De Doodstraf

I. Inleiding: motivatie “Met een handkar werd een lading stenen en kiezels naar een braakliggend terrein gereden. Twee vrouwen, gehuld in het wit, moesten in een gat in de grond knielen. Een menigte volk had zich verzameld. Iedereen pakte stenen en wierp deze naar de vrouwen. De witte gestalten werden bloedrood. De gewonde vrouwen vielen op de grond neer. Een Revolutionaire Gardist nam een schop en sloeg daarmee op de vrouwen hun hoofd tot ze dood waren.” ( citaat van een ooggetuige van een steniging wegens overspel in Iran) In de media wordt vaak gesproken over euthanasie, terrorisme, globalisering,… Maar het woord doodstraf wordt in België bijna niet meer uitgesproken. Nochtans is het enorm belangrijk dat we er ons van bewust zijn dat de doodstraf nog in vele landen uitgevoerd wordt, in 87 om precies te zijn. Daarom besloten we om ons te verdiepen in één van de belangrijkste ethische vragen die onze wereld zich moet stellen: “Wie heeft het recht iemand ter dood te veroordelen?” In deze 87 landen, met een al dan niet rechtvaardig rechtssysteem, worden mensen gedood op basis van de veroordeling komende van medemensen. Verdriet, pijn en onrecht schreeuwen om vergelding. Instinctief wil de mens diegene laten lijden die hun pijn en verdriet berokkend hebben. Verdient iemand nog te leven als hij andermans leven voorgoed heeft verscheurd? Wie beslist waar de grens getrokken moet worden? Wie beslist over leven en dood? Wie waant zichzelf God? De geldende waarden en normen verschillen van cultuur tot cultuur. Om inzicht te krijgen in de visie van die verschillende culturen, is het belangrijk dat je rekening mee houdt met het feit dat sommige godsdiensten hun gelovigen een plichtsmodel opleggen, waardoor deze er misschien geen behoefte aan hebben zich tegen de toepassing van deze onmenselijke straf te verzetten. Het is moeilijk een expliciete mening te vormen over de doodstraf, maar aan de hand van vele getuigenissen, feiten, artikels en wetgevingen, heeft ieder van ons geprobeerd om een standpunt in te nemen en zo een visie te vormen over de doodstraf. II. Wetenschappelijke onderbouw
1. Definitie De doodstraf is, in juridische bewoordingen, een gerechtelijke executie. Van doodstraf is sprake als iemand van het leven wordt beroofd op grond van een vonnis uitgesproken door een bevoegde rechter na een strafrechtelijk proces.
2. Wetgeving omtrent de doodstraf
2.1. België specifiek In het Belgisch strafwetboek, dat dateert van 1867, stond de doodstraf (door onthoofding) beschreven als de gepaste sanctie voor zware misdaden gepleegd door personen ouder dan 18 jaar. Onder zware misdaden werden onder andere de misdaden tegen de veiligheid van de staat of de misdaden in tijden van oorlog gerekend. De veroordeelde werd in die omstandigheden wel ontnomen door het vuurpeloton. De laatste executie in vredestijd vond plaats in juli 1863. Tijdens Wereldoorlog I werden nog 15 mensen gefusilleerd en na
Wereldoorlog II werden nog 242 mensen door het vuurpeloton doodgeschoten. De allerlaatste executie werd voltrokken in 1950. Vijfenveertig jaar lang vond geen enkel executie meer plaats, maar er was nog altijd geen afschaffing. De politici slaagden er maar niet in een passend wetsvoorstel overeen te komen. ( zie artikel in bijlage 1). 13 juni 1996: eindelijk werd het wetsontwerp tot algehele afschaffing van de doodstraf door de Kamer van volksvertegenwoordigers aanvaard. Niet alleen het Belgisch Strafwetboek werd gewijzigd, dit wetsvoorstel is onder andere ook opgenomen in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens ,UVRM artikel 3° en 5° ( zie bijlage 1) 2.2. Europa In de meeste Europese landen is de doodstraf niet meer aan de orde. De doodstraf is daar uit de wetgeving gehaald of zelfs bij grondwet verboden. De Raad van Europa speelt een heel belangrijke rol in die afschaffing; het afschaffen ven de doodstraf is namelijk één van de voorwaarden voor het lidmaatschap. (Hoewel in Rusland en Oekraïne de doodstraf nog niet volledig afgeschaft is en zij toch ook lid zijn van de Raad van Europa.). Bijna alle Europese landen zijn lid van deze Raad. Ook de EU stelt de afschaffing als voorwaarde voor het lidmaatschap. Van alle 41 landen van Europa zijn er nog 9 landen waar het wetvoorstel voor de afschaffing niet wordt aanvaard, waarvan er 5 landen zijn die de doodstraf nog effectief toepassen. Met name Armenië, Joegoslavië, Kazakstan, de Russische federatie en Wit-Rusland. De doodstraf mag er alleen opgelegd worden voor “de meest erge misdrijven”. Hierover hebben we geen verdere specificatie gevonden. 2.3. Noord-Amerika, meer specifiek de USA De wetgeving omtrent de doodstraf verschilt sterk van land tot land op het Noord-Amerikaanse grondgebied. In Canada en Mexico is de doodstraf afgeschaft. In de Verenigde Staten echter is de doodstraf nog springlevend. Elke deelstaat heeft hieromtrent wel zijn eigen wetgeving. In 38 van de 50 staten wordt de doodstraf toegepast (zie foto bijlage 2), 24 van die 38 kennen hierbij nog de toepassing op minderjarigen toe. In totaal zijn er 13 landen in Noord-Amerika waar de doodstraf nog wordt toegepast. De rechtvaardigheid van het Amerikaanse rechtssysteem wordt wel sterk in vraag getrokken. Het lijkt erop dat in de VS het ras van slachtoffer en dat van de beklaagde een belangrijke rol speelt. De misdrijven waarvoor de doodstraf als straf wordt opgelegd, worden ook in de Amerikaanse wetgeving als “de meest erge misdrijven” gedefinieerd. 2.4. Andere culturen  Zuid-en Midden-Amerika
Op het vasteland van Midden-Amerika passen alleen Guatemala en Belize de doodstraf toe. In het Caraïbische gebied komt de doodstraf echter nog frequent voor. In Zuid-Amerika speelt de doodstraf een beperkte rol. Een eerste anti-doodstraftendens kwam op aan het eind van de negentiende eeuw. Op dit moment passen in Zuid-Amerika alleen Chili en Guyana de doodstraf nog toe.  Afrika en het Midden-Oosten
De meeste Zuid-Afrikaanse landen hebben de doodstraf nog in hun strafwetboek staan. Maar sinds de jaren ’90 is er zeker een vooruitgang geboekt in de afschaffing ervan. Vaak wordt de doodstraf er nog uitgevoerd om politieke redenen. In alle landen van Noord-Afrika wordt de doodstraf toegepast. In totaal zijn er in Afrika 33 landen waar de doodstraf nog geen verleden tijd is. In het Midden-Oosten hebben nog steeds verscheidene landen een actieve doodstrafpraktijk. In de landen waar de sharia-wetgeving wordt toegepast, worden mensen geëxecuteerd voor seksuele delicten, buitenechtelijke relaties, prostitutie, pornografische halsmisdaden

en voor het produceren, bezitten, smokkelen en verhandelen van drugs.  Azië In bijna alle Aziatische landen wordt de doodstraf nog toegepast. In 34 landen om precies te zijn. China is het land dat wereldwijd de kroon spant als het gaat over het uitspreken en voltrekken van de doodvonnissen. De Chinese overheid lanceerde een campagne tegen de criminaliteit, met als gevolg dat men op grond van drugshandel of –bezit, belastingsfraude, vervalsing, verduistering, diefstal, vrouwenhandel, handel in zeldzame dieren,… mensen executeert. Ook in India is de doodstraf nog aan de orde, maar het aantal executies is gering. Algemeen kan men besluiten dat er Azië een grote verscheidenheid in wetgeving merkbaar is.  Australië en Oceanië In Australië en Oceanië wordt de doodstraf feitelijk niet meer toegepast. Het merendeel van de landen, waaronder Australië en Nieuw-Zeeland, heeft de doodstraf in hun wetgeving afgeschaft voor alle misdrijven. 2.5. Besluit Uit dit overzicht kan je besluiten dat de misdaden die als halsmisdaden worden gecatalogiseerd, verschillen van land tot land. Daaruit kan je voorspellen dat
het nog heel wat tijd en moeite zal kosten om de terreur rond de doodstraf voorgoed ongedaan te maken. 3. De verschillende godsdienstige opvattingen De keuze voor of tegen de doodstraf wordt voor een groot deel bepaald door morele overwegingen. Godsdiensten spelen op het vlak van de moraal uiteraard een belangrijke rol en verwijzen bovendien in hun Heilige Boeken naar de doodstraf. Daarom vonden wij het belangrijk om de visies van de verschillende godsdiensten te overlopen, omdat velen wellicht beïnvloed zullen worden in hun keuze om voor of tegen de doodstraf te zijn. 3.1. Het christendom Doorheen de hele Bijbel is er een dubbelzinnigheid omtrent de visie over de doodstraf. In het Oude Testament (Gen. 9, 6) wordt vermeld: “Het bloed van degene die het bloed van een mens vergiet, zal door mensen worden vergoten”. De uitspraak “oog om oog, tand om tand” is wellicht nog bekender. Maar toch zijn er ook passages in het OT die oproepen tot vergevingsgezindheid. Een voorbeeld daarvan is het verhaal van Kaïn en Abel: nadat Kaïn z’n broer vermoord had, kreeg hij bescherming van God. Naast de Bijbel is ook de Talmoed een belangrijke bron voor de Joodse wetgeving. Hierin wordt de doodstraf omgeven door een aantal waarborgen en het aantal overtredingen waarop deze straf staat in toenemende mate beperkt. In deze eeuw hebben gezaghebbende joodse geleerden zich uitgesproken tegen de doodstraf. In het huidige Israël is deze straf afgeschaft behalve voor verraad en volkerenmoord. In het NT kunnen opnieuw zowel voorstanders als tegenstanders van de doodstraf hun gelijk halen. In zijn brief aan de Romeinen (Rom. 13, 4) zegt de apostel Paulus: “De overheid staat in dienst van God, voor uw welzijn. Doet u echter het kwade, dan moet u vrezen; zij draagt het zwaard niet voor niets. Zij staat in dienst van God om aan de boosdoener zijn verdiende straf te geven.. Dit wordt door veel voorstanders van de doodstraf uitgelegd als een door God gegeven dodelijk recht. Tegenstanders van de doodstraf benadrukken dat Jezus juist naastenliefde en vergevingsgezindheid predikte. Denk bijvoorbeeld aan de vrijspraak van de overspelige vrouw (Joh. 8, 2-11): Wie van u zonder zonde is, moet dan maar als eerste een steen op haar werpen.” Jezus werd overigens ook zelf slachtoffer van de doodstraf. Ook in de geschiedenis van het Christendom valt een dergelijke dubbelzinnigheid op te speuren. De christelijke kerken, die het gebod “gij zult niet doden” altijd als vanzelfsprekend beschouwd en gepreekt hebben, tonen in hun eeuwenlange praktijk echter een heel ander gezicht. Zo waren de eerste christenen tegen de doodstraf. Ze waren er zelf het slachtoffer van. Maar toen het christendom een politieke machtsfactor werd, deinsde men er niet voor terug om te zeggen dat ketters (personen die van de officiële geloofsleer afweken) de doodstraf zouden moeten krijgen. De pauselijke inquisitie veroordeelde in de eeuwen daarna duizenden mensen ter dood. Tegenwoordig spreken de meeste kerkgenootschappen en kerkelijke leiders zich uit tegen de doodstraf. Bijvoorbeeld Douanes Paulus II: “De Heilige Stoel streeft naar clementie en zelfs vergeving van terdoodveroordeelden, vooral van degenen die zijn veroordeeld om politieke redenen, die met de persoonlijkheid van de machtshebbers van het moment aan verandering onderhevig zijn.” Veel door het christendom beïnvloede landen hebben de doodstraf afgeschaft. 3.2. De islam Het heilige boek van de islam noemt de doodstraf expliciet. De Koran zelf is echter geen wet. Dat blijkt uit het feit dat de Koran wel een aantal misdrijven met bijpassende straffen noemt, maar bijvoorbeeld niet doodslag en moord. De meeste islamitische landen passen geen koranstraffen meer toe. Dat komt omdat er nog drie andere wetsbronnen worden gebruikt, zoals de Soenna (de uitspraken en het leven van de profeet Mohammed). De interpretatie van deze wetsbronnen verschilt van land tot land. De doodstraf komt in vrijwel alle islamitische landen voor. De doodstraf wordt gezien als een gebod van God en geen enkele moslim mag dit gebod uit de wet verwijderen. Daarover is men het eens. Maar men verschilt van mening over de vraag wanneer en of de doodstraf moet toegepast worden. In de islam wordt echter wel vaak benadrukt dat Allah vergevingsgezind en genadig is en dat deze eigenschappen voor een mens belangrijker zijn dan het zoeken van wraak.
3.3. Het boeddhisme In het boeddhisme is er geen sprake van wetten, maar eerder van een bepaalde levensfilosofie. Men streeft naar morele en spirituele verbetering en verzoening. Om dit te bereiken moet aan een aantal verplichtingen worden voldaan. De belangrijkste van de verplichtingen is het zich onthouden van het nemen van leven. In deze filosofie wordt er echter niet gesproken over zaken als criminaliteit of vormen van bestraffing. In het verleden schaften sommige boeddhistische koningen de doodstraf in hun land af of wensten die niet meer uit te voeren. Boeddhistische leiders hebben zich herhaaldelijk uitgesproken over de doodstraf. Zo zei de Dalai Lama: “Strikt gesproken is vanuit het oogpunt van het Mahayana-boeddhisme het nemen van leven in het algemeen verboden en het praktiseren van medelijden een essentieel ingrediënt.” 3.4. Het hindoeïsme De verschillend heilige boeken die het hindoeïsme kent, functioneren niet als bronnen voor wetgeving. De doodstraf komt er niet in voor. Wel het idee dat straf niet gericht is op herstel van de sociale orde, de bescherming van de onschuldige en het doen van boete voor schuld. Het boek Mahabharatha zegt hierover: “De uitroeiing van de wortel van het bestaan zal niet worden bekrachtigd; dit draagt op geen enkele manier bij tot de eeuwige “dharma”. De juiste boetedoening kan bereikt worden zonder te doden.” 3.5. Opmerking Sommige gelovigen zullen zich teveel laten beïnvloeden door hun godsdienst: men hanteert het plichtsmodel. De gelovige denkt: het Heilig boek zegt het zo, dus zal het wel goed zijn. Hij neemt vanuit zijn godsdienst een houding aan ten opzichte van de doodstraf, omdat hij denkt dat die visie wel zal overeenstemmen met zijn persoonlijke morele overtuigingen. Zo maakt men geen objectieve keuze meer. Anderen verbergen zich dan weer achter hun godsdienst voor hun pro-doodstraf standpunt met als argument: God wil het. 4. Methoden van terechtstelling
4.1. De doodstraf in de geschiedenis De doodstraf is niet uit de geschiedenis weg te denken. Sinds de menselijke samenleving rechtsnormen kent, kent men lijf-en doodstraffen. Deze rechtsnormen verschilden van cultuur tot cultuur. Daardoor ontstonden in de loop van de geschiedenis vele varianten van de manier waarop dit gruwelijk strafrecht werd voltrokken. Vroeger ging aan de doodstraf vaak een hele reeks folteringen vooraf. Hier volgt een kort overzichtje:  Assyriërs
villen, blind maken (zie bijlage 2), daarna levend verbranden en tenslotte de veroordeelde uit zijn lijden te verlossen door onthoofding.  Vanuit Azië en het Oosten

spietsen , het levend roosteren  De Grieken en de Romeinen
onthoofding, steniging, vergiftiging, kruisiging, slagen met door lood verzwaarde gesels, naar beneden werpen van de rotsen, kapotzagen,… Voorafgegaan door gruwelijke folterpraktijken. ( zie bijlage 3)  Tijd van Jezus
kruisiging, steniging, in stukjes hakken, de galg  Middeleeuwen
brandstapel  1792 – 1981
guillotine (zie bijlage 4) 4.2. De doodstraf vandaag Ook de dag van vandaag bestaan er nog verscheidene vormen van executeren. Hier volgt een lijstje:  Ophangen
Door middel van een touw om de nek wordt een persoon opgehangen. Verstikking of een gebroken nek is hierbij de uiteindelijke doodsoorzaak. Bizar feit: niet iedereen sterft bij ophanging, daarom worden sommige veroordeelden twee of meer maal opgehangen.  Fusilleren
Een vuurpeloton schiet een geblinddoekt persoon dood. In China gebruikt men geen vuurpeloton, maar schiet men de veroordeelde in het achterhoofd: het zogenaamde nekschot.  Stenigen
In een aantal islamitische landen met een sharia-wetgeving worden misdadigers van seksuele delicten en buitenechtelijke relaties tot hun middel in de grond ingegraven en vervolgens gestenigd.  Onthoofden (In Frankrijk werd tussen 1792 en 1981 de guillotine gebruikt. Daarna werd de doodstraf daar afgeschaft) Vandaag de dag worden nog misdadigers onthoofd met behulp van een zwaard of bijl. In Saoedi-Arabië worden zowel moordenaars als gewone misdadigers onthoofd.  Elektrocutie

De veroordeelde wordt op een speciale stoel vastgebonden en door middel van 2000 Volt gedood. De VS introduceerde dit middel op
6 augustus 1890.  De gaskamer
De veroordeelde zit vastgebonden op een stoel in een gasdichte kamer. Van onder de stoel komt een giftig gas vrij waardoor de veroordeelde een verschrikkelijke dood sterft. Onder vaak hevige stuiptrekkingen treedt de dood twee tot achttien minuten later in.  Injectie
De dodelijke injectie verloopt in 3 fasen. In de eerste fase wordt de veroordeelde verdoofd, in de tweede fase verlamd en ten slotte komt het hart stil te staan
In een aantal islamitische landen en in China vinden executies soms in het openbaar plaats. In Saoedi-Arabië worden executies bijna altijd in het openbaar voltrokken. 5. Organisaties die opkomen voor de afschaffing van de doodstraf 5.1. Amnesty International
Amnesty International is een onpartijdige organisatie die ijvert voor de vrijlating van gewetensgevangenen, eerlijke processen bepleit voor politieke gevangenen en actie voert tegen marteling en doodstraf. AI is tegen de doodstraf, omdat het een wrede, onmenselijke en vernederende straf is en een schending van het recht op leven zoals geformuleerd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en andere internationale overeenkomsten. Argumenten van AI voor de afschaffing van de doodstraf: - het is bewezen dat de doodstraf geen afschrikkend effect heeft, integendeel, het verhoogt de agressiviteit binnen de maatschappij
het is namelijk een daad van geweld en geweld roept geweld op - de mogelijkheid van een onrechtvaardige veroordeling maakt de onherroepelijke maatregel, die de doodstraf is, onaanvaardbaar. Aandacht voor de doodstraf is in de loop der jaren al vaak een kernpunt geweest in het AI-werk. In een reeks besluiten van 1970 besloot de Internationale Raad marteling en doodstraf onvoorwaardelijk te zullen bestrijden. Op de Mensenrechtendag in 1977 heeft AI in Stockholm een Internationale Conferentie gehouden, die de doodstraf behandelde. Op die Conferentie werd de Verklaring van Stockholm aangenomen. Zij kantte zich totaal en onvoorwaardelijk tegen de doodstraf. Ze werd in maart 1978 door AI aangenomen als beginselverklaring voor de afschaffing van de doodstraf. In september 1979 werd een belangrijk AI-verslag over de doodstraf onder de titel een lange lijst, gepubliceerd. Daarin zijn details opgenomen over de wetgeving inzake de doodstraf en over de praktijk ervan in 134 landen. Ook worden argumenten aangevoerd voor de afschaffing van de doodstraf. In 1982 publiceerde AI een Death Penalty Handbook, dat in 1986 herwerkt werd. Naast deze algemene initiatieven heeft AI nog een universeel programma voor de afschaffing van de doodstraf, ongeacht de gepleegde misdaden. Het programma omvat: - spoedacties of andere oproepen tot staatshoofden wanneer een doodvonnis zal worden uitgevoerd - openbare verklaringen van AI waarin het gebruik van de doodstraf wordt betreurd en waarin om gratie wordt verzocht - werk op lange termijn door AI-groepen, gericht op landen waar de doodstraf nog wordt toegepast - acties op korte termijn gericht op specifieke landen om de aandacht te vestigen op de doodstraf en om ze aan te sturen op wijzigingen in de wetgeving - informatie- en propagandacampagnes door de secties in eigen land, om de wetgeving te wijzigen of om de herinvoeren van de doodstraf te voorkomen

5.2. Andere organisaties
Er zij verscheidene burgerorganisatie die zich inzetten voor de afschaffing van de doodstraf. In de USA zijn de drie meest bekende: National Coalation Against Death Penalty, Citizens United for Alternatives to the Death Penalty
en the Abolitionist Action Committee. Ook in Europa is er anti-doodstraf organisatie. Deze Engels-Italiaanse organisatie is van Rome tot Brussel tot Moskou actief en heeft ook banden in Los Angeles. Deze organisatie heet Nessuno Tocchi Caino/Hands Off Cain. Stuk voor stuk zijn het organisatie die vreedzame actie houden om mensen bewust te maken van het feit dat de doodstraf een mensenrechtenschending is en dat er alternatieven zijn die minder gruwelijk zijn. Een opvallende beweging is het Amerikaanse Journey of Hope “from violence to healing”. Deze beweging is opgericht door nabestaanden van vermoorde personen. Zij pleiten ondanks hun verdriet voor alternatieven voor de doodstraf. Het doel van Journey of Hope is te laten zien dat deze nabestaanden niet op zoek zijn naar wraak, maar naar vergeving. III. Argumentatie
Pro Contra
1. Het afschrikkend effect: De doodstraf zou meer misdadigers afschrikken dan welke straf ook. 1. Landen die de doodstraf nog uitvoeren, hebben geen lagere misdaadcijfers. Dus van een afschrikkend effect is geen sprake. Uit studies is zelfs gebleken dat de doodstraf een averechts zou hebben. Op plaatsen waar de doodstraf toegepast wordt zou er meer criminaliteit zijn. 2. Voorkomen van herhaling, Recidivisten de kans niet laten nog meer kwaad te berokkenen. 2.Het internationaal recht verbiedt straffen voor misdaden die nog niet gepleegd zijn. 3. Uitgespaard geld 3. Onschuldigen worden ter dood gebracht. Rechters kunnen fouten maken, maar de doodstraf is onomkeerbaar! 4. De kans is groot dat iemand die weet dat hij voor het leven zal opgesloten blijven, geen waarden en normen meer heeft en niet meer handelt volgens de regels van de gevangenis. 4. In sommige landen worden mensen om politieke motieven geëxecuteerd. Omdat ze als politieke tegenstanders worden ervaren, worden ze uit de weg geruimd. 5. Democratische justitie; De doodstraf wordt uitgevoerd vanuit een wet die democratisch gestemd is. 5. UVRM (zie bijlage 1) Iedereen heeft recht op leven. De staat moet het leven van alle burgers beschermen. 6. Minderheden worden zwaar benadeeld:  De doodstraf treft zwakkere groepen in de bevolking waar het juridisch apparaat corrupt is.  Racistische ideeën komen ook hier tot uiting. (In Amerika heeft een zwarte 5 maal meer kans op doodstraf dan een blanke moordenaar.)  Armen kunnen geen dure advocaat, zij hebben minder kans op vrijspraak 7. De doodstraf is vaak een gemak. Een manier voor de regering om te suggeren dat ze iets doen aan de problemen. 8. Onmenselijkheid, wreedheid van de zogezegd humane methoden (zie bijlage 3)