Kunststof verpakkingen

1. Kunststofverpakkingen
1.1 Kunststofverpakkingen en herverwerking Kunststoffen worden in de meest uiteenlopende vormen en met de inzet van een grote verscheidenheid van materialen en verwerkingstechnieken geproduceerd. Zonder volledigheid na te streven wordt hieronder uiteengezet hoe kunststofverpakkingen naar materiaal en verpakkingssoort herkenbaar zijn. Dit stelt bedrijven in staat de gescheiden aanlevering van hun kunststof verpakkingsafval op een doelmatige wijze te organiseren en kosten daarvan te beperken. 1.1.1 Materialen In Nederland, komt jaarlijks ongeveer 600.000 ton kunststof verpakkingsafval vrij. Iets meer dan de helft van deze hoeveelheid komt vrij bij bedrijven, kantoren en instellingen. Bovendien zijn bovendien circa 150.000 ton duurzame meermalige kunststofverpakkingen in omloop. De volgende materialen worden bij de productie van kunststofverpakkingen gebruikt: LDPE- Lage dichtheid polyetheen Ca.160.000 ton/jaar

Wordt praktisch uitsluitend verwerkt tot folie zoals krimphoezen, buisfolie, zakken en afdekhoezen voor zeer uiteenlopende toepassingen. Het materiaal kenmerkt zich door een goede transparantie. LLDPE - Lineaire lage dichtheid polyetheen Ca. 33.000 ton/jaar
Wordt uitsluitend tot zeer dunne folies verwerkt. De belangrijkste toepassing is rekwikkelfolie of stretchfolie voor het insnoeren van palletladingen. LLDPE folie verdringt in toenemende mate krimpfolies om pallets. HDPE - Hoge dichtheid polyetheen Ca. 80.000 ton/jaar
Wordt veel toegepast in stijve dikwandige toepassingen zoals flessen/flacons, vaten/jerrycans, kratten en bakken. HDPE wordt ook tot folie verwerkt voor afvalzakken en verpakkingen voor tapijten en instrumenten. PP — Polypropeen Ca. 85.000 ton/jaar
Wordt ingezet voor emmers, (kleinere) kratten of bakken en opbergdozen, maar ook voor doppen en sluitingen van flessen/flacons en vaten/jerrycans. PP wordt ook toegepast in hoogtransparante verpakkingen voor bloemen, planten, confectieproducten. omsnoeringsbanden en industriële kleefbanden. PVC — Polyvinylchloride Ca. 4.000 ton/jaar
Wordt met name in blister- en doordrukverpakkingen voor geneesmiddelen gebruikt en in folies voor versproducten. PS — Polystyreen Ca. 28.000 ton/jaar
Wordt met name gebruikt in zogenaamde food service disposables (wegwerpservies) in de horeca en in bakjes en schaaltjes voor het verpakken vleeswaren en groente alsmede dozen voor bijvoorbeeld ijs. EPS — Expanded Polystyreen Ca. 10.000 ton
EPS, ook wel piepschuim genoemd, wordt met name als 'buffer'verpakking gebruikt voor huishoudelijke apparaten (wit- en bruingoed) en elektronica (PC's, printers en industriële elektronica). Het volumineuze karakter van deze verpakkingen vindt zijn oorzaak in het lage specifieke gewicht (ca. 20-25 kg per m³). Zowel distributie als detailhandel nemen deze EPS verpakkingen op basis van serviceverlening in toenemende mate terug na aflevering. PET - Polyetheen Tereftalaat Ca. 6.000 ton/jaar
PET is het materiaal, dat vooral in flessen voor koolzuurhoudende frisdranken en mineraalwaters wordt gebruikt, maar ook in snel toenemende mate voor flacons voor reinigingsmiddelen en vloeibare farmaceutische producten. Daarnaast wordt het materiaal op grond van transparantie en stijfheid gebruikt voor blisterverpakkingen en kokers. PC — Polycarbonaat Ca. 500 ton/jaar
Dit materiaal wordt sinds enkele jaren ook toegepast in meerweg melkflessen en in zeer beperkte mate voor bepaalde (meerweg) verpakkingen voor vloeistoffen. Denk hierbij aan de populaire grote waterflessen in winkels, bedrijven en kantoren 1.2 Inzameling kunststofverpakkingen bij bedrijven
1.2.1 Bedrijfsafval en volume In verhouding tot het gewicht neemt kunststof verpakkingsafval relatief veel volume in. Door zoveel mogelijk kunststofverpakkingen gescheiden te houden en gescheiden aan te leveren wordt het volume van het restafval aanzienlijk kleiner. Dit betekent een besparing van de kosten voor de verwijdering van het restafval. Hier staan kosten voor de gescheiden aanlevering van kunststof verpakkingsafval tegenover. De kosten van de gescheiden aanlevering zijn lager naarmate afvalstromen groter en homogener zijn en minder verontreinigingen bevatten. De juiste keuze van het inzamelmiddel en de toe te passen scheidingsregels zijn van cruciaal belang voor een optimaal resultaat. De inzamelmiddelen en systemen voor de gescheiden aanlevering en inzameling van herverwerkbare afvalstromen worden verder in dit hoofdstuk onder paragraaf 3 nader toegelicht.
1.2.2 Kwaliteitseisen en scheidingsregels De mogelijkheden om kunststofverpakkingen daadwerkelijk te kunnen herverwerken worden bepaald door de kwaliteit waarin deze materialen worden aangeboden door de 'ontdoener'. Door de grote verscheidenheid in materialen en verpakkingssoorten is voor praktisch alle kunststofverpakkingen voorscheiding ('scheiden aan de bron') noodzakelijk om herverwerking mogelijk te maken. De kennis en ervaring om kunststof verpakkingsafval per materiaal te sorteren is aanwezig bij gespecialiseerde kunststof sorteerbedrijven. De sorteerbedrijven nemen het kunststofafval in van inzamelbedrijven, sorteren dit op materiaal en leveren dit vervolgens aan herverwerkers. De sorteerbedrijven zorgen er bovendien voor dat herverwerkers continue en in voldoende mate hun grondstoffen met een constante kwaliteit aangeleverd krijgen. Alleen zeer grote ontdoeners zullen, in het geval binnen het bedrijf reeds op materiaal wordt gescheiden, direct aan herverwerkers kunnen leveren. Behoudens de hiervoor gegeven uitzondering zullen ontdoeners hun kunststofafval bijna altijd, al dan niet na tussenkomst van een afvaltransporteur, aan een inzamelaar/sorteerder moeten aanbieden. Voor niet vergunningsplichtige bedrijven zal de verplichting tot het gescheiden aanleveren van kunststofafval opgenomen in worden in AMvB. In de bijbehorende informatiebladen zullen de scheidingsregels vermeld worden. De Minister zal in totaal 17 AMvB uitvaardigen, die de gehele KWDI sector dekken. In 1998 zijn de AMvB voor de Horeca, Sport- en Recreatie-innrichtingen en de Detailhandel van kracht geworden. 1.2.3 Welke verpakkingen wel en niet gescheiden houden en gescheiden aanleveren Het is belangrijk om eerst een inventarisatie te maken van de afvalsituatie binnen uw bedrijf of instelling en vast te stellen welke kunststofverpakkingen regelmatig en in welke hoeveelheden vrijkomen. Aan de hand van de inventarisatie en de scheidingsregels zoals gegeven in de Informatiebladen bij de AMvB kunt u vervolgens bepalen welke stromen gescheiden kunnen worden aangeboden. Voor vrijwel alle bedrijven geldt, dat scheiding van folieverpakkingen eenvoudig en met aantoonbare kostenbesparing goed uitvoerbaar is. Afhaling van 1 tot 5 m³ in zakken ofwel in containers kan door een toenemend aantal afvaltransporteurs worden verzorgd. Vanaf ca. 4 m³ kan folie ook door een aantal kunststof inzamelaars/sorteerders worden afgehaald tegen tarieven die lager liggen dan voor afvoer van (gemengd) restafval. De gescheiden inzameling van EPS-verpakkingsafval bij winkelvestigingen en distributiecentra in de wit- en bruingoedsector alsmede in de sector verkoop consumenten- en bedrijfselektronica levert aanzienlijke kostenbesparingen op. In toenemende mate zullen bedrijven die kleine hoeveelheden aanbieden eveneens kostenbesparingen kunnen realiseren. Uit een oogpunt van doelmatige distributie en klantenservice nemen veel bedrijven inmiddels al veel van de als transportverpakking gebruikte EPS-buffermaterialen terug. Andere sectoren, waarin scheiding van specifieke deelstromen kunststof verpakkingen voor de hand ligt en ook snel tot kostenbesparingen kan leiden, zijn: Bouw Folie, EPS-verpakkingen. Tuinbouw, tuincentra, veilingen Potten, trays, flessen, flacons, vaten en jerrycans (niet van bestrijdingsmiddelen). Landbouw, veeteelt Folie (zakken, kuilfolie e.d.). Horeca Emmers, folie (niet organisch vervuild). Autoreparatie, tankstations Folie, flessen, flacons, jerrycans (niet van olie en smeermiddelen). 1.2.4 Afhalen of zelf afvoeren In eerste instantie geldt voor vrijwel alle bedrijven in de KWDI-sector, dat de afvaltransporteur als dienstverlener de meest geëigende partij is om de gescheiden inzameling van kunststofverpakkingen te verzorgen. Bedrijven doen er goed aan zich door een afvaltransporteur of kunststof inzamelaar/sorteerder te laten adviseren over voor hun bedrijf meest doelmatige mix van scheidingregels, inzamelmiddelen en afhaalopties. Met name bedrijven in de transport- en distributiesector kunnen door benutting van retourlogistiek met eigen vervoer kleine of grotere partijen gescheiden materialen vaak zeer doelmatig zelf op overeengekomen condities bij kunststof inzamelaars/sorteerders aanleveren. 1.2.5 Route-inzameling Zowel afvaltransporteurs, als ook papier/karton inzamelaars en sommige kunststof inzamelaars/sorteerders rijden in veel gevallen vaste inzamelroutes. Voor folie worden containers en andere inzamelmiddelen aangeboden om 'scheiding aan de bron' mogelijk te maken en het materiaal gescheiden en voordeliger dan met het restafval te laten afhalen. Sinds 1997 laten enkele grootwinkelbedrijven papier/karton in kantelbare kooien en folie in zakken gecombineerd één of tweemaal per week met kraakperswagens afhalen. Met deze ontwikkeling zal route-inzameling van voorgescheiden folie voor de meeste bedrijven praktisch en economisch te realiseren zijn. Ook kunststof inzamelaars/sorteerders rijden in veel gevallen routes voor het inzamelen van voorgescheiden materialen zoals met name folies en EPS. Nadere gegevens vindt u in de hoofdstukken 2 en 3 bij de landelijk, respectievelijk per provincie vermelde bedrijven. 1.3 Inzamelmiddelen voor kunststofverpakkingen
1.3.1 Containers In de afgelopen decennia hebben afvaltransporteurs ingespeeld op specifieke bedrijfssituaties en hun leveringsprogramma van containers voor afvalinzameling sterk uitgebreid. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van deze containerprogramma's, onderverdeeld in drie hoofdgroepen: Minicontainers ca. 120 / 240 / 360 liter (al of niet voorzien van PE-zak) Rolcontainers ca. 600 / 1000 / 1600 / 2000 liter

Grote containers ca. 3 / 5 / 10 / 20 / 30 m³ Het voordeel van containers is dat ze afsluitbaar zijn en daarmee afvalinzameling hygiënisch en overzichtelijk maken. Een zichtcontrole bij containers is echter niet mogelijk. Hierdoor is de kwaliteit t.b.v. herverwerking in het algemeen slechter dan wanneer kunststofafval in transparante zakken gescheiden wordt gehouden. 1.3.2 Zakken en systemen Met name voor folie en EPS-verpakkingen is zichtcontrole uitermate belangrijk om een optimale kwaliteit van het ingezamelde materiaal te waarborgen. Reeds jaren propageren de kunststof inzamelaars/sorteerders daarom transparante zakken (LDPE) voor zowel de klein- als grootschalige inzameling van folie. Veel grootwinkelbedrijven hebben reeds jaren een goed functionerende inzameling van folie met gebruikmaking van zakken (100-300 liter) en afvoer in retourlogistiek naar hun distributiecentra. Ook papier/karton inzamelaars bieden als dienstverlening naast hun hoofdactiviteit de inzameling van folie aan. Bij voorkeur worden hierbij geperforeerde PE-zakken gebruikt die meegeperst kunnen worden in kraakperswagen (route-afhaling) of in een perscontainer (stationaire opstelling in grotere bedrijven). Onder de naam Stichting Knapzak startte in 1995 drie kunststof foliesorteerbedrijven een samenwerking met het doel gescheiden aanlevering en inzameling van kunststoffolie in zakken te intensiveren. De drie bedrijven bieden landelijk een gegarandeerde afhaling vanaf 10 foliezakken (300 en 400 liter). Een toenemend aantal afvaltransporteurs en papier/karton inzamelaars heeft dit programma inmiddels voor folie in de dienstverlening opgenomen. De Stichting Kapzak biedt inmiddels ook een inzamelsysteem (zak en houder) voor EPS-verpakkingsschuim aan. Een ander inzamelmiddel voor folie is de Folistiek-container die door middel van elastiek een verdichting van de folies in een in de container opgehangen PE-zak bewerkstelligt. De afvoer vindt plaats in de container of in zakken. Enkele leveranciers bieden, al dan niet via afvaltransporteurs, een minicontainer van 240 liter aan. Het voordeel van de Folistiek-container is dat deze dicht bij de bron geplaatst kan worden. Voor inzameling en herverwerking van verpakkings-EPS hebben 10 producenten, verenigd in de organisatie Stybenex Verpakkingen in 1992 een inzamelsysteem op basis van een 2 m³ zak (LDPE) opgezet. Er is een open aanbiedingsstructuur met inname bij de betrokken bedrijven zonder minimum, maar uiteraard wel op acceptatie-eisen. Nadere gegevens van deze bedrijven vindt u in hoofdstuk 2. 1.3.3 Kooien Reeds meerdere jaren worden door diverse papier/karton inzamelaars stalen gaaskooien ( 2,5 of 5 m³ ) aangeboden voor de gescheiden inzameling van paier/karton bij bedrijven. Inmiddels worden in Nederland zo'n 15.000 kooien ingezet voor route-inzameling van papier/karton. In toenemende mate wordt gelijktijdig met deze kooien folie in zakken ingezameld. De verwachting is dat deze gecombineerde inzameling snel terrein zal winnen omdat retourlogistiek voor veel bedrijven niet altijd de meest voordelige en praktisch uitvoerbare keuze is. Door de lage kosten kan het systeem de kleinschalige folie-inzameling in de KWDI-sector een forse impuls geven. 1.3.4 Verdichten en persen De kwaliteitseisen die door herverwerkers aan hun grondstoffen gesteld worden maakt een nasortering per materiaal van gescheiden aangeleverde kunststofverpakking noodzakelijk. Het persen van folie tot balen wordt afgeraden omdat dit de nasortering bemoeilijkt en soms onmogelijk maakt. Het thermisch verdichten (tot blokken) van folie in speciale daarop ingerichte persen wordt om dezelfde reden afgeraden. De folie kan niet op materiaal gesorteerd worden en is daarom niet geschikt voor herverwerking. Slechts in zeer beperkte gevallen kunnen in nauw overleg met uw inzamelaar monostromen (dezelfde verpakkingssoort en hetzelfde materiaal) zoals bijvoorbeeld krimphoezen geperst of gebaald worden aangeleverd en afgevoerd. Om deze redenen wordt in deze handleiding op de bedrijfsmatige inzet van persen en andere verdichtingstechnieken niet nader ingegaan. 1.4 Infrastructuur inzamelen, sorteren en herverwerken
1.4.1 KWDI-sector aanbiedings- en afvoerschema In het hiervoor afgebeelde schema wordt de infrastructuur verduidelijkt, die voor de KWDI-sector beschikbaar is de voor inzameling van kunststof verpakkingsafval. Voor de opstelling van deze handleiding is gekozen voor een onderverdeling van dienstverleners in de volgende categorieën: Afvaltransporteurs, particulier en (inter-)gemeentelijk, Afvalsorteerbedrijven, Kunststof inzamelaars/sorteerders, Kunststof recyclingbedrijven, Papier/karton inzamelaars, De samenwerking tussen deze verschillende bedrijven wordt in de onderstaande secties toegelicht. 1.4.2 Afvaltransporteurs, particulier en (inter-)gemeentelijk Een omvangrijk net van ca. 200 gespecialiseerde afvaltransporteurs voor bedrijfsafval biedt een veelheid van inzamelmiddelen voor specifieke deelstromen en diensten aan. De in hoofdstuk 3 per provincie vermelde afvaltransporteurs bieden allen mogelijkheden voor een doelmatige en gescheiden aanlevering en inzameling van kunststof verpakkingsafval aan. Na inzameling worden dit afval bij gespecialiseerde bedrijven op materiaal gesorteerd en geschikt gemaakt als grondstof voor de herverwerkers.
1.4.3 Afvalsorteerbedrijven Circa 50 bedrijven richten zich op de nasortering van bedrijfsafval dan wel van bouw- en sloopafval. Kunststofverpakkingen die daar in restafvalstromen binnenkomen, zijn vaak al te sterk vervuild zijn voor een verantwoorde herverwerking. Wel kunnen de afvalsorteerbedrijven een logistieke centrumfunctie op regionale basis vervullen voor het samenbrengen van grotere stromen 'aan de bron gescheiden' kunststofverpakkingen. Bovendien maken diverse sorteerbedrijven deel uit van een afvaltransportonderneming. Voor sommige van deze bedrijven geldt reeds dat ingezamelde deelstromen daar kunnen worden aangeleverd. 1.4.4 Kunststofinzamelaars/sorteerders In Nederland zijn ca. 40 gespecialiseerde inzamelaars/sorteerders van kunststoffen actief. De meeste bedrijven richten zich op de sortering van folie. De verschillende foliesoorten worden op 12-15 verschillende specificaties gesorteerd en gebaald geleverd aan kunststof herverwerkers in binnen- en buitenland. Steeds meer schone stromen folie worden door bedrijven gescheiden aangeleverd hetgeen de waarde van deze afvalstromen tegoed doet. De kosten van de noodzakelijke handmatige sortering bedragen afhankelijk van de samenstelling tussen de fl 0,05 en fl 0,20 per kg bedragen. Er zijn bedrijven die zich richten op het inzamelen, sorteren en herverwerken van zogenaamde schone harde kunststofverpakkingen zoals flessen/flacons, jerrycans/vaten, kratten, bakken en trays. Veel van deze producten worden reeds voor 50% of meer uit secundaire kunststoffen gemaakt. In deze handleiding wordt de infrastructuur voor de herverwerking van kunststof verpakkingsafval in kaart gebracht. Alle bedrijven die in Nederland kunststofverpakkingen inzamelen, sorteren, balen, persen, malen en herverwerken worden vermeld. 1.4.5 Kunststof recyclingbedrijven Kunststof recyclingbedrijven nemen alleen op specificatie kunststof verpakkingsafval in en zijn hiervoor praktisch altijd aangewezen op toelevering door gespecialiseerde inzamelaars/sorteerders. Om deze reden is slechts een beperkt aantal van de ca. 30 kunststof recyclingbedrijven in Nederland opgenomen in deze handleiding. De herverwerking van kunststofafval in Nederland is de afgelopen 5 jaar sterk gegroeid en bedroeg in 1996 ca. 125.000 ton. De Vereniging van Kunststof Recyclers VKR bundelt binnen de Federatie NRK de belangen van de belangrijkste ruim 40 kunststof inzamelaars/sorteerders en herverwerkers. De VKR-bedrijven zijn mede-ondertekenaar van het 'Deelconvenant Materiaalhergebruik Kunststofverpakkingen' en vormen een belangrijke schakel van de verpakkingsketen bij het bereiken van de doelstellingen van het Convenant Verpakkingen II. 1.4.6 Papier- en kartoninzamelaars Nederland telt ca. 125 gespecialiseerde papier/karton inzamelaars. Bijna de helft van deze bedrijven biedt de mogelijkheid om naast papier/karton ook folie (en soms ook andere kunststofverpakkingen) te laten afhalen, mits gescheiden aangeleverd in zakken of in kooien (zie ook hoofdstuk 1.3 Inzamelmiddelen voor kunststofverpakkingen). Verwacht mag worden dat een toenemende samenwerking van inzamelaars van papier/karton en kunststoffen zal leiden tot een snelle groei van de kleinschalige inzameling van folie, maar ook voor ander kunststof verpakkingsafval. Sommige papier/karton inzamelaars hebben voor kunststof reeds sorteerfaciliteiten geïnstalleerd en leveren b.v. folie aan kunststof herverwerkers. 1.4.7 Verbranden van niet herverwerkbaar materiaal De volgende kunststofverpakkingen zijn niet geschikt voor herverwerking: Bacteriologisch vervuilde verpakkingen

Organisch vervuilde verpakkingen
Chemisch verontreinigde verpakkingen
Laminaatverpakkingen (meerlaags-folies) Kleefband en lijm/kleefstofverpakkingen
Schuim- en noppenfolie
Diverse medische producten
Folies van olie- en vethoudende producten
Flacons, jerrycans/vaten van bestrijdingsmiddelen
Vacuümverpakte producten e.d. Diverse toepassingsgebieden
Deze verpakkingen kunnen uitsluitend als brandbaar afval aangeboden worden. Verbranding van deze verpakkingen levert wel een goede energetische eindbestemming. 1.5 Informatie over kunststofverpakkingen en herverwerking Voor informatie over kunststofverpakkingen dient ieder bedrijf allereerst een beroep doen op de leverancier van het verpakte product. Om materiaalherkenning te vereenvoudigen maken producenten van verpakkingen al op grote schaal een internationaal overeengekomen materiaalaanduiding (LDPE, HDPE, PP enz.) zichtbaar op hun producten. De in deze handleiding opgenomen dienstverlenende bedrijven, met name kunststof inzamelaars/sorteerders kunnen aan de hand van materiaalmonsters nuttige adviezen geven over materiaalsoorten en herverwerkingsmogelijkheden. Ook de brancheorganisaties zoals o.a. de Vereniging van Kunststof Recyclers VKR en de Vereniging Milieubeheer Kunststofverpakkingen VMK verzorgen voorlichting en informatie.