Demeter/Ceres

Inleiding Mijn verslag gaat over Demeter, oftewel Ceres. In de rest van dit verslag zal ik haar Demeter noemen, zoals de Grieken deden. Ik heb deze godin gekozen, omdat ik niet zoveel over haar wist, en zo kon ik zelf ook nog wat leren van dit verslag. Dit verslag heeft zes hoofdstukken, te weten: Hoofdstuk 1: Levensloop
Hoofdstuk 2: Functie, bijnamen en attributen
Hoofdstuk 3: Verhouding tot de andere goden
Hoofdstuk 4: Verhouding tot de mensen

Hoofdstuk 5: Verhouding van de mensen tot Demeter
Hoofdstuk 6: De manier van afbeelden
En bevat ook nog: Conclusie blz. 10
Bronvermelding blz. 11 Hoofdstuk 1: Levensloop Geboorte
Demeters ouders waren Kronos (Cronus) en Rhea. Meteen na haar geboorte werd Demeter opgegeten door Kronos, die ook al haar zus Hestia (Vesta) op had gegeten en daarna ook haar andere zus Hera (Juno), en haar broers Hades (Pluto) en Poseidon (Neptunus) op zou slokken. Dit deed hij omdat de Aarde en de Hemel hem een voorspelling hadden gedaan dat een van zijn eigen kinderen hem de macht zou ontnemen. Later braakte Kronos Demeter en zijn andere kinderen weer uit, gedwongen door haar broer Zeus (Juppiter). Jeugd
Over Demeters jeugd kon ik niets vinden in de bronnen. Huwelijk en kinderen
Demeter is nooit getrouwd geweest maar in de bronnen worden wel twee kinderen genoemd: Persephone (Proserpina), en Plutos (Plutus). Persephones vader was Zeus, die tegelijk ook Demeters broer was. De held Iasion (Iasius) was de vader van Plutus. Wat Demeter heeft meegemaakt
Toen Persephone opgegroeid was tot een jong meisje, werd ze op een dag geroofd door Hades, de god van de onderwereld, haar oom. Ze was ergens aan het spelen met andere meisjes, zonder haar moeder erbij, toen de aarde openspleet en Hades haar ontvoerde in zijn gouden wagen. Alleen Hecate en Helios hoorden haar schreeuwen om haar vader. Maar Zeus had Hades al toestemming gegeven voor de roof van het meisje. Ook in de onderwereld bleef ze om haar moeder schreeuwen en uiteindelijk hoorde Demeter haar. Bezorgd en verdrietig ging ze op zoek naar haar dochter, overal op aarde. Negen dagen lang dwaalde ze met toortsen over de aarde. Maar niemand wilde haar de waarheid over de verdwijning van Persephone vertellen. De tiende dag kwam Hecate naar haar toe en samen gingen ze naar Helios. Zo kwam ze te weten dat Hades de ontvoerder was. Omdat Demeter woedend was op Zeus, kwam ze niet meer naar de Olympus en verbleef ze alleen nog maar onder de stervelingen. Daar kreeg ze werk als voedster van de zuigeling Demophoon, zoon van Celeus en Metaneira. Het kind groeide hard, omdat Demeter hem ambrozijn, de godenspijs te eten gaf. Metaneira werd achterdochtig en op een avond bespiedde ze Demeter en zag ze hoe zij Demophoon in het vuur legde, om hem onsterfelijk te maken. Toen Metaneira sprak: ‘Demophoon, mijn zoon, de vreemde vrouw begraaft je diep in het vuur en bezorgt mij bitter hartzeer en rouw.’, hoorde Demeter haar, en vol woede griste ze Demophoon uit het vuur en wierp hem op de grond. Nadat ze een hele tirade had gehouden tegen Metaneira, verliet ze het paleis van Celeus. Nog steeds diep bedroefd om haar dochter, veroorzaakte ze een verschrikkelijk jaar voor de mensheid, want geen enkel zaad wilde nog ontkiemen in de grond, en waterbronnen stroomden niet meer. Het mensenras zou de hongerdood sterven, dus Zeus stuurde alle goden en godinnen naar Demeter toe om haar over te halen terug te komen naar de Olympus en haar taak weer op te pakken. Maar Demeter hield vol dat ze dat alleen zou doen als ze haar dochter terug zou zien. Dus Zeus beval Hades Persephone naar boven te brengen. Die gehoorzaamde, maar voordat Persephone zou vertrekken, stopte hij een zaadje van een granaatappel in haar mond. Hierdoor was ze verplicht om terug te keren naar hem, en niet voor altijd bij haar moeder te blijven. Om Demeter toch nog tevreden te stellen, kwamen ze tot een overeenkomst: één derde van het jaar zou Persephone bij Hades zijn, het andere deel bij haar moeder en de andere goden. Toen liet Demeter de planten en gewassen weer groeien, en ze kwam terug naar de Olympos. 2. Functie, bijnamen en attributen Functie

Demeter was de godin van de landbouw en de oogst, ze schonk voedsel aan de mensheid, door de zaden te laten ontkiemen. Zij leerde de mensen als eerste hoe zij het land moesten bewerken en zorgde ervoor dat deze kennis verspreid werd. Ook zorgde zij voor de bergen en bracht zij de seizoenen. Bijnamen
In de bronnen wordt Demeter, in de periode dat ze op zoek is naar Persephone, vaak ‘koningin Deo’ genoemd, dat betekent ‘de zoekende’. Ook heeft ze vaak titels waarin haar functie naar voren komt, zoals ‘brenger van seizoenen’ of ‘gever van perfecte giften’. Attributen
Demeter staat vaak afgebeeld met een of meerdere korenaren in haar hand (zie figuur 1) of om haar hoofd (zie figuur 2), dat verwijst natuurlijk naar de oogst. Op figuur 2 zie je ook dat ze een sikkel (een landbouwwerktuig) en de cornucopeia, de hoorn des overvloeds, in haar handen draagt, dat zijn vaak kenmerkende attributen voor een vegetatiegodin. Demeters attributen waren ook het varken (vruchtbaarheid) en de slang (aarde). Ze draagt vaak in de ene hand een fakkel (levenskracht), en korenhalmen en de maan in de andere hand. Ze draagt ook wel een korf met bloemen, aren of vruchten, of een kistje. Hoofdstuk 3: Verhouding tot de andere goden Demeter is wel geliefd bij de andere goden, hoewel ze een tijd lang geen contact meer met hen wil hebben, als Persephone net ontvoerd is. Dan heeft ze vooral ruzie met Zeus en Hades. Maar tegelijk heeft ze ook een kind gekregen van Zeus, en het is ook haar broer, dus ze zal wel van hem houden. Ook houdt ze van haar moeder Rhea en natuurlijk haar dochter Persephone. Rhea is degene die haar uiteindelijk overhaalt om weer gewassen te laten groeien en terug te keren naar de Olympos. Over vriendschappen met andere goden of godinnen kon ik niets vinden in de bronnen, maar Helios is Demeter in elk geval goedgezind, want hij helpt haar bij haar zoektocht naar Persephone. Demeter heeft indirect veel macht over de andere goden, want zij kan, door geen voedsel meer te laten groeien, het mensenras uitroeien. Dat zou het einde betekenen van de verering en offers aan de goden. Hoofdstuk 4: Verhouding tot de mensen Contact met mensen
Demeter leefde op de Olympos en had dus niet zo heel veel contact met mensen. Maar op bepaalde momenten daalde ze af naar de aarde, vaak voor een bepaald doel. Bijvoorbeeld toen ze Triptolemus (en anderen) de kunst van de landbouw leerde. Dan verscheen ze volgens mij in haar goddelijke gedaante. Maar toen ze na de roof van Persephone over aarde dwaalde vermomde ze zich als een oude vrouw, met een sluier voor haar gezicht. In principe richtte Demeter zich niet op een bepaald soort mensen, hoewel ze de kunst van de landbouw wel juist aan een aantal belangrijke en machtige mensen leerde. Het verhaal van Erysichthon
In hoofdstuk 1, ‘Levensloop’, staat ook een gebeurtenis tussen Demeter en een mens (Demophoon/Metaneira) beschreven, maar hier volgt er nog een. Erysichthon was een man, die de goden niet eerde. Op een dag ging hij zelfs zo ver dat hij een grote, aan Demeter gewijde eik omhakte. De dryaden, die vaak om deze boom dansten, smeekten Demeter of zij Erysichthon wilde straffen. Daarvoor vroeg ze Honger (ik weet niet of dat ook een godin is, of een ander wezen) om hulp, hoewel hun werk toch eigenlijk tegenovergesteld was. Zij vervulde Erysichthon met een niet aflatende honger. Als hij at, leegde zijn maag zich onmiddellijk weer en zo was zijn honger nooit te stillen. Om aan eten te komen, verkocht Erysichthon zijn dochter Mestra als slaaf. Omdat zij de gave had om zich te veranderen in welk dier of mens dan ook, ontsnapte ze telkens. En steeds verkocht Erysichthon haar weer opnieuw. Uiteindelijk kon hij het niet meer aan en begon hij aan zijn eigen lichaam te knauwen. Hij scheurde zijn ledematen eraf en at ze op; en zo kwam hij aan zijn einde.
Hoofdstuk 5: Verhouding van de mensen tot Demeter De mensen houden van Demeter, want zij zorgt voor voedsel, iets dat heel belangrijk is voor de mensheid. Zonder Demeters krachten zouden de mensen uitsterven. De mensen hoeven niet bang voor haar te zijn, zolang ze haar niet beledigen. Verering
Volgens de mythe heeft Demeter, in haar uitbarsting tegen Metaneira, haar opgedragen een tempel te bouwen bij de stad Eleusis (zie figuur 3), op een heuvel bij de rivier de Callichorus. Metaneira’s man Celeus was de koning van Eleusis, en hij liet de tempel meteen bouwen door de mensen van Eleusis. Opgravingen hebben bewezen dat bij Eleusis inderdaad een tempel voor Demeter heeft gestaan. Hoofdstuk 6: De manier van afbeelden Afbeeldingen in de oudheid
In de beeldende kunst werd Demeter in de oudheid gekleed afgebeeld, vaak met korenaren in de hand, soms om het hoofd. De nadruk ligt op haar goddelijke waardigheid. Beroemd is het Eleusinische reliëf (zie figuur 4) Afbeeldingen in later tijd
Ik heb nagenoeg geen afbeeldingen van Demeter kunnen vinden uit later tijd, behalve die bij hoofdstuk 2 (figuur 1 en 2). Wat wel duidelijk wordt, is dat je latere afbeeldingen nog heel vaak de korenaren terugziet, in de hand of om Demeters hoofd. Conclusie De indruk die ik, na het maken van dit werkstuk, van Demeter heb, is dat ze wel een ‘aardige’ godin was. Voor mijn gevoel heeft ze niet heel duidelijke karaktertrekken, en ze valt niet echt op in wreedheid of kwaadaardigheid. Ze was belangrijk voor de mensen, en zorgde meestal goed voor hen, maar ze mengde zich verder niet in hun zaken. Soms strafte ze wel mensen, maar alleen als ze het verdiend hadden. Ook met de goden lag ze niet vaak overhoop. Daarom vind ik dat Demeter wel vriendelijk en rechtvaardig is. Ze valt niet echt op als godin, ze is eigenlijk best menselijk. Ze is ook maar een moeder die bezorgd is om haar kind, en een vrouw die haar macht op een positieve manier gebruikt. Verder valt er niet zo veel meer over Demeter te zeggen, in vergelijking tot andere goden en godinnen had ze geen opvallend karakter. De enige opvallende gebeurtenis, waar ze ongewoon op reageert, is de roof van Persephone, en dat maakt haar eigenlijk juist zo menselijk. Bronvermelding Ik heb de volgende internetsites gebruikt:
www.perseus.tufts.edu
http://sunsite.berkeley.edu/ http://www.koxkollum.nl/ En (daarvandaan) de volgende boeken: ‘Theogonie’ door Hesiodus ‘Homerische hymne voor Demeter’ door Homerus ‘Helena’ door Euripides ‘Metamorphosen’ door Ovidius, boek V en VIII
Uit de bibliotheek van Apollodorus, boek I