Flaptekst

Eerste zin

Op het lijstje van mensen die hij zo spoedig mogelijk dood wenste, kwam Francine Dijkgraaf in één klap binnen op de tweede plaats.

Samenvatting

Peter van Rijswijk is al 44 jaar als hij in het begin van het eerste hoofdstuk promoveert, op een onderwerp van de geschiedenis van het Leids Dagblad. Aan het einde van de promotie stelt een van de hoogleraren een vervelende vraag over de zgn. 'zwijgspiraaltheorie', die Van Rijswijk niet goed kan beantwoorden. Dat levert stof op voor de eerste kritiek op vrouwen. Hij heeft zelf een relatie met Ellen, maar die biecht hem juist op na de promotie dat ze het heeft 'gedaan' met een Marokkaanse collega Rachid. En juist aan buitenlanders heeft Peter van Rijswijk een gruwelijke hekel door de moord op Theo van Gogh. 

Een paar dagen later gaat hij met de oerlelijke vriendin Claudia in Amsterdam naar een opera. Hij verveelt zich dood. Daarna gaan ze 'duur eten'. Ook daaraan ergert hij zich als gewone Rotterdamse volksjongen flink. Claudia besluit een tijdje hem te mijden.

Hij bezoekt zijn moeder die in een verzorgingstehuis zit. Ze is een enorme Sparta-fan en heeft het al vaak over de dood. Peter is geen kindervriend (hij geeft de kinderen die voor Sint Maarten komen zingen niets). Ellen wilde graag kinderen, Peter niet. Wanneer hij terugkeert naar huis, zegt Ellen dat ze definitief bij hem weggaat, omdat ze verder wil met Rachid.

In het tweede hoofdstuk bezoekt Peter zijn broer Karel van Rijswijk in Oud-Beijerland. Die is getrouwd met de aantrekkelijke Janneke: ze hebben ook kinderen. Ellen is meter van Thomas en komt ook op de verjaardag van het jongetje. Ellen en Peter raken aan de praat: hij laat zich weer sarcastisch uit over de mooie Rachid.

Intussen is Peter hoogleraar aan de Leidse universiteit, maar het lesgeven vindt hij hartstikke saai. Soms zit er een mooi meisje met grote tieten in de collegezaal en dat is dan zijn enige vreugde. In Leiden wil hij ook wel eens een seksclub bezoeken, maar hij wordt een keer in een shop betrapt door een collega. Gerard Dekker. Later gaan ze samen naar een competitiewedstrijd van Sparta en verdrinken ze in een Rotterdams café de nederlaag. Er worden weer veel racistische opmerkingen gemaakt.

Een jaar later (ook een jaar na de verdwijning van Natalee Holloway) bezoekt hij met collega’s van de Leidse universiteit het eiland Aruba. Dat geeft stof voor opmerkingen over de aangeboren luiheid van de negers.

Een onaantrekkelijke collega probeert met Peter aan te pappen, maar hij negeert haar. Later ziet hij een mannelijke collega uit haar kamer komen. In het zwembad ontmoet hij echter een net gescheiden vrouw Margreet. Ze is eenvoudig en afkomstig uit Brabant. Toch verwennen ze elkaar. Margreet is een beetje het 'middle-of-the road'-type.

Wanneer ze na een weekje weer naar huis vliegen, heeft hij nog steeds contact met Margreet. Op het vliegveld hoort hij dat zijn moeder opgenomen is in het ziekenhuis. Margreet wil er voor hem zijn.

Maar ook zij kan natuurlijk niet verhinderen dat Peters moeder sterft. Margreet staat Peter bij. De beide broers zullen een toespraak houden. Die van Karel slaagt, maar die van Peter niet. Hij schiet in de stress en barst in huilen uit, maar gek genoeg maakt hem dat populairder bij de vrouwtjes. Schoonzus Janneke wil een keer met hem gaan eten. Ze vertelt Peter dat ze uitgekeken is op Karel en dat ze zich wel wil aanbieden aan Peter. Is ze nog aantrekkelijk voor hem? Ze heeft altijd wat in hem gezien. Maar Peter laat haar een blauwtje lopen. Janneke zegt dat hij toch wel wat beters kan krijgen dan die Brabantse vrouw.

In november 2008 heeft Peter een heel wat jongere vriendin Kim aan de haak geslagen. Op Margreet was hij gewoon uitgekeken. Kim is een aankomend journalist. Hij kan haar levenstempo niet zo goed bijbenen. Ze gaan samen naar de bioscoop en ontmoeten Ellen en Rachid. Kim vindt het een leuk stel en ze worden een keer op bezoek in Capelle aan de IJssel uitgenodigd. Ook Ellen doet tijdens dat bezoek nog heel leuk tegen Peter. Kim zegt op de terugweg dat ze denkt dat hij nog steeds om Ellen geeft.

Een jaar later is het dan natuurlijk ook weer uit. Peter van Rijswijk is naar Las Vegas gevlogen. Hij denkt alleen maar aan gokken en hoeren bezoeken. Dat laatste is lekker makkelijk, want je hebt alleen maar seks en verder heb je geen rompslomp. Kim heeft hem laten zitten. In de hotelbar ontmoet hij een Nederlandse zakenman Van Empel, die verhalen doet over de mooie vrouwen van Thailand. Ook het Boeddhisme heeft hem aangesproken. Ze citeren uit het gedicht van Bloem over 'November'. Bloem is de dichter van de in het leven teleurgestelde mensen. Kim pleegt een sms’je en zegt daarin dat ze Rachid met een andere vrouw heeft zien lopen.

Weer een jaar later (november) is Peter eerst in een monnikenklooster geweest om tot zichzelf te komen. Daarna ontmoet hij bij zijn broer Ellen weer. Ze is inmiddels gescheiden van Rachid, omdat die vreemd ging. Peter kan zijn geluk en trots niet op. Hij wil wel op haar uitnodiging ingaan om haar weer eens te ontmoeten. Maar de eerste keer doet hij dat in een vakantiepark op de Veluwe met haar twee kinderen en de twee kinderen van zijn broer. Mede daardoor (de rol van de kinderen) is het weekend een mislukking en loopt Ellen weg. Ze biedt weliswaar haar excuses aan, maar Peter is meteen van het idee van een gezinnetje genezen. Hij beraadt zich op de zin van het bestaan en hij ziet ook in zijn baan geen uitdaging meer. Daarna schrijft hij zijn ontslagbrief aan Gerard Dekker. Vervolgens loopt hij een reisbureau binnen en wil hij een reis naar Thailand boeken. Hij is immers "moederziel alleen".

Personages

Ellen

Ellen is veel minder uitgewerkt. Na een acht jaar durende relatie is ze uitgekeken op de minder gevoelige Peter. Die emoties kan ze wel kwijt bij de Marokkaanse collega Rachid met wie ze een relatie opbouwt en met wie ze kinderen krijgt. Maar de jeugdliefde gaat nooit helemaal weg en wanneer Rachid na een aantal jaren zelf vreemd gaat, besluit ze van hem te scheiden. Snel zou ze zich weer willen binden aan Peter, maar een weekendje weg in een vakantiepark op de Veluwe met de kinderen, loopt op niets uit. Ze biedt later weer haar excuses aan, maar de relatie met Peter lijkt geen kans te hebben.

Kim, Margreet en Janneke

De drie andere vrouwen in het leven van Peter hebben in de roman eigenlijk alleen de functie om aan te tonen dat Peter wel steeds verkeerde keuzes maakt in zijn liefdesleven. Hij kan natuurlijk eigenlijk niets beginnen met zijn schoonzus Janneke. Dat type vrouw trekt hem niet (ze heeft een mooi lijf, maar een rotkop en ze is psychologe). Margreet is eigenlijk net een stapje te simpel voor hem en Kim is natuurlijk veel te jong. Ze dienen allemaal als tegenspeelster in zijn midlifecrisis.

Peter van Rijswijk

Peter van Rijswijk is een midden veertiger wanneer het verhaal begint. Hij is dan acht jaar samen met Ellen, maar eigenlijk maakt hij weinig van zijn leven. Hij wil in principe geen kinderen en zijn partner Ellen wel. Na zijn promotie bekent ze dat ze vreemd gaat: ze ziet meer in de passievolle Rachid. Peter die een gruwelijke hekel heeft aan buitenlanders, wordt in zijn vooroordelen bevestigd. Toch blijft hij regelmatig Ellen zien vooral bij zijn broer. Op de een of andere manier oefent Peter toch aantrekkingskracht op vrouwen uit, want na Ellen heeft hij nog (seksuele) relaties met Margreet en Kim. Maar beide vrouwen passen niet echt bij hem: de eerste is te eenvoudig en de tweede te jong. Zijn schoonzus (een plork) heeft hij afgewezen. Ook in zijn baan ervaart Peter weinig genoegdoening. Het niveau van de studenten is gedaald en hij ziet soms alleen maar wat in “lekkere meisjes.” Het is duidelijk dat hij twijfelt aan de zin van het bestaan. Ellen blijft een rol spelen in zijn leven en er komt zelfs een moment van een mogelijke terugkeer. Maar in het weekendje weg in een vakantiepark ergert hij zich aan de kinderen. Hij besluit alleen te blijven en een reisje naar Thailand ligt voor de hand. Hij wil eigenlijk geen relatie aangaan en af en toe ongecompliceerde seks hebben. Peter van Rijswijk is een man die een midlifecrisis heeft. Hij bezint zich ook op zijn leven in een monnikenklooster. Eigenlijk is het altijd een volksjongen geweest, vgl. zijn houding tegenover zijn moeder, Sparta en de afkeer van het bezoeken van saaie operavoorstellingen met de onaantrekkelijke Claudia en de te dure etentjes. Eigenlijk is Peter echt de model “Henk” van politicus Geert Wilders. Hij ventileert diens gedachtegoed vaak in opmerkingen over allochtonen, feministische vrouwen en linkse politici. Politiek gezien staat hij flink ver rechts van het midden. Maar hij is niet extreem-rechts. Zijn opmerkingen zijn niet altijd politiek correct. Het is echter door de overdrijving wel een karikatuur geworden, waardoor het eigenlijk weer een grappige figuur wordt.

Quotes

""Ja, er is op mijn werk iemand die ik erg leuk vind. Te leuk. Soms is de verleiding te groot. Sorry, ik kan er echt niets aan doen". En toen was het verhaal gevolgd over de bijzondere Marokkaan Rachid met zijn innemende lach, zijn enorme culturele interesse, zijn passie voor de publieke zaak, zijn oprechte belangstelling voor wat haar bezighield." Bladzijde 15

"Jij koketteert gewoon met die zogenaamd volkse voorkeuren van je. Het is steeds hetzelfde. Liever Van der Valk dan Le Garage. Liever Jan de Hartog dan Jan Wolkers. Liever Rien Poortvliet dan Karel Appel. Dag zeg je alleen maar om mensen met een beetje ontwikkelde snaak te provoceren en te irriteren." Bladzijde 28

"Peter voelde een haast onbedwingbare neiging om te braken. Werkelijk alles wat Ellen zei, was misselijkmakend. Het was ook een geheel verkeerde gang van zaken, bedacht Peter. Hij was op een leeftijd gekomen dat hij zijn vriendin kon gaan inruilen voor een jonger exemplaar. En nu werd hij zelf gedumpt." Bladzijde 18

Thematiek

Cultuurverschillen

Satirische roman over een multiculturele samenleving. De satire ligt er via de overdrijving zo erg op dat er een typetje Van Rijswijk aan staat, aan wie de gemiddelde lezer zich snel zal ergeren en van wie hij waarschijnlijk ook afstand zal nemen.

Motieven

Midlifecrisis

Peter Rijswijk is niet tevreden met zijn voortkabbelende leventje. Hij heeft gevoel dat zijn leven op een dood punt is gekomen. Hij vraagt zich dat of dit nou alles is. Dit is typerend voor midlifecrisis.

Seksualiteit

Seks speelt een grote rol in het boek. Ten eerste gaat Ellen, zijn vrouw, vreemd met Rachid. Peter blijft gehecht aan seks: hij houdt ervan als er een meisje met grote borsten bij hem in de collegezaal zit, hij gaat naar de Leidse seksclub en hij vliegt naar Las Vegas voor de hoeren.

Beroepsproblemen

Peter is hoogleraar op de Leidse universiteit, maar hij vindt er niets aan. Het past bij de rest van zijn saaie, voortkabbelende leventje.

Discriminatie

De vrouw van Rachid gaat vreemd met een Marokkaan. Het hele boek door geeft dat Peter reden om te mopperen op Marokkanen en negers in het algemeen.

Motto

Het motto komt uit “The deer hunter” van Michael Cimino:“Did you ever think life would turn out like this?“

Dat motto past wel heel goed bij de hoofdpersoon Peter van Rijswijk, die eigenlijk niet veel van zijn leven maakt o.a. in zijn relaties met vrouwen en in zijn baan als docent aan een universiteit.

 

Opdracht

“Voor Henk en Ingrid.”

Dat is een verwijzing naar het denkbeeldige echtpaar dat Geert Wilders in zijn politieke toespraken herhaaldelijk naar voren brengt. Kortom, de eenvoudige “boerenlul” in Nederland die je het best in “Jip en Janneke”-taal kunt aanspreken.
 

Trivia

De schrijver over zijn debuutroman: \'Ik wilde een roman schrijven waarin de rechtse, blanke burger eens niet negatief naar voren komt.\' In de roman \'Altijd november\' staat een hoogopgeleide blanke veertiger centraal voor dit soort mensen. Een groep die volgens de columnist boos is over veel dingen: \'Ze zijn boos op de overheid die hen in de steek laat, teleurgesteld in de multiculturele samenleving en voelen zich vervreemd van de stad waar ze altijd gewoond hebben.\'

De schrijver benadrukt dat hij geen politicus is of vanuit een politiek standpunt de roman heeft geschreven. \'Ik wilde gewoon een leuk boek schrijven, een boek dat overigens geestig is bedoeld en waarin bepaalde denkbeelden worden uitvergroot. Het speelt in op de heersende onderbuikgevoelens en legt reële klachten bloot,\' zegt van der List. Zelf woont de columnist al een paar jaar in een Vinexwijk in Leiden. \'Ik woon liever saai en burgerlijk dan in een wijk met heroïnespuitende mensen en prostituees voor het raam.\'

Titelverklaring

Alle hoofdstukken spelen zich af in de maand november van zes achtereenvolgende jaren. Daarmee is de titel eenvoudig te verklaren. Het is dus altijd november in het verhaal.
Maar in het zesde hoofdstuk citeert Peter van Rijswijk een gedicht van J.C. Boem “November.”

Daarin staat de volgende strofe.
“Verloren zijn de prille wegen
Om te ontkomen aan de tijd;
Altijd november, altijd regen,
Altijd dit lege hart, altijd.

Peter van Rijswijk bespreekt dit gedicht met een Nederlander die hij in Amerika ontmoet. Van Rijswijk noemt het de dichter van degenen de in het leven teleurgesteld zijn. Dat gaat natuurlijk ook op voor Peter van Rijswijk, die maatschappelijk gezien nauwelijks geslaagd is (hij neemt aan het einde ontslag) en in de liefde al helemaal niet.

Structuur & perspectief

 

Decor

Peter is opgegroeid in Rotterdam (hij is een echte Rotterdamse volksjongen), en werkt nu voor de universiteit in Leiden. Tijdens het boek komt hij op veel verschillende plaatsen en in diverse decors terecht: zo bezoekt hij Amsterdam (tijdens het etentje met Claudia), en vliegt voor een week naar Aruba met zijn collega's van de universiteit. Later bezoekt hij Ellen en Rachid in Capelle aan de Ijssel (met Kim). Een jaar later reist hij naar Las Vegas, en weer een jaar later heeft hij in een klooster gezeten, en ontmoet hij Ellen weer op een vakantiepark in de Veluwe. Aan het eind van het boek loopt hij een reisbureau binnen om een reis naar Thailand te boeken, het land waar de man in het casino van Las Vegas het over had. 

De tijd van de handeling
Het verhaal speelt zich af in de tweede helft van het eerste decennium van de 21e eeuw. Er verstrijken enkele jaren vanaf het begin van het boek, wanneer de 44-jarige Peter promoveert, tot het einde, het moment waarop hij zijn reis naar Tailand boekt. Op een gegeven moment is het november 2008 (als hij een relatie heeft met Kim), en een jaar later ontmoet hij Ellen weer, en boekt hij zijn laatste reis.
 

Stijl

Gerry van List heeft met zijn debuutroman gekozen voor een sarcastische, humoristische roman. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat de stijl van dit boek, geestig, sarcastisch en soms zelfs cynisch is. Van der List neemt met graagte allochtonen, feministische vrouwen en linkse politici op de korrel. Hieronder worden enkele voorbeelden van zijn stijl gegeven.

Voorbeelden van sarcasme ten aanzien van buitenlanders:

• "Het is toch ongelooflijk dat een Nederlandse filmregisseur zomaar wordt afgeslacht door een Marokkaan. Op klaarlichte dag nog wel. In wat voor land leven we tegenwoordig wel niet? Ze hebben veel te veel van die islamieten binnengelaten." (blz. 12 n.a.v. De dood van Theo van Gogh in november 2004) 

• "O ja. We moeten de zaak goed definiëren. Meneer de Marokkaan heeft waarschijnlijk geen bed. Hij slaapt in zijn tent op de grond. Een bekende traditie in het Rifgebergte." (blz. 17 over Rachid)

• "Nadat Peter plaats had genomen in de trein, ging een enorme Surinamer met zwarte muts schuin tegenover hem zitten. : "Yo", zei de donkere man. Peter knikte zwijgend en overwoog of hij zakelijk zou mededelen dat ze in de eerste klas zaten. Maar hij mocht natuurlijk niet de indruk wekken te denken dat gekleurde mensen zich geen duur vervoersbewijs konden of wilden permitteren. De Nederlandse Spoorwegen traden overigens maar slap op tegen het legioen van grijsrijders." (blz. 20) 

• "Bezienswaardig waren hoogstens drie giechelende moslimmeisjes wier zedige hoofddoek werd gecompenseerd door rode lippen, strakke spijkerbroeken en modieuze pumps. Die had de Koran blijkbaar niet taboe verklaard." (blz. 22)

• "Spangen was Spangen niet meer. De ooit vitale volkswijk was verworden tot een doodse angstaanjagende buurt vol drugspanden en verpaupering. Het aangezicht werd bepaald door migranten, die slechts belangstelling koesterden voor de Turkse en Marokkaanse competitie (...) het greep je bij de keel. (...) Blank en zwart leefden langs elkaar heen. Buiten sjokten somber ogende vrouwen met hoofddoekjes achter hun somber ogende echtgenoten aan." (blz. 61)

Voorbeelden van sarcasme ten aanzien van (feministische) vrouwen:

•  "Voor een niet-mooie vrouw, luidde de bondige samenvatting, was Ellen best mooi. Wanneer ze in woede ontstak, kreeg ze echter een ijzige, kille blik en verdwenen alle charmes. Temperamentvol uiting geven aan je ergernis, zoals de luidruchtige vrouwen met fonkelende ogen in Italiaanse films, dat had wel wat. Veranderen in een ijskast niet." (blz. 16 over zijn vriendin Ellen) 

• "God, wat is ze toch lelijk, dacht Peter toen hij zijn date uit de wc zag komen. Met de nodige dosis make-up , flatteuze kleding en milde belichting kom Claudia een aanvaardbare indruk maken. Maar als niet aan al die noodzakelijke voorwaarden werd voldaan, kreeg ze min of meer transseksuele trekken. Ze had het wellicht best ver kunnen schoppen als basketbalster, wanneer ze in plaats van ballet van sport had gehouden." (blz. 25 over zijn date Claudia) 

• "Als er geen kinderen kwamen, vond hij het prima. Maar als een geliefde er veel belang aan hechtte, wilde hij ze best verwekken. Hoewel het hem een hoop gedoe leek. Voor je het weet zit je bovendien je leven lang opgescheept met een mongooltje. En dan maar je kennissen en familieleden blijven wijsmaken dat zo’n kind best heel lief en blij was." (blz. 40, over de kinderwens van Ellen)

• "Ze was ook wat zijn collega Gerard met een bot acroniem, als 'plork' placht aan te duiden, een vrouw met een prachtig lijf en een ontzettende rotkop. Haar sterke kanten accentueerde ze door forse decolletés en korte rokjes, zodat elke man met gezonde instincten wel even moest kijken. Toen Peter zijn blik oprichtte van haar lange benen in zwarte kousen en leren Prada-pumps, zag hij het superieure lachje van een vrouw die zich begeerd weet. Althans voor wat betreft dat deel van haar lichaam dat onder haar puntige kin begon." (blz. 55 over zijn schoonzus Janneke) 

Voorbeelden van cynisme/sarcasme ten aanzien van maatschappij, politiek en samenleving:

• "Het is een kenmerk van elk totalitair systeem: eerst moeten de tuinkabouters eraan geloven, dan worden er boeken verbrand en tot slot worden er mensen in kampen gestopt. Het een leidt vanzelf tot het ander." (blz. 29) 

• "Het waren allemaal christelijke instellingen, zag Peter. Logisch. Humanisten, atheïsten en moslims deden niet zo veel voor de medemens, die hielden hun geld liever in eigen zak en lieten de overheid opdraaien voor bodemloze putten in verre, warme en corrupte landen." (blz. 35) 

• "en dan heb je nog die halve gare staatsgevaarlijke predikant met PLO-sjaal, die denkt dat je junks helpt door ze heroïne en cocaïne te geven. Een aan verslaafden verslaafde dope-dominee die zich opwerpt als kampioen van de kansarmen. Willen jullie nog wat drinken van mij?" (blz. 65 over de Rotterdamse Dominee Hans Visser die en kerk in Rotterdam had waar hij verslaafden opving, wat werd gezien als een linkse hobby)

• "Ja, onze vorstin houdt erg van vreemde culturen. Een liefde die goed valt vol te houden als je op stand woont. Vreemde culturen verliezen meestal hun aantrekkelijkheid als je er dagelijks mee te maken krijgt, Bea heeft makkelijk praten in haar paleis." (blz. 69 over Beatrix) 

Het vergt niet veel fantasie om in deze citaten de stijl van Geert Wilders te herkennen. Dat is natuurlijk niet hetzelfde als je zegt dat Gerry van der List een soort Wilders is. Hij legt de woorden namelijk in de mond van een literair personage en die spreekt nu "eenmaal alleen voor zichzelf."

Slotzin

Zou u mij misschien kunnen helpen aan een brochure met reizen naar Thailand. Mijn voorkeur gaat uit naar een oord dat niet zo in trek is bij gezinnen. Ik houd van rust namelijk. En ik ben vrijgezel. Dat wil zeggen: moederziel alleen.

Beoordeling

“Altijd november” is een geestige roman over een vrij rechtse hoofdpersoon die politiek incorrecte meningen ventileert over bepaalde groepen in de samenleving.

Als je daarvan gecharmeerd bent, kan dit boek een aantrekkelijk nummer voor je lijst zijn. Je moet wel enigszins van politieke stromingen op de hoogte zijn. Verder kun je het boek combineren met boeken die ook het midlifecrisis verhandelen. Dat zijn er nogal wat. De amusementswaarde van deze roman is wanneer je de stijl kunt waarderen: ruim voldoende (havo en vwo-scholieren).

De literaire waarde is standaard: nl. twee punten.

Recensies

"Minpuntje aan Altijd November is de structuur, het plotseling verspringen in tijd, en waarom in godsnaam het boek opdragen aan Henk en Ingrid." http://hoeiboei.blogspot....vol.html

"Toch weer die lul! In die zin is Van Rijswijk kort en bondig neergezet, te kort en te bondig, omdat de conclusie voor de lezer getrokken wordt: Van Rijswijk is fout." http://www.8weekly.nl/ar...mpel.html

"Lezen Henk en Ingrid boeken? Een aan hen opgedragen roman Altijd november beschrijft de belevingswereld van een verzuurde Leidse wetenschapper." http://www.mareonline.nl/...penetratie

"Altijd November leest lekker weg door de toegankelijke en vloeiende stijl die de aandacht van de lezer blijft vasthouden." http://www.cultuurbewust....e-komen/