Feitelijke gegevens

• 2006
• 334 pagina's
• Uitgeverij: Vassallucci

Flaptekst

Eerste zin

Klein ben ik nog, mager en zeer licht.

Samenvatting

Deel I (blz. 9 – 169) begint met de entree van de ik-verteller in een internaat in Zagreb. De ik-verteller heeft geen naam, maar wordt door de andere jongens vaak met "Pik" aangesproken. In het onderstaand verslag wordt hij in de meeste gevallen aangeduid als de verteller. Hij heeft veel autobiografische trekjes van de schrijver Stipo Jeleč zelf.
Alles in het internaat is heel geordend en streng. Hij komt met Kikker op een kamer te liggen en wat later komen ook Pompoen en Boris op hun kamer. Het zijn vier jongens met verschillende verledens, die in het internaat wonen en op een naburige school hun opleiding krijgen. De ik-verteller gaat de eerste dagen niet onder de douche, want hij schaamt zich voor zijn naaktheid, dit in tegenstelling tot Boris, die nogal stoer is. Het lijkt er in het begin al op dat de ik-verteller verliefd is op deze Boris.
Het wordt duidelijk dat we in oorlogstijd zitten (Zagreb) waar de Bosnische en Servische tegenstellingen groot zijn. Dat uit zich in allerlei woordenwisselingen tussen de jongens. Het lijkt erop dat Kikker en Pompoen een vriendenstel zijn, terwijl Boris en de ik-verteller ook meer dan vriendschappelijke banden onderhouden. De meeste jongens in het internaat (allemaal zo rond de 15, 16 jaar) zijn gescheiden van hun ouders of ze weten niet waar hun ouders zijn. Toch wordt er in deel I niet veel verteld over het leven in het internaat zelf. Wel maakt de verteller de lezer regelmatig deelgenoot van het feit dat hij zo vaak op een dag masturbeert. Het is een teken van zijn ontwikkeling in de puberteit.

De ik-verteller krijgt op een dag een brief van zijn zus die in verwachting is en ze belooft dat ze het kind naar de ik-verteller zal noemen. Zijn zus was ooit midden in de nacht weggegaan met haar vriend en de ik-verteller was de enige die dat wist. Daarom schrijft ze ook naar hem.
Hij maakt zich ook bezorgd om een klein zigeunerjongetje Amir. Het jongetje is tien jaar en bedelt op straat. Hij zoekt hem op, maar dan hoort hij van vriendjes dat Amir steeds met een oudere man meegaat. Hij vreest dan dat Amir seksueel misbruikt wordt. Maar later vertelt Amir dat hij gewoon als klusjesman werkt en dat hij dat niet tegen zijn vriendjes kan vertellen, omdat die dan zijn klusjes afpakken. Wat zijn eigen belangstelling betreft gaat die meer en meer uit naar het dansen. Hij mag in de dansschool van mevrouw Jelitsa meedansen. In het begin kan hij het nog niet zo goed. Hij neemt de kleine Amir ook enkele keren mee om naar hem te kijken, en Jelitsa is helemaal weg van het kleine jongetje. Het is wel begrijpelijk dat ze een zwak voelt voor de lieve Amir, want haar eigen zoon Vanja is een verschrikking: hij gebruikt alcohol, spuit drugs en begeeft zich in het circuit van “kinderverkrachters en pikkentrekkers”. Vanja laat zich ook misbruiken door vreemde mannen om aan geld te komen. Hij is wel een schande voor zijn moeder.

Er zijn enkele dieptepunten in het leven van de verteller in deel I. Zo komt Kikker (die eigenlijk Dragan Hut heet) om het leven, omdat het dak van het internaat, dat slecht wordt onderhouden, op zijn hoofd komt, wanneer hij ’s nachts naar de wc gaat. Hij wordt begraven zonder dat zijn ouders ervan weten en de verteller gaat daarna altijd op maandag naar het graf om met Kikker te praten. Hij vertelt hem alles wat hij maar weet. Ook van het 17-jarige meisje Adisa. Dat heeft hem aangeboden om met hem te neuken: ze vertelt daarbij dat ze dat ook een aantal keren met Boris heeft gedaan (de vriend van de verteller, die daardoor nogal verbijsterd is). De ik-verteller weigert met Adisa te neuken en mijdt haar vanaf dat moment. Hij vindt haar een hoer: ze is moslima, eet geen varkensvlees, maar biedt zich wel seksueel aan de jongens van het internaat aan. 

Boris en de hoofdfiguur rommelen ook met elkaar: ze zoenen elkaar en hij heeft duidelijk homo-erotische gevoelens voor Boris. Als het een keer tot bijna seks komt, braakt de ik-verteller over Boris heen. Direct daarna volgt dan een intermezzo waarin een psychiater de jongen ondervraagt waarom hij vroeger ook een keer gebraakt heeft. De oorzaak lijkt te liggen in het eten van besmet vlees dat weer ontdooid was omdat de stroomvoorziening door de oorlogsomstandigheden uitgevallen was. In het volgende hoofdstuk (“Joodse bloemkool”) komt een volgende teleurstelling voor de verteller naar voren. Hij blijkt net als Boris een geslachtsziekte te hebben opgelopen: genitale wratten. In de wachtkamer van de kliniek komt ook plotseling Adisa binnen en de ik-figuur wordt heel erg boos op haar. Ze hebben de geslachtsziekte waarschijnlijk van haar gekregen. "Je hoeft niet naar binnen bij de dokter", zegt de verteller. "We hebben zalf genoeg." Maar als ze later met elkaar gaan praten en Boris de intermediair in het gesprek is, blijkt dat Adisa aan leukemie lijdt en binnen afzienbare tijd zal sterven. Ze was van die tijding zo onthutst dat ze haar leven versneld wilde inhalen en had zich daarom aangeboden aan jongens. Maar behalve met een joodse (besneden) jongen en Boris had ze het verder met niemand gedaan. Het moet dus de joodse jongen zijn geweest die de genitale wratten aan hun allen had overgebracht. Het was daarom joodse bloemkool. Later scheren Boris en de verteller het meisje kaal, omdat ze het niet kan hebben dat d’r haar met bosjes uitvalt. Ook Boris en de verteller scheren zich kaal. Zijn gevoelens voor Adisa zijn intussen veranderd. Opvallend is echter dat de verteller het gevoel als volgt formuleert: "Ik houd het meeste van ons drieën." (blz. 161)

De zus van de verteller komt hem met haar kind bezoeken. Hij heeft inderdaad zijn naam gekregen en zijn zus ziet het leven wel weer een beetje zitten dankzij de nieuwgeborene. Haar vriend heeft haar in de steek gelaten. Ze heeft een kamer in Zagreb en de ik-verteller bezoekt haar regelmatig om wat eten te brengen dat hij uit het internaat meeneemt. Ze heeft het erg arm en kan eigenlijk haar gehuurde kamer niet betalen.

Amir bezoekt met de verteller het graf van Kikker. Opnieuw blijken de gevoelens van de hoofdfiguur voor de kleine zigeuner: hij noemt hem zelfs de zigeunerkoning en zou hem het liefst willen opeten, opdat hij hem zijn leven lang bij zich kan houden. Hij probeert bij de Sociale Dienst dan ook te bewerkstelligen dat Amir voor adoptie in aanmerking kan komen. Ze kunnen een verhaal verzinnen dat zijn ouders omgekomen zijn: de dossiers blijken in oorlogstijd toch niet te kloppen. Zo’n oorlog heeft ook zijn voordelen.

Aan het einde van deel I verhaalt de hoofdfiguur dat hij altijd op maandag naar het graf van Kikker gaat om alles te vertellen, dat Boris op woensdag gaat om uit "Anna Karenina" van Tolstoi voor te lezen en dat Pompoen op vrijdag gaat. Kikker heeft nog altijd geen grafsteen.

Deel II (blz. 173-221) Dit deel begint met een stukje tekst over de moeder van Boris. Ze is naar Duitsland gegaan na haar scheiding en heeft Boris achtergelaten bij haar zus in Kroatië. Nu weet ze dat hij in een internaat zit en ze heeft er moeite mee dat ze hem heeft achtergelaten. Met haar tweede man (een Canadees) is ze wel gelukkig en ’s nachts twijfelt ze eraan of ze haar zoon niet moet laten overkomen naar Berlijn.

De verteller neemt dan de draad weer op: hij viert met Boris de 18e verjaardag van Adisa in een park. Boris heeft een tent meegenomen en ’s nachts blijven ze in het park slapen. Ze liggen bloot in de tent en ze beginnen elkaar te strelen: het is weer de ware vriendschap onder hen drieën. De wat onervaren ik-verteller doet alles wat Boris met Adisa doet en zo hebben ze kort na elkaar seksuele gemeenschap met haar. Het is als het ware haar verjaardagscadeau. De ikfiguur heeft voor het geld dat hij van Boris heeft gekregen een beeldje van Jezus Christus gekocht. Daarom was er geen geld meer voor een cadeautje voor Adisa. Hij twijfelt in die tijd sterk aan zijn doel in de wereld. Dat wordt nog moeilijker als hij van de dansschool van Jelitsa wordt gestuurd. De jongens zitten klagend bijeen in hun kamer in het internaat en dan vertelt Pompoen dat hij enkele dagen ervoor ook met een meisje heeft geneukt. Tot in details vragen Boris en de verteller hoe het allemaal in zijn werk is gegaan. Nu wil Pompoen net als de andere twee ook kaalgeschoren worden: hij is nu immers ook een man geworden. En naar de oorlog in Kroatië wil hij niet meer. Hij heeft nu een ander doel in zijn leven.

De ikfiguur steunt in materiële zin nog steeds zijn zus die het allemaal heel moeilijk heeft: alleen haar zoontje sleept haar door het leven heen. Met Adisa loopt het kort na haar achttiende verjaardag toch snel af: op 15 juni 1992 sterft ze aan haar dodelijke ziekte. Haar ouders weten niet dat ze is gestorven. De ik-verteller erft haar vaders horloge.

Deel III (blz. 225-334)
Dit deel begint met het adoptieverhaal van de kleine Amir. Hij wordt geadopteerd door een rijk joods gezin in Canada dat al eerder kinderen heeft geadopteerd, omdat de moeder vindt dat ze de rijkdom die ze heeft met anderen moeten delen. Het is een auctoriale verteller die dit deel vertelt. Het toeval wil dat de nieuwe man van Boris’ moeder de broer is van de vrouw in Canada. Overigens heeft dat in de roman weinig consequenties.

Daarna gaan we als lezer weer terug naar Zagreb, waar Vanja, de zoon van Jelitsa, ver is afgezakt in de modder maatschappij. Hij slikt en spuit en is een mannelijke hoer. Hij weet van voren niet dat hij van achteren leeft. Zijn moeder gaat hem zoeken en vindt hem terug in het park, maar eigenlijk in de goot. Ze vraagt hem om vergiffenis.

Pompoen is in die tijd ook uit het internaat vertrokken en op een dag ziet de ik-verteller zijn afbeelding in de krant. Hij is gedood als kindsoldaat. Zijn grote wens was altijd te gaan vechten voor zijn land tegen de Serviërs. Daarna wordt dit stukje nog eens verteld via een interview met de journalist van de betrokken krant, omdat de verteller wil dat de naam van Pompoen in de krant komt te staan: hij mag niet anoniem sterven. Het gaat intussen met de ik-verteller zo slecht dat hij zijn studie aan de school gestopt is en dat nog niet heeft verteld aan de mensen van het internaat, anders moet hij daar verdwijnen. Hij koestert nog steeds homo-erotische gevoelens voor Boris en in enkele scènes hebben ze orale seks.
Toch krijgen ze ook een keer ruzie en de ik-verteller smijt het Jezus Christus beeld naar Boris. Er komt een bult op diens kop en het beeldje breekt. De volgende dag wordt de ruzie weer bijgelegd. Tien maanden zit de jongen nu in het internaat en hij filosofeert hoe zijn toekomst er uit gaat zien. Hij hoeft helemaal niet trots te zijn op wat hij bereikt heeft, nl. niets: geen opleiding afgemaakt, geen groot doel in zijn leven gehad. Hij wordt weer eens ziek en hij krijgt bezoek van de baas van het internaat: die vertelt hem dat hij vroeger legerofficier is geweest en ook dat hij ervan op de hoogte is dat de ikfiguur geen school meer volgt. Als laatste vertelt hij hem dat er een dame op hem zit te wachten. Die vrouw is Jelitsa van de dansschool. Ze smeekt hem of hij Vanja niet wil opvangen en diens vriend wil zijn. Eigenlijk heeft de ikfiguur er niet zo’n zin in, maar hij belooft een avond met Vanja op te trekken. Die heeft wel geld en ze gaan veel alcohol drinken. Op het einde van de avond stelt Vanja de ikfiguur voor aan een Engelsman en deze gebruikt de verteller als hoer. Voor vrij veel geld moet de verteller een aantal onsmakelijke dingen uithalen, maar hij doet dit om geld te hebben voor het vieren van de verjaardag van Boris. Hij gaat daags daarna dan ook lekkere dingen kopen. Even lijkt een nieuwe vriendin van Boris nog wat roet in hun verjaardagseten te willen gooien, maar uiteindelijk gaan ze toch samen naar een plek buiten de stad aan een stromende rivier. Ze kunnen er blijven slapen. ’s Avonds gaat een naakte Boris zwemmen in de rivier en dan gebeurt het. 

Het laatste hoofdstuk heet KNAL. De ikfiguur begeeft zich ook in het water en treft er het levenloze lichaam van Boris aan. De vraag is wat er precies met Boris is gebeurd: is hij doodgeschoten door soldaten of is hij verdronken. De titel KNAL doet denken aan een dodelijk schot. De ikverteller kleedt zich ook uit en gaat naast de dode Boris liggen. 

Personages

Verteller (\'Pik\')

De 16-jarige hoofdpersoon is door zijn moeder verlaten en spendeert zijn tijd in een internaat in Zagreb. Hij leert verschillende mensen kennen, waaronder vrienden, het meisje Adisa, zijn dansjuf, en maakt zowel ellende als mooie dingen mee. Hij wordt gedurende het verhaal volwassener, en er is sprake van een Coming of Age.

Boris

Boris is een goede vriend van de hoofdpersoon in het internaat, voor wie hij homo-erotische gevoelens koestert. Ze worden gedurende het boek steeds intiemer met elkaar, en hebben uiteindelijk ook seks (één keer met het meisje, Adisa, erbij). Aan het eind van het verhaal sterft Boris door een knal, maar het is niet duidelijk waardoor die knal veroorzaakt is.

Pompoen en Kikker

Twee andere jongens in het internaat die vrienden zijn met de verteller. Ze sterven allebei in het boek: Kikker doordat het plafond van het internaat naar beneden komt, Pompoen als kindsoldaat in de oorlog.

Adisa

Een zeventienjarig meisje dat aan Leukemie (bloedkanker) lijdt, en daardoor kort na het achttiende verjaardag sterft. Ze wil voor die tijd nog veel meemaken in haar leven en wil daarom seks met Boris en de verteller. Die laatste keurt dat in eerste instantie af, maar ontwikkelt dan toch wat gevoelens voor haar, of beter gezegd, hun drieën.

Amir

Is het zoontje van de danslerares van de verteller. Het is een zigeunerjongetje en de verteller koestert veel genegenheid voor hem.

Quotes

"Ik heb vandaag twee keer gemasturbeerd, een keer in de wc en een keer in de kamer toen ik alleen was. Ik weet niet waarom. Ik weet niet waarom ik het doe terwijl ik weet dat ik me daardoor niet beter voel. Ik voel me daarna altijd leeg. Letterlijk leeg voel ik me. Maar iedere keer doe ik het weer. Iedere keer weer." Bladzijde 40

"Ze glimlacht. Dan zegt ze: 'Het komt niet door... wat wij drieën hebben... het is iets gecompliceerder...' Boris ziet dat ze het er moeilijk mee heeft en neemt het - als een goede vriend - van haar over: 'Adisa is écht ziek. Daarom trilt ze. En daarom is ze ook zo afgevallen. En...' 'Wat is er dan? Waarom doen jullie zo geheimzinnig? Zeg gewoon wat er is.' Adisa knikt naar Boris bij wijze van goedkeuring. 'Adisa heeft te horen gekregen dat ze... kanker, ze heeft kanker. Vandaar.' Ik krijg een tweede black-out. Dik keer iets korter dan op de afdeling dermatologie." Bladzijde 144

"Door een week binnen te zijn gebleven, het gros van de tijd rottend in mijn bed, door te doen alsof ik ziek ben en gemiddeld acht aspirines per dat te nemen, heb ik mezelf, geloof ik, ook echt ziek gemaakt. Het aankleden alleen al kost me zo veel energie dat ik genoodzaakt zie me een paar minuten op bed te laten zakken om bij te komen. " Bladzijde 287

Thematiek

Oorlog: algemeen

Het boek speelt zich af in voormalig Joegoslavië, jaren 90. Er heerst oorlog. En hoewel het boek zeker niet draait om de oorlog zélf, maar hoe het gewone leven verdergaat in zo\'n tijd, is de oorlog toch verweven in het boek. De jongens in het internaat hebben een gewoon puberleven, maar komen vaak in aanraking met luchtalarmen, weten niet waar hun ouders zijn, moeten zich beschermen tegen bomaanslagen. De oorlog is vaak verstopt, maar in het boek toch overal.

Motieven

Vriendschap

In het internaat sluiten de ik-verteller, Pompoen, Kikker en Boris een hechte vriendschap. De oorlog rukt de vrienden grof uit elkaar.

Homoseksualiteit

Kikker en Pompoen doen hun eerste seksuele ervaringen op en zijn een stel.Ook Boris en de ik-verteller zijn meer dan gewoon vrienden en hebben ook orale seks.

Seksualiteit

Bij opgroeien hoort ook het ontdekken van je seksualiteit. Adisa, Boris en de ik-verteller gaan met elkaar naar bed.

Dood

De vrienden worden door oorlog en ziekte heftig geconfronteerd met de dood. Zo sterft pompoen als kindsoldaat, krijgt Kikker een dak op zijn hoofd, en sterft Adisa aan een dodelijke ziekte. Boris wordt doodgeschoten door soldaten als hij gaat zwemmen.

Puberteit

Tijdens de oorlog gaat het leven gewoon door. De jongens in het internaat groeien op en komen in de puberteit. Ze experimenteren met seks, sluiten vriendschappen en ontdekken hun persoonlijkheid.

Opdracht

Stipo Jelec draagt zijn boek op aan zijn moeder. "Voor Anica Jelec-Karacic, mijn lieve moeder."

Trivia

Stipo Jelec is naast schrijver ook acteur.

De schrijver heeft zelf ook in een internaat gezeten in Zagreb en is daar naar een dansschool geweest.

Eind 1992 vluchtte hij naar Nederland. Hij maakte zijn opleiding af in Amsterdam.

Titelverklaring

"Als jij kon kruipen in mijn huid" is natuurlijk een zinsnede uit de roman. Op blz. 310 geeft de ikfiguur in een gedicht zijn gevoelens voor zijn jarige vriend Boris prijs. Enkele zinnen uit het gedicht zijn: 

"als jij kon kruipen in mijn huid
zou ik je voor lang 
daar bewaren
voor dagen en maanden
en eeuwig misschien
mee zou ik je willen nemen
naar de plaatsen
naar de wereld…"

De zinnen (en dus de titel) geven op poëtische wijze de gevoelens van de ikfiguur voor zijn vriend Boris weer. Ware vriendschap neemt je in bezit, alsof je in iemand zou kunnen kruipen. Op eenzelfde manier spreekt de ikfiguur zijn gevoelens uit voor het bedelende zigeunertje Amir. Van hem zegt hij enkele keren in de roman "dat hij het jongetje zou willen opeten".

Structuur & perspectief

De roman is opgebouwd uit drie delen, die geen titel hebben. Elk deel is onderverdeeld in heel veel kleine hoofdstukken (soms zelfs maar een alinea groot) die een vet en schuin gedrukt gedrukte titel hebben. Het geheel geeft een zeer fragmentarische indruk: zo zijn er gedichten, brieven en anekdotes door het lopende verhaal opgenomen. Het houdt in dat je heel geconcentreerd moet lezen, omdat je anders snel de draad kwijt bent. Het geheel komt chaotisch over. Dat kan wellicht de bedoeling van de schrijver zijn, omdat zowel de puberteit als de oorlogstijd chaotische perioden zijn. Maar het maakt het lezen van de roman niet erg eenvoudig. Over het algemeen is de opbouw van het verhaal chronologisch: slechts zelden wordt een hoofdstuk verteld in de vorm van een flashback.

Het perspectief van Deel I berust bij de 16-jarige ikverteller, die in het begin van de roman kennismaakt met zijn lotgenoten Kikker, Pompoen en Boris. Het gaat vooral om de ontwikkeling van de hoofdfiguur en hoe hij in het leven staat tegen de achtergrond de Bosnisch-Servische oorlog.
In deel II is het eerste hoofdstuk een personaal verteld stukje tekst door de moeder van Boris, die spijt heeft dat ze haar zoon achtergelaten heeft in Kroatië, terwijl ze zelf naar Duitsland is gegaan en daar een nieuwe man ontmoet heeft. Daarna vertelt de oorspronkelijke ikverteller weer verder. Zo’n begin is er ook bij deel III waar een alleswetende verteller een hoofdstuk vertelt over de adoptie van de kleine zigeunerjongen Amir in een Canadees gezin. Ook daarna pakt de ikverteller weer de draad op.

Decor

Uit een briefwisseling van de hoofdfiguur met zijn verdwenen zusje blijkt dat deel I zich afspeelt in de winter van 1991 en 1992. Uit de gegevens van vooral deel I en de vergelijking van de biografische gegevens van de auteur op zijn website blijkt dat er toch heel veel autobiografische elementen in de roman zitten (het internaat, de dansschool). De vertelde tijd is ongeveer een jaar. Op blz. 279 zegt de ikfiguur dat hij nu tien maanden in het internaat zit. 
Het internaat staat in Zagreb en hier spelen de meeste gebeurtenissen zich tegen de achtergrond van de burgeroorlog tussen Bosniërs, Serviërs en Kroaten. Het eerste hoofdstuk van deel II en enkele kleine hoofdstukken van deel III spelen in Berlijn. Het eerste grote hoofdstuk in Deel III speelt in Canada, waar een gelovig Joods gezin de kleine zigeunerjongen Amir adopteert.

Stijl

De schrijver heeft een redelijk abstracte moeilijke stijl waarin veel gebruik wordt gemaakt van symboliek. Zoals ik later in de beoordeling al zegt is het niet een makkelijk boek om te lezen. Op de oppervlakte lijkt de schrijfstijl redelijk simpel en beschrijvend, maar om het verhaal te begrijpen moet je tussen de zinnen door de symboliek weten te begrijpen.

Slotzin

Slaap lekker, jongen en bedankt, bedankt voor alles.

Beoordeling

Het is geen eenvoudige roman om te lezen. Bovendien is de roman vrij dik. Dat zal een aantal jeugdige lezers afschrikken. Op zich is de roman wel geschikt voor eindexamenkandidaten van een middelbare school. Ik denk dan vooral aan leerlingen op het vwo-niveau, omdat de structuur van de roman niet zo simpel is. De fragmentarische opbouw van de roman (zie hieronder bij structuur) zal een aantal minder ervaren lezers ervan weerhouden de roman te lezen. Wie minder goed thuis is in verhaalanalyse, kan de roman voor zijn literatuurlijst maar beter vergeten. De waardering op de literatuurlijst bedraagt desalniettemin drie punten.

Recensies

"Een onstuimig romandebuut vol omwentelingen en verschuivingen." http://www.stipojelec.com...uipen.html

"Af en toe barsten de hoofdstukken bijna uit hun voegen van de heftige emoties." http://www.uitdragerij.nl...-mijn-huid

"Ondanks de vele tragische en aangrijpende gebeurtenissen, vervalt het boek niet in overdreven sentimentele passages en dat siert het verhaal." http://recensieweb.nl/rec...ogsgeweld/

Bronnen

Website van Stipo Jelec

http://www.stipojelec.com...stipo.html