Tweede Wereldoorlog: het verzet

Wat hield het militaire verzet in? Na de capitulatie van het Nederlandse leger was vooral onder de beroeps en reserve officieren de verbittering erg groot. Omdat er in militaire kringen makkelijker contacten werden gelegd is het dan ook logisch dat de eerste echte sterke verzetsgroepen dan ook uit kringen van het verslagen Nederlandse leger bestonden. Ook als je kijkt naar welke grote voormannen uit het verzet over een militaire achtergrond beschikten, zullen dat er meer zijn dan verwacht. Door de mobilisatie waren er vriendschappen ontstaan die door het hele land verspreid waren. Wie in het verzet actief werd kon makkelijk contact leggen met degenen met wie hij onder wapenen was geweest. Een bekende verzetsheld is kapitein der Artillerie C.Tonnet deze ontplooide tijdens de bezetting grote activiteiten als leider van een inlichtingengroep, hij wist op 15 mei 1942 te ontsnappen aan de Duisters door uit een rijdende trein te springen. Nadat hij weer was opgepakt in 1944 werd hij tot de dood veroordeeld, wist hij weer te ontsnappen en voegde zich weer bij het verzet aan. Zo zijn er nog vele namen van militairen te noemen die een grote rol in het verzet speelden. In 1940 ontstonden er allerlei verzetsgroepjes, sommige gingen zich voorbereiden op de bevrijding, anderen gingen zich actief verzetten tegen de Duitsers, van allerlei verschillende soorten mensen gingen zich daarmee bemoeien. Vooral in het begin was de wijze waarop ze dat deden erg onervaren. Maar de bereidheid tot verzet was er, eveneens was er de bereidheid om persoonlijke risico’s te nemen volop aanwezig. Een van die groepen was het Legioen van Oud-Frontstrijders (LOF) deze werd door het drietal F.W. de Tourton Bruyns, ir B.ten Bosch en de reserve-eerste luitenant ir J.A. van Heerde in het leven geroepen, omdat zij vonden dat het goed was om een geheime militaire organisatie op te richten. Om bij bevrijding op te kunnen treden tegen de Duitsers. Deze verzetsorganisatie had de beschikking over geoefende soldaten en een kader was aanwezig. De bewapening was wel een probleem met veel voortvarendheid begon het drietal met het verzamelen van gegevens. Onder meer werden er gegevens van schiphol verzameld, en de eerste contacten met geheime agenten, die uit Engeland kwamen werden gelegd. In 1941 kreeg de LOF zware tegenslagen te incasseren omdat leidinggevende figuren werden gearresteerd. Alleen Van Heerde bleef uit handen van de Duitsers en hielp bij de fusie met de Ordedienst (OD). Deze 2 organisaties hadden vrijwel dezelfde doelstellingen en veel leden waren dan ook lid van beide organisaties. Van Heerde werd echter gearresteerd en belande in kamp Mauthausen, hij zou de oorlog overleven. De OD was een paramilitaire verzetsorganisatie die bedoeld was om het gezagsvacuüm op te vullen na de bevrijding, tenminste dat wed de Duitsers verteld. Opgericht in de zomer van 1940 begon de OD ook met het verzamelen van militaire gegevens ten behoeven van de geallieerde oorlogsvoering (1. Vele leden werden in 1942-1943 gearresteerd en meer dan 300 leden vonden de dood. Deze organisatie werd echter steeds weer opgebouwd en bleef bestaan. Door de herkomst van de leden van het OD had deze een militaire organisatie vorm. Er kwamen 19 gewesten en de commando functie werden aan hoofdofficieren toevertrouwd. De Duisters traden hard op, en in 1942 werden veel officieren krijgsgevangen gemaakt, de kracht van het OD ging aanzienlijk achteruit. De overgebleven gingen echter door en waren vastbesloten de strijd voort te zetten. Uiteindelijk nam P.J. Six de commando functie chef-staf op zich en vestigde zich in het Algemeen Hoofdkwartier in de koepelkerk van de Hervormde Gemeente aan het Leidsebosje te Amsterdam. Hier ontstond een soepel draaiende organisatie die een verbijsterde indruk maakte. Er was zelfs de beschikking over het clandestiene telefoonnet, en een Radiodienst buitenland die rechtstreeks in verbinding stond met Londen. Illegale zender Ook was er contact met Londen via de Zweedse weg die in stand werd gehouden door verzetsgroep Zwaantje. De Zwitserse weg bood goede mogelijkheid om documenten in de vorm van microfilms naar Londen te sturen. Later viel de Zweedse weg uit omdat verzetsgroep Zwaantje werd opgerold. Dit was echter geen probleem omdat de OD tegen die tijd in Londen een groot aantal medewerkers had. Ook gingen diverse leden van het OD waren lid van andere verzetsgroepen of waren bezig met het oprichten van eigen verzetsgroepen. Geheim agenten kwamen over vanuit Engeland en vormden in Nederland verzetsgroepen. Er waren veel verzetsgroepen met verschillende bezigheden dat kwam omdat iedereen zijn eigen ideeën had over verzet en de hoeveelheid risico’s die er genomen werd was een persoonlijke zaak. Door de illegaliteit waren deze bezigheden nogal duister en onduidelijk, en het verraad lag op de loer.
Het sterven naar eensgezindheid. In het voorjaar van 1944 werd het streven naar eenheid groter en kwamen op donderdag middagen onder leiding van Six, de topleiders van de Ordedienst, de landelijke organisatie knokploegen(LOK) en de Raad van Verzet(RVV) bijeen. Toen de Nederlandse regering op meer eenheid aandrong werden de krachten gebundeld, dat resuteerde in de Binnenlandse strijdkrachten waar Prins Bernhard het opperbevel van had. H. Koot kreeg de leiding in het bezette gebied. Deze had het doel alles in het gareel te houden en dit was een moeilijke opgave omdat iedereen naar de wapens wou grijpen om de gehate Duitsers het land uit te gooien. Dit was echter niet verstandig want de Duitse eenheden waren tot hun tanden toe bewapend en dat zou een bloedbad geworden zijn. Toch hebben de Binnenlandse Strijdkrachten echter grote verliezen geleden. In de periode 5 september 1944 tot aan 8 augustus 1945 hebben 1730 mannen het leven gelaten. Hier een deel van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) Het was belangrijk om wapens te hebben en die werden gedropt door de Engelsen, ook werden er wapen depos van Duitsers overvallen en werd er de hand op gelegd op wapens van het Nederlandse leger. Dit was echter een klein deel van de gehele wapenvoorraad, merendeel kwam uit Engeland en er werden wapendepots aangelegd. In de zomer van 1944 kwamen de Landelijke Organisatie Knokploegen (LOK) onder leiding van de Landelijke Sabotage Commandanten en met de verworven wapens begonnen de sabotage acties. Omdat de LOK nu gebruik kon maken van de verbindingsapparatuur van de OD en de Raad Van Verzet (RVV) werden er contacten gelegd met de oprukkende geallieerde legers in België en Frankrijk. De leden van de Knokploegen (KP’s) werden getraind en omgevormd van gunillia’s tot militairen. In de tijd tussen de vorming van de sabotage eenheden en de spoorwegstaking werd er grote schade aan installaties en treinstellen aangericht daardoor ondervonden de Duitsers grote last. Ook na de militarisering van de KP’s gingen zijn met activiteiten door die ze ook voor de bundeling deden. Omdat honderdduizenden zich aan tewerkstelling in Duitsland hadden onttrokken probeerden de Duitsers een nieuwe Ausweise in te voeren. Dit mislukte door massaal verzet van de illegaliteit. Bij goed georganiseerde overvallen werd Ausweise en registratiepapieren weggehaald. Ook door de spoorwegstaking waren er meer onderduikers te verzorgen, toen ook nog de hongerwinter aanbrak ontstonden er grote problemen. Mede door het uitvallen van het spoor en het uitvallen van het vervoer over het water door beschietingen en Duitse maatregelen. Er was bijna geen elektriciteit meer en water werd een probleem. Post en telefoon werkten met grote vertraging of helemaal niet. Door het uitvallen van de normale nieuwsvoorziening waren er alleen de illegale bladen nog bezig met het brengen van het nieuws over het verloop van de oorlog. Hierdoor groeide het aantal medewerkers bij de illegale organisaties. Deze mensen hebben veel goed werk verricht en veel persoonlijke risico’s gelopen, daardoor moeten deze mensen geëerd worden voor hun moet en vastberadenheid. Hoe ontstond het verzet? Toen de Duitsers Nederland binnen vielen gebeurde dit zonder enige waarschuwing. Voor sommige mensen die dachten dat het een vergissing was, was deze gedachte maar kort. Kort na deze aanval bracht de Duitse gezant een bezoekje in Den Haag aan het ministerie van buitenlandse zaken .Hij had de boodschap: “ Wij kondigen u de inzet van een geweldige Duitse troepenmacht aan. Elke tegenstand is volmaakt doelloos”.(blz. 16 verzet in Groningen). Als rede voor de inval in Nederland zou zijn dat Engeland en Frankrijk een aanval op het Ruhr gebied zouden doen en dat daarbij Nederland en België betrokken zouden zijn. De grote strijd tussen Nederland en Duitsland duurde maar 5 dagen. Het was een oneerlijke strijd, omdat het Duitse leger veel modernere wapens had en ook veel meer vliegtuigen. Duitsland had niet verwacht dat Nederland het zo lang uit zou houden, daardoor is Duitsland veel manschappen verloren. Dat gaf weer vertraging op de aanvallen op Engeland. Wat later tot de overwinning zou leidden voor Nederland. De Nederlandse regering had een verdrag gesloten met Duitsland, dat ze het volk niet mochten onderdrukken en dat ze hun eigen wettelijke orde mochten handhaven. Als snel werd duidelijk dat Duitsland zich niet aan dit verdrag hield. Ze bombardeerden Rotterdam en vielen negenhonderd doden, dit zou ook met andere steden gebeuren als het militaire verzet niet gestaakt werd. Nederland stond nu onder het gezag van Duitsers. Er werd een man aangewezen door hitler die mocht besturen pver het bezette Nederland. Deze man heette dr. Seyss Inquart. Hij was een fanatieke nazie uit Oostenrijk die was overgeleverd aan Duitsland. Niet iedereen wist dat de Nederlandse regering in Londen zat. Veel geestelijken zagen ook niet wat Hitler allemaal van plan was en zeiden tegen het volk dat ze Duitsers maar moesten gehoorzamen. Gelukkig waren er ook geestelijken die wel door hadden wat Hitler van plan was. Zij zagen direct in dat de Duitsers een stappenmethode toepasten wat moet leiden tot nazificering van Nederland. Stappenmethode houdt in dat de Duitsers geleidelijk hun ideeën door voerden. Er kwamen verschillende dagbladen waarin ze duidelijk maakten waar de Duitsers mee bezig waren. Lang duurde dit niet. De Duitsers werden steeds strenger. Dagbladen die niet vol deden aan de normen van de Duitsers werden verboden of mensen hielden er zelf mee op. Er waren ook dagbladen die er illegaal(ondergronds) mee verder gingen en dat breide zich snel uit! Verder waren er ook brochures verkrijgbaar in de boekhandel. Die stelden het leugenachtige NSB aan de waarheid. Ook hoopten ze hier mensen mee wakker te schudden, om de jodenvervolgingen te voorkomen en de mensen massaal te laten weigeren da Ariërverklaring te tekenen. Deze bedoelingen had de ondergrondse pers ook. De krantjes, stencils en pamfletten waren niet van zeer goede kwaliteit, maar dat was niet het belangrijkste. Het belangrijkste was dat de wandaden en mooie praatjes van de Duitsers een keer goed vertelt werden. Mensen werden opgeroepen om zich te verzetten tegen de maatregelen van Duitsers. Het verzet kwam er en hoe maar de Duitsers hier probeerden tegen op te treden hoe meer het verzet groeide. Er kwamen verzetstrijders. Ze werden illegalen genoemd Eigenlijk waren ze helemaal niet illegaal bezig De Duitsers waren zelf illegaal bezig. Zij schonden de verdragen die er gesloten waren. Waarom mensen aan verzet deden? Dat was bij iedereen anders natuurlijk. Een paar redenen: geestelijke of politieke achtergronden of door de levensbeschouwing. De verzets motieven van een communist zijn anders dan die van een gereformeerde of een gelovige. Ze hadden wel allemaal hetzelfde doel: “ons land moet bevrijd worden”(blz. 21. Verzet in Groningen). Het ene soort verzet leidde weer tot een ander soort verzet. Zo ging het de hele oorlog door. Wat ook meetelde voor het verzet was iemands karakter, want alleen motieven waren niet genoeg. Er waren ongeveer. Ze hadden met elkaar gemeen dat ze dat ze allemaal iets moesten doen door hun sterke innerlijke drang. Dichter Jan Campert:” Het hart dat het niet laten kon”.