Loten voor een studie

Loten voor een plaats? Het is in Nederland normaal dat men moet loten bij bepaalde studie's, iedereen moet gelijke kansen op een studie krijgen. Zelfs de zogenaamde 'briljante' leerlingen, leerlingen met een gemiddelde van of boven de acht op hun rapport, zouden hiervoor niet beloond moeten worden. Voor veel mensen kinkt dit vreemd, maar wat zeggen punten nu over de kwaliteit van een leerling als het gaat om de vervolgstudie die zij kiezen? Leerlingen met een acht gemiddeld hebben misschien wel helemaal geen talent in bijvoorbeeld geneeskunde en ze zijn misschien zelfs ongemotiveerd, maar kunnen wel uitgeloot worden. Leerlingen met een lager gemiddelde en betere motivatie zouden zo achtergesteld worden. Aan gemotiveerde mensen kan makkelijker iets bijgeleerd worden dan aan mensen, die weliswaar 'intelligenter' zouden zijn, maar ook misschien ongemotiveerd. 'Briljante' leerlingen mogen gewoonweg geen voorrang krijgen, tenzij ze gemotiveerd zijn. Het halen van goede punten is geen argument tegen het lotingssysteem. Maar welk systeem zou het lotingssysteem moeten vervangen? Waarmee bepaalt men wie er wel of niet aangenomen moet worden? Op deze vragen komt men telkens terug op de voor de studie's belangrijk gevonden eisen, namelijk vakkenpakket, motivatie, ervaring en punten (Terwijl ik, zoals eerder gezegd, persoonlijk tegen deze laatste eis ben). Andere systemen zorgen ervoor dat leerlingen met (enkele van) deze eisen een voorkeur krijgen boven andere leerlingen. Terecht? Niet helemaal, ervaring in het vak en/of het juiste vakkenpakket betekent niet meteen dat men gemotiveerd of getalenteerd is. Motivatie betekent niet meteen talent en over de punten valt helemaal al niks meer te zeggen. Toch kan men wel kijken naar de hoeveelheid talent een leerling bezit als hij/zij zich voor een studie met een studentenstop aanmeldt. Het kijken naar de aanwezigheid van (eventueel) talent roept gelijk weer nieuwe vragen op. Wie bepaalt of iemand getalenteerd is? Hoe bepaalt hij/zij dat? Uit bijvoorbeeld de voetbalwereld blijkt vaak genoeg dat niet goed genoeg bevonden voetballertjes later toch nog supervoetballers zijn geworden of dat supertalenten flopten op het hoogste niveau. Terwijl dat het woord 'super' ook weer een subjectief begrip is. Hieruit zou je dus de conclusie kunnen trekken, dat kijken naar talent dus net zo goed een loterij is, alleen is de kans op het opleiden van geschikte personen groter dan bij het lotingssysteem. Door middel van selectiegesprekken of tests (psychologische tests en test in de praktijk) kan men toch wel vaststellen of iemand aanleg heeft voor de vakken die na de studie kunnen worden uitgeoefend. Helaas hebben deze tests ook nadelen, zenuwen en andere toevalligheden kunnen tests en selectiegesprekken beïnvloeden. Zo kan men tijdens het gesprek last krijgen van zenuwen en hebben mensen zonder ervaring nadeel in de praktijk, terwijl dat niets zegt over het kunnen van de leerlingen: iemand met ervaring heeft als voordeel dat hij/zij bepaalde dingen al weet, terwijl deze kennis makkelijk aan te leren is en niks met talent te maken heeft. Toch is het een systeem dat waarschijnlijk veel meer geschikte personen zal afleveren dan het huidige, deskundigen zullen genoemde problemen wel kunnen doorzien en de juiste mensen aannemen. Zolang de kosten van zo'n systeem niet te hoog zijn is het een systeem dat veel goede mensen af kan leveren. Als de kosten te hoog worden bevonden zullen we een systeem met loting moeten invoeren. Maar wel zonder voortrekkerij.