Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2019
• 416 pagina's
• Uitgeverij: De Bezige Bij

Flaptekst

Eerste zin

Ons verhaal begint eigenlijk rond het jaar 1000, toen de buurtschap Stathe - een uit houten bouwsels bestaande handelswijk direct naast de bisschoppelijke burcht van Utrecht - werd geplaagd door dichtslibbende toevoerwegen, een ontwikkeling die funest was voor kooplieden en de plaatselijke nijverheid.

Samenvatting

'Alle tijd' is de geschiedenis van een vriendschap. In het heden reizen Lucien, Jonas, Berend en Cola naar het jachthuis van Cola's familie in Duitsland. Onderstaande samenvatting vertelt hoe dat zo gekomen is.

De zes vrienden ontmoeten elkaar in 1989 op een brug over de Oudegracht in Utrecht, dat wil zeggen: 'Jonas de acteur. Lucien de lijkensnijder. Mike de dienstweigeraar. Berend de beer. Voorlopig de laatste Cola. Een goeroe genaamd Gregor.' (p. 45) Ze maken belangrijke momenten met elkaar mee, waardoor hun vriendschap hechter wordt, bijvoorbeeld de val van de Berlijnse Muur in 1990, waaruit een ontmoeting met Nick Cave and The Bad Seeds voortkomt.

In 1992 meldt Mike zich bij de kazerne en hij weigert daar het uniform en het wapen aan te nemen, waarna hij onder militair arrest wordt geplaatst. Uiteindelijk komt hij in een cel ver weg van Utrecht terecht waar hij nog maanden moet zitten. De eenzaamheid valt Mike moeilijk en de vrienden zoeken hem regelmatig op maar besluiten ook om met zijn allen naar Amerika te gaan. Ze reizen naar de Keys, links van Florida, waar ze veel tijd doorbrengen in The Dry Tortugas Speakeasy, waar ze hun eigen bier brouwen. Een van de eigenaren leert hun het vak zodat ze een zakcentje kunnen verdienen. Als de eigenaren in geldnood zitten, vragen ze de vrienden de brouwerij over te nemen, maar vlak voordat dat gebeurt doet de politie een inval en worden de eigenaren en het personeel gearresteerd. De vrienden reizen terug naar Nederland omdat Mike een zelfmoordpoging gedaan heeft.

Als Mike uit het ziekenhuis komt, hebben de vrienden een soort bierbrouwerij ingericht op het dak van hun studentenhuis in Utrecht. Mike stort zich samen met Berend op het bierbrouwen. De vrienden willen een bedrijf beginnen - met Mike en Berend als brouwers, Cola voor de bedrijfsvoering, Gregor voor de verkoop, Jonas voor de vormgeving en promotie en Lucien als tekstschrijver en kwaliteitsbewaker - en hebben een locatie aan de Oudegracht op het oog, maar hebben geen startkapitaal. Cola's vader wil het hun niet lenen, maar gelukkig springen de moeders, behalve de moeder van Mike, bij. De bierbrouwerij Alle Tijd kan in bedrijf.

Halverwege de jaren negentig gaan Cola en zijn vriendin Michelle samenwonen en Michelle is vrij snel zwanger. Lucien gaat terug naar Amerika voor de Weduwe en ontdekt dat Molly een zoon van Goeroe heeft. Mike heeft steeds meer aanvaringen met Berend over het brouwen en het zit hem dwars dat zijn moeder niet bij de Club van Mama's hoort, wat tot uitbarsting komt op een avond dat de zes vrienden een groepsportret willen laten schilderen. Mike wil de leiding over de bierbrouwerij of hij stapt eruit. Dit leidt tot een dikke ruzie waarna de overige vrienden Mike uitkopen en Mike een eigen brouwerij probeert te beginnen.

Alle tijd draait steeds beter en de vrienden stoppen er steeds meer tijd in. Het veganistische restaurant naast de brouwerij wordt gekocht en veranderd in een proeflokaal en er wordt een tweede brouwzaal geopend. Ook persoonlijk gaat het goed: Jonas ontmoet bij hun reclamebureau Fiona en zij wordt zijn eerste serieuze liefde. Lucien is een jaar tropenarts in Afrika en ontmoet daar Efuru, op wie hij verliefd wordt en die overkomt naar Nederland. Berend ontmoet de Italiaanse Donette in een reuzenrad en krijgt een relatie met haar.

Helaas breken er hierna sombere tijden aan. Goeroe gaat naar Key West om zijn zoon te zoeken maar vindt hem niet. Tijdens zijn afwezigheid vliegen er twee vliegtuigen in het WTC in New York en wordt zijn vriendin Yvette verliefd op Berends moeder. Ook Fiona maakt het uit met Jonas. Lucien en Efuru krijgen hun eerste kind en Cola en Michelle hun derde, maar het kindje van Berend en Donetta wordt dood geboren. Hun relatie kan dit niet aan en Donetta gaat terug naar Italie. Jonas en Goeroe kopen dan hun oude studentenhuis om daar samen met Berend te kunnen wonen. Hun buurclownen op de gracht krijgen ruzie en Boeli vermoordt Joeli. En tot slot gaat Mikes brouwerij failliet, hij wordt steeds bozer op alles en iedereen om zich heen, wat leidt tot een opname en uiteindelijk tot zijn dood. Ook zakelijk gezien gaat het minder goed: de aanval op het WTC stort de wereld in een recessie en daar lijdt ook Alle tijd onder.

Goeroe geeft veel lezingen en seminars over bier brouwen en ontmoet in dat verband in Londen Mei, die met haar drie zussen ook een eigen brouwerij heeft. Ze worden verliefd. Goeroe wordt echter steeds dunner en als hij naar de dokter gaat vanwege een steek in zijn onderrug blijkt hij uitgezaaide alvleesklierkanker te hebben. Een behandeling blijkt zinloos en Goeroe verhuist naar een hospice. Hij belt en schrijft Mei, die vervolgens een tijdje niets van zich laat horen. In het hospice komt Goeroe tot rust en de vrienden zorgen voor hem. Zij verrassen hem met een ontmoeting met zijn zoon Fabian. Als Goeroe uiteindelijk sterft, zijn hij, Mei en zijn vrienden erbij.

Fabian erft Goeroes aandeel in de brouwerij en verhuist na zijn afstuderen naar Utrecht. Hij brengt nieuwe energie. Cola's zus Cathy heeft zijn positie in het familiebedrijf ingenomen. Zij biedt hem in 2019 aan Alle tijd over te nemen, Fabian en Berend kunnen er blijven werken. De vrienden stemmen ermee in en reizen naar Duitsland, naar het familiehuis van Cola, om daar een weekend bij stil te staan. Het weekend eindigt in een heroineroes waar zelfs Mike en Goeroe in opduiken: ' Meerdere lichamen met een ziel. Kijk ons. Jonas de acteur. Berend de brouwer. Lucien de snijder. De laatste Cola. Mike de levensweigeraar. Een vetrokken Goeroe. Wij zijn elkaars getuigen.' (p. 478)

Personages

Lucien Eduard Ruitenberg der Alderwereldt

Lucien is student medicijnen en stamt uit een artsengeslacht. Hij lijkt iets minder zakelijk of hard dan zijn vader en broers, tijdens het eerste snijpracticum valt hij bijvoorbeeld flauw. Hij is opgegroeid in Burundi en zijn moeder heeft daar altijd extra de nadruk gelegd op de benodigde uitingen van beschaving, op die manier hield het gezin zich staande. Als student mist hij zijn moeder en tegelijkertijd vindt hij het heerlijk om lekker onbeschaafd Chinees uit de bak te eten. Lucien is altijd verliefd en verliefd op zijn eigen verliefdheden. Hij is een romanticus en loopt vaak rond met een dichtbundel. In de brouwerij speelt hij een bijrol vanwege zijn coschappen en zijn werk.

Jonas Valentijn

Jonas zit op de theaterschool, zijn moeder is een bekende toneelactrice en omroepster. Zij is voor hem een vriendin en iemand met wie hij sier kan maken. Hij is een charmeur en doet zijn naam eer aan: hij heeft zogezegd aan iedere vinger een meisje. Hij is gemakkelijk en daardoor soms wat onhandig en zelfs lomp in wat hij doet en zegt. Vanuit die gemakkelijkheid is hij ook vriendelijk tegen fans die hem op straat aanspreken en bijvoorbeeld tegen een stervende vrouw in de hospice, die hem herkent en met wie hij regelmatig uren op haar kamer doorbrengt. Na het vertrekt van Fiona en de dood van zijn moeder blijft hij min of meer alleen.

Mike Rathenau

Mike is opgegroeid bij zijn moeder en stiefvader, zijn moeder heeft hem altijd van zijn echte vader weggehouden. Hij bouwt pas een relatie met hem op als hij een tiener is en zijn vader sterft op zijn achttiende. Je zou hem tegendraads of anarchistisch kunnen noemen, zo wil hij koste wat het kost niet in militaire dienst. Met zijn vader deelde hij de liefde voor muziek en hij is zelf fan van Nick Cave and The Bad Seeds. Volgens de vrienden heeft Mike last van 'daddy issues' waardoor hij onzeker is en altijd wil laten zien hoe goed hij is, wat hem soms enigszins maniakaal maakt. Hij is een prater, een denker en een dweper en uiteindelijk distantieert hij zich van de vriendengroep en sterft hij alleen.

Berend (Beer) Moorman

Berend is lid van de roeivereniging. Hij is letterlijk een beer van een vent en heeft altijd petieterige vriendinnetjes. Hij is nuchter, zwijgzaam en stoïcijns. Na de dood van zijn en het vertrek van Donetta wordt de brouwerij zijn leven en hij is de enige van de vriendengroep die er ook na de verkoop blijft werken.

Cola (Nicolaas) Jesserun

Cola's voorvader is op Curaçao een internationaal opererende kruidenierszaak begonnen die is uitgegroeid tot een groot familieconcern met een Europese tak, genaamd Sunshine Foods. Zijn vader wil dat hij in het bedrijf komt werken terwijl Cola eerst zijn studie wil af maken. Cola is een gentleman, die staat voor zijn normen en waarden maar er ook geen moeite mee heeft ergens zand over te gooien. Zo komt hij op voor Michelle als Jonas haar 'wijf' noemt en kan hij het feit dat Michelle en Jonas gezoend hebben achter zich laten, als hij Jonas een flinke dreun verkocht heeft. Hij wordt de businessman van hun brouwerij, waarmee hij zijn vader bewijst dat hij wel iets kan, ook al is dat iets anders dan zijn vader wil. Zijn zus noemt hem te eigenzinnig om nog in het familiebedrijf te komen werken.

Gregor (Goeroe)

Gregor studeerde filosofie maar toen de eigenaar van Stadsuitspanning De Sidonia hem vroeg om bedrijfsleider te worden, werd hij professioneel biertapper. Waar Mike er alles aan doet om niet in militaire dienst te hoeven, ondergaat Goeroe deze plicht zonder morren en zonder verwachtingen. Hij wordt ingedeeld bij een klasje toekomstige onderofficieren en dat leven bevalt hem eigenlijk prima. Goeroe stuurt zijn leven het minst en laat zich eigenlijk door het leven zelf leiden. Hij realiseert zich dat hij zijn vrouwen graag als hulpmoeder ziet en wordt pas echt verliefd op een vrouw voor wie die rol op geen enkele manier is weggelegd. Helaas wordt er in die tijd ook uitgezaaide kanker bij hem ontdekt en de man met de wijze uitspraken over het leven sterft op het hoogtepunt van zijn eigen leven.

Quotes

"Waarom het die nacht was en niet een volgende, waarom dat gezelschap en niet zes andere jongens: de kans dat het allemaal heel anders zou zijn gelopen was oneindig veel groter dan de kans dat in die nachtelijke uren ons sextumviraat ontston - ons toevallige zesmanschap, de aanvankelijk onuitgesproken, ongeplande en schijnbaar willekeurige groep die nog lang geen groep was." Bladzijde 45

"Het oogde niet gezond, zoals Berend erbij stond. Cola keek naar een blakende kerel van 115 kilo: 41 kilo verdriet, 39 kilo jaloezie, 13 kilo woede, 10 kilo teleurstelling, 8 kilo zelfmedelijden, 4 kilo zelfverwijt, 2 ons haat en 10 gram moordlust." Bladzijde 154

"'Het is mooi dat jullie zulke goede vrienden zijn, dat moeten jullie koesteren. Maar vriendschap mag nooit de basis zijn voor een onderneming. Dat gaat altijd mis. Het is mijn grootste bezwaar: jullie willen bierbrouwen omdat jullie denken dat het de vriendschap versterkt, maar voor een business mag dat geen uitgangspunt zijn.'" Bladzijde 211

"Gist ligt jarenlang in een winterslaap te wachten tot die eindelijk wordt toegevoegd aan een rijk moutsoepje. Dan ontwaken de beestjes en gaan ze zich maniakaal voeden met zuurstof. Zodra ze op gewicht zijn, beginnen ze zich nog maniakaler te vermenigvuldigen, een proces dat doorgaat tot alle zuurstof is verbruikt. Omdat de gretige geile gistcellen onverzadigbaar zijn en zich voortdurend blijven voortplanten, storten ze zich op de aanwezige suikers om hun behoeften te stillen, waarbij ze woest dansend alcohol en koolzuur uitpoepen plus een paar al dan niet prettig smakende bijproducten. Dit gaat door tot de beestjes verzadigd zijn en hun energie opraakt. Uitgeput klonteren ze samen in dikke vlokken. Wat na hun orgie overblijft is gerstkookvocht, restsuiker, alcohol en koolzuur. Bier." Bladzijde 214

"We zijn als vissers die een enorm net met ons verleden achter ons aan slepen, waardoor onze boot steeds langzamer vaart en er dus steeds minder herinneringen bij komen. Vreemd genoeg lijkt het daardoor alsof de tijd steeds sneller gaat." Bladzijde 389

Thematiek

Vriendschap

De zes vrienden staan heel duidelijk centraal. Ze hebben elkaar toevallig ontmoet maar voldeden aan de voorwaarden om goede vrienden te worden: ze leken op elkaar, ze waren ongeveer even oud en ze woonden bij elkaar in de buurt. Ze hebben een groepshistorie, een groepsidiolect en zelfs een groepspersoonlijkheid: 'dat we ons in de regel niet als haantjes of mannetjesputters gedroegen, maar in tijden van nood of stress formeerden we ons als een falanx'. (p. 122) Waar hun vriendschap eerst iets was waar ze niet echt bij stilstonden, was Mikes zelfmoordpoging daarin een keerpunt. Samen zijn ze een bierbrouwerij begonnen en hun wordt vaak gevraagd of ze een brouwerij hebben omdat ze vrienden zijn of dat ze vrienden zijn omdat ze een bierbrouwerij hebben. Daarop hebben ze geen antwoord. Ze gaan samen door de nodige ups en downs die hun vriendschap meestal sterker maken, maar er soms ook toe leiden dat er iemand weg valt. Dat Cola iets met Michelle krijgt is voor hem persoonlijk een up, maar voor de vriendengroep een down, toch maakt dit hun vriendschap sterker omdat zowel Cola als Berend aangeeft de liefde op te willen geven als de ander deze situatie niet trekt. Dat Mike zichzelf ziet als het creatieve brein achter de bierbrouwerij is voor hem persoonlijk ook een up maar voor de vriendschap een down, omdat hij zich hierdoor beter en belangrijker acht dan de anderen. Als de anderen dit niet van hem accepteren, stapt hij uit de brouwerij en uit de vriendengroep. Giphart zegt zelf over dit thema: ,,Ik had het er lang geleden over met mijn beste vriend Bert Natter: ooit maak ik een roman over vriendschap. De straten zijn geplaveid met boeken over liefde, vriendschap is een ondergeschoven kind in de literatuur. Romantische liefde staat in de hiërarchie ook boven vriendschap. Je vraagt anderen wel: hoe is je liefdesleven? Nooit: hoe is je vriendenleven? Het lijkt wel een verboden onderwerp. Terwijl vrienden voor mij ontzettend belangrijk zijn. Voor vriendschap moet je meer moeite doen dan voor een liefdesrelatie, is mijn overtuiging. Ik bedoel: je vrouw is je vrouw, je deelt het huis, overlegt wie de vuilniszakken buitenzet, er ontstaat een soort natuurlijke orde. Ook omdat je dagelijks met elkaar wordt geconfronteerd. Natuurlijk kunnen huwelijken klappen, maar vriendschappen verslonzen makkelijker zonder dat je het in de gaten hebt. Dat heeft ook met levensfases te maken. Ik heb gelezen dat je rond je twintigste twintig vrienden hebt, op je dertigste tien, op je veertigste zeven en op je zeventigste misschien twee. Ouder worden is dus ook je vrienden verliezen.’’ (Van Rhee 2019)

Motieven

Liefde

Vriendschap is een thema, maar de vrienden beleven ook de nodige liefdes in het boek en niet allemaal even positief. Volgens Cicero is bij vriendschap alles echt en zonder bijbedoelingen en dat geldt niet voor de liefde. Jonas heeft de meeste losse contacten maar valt uiteindelijk definitief voor Fiona die hij kent via hun reclamebureau. Als zij hun verloving verbreekt, is er daarna voorlopig geen ander voor hem. Als Jonas Berend ontmoet heeft hij het net uitgemaakt met Michelle die hij nog niet zo lang kende. Hij heeft daarna verschillende korte relaties maar eigenlijk blijft hij een beetje van haar houden. Dit wordt extra pijnlijk als Michelle iets met Cola krijgt. Michelle en Cola ontmoeten elkaar, als Cola zijn huidige vriendin Phileine betrapt met iemand anders, het huis uit stormt en tegen haar aan botst. Michelle en Cola blijven bij elkaar en krijgen drie kinderen. Berend krijgt later iets met de Italiaanse Donetta maar als hun kind dood geboren wordt, sterft ook hun liefde en ze gaan uit elkaar. Lucien is lange tijd verliefd op een huisgenote die studeert aan de kunstacademie. Hij lijkt het prettig te vinden om naar iemand te verlangen die niet volledig beschikbaar is, want in Amerika krijgt hij iets met 'de Weduwe', een oudere vrouw die hem aan het lijntje houdt maar voor wie hij helemaal wil gaan. Uiteindelijk valt hij voor de Afrikaanse Efuru Zij komt naar Nederland, ze trouwen en krijgen kinderen. Goeroe flirt in Amerika met Molly maar krijgt in Nederland iets met Yvette, die hij kent uit De Sidonia. Later hoort hij dat Molly een zoon van hem heeft en als hij terug gaat om hen te zoeken komt Yvette erachter dat ze niet met hem verder wil en zij gaat verder met Berends moeder. Goeroe krijgt dan iets met de Engelse Mei die ook een eigen brouwerij heeft. Hij wordt ziek als hun liefde nog heel pril is.

Moeder-zoonrelatie

De vaders laten het in dit verhaal enigszins afweten. De vader van Jonas en Berend zijn er alleen op de achtergrond, Mikes vader sterft als hij achttien is, Luciens vader is afstandelijk, Goeroes vader accepteert niet dat hij zijn studie aan de wilgen gehangen heeft en Cola's vader wijst hem af omdat hij niet in het bedrijf wil komen werken. Hij gelooft ook niet in hun onderneming. De moeders daarentegen treden op dat moment op de voorgrond en helpen de vrienden. Luciens moeder neemt het initiatief om alle moeders bij elkaar te roepen en de vrienden het geld te lenen dat ze nodig hebben als startkapitaal. Zij worden een soort van vriendinnen (De Club van de Moeders) en ook later spelen zij af en toe een gunstige rol, bijvoorbeeld als het veganistische restaurant gekocht moet worden. Berends moeder komt daar zelfs werken. Alleen Mikes moeder doet hier niet aan mee, wat de steeds meer geïsoleerde positie van Mike versterkt. De relatie van Efuru met haar moeder is uiteraard geen moeder-zoonrelatie maar ook belangrijk.

Dood

Net als vriendschap en liefde hoort ook de dood bij het leven. De belangrijkste doden zijn natuurlijk Mike, die waarschijnlijk zelfmoord pleegt, en Goeroe, die sterft aan kanker, omringd door zijn geliefde, zoon en vrienden. Daarnaast wordt Berends zoon dood geboren, wat het einde van zijn relatie betekent. Donette geeft hem namelijk de schuld omdat Cola in Duitsland een reegeit schiet, zij drachtig blijkt te zijn en de vrienden vervolgens zowel de moeder als het kind opeten. Buurclown Joeli vermoordt clown Boeli. Ook huishond Hugo sterft. Uiteindelijk zou je zelfs kunnen zeggen dat hun bierbrouwerij en hun bedrijf sterft omdat ze die verkopen. De vraag is wat er nu met hun vriendschap gebeurt.

Intertekstualiteit

Het verhaal staat vol met verwijzingen naar andere schrijvers en dichters maar wat mij qua thematiek het meeste opviel, waren de citaten van de dichter P.C. Boutens, omdat die de vriendschap volgen en karakteriseren.

Motto

They may change us

But we can't trace time

(vrij naar David Bowie)

Opdracht

Voor mijn  vrienden

Titelverklaring

Letterlijk is 'Alle tijd' de naam van hun bierbrouwerij, symbool van hun vriendschap. Figuurlijk vind ik de titelverklaring lastiger te verwoorden. Aan het begin van het boek staat dat ieder mens de behoefte heeft om zijn plaats in te nemen in de geschiedenis en het gevoel te hebben ertoe te doen. De vrienden nemen hun plaats in de geschiedenis, in de tijd, in met deze brouwerij die voortvloeit uit hun vriendschap. De brouwerij en hun vriendschap geven hun levens betekenis, een begin maar ook een eind, want de dingen veranderen en vallen niet vast te houden. De vrienden verkopen de brouwerij en hun vriendschap zal veranderen.

Structuur & perspectief

Het verhaal is in delen verdeeld op basis van jaren die bovenaan de pagina staan. Daarna is er sprake van een onderverdeling d.m.v. tekeningetjes van aren en witregels. In het heden reizen de vrienden naar het jachthuis van Cola's familie en zij halen herinneringen op aan het verleden, dus het verhaal verloopt niet-chronologisch.

Het vertelperspectief is de wij- en ons-vorm, dit is een alwetende verteller die boven het verhaal staat en commentaar geeft op de gebeurtenissen. 'Hier bij Giphart is de groepsidentiteit zo sterk dat de groep werkelijk met één mond spreekt. ‘Voor een groot deel bestaat vriendschap uit gedeelde overdrijvingen en verdichtingen’, analyseert de verteller vroeg in de roman. De perspectiefkeuze is daar een treffende uitwerking van.' (De Veen 2019)

Decor

Het verhaal in het verleden speelt zich af in Utrecht, vooral in het studentenhuis waar een groot deel van de vriendengroep woont en dat ze later samen kopen - de Jan Pieter van Spilbergen - en de bierbrouwerij aan de Oudegracht. De vrienden leren bier brouwen in Amerika. In het heden rijden ze naar en zijn ze in het jachthuis van Cola's familie in Duitsland.

Het verhaal speelt zicht af van 1989 tot en met 2019.

Stijl

'Dat levert een aantal mooie, herkenbare anekdotes en wervelende passages op. Doorleefd zijn de filmische scènes waarbij het keurslijf van het collectieve perspectief enigszins wordt losgelaten, zoals de hoofdstukken met de nadruk op het leven van Goeroe. Die meer psychologiserende hoofdstukken laten zien dat Giphart een schrijver is die speelse vitaliteit aan melancholische tragiek weet te paren. Maar helaas krijgen we overwegend meer beschrijvingen van belevenissen dan dat we anekdotes, gevoelens of inzichten ervaren. Dat is jammer, want de roman had aan kracht gewonnen als we meer met ieder afzonderlijk groepslid hadden kunnen meeleven. Nu wordt de indruk versterkt dat we buiten deze club staan, dat we er niet bijhoren.' (Piters 2019)

Slotzin

Staand bij het afgesloten terrein omarmen we elkaar, terwijl in de verte die hond nog altijd tegen zijn echo blaft.

Beoordeling

Ik ben geen groot fan van de schrijver Giphart omdat ik het idee heb zijn boeken nooit helemaal te begrijpen, of in ieder geval de humor niet in zijn boeken. Dat is veranderd met dit boek. Ik vond dit een heel mooie beschrijving van een vriendschap en ik moest erom lachen en huilen. Ik vind dat Giphart belangrijke en tragische gebeurtenissen mooi en treffend beschrijft. Daarnaast blijft het verhaal luchtig en heeft het vaart.

Ik zou het boek dus zeker aanraden, zelfs aan beginnende lezers maar voor hen is het misschien te dik. Het is te combineren met 'De vriendschap' van Connie Palmen en 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa.

Recensies

"Gipharts romantische kroniek van een vriendschap is zorgvuldig georkestreerd en barst van de expliciete intertekstualiteit die het verhaal een licht filosofisch tintje geeft [...]." https://www.tzum.info/201...alle-tijd/

"De nieuwe Ronald Giphart is een lekkere roman over een vriendengroep die ouder wordt" https://www.nrc.nl/nieuws...d-a3976320

Bronnen

Miriam Piters - Recensie: Ronald Giphart - Alle tijd

https://www.tzum.info/201...alle-tijd/

Thomas de Veen - De nieuwe Ronald Giphart is een lekkere roman over een vriendengroep die ouder wordt

https://www.nrc.nl/nieuws...d-a3976320

Annemart van Rhee - 'Je vraagt anderen: hoe is je liefdesleven? Nooit: hoe is je vriendenleven? Terwijl vrienden voor mi

https://www.ad.nl/cultuur...~ac6cc07a/