedicht; ze merkten geen verschil. Mijn vrouw en ik keken elkaar aan, vertederd door de jongens, moe en labiel met onze drankjes in de hand. Het was niet dat we een toneelstukje speelden. We hadden simpelweg de energie niet om iets anders te doen of te zijn dan we gewend waren.’’ (Weijts 2018)

‘Het laatste wat ik als lezer van “Berichten uit het tussenhuisje” zou willen beweren (ik racete er, eerlijk is eerlijk, doorheen), is dat de richting die Van Straten met deze roman is ingeslagen (en eigenlijk ook met zijn vorige) per definitie onvruchtbaar zou zijn. Als hij één ding bewijst, is het dat hij zijn eigen navelstaren kan overtreffen met de manier waarop hij over dat navelstaren schrijft. Toppertje in deze vond ik een passage op pagina 163 waarin hij zijn onvermoeibare en zielloze ge-Tinder nog eens de revue laat passeren, de eindeloze stromen vrouwen waarmee hij het bed deelt, om dan tot de volgende slotsom te komen: ‘Als ik “gewoon” werd gepijpt zat ik er verveeld naar te kijken. Ja, in theorie is dat inderdaad pijpen, dacht ik dan.’ Zelden zo’n grappige zin over vervreemding gelezen.’ (Van Willigenburg 2018)

Slotzin

Ik had al te veel alleen gedaan.

Beoordeling

In het begin had ik wat moeite met het onderwerp van dit nieuwe boek van Van Straten, simpelweg omdat ik het onderwerp van zijn vorige boek interessanter en vooral herkenbaarder vond. Maar op een gegeven moment maakte het onderwerp me niet meer uit omdat de verteller je meeneemt in zijn gedachte- en gevoelswereld en prettig reflectief en zelfkritisch is en zelfspot heeft. Ik heb ontelbaar veel interessante ideeën en mooie en grappige zinnen voorbij zien komen.

Je kunt dit boek lezen in combinatie met andere boeken over verloren liefdes. In een recensie las ik dat de kant van de partner in dit boek ontbreekt en die komt wel aan bod in Ik nog wel van jou van Elke Geurts, maar dat is volledig autobiografisch en dus non-fictie dus ik weet niet of je dat op je lijst kunt zetten.

Recensies

"Wil je dat allemaal wel lezen? Nou nee, maar ja. Wel zoals hij het opschrijft. En ook omdat hij de lezer de moeite van het (ver)oordelen van zijn gedrag bespaart. Niemand met meer gêne, meer walging, meer zelfverachting dan hij zelf. " https://www.nrc.nl/nieuws...s-a1597459

"In het schetsen van dit soort emotioneel geladen taferelen, met een minimum aan woorden, excelleert Van Straten als geen ander." https://www.groene.nl/art...je-voorbij

Bronnen

Het kaasplankje voorbij

https://www.groene.nl/art...je-voorbij

Berichten uit het tussenhuisje is een schreeuw om hulp, aandacht en geld

https://cult.tpo.nl/2018/...t-en-geld/