Euthanasie

Wat is euthanasie? Er is nogal wat discussie rond de term ‘euthanasie’. Dikwijls wordt euthanasie(van het Griekse ‘eu’: goed, en ‘thanatos’: dood) verward met levensbeëindiging(van bijvoorbeeld pasgeboren kindjes met ernstige afwijkingen) waarbij de betrokkene nergens om gevraagd heeft of nergens om kon vragen. ‘Medische handelswijzen rond het levenseinde’ waarbij de arts, in overleg met de familie, de behandeling stopzet of niet meer in gang zet wegens uitzichtloos, worden er ook al eens mee verward. Het humanistisch verbond verstaat onder de term euthanasie ‘de pijnloze levensverkorting door een arts bij een mens die, door welke oorzaak ook, in een lichamelijke en/of geestelijke toestand verkeert waaruit de geïnformeerde betrokkene geen herstel tot een zinvolle en waardige levensstaat verwacht en uitdrukkelijk en zo mogelijk herhaaldelijk zijn/haar wil kenbaar heeft gemaakt’. De eigen wil van de betrokkene staat dus centraal. Het Raadgevend Comité voor de Bio-ethiek, dat in ‘97 vier mogelijke voorstellen deed voor een vorm van euthanasie, noemt euthanasie ‘het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een andere dan de betrokkene, op diens verzoek’. Deze definitie wordt overgenomen door indieners van de recentste euthanasie- wetsvoorstellen. Hoe wordt euthanasie gepleegd? Er zijn verschillende mogelijkheden om euthanasie te plegen: * Hulp bij zelfmoord: de arts geeft de patiënt medicatie om, wanneer hij zelf wil, een overdosis te nemen. * Passieve euthanasie:Hieronder verstaan we het staken van een medische behandeling. Dit kan betekenen dat men de medische apparatuur uitschakelt bij patiënten die toch maar een ‘plantenleven’ leiden, maar dit kan ook inhouden dat men stopt met het verder toedienen van bepaalde geneesmiddelen. Passieve euthanasie kan ook het nalaten zijn van een behandeling op verzoek van de patiënt zelf. * Actieve euthanasie: Is het toedienen van producten waarvan men weet dat zij het lijden verminderen en vast en zeker de dood versnellen.Maar dit kan ook het bewust doden van een ongeneeslijk zieke zijn.Dit valt meestal moreel zwaar voor de arts. Actieve euthanasie gebeurt meestal via een infuus met kalmerende opiaten en/of spierverlammers. De stoffen die gebruikt worden zijn morfine, curare, insuline of laudanum. De wet houdt zich niet bezig met de manier waarop euthanasie gepleegd wordt, dit wordt volledig overgelaten aan de artsen. Een onderzoek van de V.U.B en Universiteit Gent wees uit dat iets meer dan één sterfgeval op de honderd het gevolg is van euthanasie.Maar bij meer dan drie op de honderd wordt het dodelijke spuitje toegediend zonder instemming van de patiënt.
Actueel De voorbije jaren is er al heel wat gediscussieerd omtrent een wetgeving voor euthanasie. Wetsvoorstellen- bijvoorbeeld door Agalev in ’95- maakten echter weinig kans om te worden goedgekeurd, wat de indieners eigenlijk al op voorhand beseften. De tijd leek er niet rijp voor. Toen toenmalig minister Colla(SP) in ’95 publiekelijk toegaf dat zijn moeder euthanasie had gepleegd, werd dan ook afwijzend gereageerd op zijn voorstel om het debat te hernieuwen. In ’96 hield de CVP de oprichting van een bijzondere commissie rond euthanasie tegen. Het regeerakkoord tussen de vorige(o.a. christendemocratische) coalitiepartners bepaalde zelf uitdrukkelijk niet aan een wetsvoorstel voor euthanasie te beginnen, tenzij men tot een consensus kwam in de regering. Men wilde er wel nog over debatteren, want er werd een wet beloofd voor de verkiezingen in ’99. Maar die is er toen niet van gekomen. In de senaat in ’97 werd er ook nog gedebatteerd, hierbij werden vooral de partijstandpunten vastgelegd. Het huidige wetsvoorstel kan eindelijk rekenen op respons van alle partijen. Wat houdt het huidige wetsvoorstel in?Enkele verduidelijkingen: Kan iedereen om euthanasie vragen? Neen, je moet meerderjarig of ontvoogd minderjarig zijn en je moet handelingsbekwaam zijn en bewust. Een kind of een gehandicapte kan dus wel om euthanasie vragen, maar er kan aan deze vraag niet beantwoord worden binnen de grenzen van deze wet. Moeten deze patiënten dan uitzichtloos blijven lijden? Neen, een arts moet in deze situaties medisch verantwoord handelen volgens de deontologische code. Voor deze patiënten kan wel de noodtoestand ingeroepen worden, zoals het nu reeds gebeurt. Kan op elke euthanasievraag ingegaan worden? Neen, er zijn een aantal voorwaarden waaraan moet voldaan worden en er moet een specifieke procedure gevolgd worden. Euthanasie kan alleen gebeuren op vraag van de patiënt. De voorwaarden en de procedure zorgen ervoor dat er een juiste decodering is van de euthanasievraag. Er moet vermeden worden dat het om een vraag gaat die ingegeven wordt onder sociale of economische druk. Wat zijn de drie voorwaarden? · Het gaat om meerderjarige, ontvoogd minderjarige, handelingsbekwame en bewuste patiënten. · Het verzoek om euthanasie moet vrijwillig, overwogen en herhaald zijn en vrij zijn van enige druk van buitenaf. · De patiënt moet zich in een medisch uitzichtloze situatie bevinden van aanhoudend fysiek en/of psychisch lijden dat het gevolg is van een ernstige en ongeneeslijke aandoening. Op de euthanasievraag van iemand die levensmoe of depressief is kan niet ingegaan worden op een wettelijke manier.
Is euthanasie ook toegelaten voor ‘niet-terminale’ patiënten? Ja, men spreekt wel niet meer in termen van ‘terminaal’ en ‘niet-terminaal’, omdat er geen duidelijke definitie kan gegeven worden van deze begrippen. Men spreekt nu over ‘patiënten die binnen afzienbare tijd zullen overlijden’. Er is een zwaardere procedure voor de ‘patiënten die niet binnen afzienbare tijd zullen overlijden’. Het is de arts die moet beslissen welke procedure er gevolgd wordt. Wat is het verschil tussen de twee procedures? De te volgen procedure voor de ‘patiënten die binnen afzienbare tijd zullen sterven’ is: · De patiënt moet goed geïnformeerd worden, ook over de therapeutische en palliatieve mogelijkheden. · Het verzoek om euthanasie moet een duurzaam karakter hebben. · Er moet een tweede arts bij betrokken worden en die moet onderzoeken en tot een bevinding komen in de wetenschap dat het om een euthanasieverzoek gaat. · Het verplegend team moet erbij betrokken worden. · Er moet met de naaste familie gesproken worden tenzij de patiënt dit niet wil. Indien het over ‘niet-terminalen’ gaat wordt de procedure een stuk zwaarder. Bijkomend : · Er wordt ook een tijdslimiet van een maand ingevoegd gezien de beslissing in dit geval niet meer zo dringend is en om zorgvuldiger te kunnen beslissen. · Er wordt een derde arts bij betrokken die dezelfde procedure volgt als de tweede arts. Het gaat hier wel om een arts gespecialiseerd in de ziekte of een psychiater. De arts kan altijd bijkomende voorwaarden stellen. Is het voldoende als het verzoek mondeling gebeurt? Neen, het verzoek gebeurt altijd schriftelijk. Er is zelfs een procedure uitgeschreven zodat een patiënt die niet meer kan schrijven zijn verzoek kan laten noteren in het bijzijn van de arts. Natuurlijk kan elk verzoek op elk ogenblik gewijzigd of geannuleerd worden. Wat is het verschil tussen het schriftelijk verzoek en de wilsbeschikking? Elke patiënt die om euthanasie vraagt moet een schriftelijk verzoek opmaken. Een wilsbeschikking is een document dat opgesteld wordt door een persoon die nog niet ziek hoeft te zijn en die in dit document bepaalt welke medische behandeling hij wel of niet meer wil op het ogenblik dat hij niet meer bij bewustzijn is . Hij kan ook in deze wilsverklaring schrijven dat hij op een bepaald ogenblik kiest voor euthanasie. Bij een patiënt die bij bewustzijn is wordt de euthanasievraag nog herhaald voor de uitvoering ervan. Aangezien dit niet kan bij een patiënt die buiten bewustzijn is moet er hier een wilsbeschikking zijn. Deze wilsbeschikking is een document dat opgesteld is in de aanwezigheid van getuigen en waarin eventueel vertrouwenspersonen vermeld worden. Wat is de ‘evaluatiecommissie’? De evaluatiecommissie heeft een dubbele taak: zij evalueert en controleert de euthanasiegevallen. De commissie vormt een buffer tussen de arts en het gerecht. Zij controleert of de euthanasie gebeurde volgens de in de wet beschreven procedures en voorwaarden. Bij twijfel wordt de anonimiteit van het registratieformulier opgeheven en controleert de commissie grondiger. Dan kan het registratieformulier doorgegeven worden aan de Procureur des Konings. Natuurlijk kan buiten deze commissie iedereen die twijfels heeft aan de geloofwaardigheid van het dossier deze melden aan het parket.
Houding van de bevolking t.o.v. euthanasie Wie wil niet onmiddellijk tekenen voor een zachte dood,zonder mensonterende aftakeling? Drie Belgen op de vier,zo blijkt uit een opiniepeiling. De artsen stellen zich echter nogal terughoudend op en vinden dat het debat over euthanasie nog niet is afgerond, wat blijkt uit een andere enquête. Van beide peilingen is deze van de Brusselse krant ‘La Libre Belgique’ de meest opmerkelijke. Tweeduizend Belgen ouder dan 18 jaar werden ondervraagd:750 Vlamingen en 500 Brusselaars. Driekwart van de ondervraagde personen is voorstander van euthanasie, dat onder enkele voorwaarden niet meer strafbaar zou zijn. Deze meerderheid is ongeveer even groot in Vlaanderen, Wallonië en Brussel. De meeste landgenoten zijn ermee akkoord dat euthanasie niet wordt beperkt tot mensen die binnen korte tijd zullen sterven. Die mening is in Vlaanderen duidelijk groter dan in Brussel en Wallonië. ‘Medisch uitzichtloze situaties’ zijn voor de meeste mensen terminale situaties. In werkelijkheid gaat het echter om situaties waarin men nog lang kan leven, zoals verlamming of psychisch lijden, maar die patiënten om verscheidene redenen ondraaglijk vinden. De meeste Belgen vinden dat de op voorhand opgestelde wilsbeschikking moet uitgevoerd worden, zelfs als men buiten bewustzijn is. Ten slotte is de grote meerderheid gewonnen voor een referendum over euthanasie. Die meerderheid is alweer het grootst in Vlaanderen. De publicatie van de peiling viel samen met een persconferentie van het Vlaams artsenparlement, dat een representatief staal van het artsenkorps over euthanasie heeft ondervraagd. Het gaat om een diepgaand onderzoek, met niet minder dan 17 vragen.De peiling werd gepubliceerd in de ‘Artsenkrant’. Uit dit onderzoek blijkt dat de meerderheid van de artsen zich nogal terughoudend opstellen tegenover euthanasie of actieve levensbeëndiging. Zij worden in de praktijk dikwijls geconfronteerd met de vraag tot euthanasie. Hier blijken de meeste artsen een probleem mee te hebben. In het algemeen wijst de helft van de artsen de vraag af. Er is een belangrijke minderheid van 42 procent, die bereid is in uitzonderlijke gevallen mee te werken aan euthanasie. Onderverdeeld naar specialiteit, is de bereidheid om op de euthanasievraag in te gaan het grootst in de palliatieve verzorging, bij de kankerspecialisten en bij de artsen in de afdeling voor intensieve verzorging. Bijna alle artsen wensen dat de opinie van een tweede arts wordt gevraagd, alvorens eventueel tot de euthanasie over te gaan. De meeste artsen weigeren euthanasie te plegen bij een patiënt die niet terminaal, maar ongeneeslijk ziek is. Die afwijzing is het grootst in het Franstalig gedeelte van ons land. Meer dan de helft van de onder vroeg artsen vindt dat euthanasie in de strafwet zou moeten blijven. Toch is een grote meerderheid (75 procent) van oordeel dat de wetgeving toch zou moeten veranderd worden. Voor hen is het debat nog niet afgesloten. Er werd echter niet aan de artsen gevraagd wat
ze precies in de wetgeving willen veranderd zien. De jongeren in ons land staan echter wel positief tegenover de mogelijkheid om euthanasie te kunnen uitvoeren. Zestig procent van de jongeren uit alle onderwijsrichtingen vindt namelijk dat een veertienjarige terminale patiënt zelf moet kunnen kiezen voor euthanasie. Dit blijkt uit het afstudeerproject van Joke de Wilde, studente orthopedagogie aan de Universiteit Gent. De student stelde een tijd geleden de steekproef- studie over het
beslissingrecht van jongeren over euthanasie bij leeftijdsgenootjes voor. Die studie is een samenwerking tussen De Wilde en het Antwerpse marktonderzoeksbureau Chi Kwadraat. Tussen november 2000 en januari 2001 onderzocht De Wilde, met behulp van vragenlijsten op de computer, of jongeren euthanasie aanvaardbaar vinden en, zo ja, in welke omstandigheden. De steekproef toont aan dat ruim zestig procent van de jongeren euthanasie aanvaardbaar vindt. Maar wel onder bepaalde voorwaarden. ’Als een veertienjarige terminaal ziek is- met ernstige pijn of niet- en hij wil sterven, dan moet hij daar zélf over kunnen beslissen, zegt het gros van de 1.800 jongeren die aan de studie hebben deelgenomen. De studie toont aan dat jongeren het feit ‘terminaal’ heel belangrijk vinden. Als het fictieve terminale patiëntje een normale levensverwachting heeft, maar verminkt of zwaar gehandicapt is of pijnlijke operaties moet ondergaan, dan daalt het aantal jongeren die voor euthanasie is naar 36 procent. Dat aantal daalt nog verder, tot 17 procent, wanneer het patiëntje licht verminkt is of pijn of brandwonden heeft. Uitzending Terzake Op woensdag 21 maart was een van de onderwerpen in het programma Terzake op Canvas, de overeenkomst in het parlement om euthanasie te legaliseren. De euthanasiecommissie in de senaat had namelijk net het voorstel goedgekeurd dat in bepaalde gevallen euthanasie toestaat. Met andere woorden: ongeneeslijk zieken kunnen, als ze er nadrukkelijk om vragen, het verlossende spuitje krijgen. Wat zeer opmerkelijk is, is dat demente bejaarden niet in de regeling zijn opgenomen. De commissie heeft zich namelijk laten vertellen dat die niet ondraaglijk lijden. Bij de vraag waarom de demente bejaarden niet in de regeling zijn opgenomen, antwoordde Janine Leduc, VLD- senator en een van de drijvende krachten achter het wetsvoorstel: ‘Dementie alleen is geen reden om euthanasie te krijgen. Men zegt dat dementie een persoonlijkheidsverandering teweeg brengt en dat demente bejaarden geen ongelukkige, dus geen lijdende bejaarden zijn.’ In de geheugenkliniek van het Middelheim- ziekenhuis verblijven een 60-tal demente patiënten, de dokters worden er dagelijks met hun lijden geconfronteerd.Een van deze artsen is Barbara Anne Pickut, zij weerlegt de beweringen van Leduc. Zij meent dat de patiënten reeds vanaf het beginstadium lijden. Ze beseffen in welke toestand ze binnen afzienbare tijd zullen terechtkomen en dit is emotioneel en psychisch zeer zwaar.In een later stadium van de ziekte, bijvoorbeeld in een terminaal stadium, lijden patiënten ook fysisch. Ze zijn niet meer in staat om te bewegen, en worden dus bedlegerig. Hierdoor krijgen ze contracturen (verkorting van de spieren) of doorligwonden. Volgens haar kan dit beschreven worden als ondraaglijke pijn, zoals beschreven staat in het wetsvoorstel. De wet is dus duidelijk nog niet voor alle situaties positief, en zou dus best nog wat aanpassing kunnen gebruiken. Palliatieve zorg Het woord palliatief komt van het Latijnse werkwoord ‘pallio’ en dit betekent ‘bemantelen, omhullen, bedekken. Indien men niet wil overgaan tot euthanasie bij een terminale patiënt, heeft deze patiënt wel nog recht op palliatieve zorg, of stervensbegeleiding. Wat houdt palliatieve zorg precies in? 1. Symptomen onder controle houden : Men bestrijdt de pijn en andere lichamelijke ongemakken, b.v. door relaxatieoefeningen o.l.v. en kinesist of door morfine. 2. Psychologische begeleiding van de zieke : Men bevestigt de patiënt in zijn menswaardigheid. Dit betekent dat men belang hecht aan kledij, kapsel, juwelen… en dat men de autonomie zo lang mogelijk respecteert: de zieke verplaatst zich zo lang mogelijk alleen, kiest wat en wanneer hij wil eten of wanneer hij wil gewassen worden, de zieke neemt de medicatie lang orale weg, enz. 3. Optimaliseren van de relatie met de naasten : Vaak groeien de partners immers uiteen, omdat de ene de andere wil sparen. Palliatieve zorg biedt de kans om te bedanken of om ruzies bij te leggen. 4. Plaats maken voor spirituele of existentiële vragen ( zowel voor gelovigen als voor ongelovigen) 5. Rouwvoorbereiding en rouwbegeleiding van de naasten : Vrij vaak raken de nabestaanden na het overlijden in een depressie; ze isoleren zich, of hebben zelfs zelfmoordneigingen. Binnen de palliatieve zorg laat men deze mensen vrijuit spreken en hun gevoelens uiten. Palliatieve zorgen verschilt fundamenteel van de curatieve zorgen: Binnen de curatieve geneeskunde houdt men zich enkel bezig met diagnoses stellen en therapie geven met het oog op genezing. Binnen de palliatieve zorg wordt er geijverd voor comfort en begeleiding van de patiënt als genezing uitgesloten is en de dood onafwendbaar is. Bijvoorbeeld: In ziekenhuizen zal men voedsel toedienen via microsondes of infusies ( die de zieke hinderen) om uitdroging te voorkomen. Zo worden een aantal functies kunstmatig gaande gehouden. Bij de palliatieve zorgen daarentegen zal men de zieke zo lang mogelijk kleine hoeveelheden zelf laten drinken van wat hij lekker vindt en als dit niet meer mogelijk is, verfrist men de mond zeer regelmatig zodat men geen dorst lijdt. De patiënt kan ook thuis verzorgd worden, hiervoor bestaat de gespecialiseerde ambulante terminale zorg. Die bestaat uit professionelen en vrijwilligers die aan huis komen. En wanneer dit niet mogelijk is, zijn er nog de gespecialiseerde residentiële eenheden voor palliatieve zorgen. Daar is de zieke omringd door een multidisciplinair team, en is er een aangepaste werkorganisatie en leefritme. Daar voldoen ook de infrastructuur en het interieur aan belangrijke voorwaarden. -Men kiest er b.v. om kleinschalig te blijven ( slechts 12 bedden ). -Er is een grote huiskamer voorzien met een groot raam, vast tapijt, bijpassende gordijnen, bloemen en planten, aquarellen aan de muur, indirecte verlichting, achtergrondmuziek, en vogels en vissen ( die het leven symboliseren ). -De badkamer is heel ruim. -Er is een keuken waar steeds koffie staat voor iedereen en waar iedere zieke een eigen koelkast heeft. -Bezoek is altijd toegelaten en de zieken mogen huisdieren houden.