De pupil door Harry Mulisch

Titelbeschrijving:

Harry Mulisch, De pupil, De Bezige Bij, Amsterdam, achtste druk 2002, 91 blz. Eerste druk 1987.

Titelverklaring:

De ik-persoon in het boek moet de pupil voorstellen van Mme. Sasserath, die haar levenservaringen en verhalen vertelt aan de ik-persoon die hij later in zijn leven kan gebruiken.

Motto:

De grootste kunstenaar kan niets verzinnen dat niet vooraf al in de steen bestaat, maar als zijn hand niet met zijn geest meegaat zal hij het nooit van ’t ruwe marmer winnen.

Korte samenvatting:

Het verhaal gaat over de ik-persoon, Harry, die 18 jaar is en gevlucht is uit Nederland naar Italië. Uiteindelijk werkt hij als pompbediende in Rome. Op een dag kwam er een dure auto aan, waarin er een nederlandstalige vrouw iets zei tegen haar bediende, waarop Harry zei dat hij de vrouw kon verstaan. De vrouw was verbaasd een Nederlander in Italië te vinden. Harry vertelde dat hij schreef, waardoor de vrouw Harry meenam. Harry werd een soort gesprekspartner van de oude vrouw, Mme. Sasserath genaamd, en mocht bij haar wonen in haar peperdure villa op het Italiaanse eiland Capri. De eerste paar dagen zijn Mme. Sasserath niks, na een week zag Harry haar wat vaker. Ze liet het graf van haar man zien en ze wandelden en spraken met elkaar. Van het schrijven van Harry was nog steeds niks gekomen. In de winter ging het steeds slechter met Mme. Sasserath. Ze zei veel minder en wilde eigenlijk ook niks horen. Ze leed aan slapeloosheid. Door een wonder was het Harry gelukt Mme. Sasserath te genezen van haar slapeloosheid. Als dank mocht Harry mee naar de opening van een stoeltjeslift naar de krater van Vesuvius. Uiteindelijk komen ze bij de voet van de vullkaan. Alle hoge mensen, de Belgische baron, carabinieri, Italiaanse kolonel en nog een paar belangrijke mensen zijn er. Toen Mme. Sasserath en Harry na een speech eindelijk met z’n tweeën in een stoeltje zaten, viel Mme. Sasserath in slaap. Terwijl ze sliep zag Harry allemaal mensen in stoeltjes van tegengestelde richting komen, wat onmogelijk was. Harry kende ze allemaal ergens van, maar wist niet waarvan. (Het blijken personages te zijn uit de andere boeken van Harry Mulisch.) Als hij naast zich kijkt is Mme. Sasserath opeens verdwenen! Harry keert terug naar beneden en na een tijdje komen de hoge mensen er ook. Ze geven hem de schuld, omdat ze denken dat hij Mme. Sasserath eruit heeft geduwd. Uiteindelijk geloven ze Harry’s verhaal en gaan ze op zoek naar Mme. Sasserath, maar er is geen spoor van haar te vinden. En daar blijft het dan ook bij. Iedereen neemt afscheid van elkaar en vertrekt. Harry verblijft voor een nachtje bij een dokter en was van plan om de volgende dag met de trein naar Nederland te gaan.

Bron: Zelfgemaakt.

Lezersverwachtingen:

Ik had niet echt verwachtingen van dit boek. Ik had het boek meerendeels gekozen, omdat het een nogal dun boek was en ik weet uit ervaring dat meestal de dunne boeken juist een goed en sterk verhaal hebben. Ik had een hele andere verwachting van de gebeurtenissen die er plaatsvonden. Ik had bijvoorbeeld niet verwacht dat Mme. Sasserath Harry zomaar meenam van het tankstation. Dat was wel een hele snelle beslissing die ze zomaar nam. Daar was ik wel verbaasd van. De achterkanttekst riep wel spannende verwachtingen op, maar die bleken later helemaal niet uit te komen wat ik erg jammer vond.

Tijdens het lezen stond er steeds ‘Mme. Sasserath’ en ik had dus geen idee waar die ‘Mme.’ voor stond. Ik dacht dat de schrijver haar voornaam geheim wilde houden. Op de helft van het boek kwam ik er dus eindelijk achter dat ze het woord ‘Madame’ bedoelde.

Open plekken:

1. Wat er uiteindelijk is gebeurd met Mme. Sasserath?

In het boek word er niet verder uitgelegd wat er nou met Mme. Sasserath gebeurd is. Ze spraken over mythes dat ze met God is gaan wandelen, en dat God haar uiteindelijk heeft meegenomen. Ze is dus waarschijnlijk dood.

2. Wat Harry nu verder gaat doen?

Op het eind van het boek staat dat hij in een diepe slaap valt. Hij gaat dus terug naar Nederland, maar voor mij is het nu onduidelijk wat hij van plan is om daar te doen. Ik had eigenlijk verwacht dat hij in Italië zou blijven, omdat er aan het begin van het boek stond dat hij niks meer in Holland te zoeken had. En dat Harry zijn leven door zou brengen op Italië, met een deel van het geld en de bezittingen van Mme. Sasserath. En dat Harry uiteindelijk zelf ook een “pupil” zou nemen om zijn levenslessen en die van Mme. Sasserath door te geven.

3. Wat de crew van Mme. Sasserath verder gaat doen nu ze er niet meer is.

Er staat dat ook de bediende van Mme. Sasserath ook vertrekt bij het afscheid. Ik denk dat de bediende of met pensioen is gegaan, of een nieuwe baan is gaan zoeken. Ik denk dat de rest van de crew ongeveer hetzelfde heeft gedaan.

4. Wat zal er nu gebeuren met alle bezittingen van Mme. Sasserath, zoals haar villa, auto’s, kunstwerken en geld?

Mme. Sasserath had geen kinderen, dus zal ze het geld vast hebben verdeeld onder haar crew en Harry. Maar het kan ook naar goede doelen gaan of geveild worden.

Setting:

Het speelt zich af na de tweede wereldoorlog en gaat chronologisch verder, er zijn dus geen grote flashbacks. In principe heeft de tijd een kleine invloed op het verhaal, bijvoorbeeld dat het zich afspeelt in Italië na dat gedoe met Mussolini. Er word ook soms wel is een verwijzing gedaan naar de tweede wereldoorlog, bijvoorbeeld als er plekken worden omschreven. Er is één verhaallijn. Het hele verhaal speelt zich af in Italië en het meest op het Italiaanse eiland Capri, waar de villa van Mme. Sasserath ligt. Maar in het begin speelt het verhaal zich af in Rome, omdat Harry daar dus als pompbediende werkt. Aan het eind van het verhaal gaan de hoofdpersonen naar de vulkaan Vesuvius.

Wat vinden de recensenten?

Eerste recensie;

De eerste recensent, Carel Peeters, wist dat de boeken van Harry Mulisch meestal wel een dubbele bodem hebben, maar zelfs de recensent kon sommige dubbele bodems niet herkennen. In zijn recensie zegt hij niet precies wat hij ervan vind, maar ik denk dat de recensent onder de indruk is door die dubbele bodems, zoals hij in de eerste alinea al aangeeeft. Ik ben het volledig met deze recensent eens, want ik ben zelf ook erg onder de indruk van die dubbele bodems. Alleen de recensent had al ervaring met het lezen van de boeken van Harry Mulisch, waardoor hij extra goed op dubbele bodems ging letten. Ik daarentegen wist niet dat er dubbele bodems in verhaal zaten, maar achteraf gezien vind ik die dubbele bodems ook erg goed verstopt.

Tweede recensie;

De tweede recensent, Selma Niewold, is daarentegen niet zo onder de indruk van het boek. Zij vind de verschillende lagen ook wel goed, maar vind dat de pret van het ontekkend lezen eraf gaat. Ze vind dat het een raadsel is, waarbij de oplossing een paar bladzijden verder staat. De recensente vind dat de verhaalkunst van Harry Mulisch uiteindelijk niet geheel krimpvrij. Ik ben het oneens met haar, want ik vind dat het zo interressant is wat er gebeurt dat ik blijf lezen. Dat had deze recensente blijkbaar niet. En ze vind het dus ook een raadsel, waarbij de oplossing een paar bladzijden verdergaat, dat heb ik ook gemerkt maar ben ik maar een enkele keer tegengekomen.

Eindoordeel:

Ik vond het een nogal langdradig boek en had er wat meer van verwacht. Er zou bijvoorbeeld wat meer spanning en/of actie in mogen. Uiteindelijk was het wel een interressant boek, mede door de ontwikkelingen die er plaatsvonden. Wie neemt er nou een onbekende jongeman mee naar haar villa? Dat soort dingen hielden me aan het lezen. Wat ik vooral erg knap vind van dit boek is dat het hele verhaal dubbele bodems heeft, die erg goed verstopt waren. Ik wist namelijk niet dat er in dit boek heel vaak word verwezen naar andere boeken van Harry Mulisch en dat het boek eigelijk ook gaat over zijn wording van schrijver. Dus vind ik het toch een geniaal boek, het is een boek met een verhaal en tegelijkertijd gaat het over de schrijver zelf. Dit soort boeken heb ik tot nu toe nog nooit gelezen en vind ik dus erg origineel en creatief.

Bronvermelding; secundaire literatuur;

Carel Peeters, ‘Bofkont met een hoge ambitie: het verzinnen van de werkelijkheid in De pupil’, In: Literom, Vrij Nederland, 7 maart 1987.

Selma Niewold, ‘Mulisch’ verhaalkunst is niet krimpvrij’, In: Literom, De Waarheid, 13 maart