Toetanchamon

Onderwerp: Toetanchamon
Hoofdvraag: Hoe belangrijk was hij tijdens zijn leven en waarom stierf hij zo plotseling?

Deelvragen:
- Hoe komt het dat Toetanchamon’s mummie zo bekend is geworden?
- Wat zal waarschijnlijk de doodsoorzaak van Toetanchamon geweest zijn?
- Waar lag Toetanchamon begraven?
- Hoe ging het balsemen van Toetanchamon in zijn werk?
- Wie waren de ontdekkers van zijn graf?
- Hoe zag het graf van Toetanchamon er van binnen uit?

Hoofdstuk 1:
Hoe komt het dat Toetanchamon’s mummie zo bekend is geworden?


Toetanchamon was een farao van de 18e dynastie van het Oude Egypte. Hij heette eerst Toetanchaton, later werd veranderd in Toetanchamon wat betekent: “Levend beeld van Amon" (Amon is een oergod). Toetanchamon leefde ongeveer van 1342 tot 1323 voor Christus. Zijn ouders waren Achnaton en Kiya.
Toetanchamon’s mummie is de beroemdste mummie omdat hij de enige is die zo gaaf is teruggevonden. Zijn mummie en sarcofaag waren nog niet eerder geopend, alle kostbare spullen lagen nog in de tombe, inclusief het alom bekende gouden dodenmasker. Dit is het enige dodenmasker wat nog intact terug is gevonden van alle farao’s. Deze vondst was heel vreemd, omdat de andere tombes al lang geplunderd en vernield waren door grafrovers. Dus waarom dit graf niet? Waarschijnlijk kwam dit door de waarschuwing die als inscriptie bij de deur geschreven was. “De dood zal op snelle vleugelen komen tot hem die het graf van de farao beroert.” Deze spreuk zou de grafrovers afgeschrikt hebben, samen met de mythe die bij de spreuk hoort. Anderen zeggen dat het graf van Toetanchamon niet opviel tussen het puin dat naast zijn graf lag. Dit kwam omdat zijn grafkamer eigenlijk nog niet helemaal klaar was toen hij overleed. De farao overleed zo snel en op een zodanig jonge leeftijd, dat zijn grafkamer nog niet klaar was. Als een farao wordt benoemd, wordt zijn grafkamer gebouwd en ingericht met allerlei kostbare goederen. Toetanchamon was nog niet zo erg lang farao, hij werd benoemd toen hij 9 jaar oud was, en stierf toen hij ongeveer 19 jaar oud was. Men had niet verwacht dat hij zo jong zou sterven, dus ze hadden er geen haast achter gezet om de grafkamer snel af te krijgen. Het graf maakt ondanks alle pracht en praal een tamelijk haastig bijeengeraapte, en voor een farao bijna armoedige indruk. Het was waarschijnlijk voor iemand anders bedoeld; voor een hogere officier, of een vrouwelijk lid van de faraofamilie. Vandaar dat zijn grafkamer best somber is, weinig versieringen aan de muren. Terug naar de deelvraag, hoe het komt dat vrijwel iedereen de mummie van Toetanchamon kent. De vondst van Howard Carter in 1922 was een hele grote verrassing, omdat de grafkamer van Toetanchamon dus zo ongeschonden teruggevonden was. Dit kwam in de media, en al snel wist ongeveer de hele wereld van de vondst. Maar waarom deze mummie zo beroemd is en blijft, is het mysterie rond zijn dood. Sommige mensen geloven dat hij is vermoord door een klap op het hoofd, anderen zeggen dat hij is gestorven aan een infectie. Aan dit mysterie ga ik straks meer aandacht besteden. De belangrijkste reden waarom Toetanchamon zo beroemd is geworden, blijft dus de grote vraag die nog niemand met zekerheid heeft kunnen beantwoorden, hoe is deze farao gestorven? Een andere reden waarom deze mummie zo beroemd is geworden is het feit dat hij ongeschonden is teruggevonden.

Hoofdstuk 2:
Wat zal waarschijnlijk de doodsoorzaak van Toetanchamon geweest zijn?
Er zijn allemaal theorieën, de jonge farao zou zijn vermoord door zijn opa Eje door een klap op het hoofd, omdat hij zelf farao wilde worden. Hij werd ziek en is toen overleden, of hij is vermoord door een (nog?) onbekend persoon. Hij zou op circa 19 jarige leeftijd zijn overleden. In januari 2005 is zijn mummie onder een CAT scan (ook wel CT scan genoemd) geweest, omdat de experts de doodsoorzaak vast wilden stellen.

Zij concludeerden dat hij niet zou zijn overleden door een klap op het achterhoofd. "Het team heeft niets gevonden dat erop zou kunnen wijzen dat Toetanchamon zou zijn gestorven door een klap op de achterkant van zijn hoofd of een andere vorm van moord", aldus Egyptische autoriteiten in een officiële verklaring. "Ook een ongeval waardoor zijn borstkas is verpletterd, lijkt zeer onwaarschijnlijk." Zij vonden een andere mogelijke doodsoorzaak, zijn gebroken been. Het is niet met zekerheid vast te stellen dat dit de echte doodsoorzaak is, maar het zou kunnen dat een infectie aan de botbreuk hem fataal is geworden. Hiermee vonden de experts het onderzoek afgedaan. Andere wetenschappers zijn het hier echter niet mee eens, vergiftiging of verstikking zouden ook een oorzaak kunnen zijn hoe de jonge farao is komen te overlijden. Deze mogelijkheden zijn nog nooit onderzocht. Een mogelijkheid is dat Toetanchamon gestorven is aan koudvuur. Dit komt weer overeen met de theorie van het gebroken been, hij zou koudvuur hebben gekregen nadat hij zijn been had gebroken. De experts hebben vastgesteld dat zijn been voor zijn dood al gebroken was, dus dat dit niet is gebeurd tijdens de mummificatie of tijdens de opgraving. De theorie van de infectie aan het gebroken been lijkt mij het meest aannemelijk, omdat de experts toch wel verstand van zaken hebben in mogelijke doodsoorzaken en weten waar ze het over hebben, dus als zij geen aanwijzingen hebben gevonden om in moord te geloven, denk ik ook niet dat dit is gebeurd. Misschien is het raadsel van de dood van Toetanchamon nu dan ontraadseld? Voor mij is het raadsel wel opgehelderd, ik denk dat hij is overleden aan de infectie aan zijn gebroken been.

Hoofdstuk 3:
Waar lag Toetanchamon begraven?

Toetanchamon lag begraven in ‘Het Dal der Koningen’ nabij Thebe (deze stad heet nu Luxor), aan de westkant van de Nijl. De graven bevonden zich altijd aan de westzijde van deze rivier, omdat aan deze zijde de zon ondergaat. Dit geldt niet alleen voor de graven in het Dal der Koningen, maar ook voor alle piramides. Tempels ter verering van de goden werden steeds aan de oostzijde van de rivier gebouwd, waar de zon de nieuwe dag aankondigde en het leven symboliseerde. Uit het Dal der Koningen zijn nu 63 tombes geïdentificeerd. In de vallei liggen farao’s zoals Ramses I, Ramses II en Seti I. De vallei is nu een erg aantrekkelijk gebied voor toeristen, iedereen wil het Dal der Koningen wel zelf gezien hebben. Er wordt nog gezocht naar mogelijk nieuwe graven of tombes.



Opgravingen in het Dal der Koningen.


Een overzicht van de graftombe.
1. de trap voor de ingang
2. de deur naar de tombe
3. gang naar de schatkamer
4. de deur naar de schatkamer
5. geheime deur naar nog een kleinere schatkamer
6. kleinere schatkamer
7. de deur naar het graf van Toetanchamon
8. het graf van Toetanchamon, waar het gouden masker en de sarcofaag van de farao in lagen
9. zijkamer

Zoals te zien is op de tekening zijn er een paar ruimtes vol gevuld met allerlei kostbare kunstvoorwerpen. Het is echt een wonder dat lord Carnavon, Carter en zijn mannen dit nog ongeschonden terugvonden. De reden hiervoor is waarschijnlijk dat het zand dat over was na het bouwen van een nieuwe graftombe voor de graftombe van Toetanchamon werd gedumpt, zodat de tombe niet meer te betreden was. Het is zo belangrijk dat de mummie en de graftombe van Toetanchamon ongeschonden terug zijn gevonden, omdat dit waarschijnlijk de enige mummie uit de 18e dynastie is die zo gaaf teruggevonden is en waarvan de graftombe niet geplunderd is.



Hoofdstuk 4:
Hoe ging het balsemen van Toetanchamon in zijn werk?


Ik heb deze deelvraag erbij gemaakt zodat ik wat meer visie kreeg in het handelen van de mensen in de tijd van Toetanchamon. Met een scherp mes maakten de balsemers een snede in de linkerzijkant van het lichaam om de ingewanden te verwijderen: darmen, longen, lever en maag worden in lijkvazen genaamd canopen gedaan en voor de rijkste graven in een mummiekist naast de sarcofaag gezet. De buik wordt schoongemaakt en met palmwijn en gemalen aromatische kruiden gezuiverd. Met een bronzen haakje worden de hersenen door de neusgaten verwijderd. Het hart blijft op zijn plaats of wordt door een hartscarabee vervangen. Het lichaam van de overledene wordt ingesmeerd met een antiseptisch product (meestal alcohol of palmwijn), de sneden worden met hars gedicht en de neusgaten met peperballetjes gevuld. Na zeventig dagen drogen wordt het lichaam gewassen en gevuld met in hars gedrenkte stroken linnen, mos en zaagsel zodat het zijn menselijke vorm houdt. Nadat het met geurstoffen ingewreven en in een bad met een natuurlijke sodaoplossing is gedompeld om ontbinding tegen te gaan, zingt de priester/ balsemer litanieën (dit zijn een soort gebeden) terwijl het lichaam volgens een zeer nauwkeurig ritueel met stroken linnen wordt omwikkeld: eerst de tenen, één voor één, dan de armen, de benen, de romp, dat in een grote lijkwade is gewikkeld die in fijne stroken is geknipt, en ten slotte het hoofd. Tussen de stroken worden amuletten gestoken om de overledene op zijn reis te beschermen.


Hoofdstuk 5:
Wie waren de ontdekkers van zijn graf?

Lord Carnavon en Howard Carter zijn de ontdekkers van het graf. Op 26 november 1922 vindt Howard Carter het graf.
Lord Carnavon had in zijn jeugdjaren aan autosport gedaan. Daarmee kreeg hij kreeg toen een groot ongeluk. Hoewel hij van de dood was gered, was hij heel zwak geworden. Hij werd hierdoor steeds gevoeliger voor koude lucht en bezocht Egypte. Het leven begon hem daar al snel te vervelen. Om de eindeloze winterdagen door te komen ging hij zich met egyptologie bezig houden. Via via werd hij voorgesteld aan Howard Carter en ze werden compagnons in het zoeken naar oude privé graven (zoals die van farao’s).
Howard Carters geestdrift voor archeologie was er altijd al, maar hij was tekenaar van zijn beroep. Toen hem werd gevraagd om naar Egypte te gaan als tekenaar stemde hij daar enthousiast mee in. Hij werd na een tijdje benoemd tot inspecteur generaal van de monumenten van het opper Egypte. Hij werd meteen naar het dal der Koningen gestuurd, het dal der Koningen ligt in Opper-Egypte, nabij de stad Luxor (vroeger Thebe geheten). Hij deed zijn werk goed. Na deze baan ontmoette hij Lord Carnavon, die bood hem de kans op een nieuw begin.
Maar het tijdrovende werk leverde niets op en Carnavon stond op het punt te stoppen toen een arbeider op een stenen trede van een trap stootte. De trap leidde verder tot in een berg. Howard Carter bedekte de vindplaats en waarschuwde direct Lord Carnavan die op dat moment in Engeland was. Een aantal weken later werd het puin voor de trap weggehaald en kwam er een stenen deur tevoorschijn. Hierachter bleek een tweede deur te zitten. Het was bijna te mooi om waar te zijn toen ze de naam ‘Toetanchamon’ op de deur zagen. Door een gat in de tweede deur te maken kregen ze toegang tot het graf. De enorme ontdekking was een feit.
Lord Carnavon werd ineens ernstig ziek toen ze het graf van Toetanchamon aan het ontruimen waren. Toen hij zich stond te scheren had hij namelijk een muggenbeet open gesneden, die erg begon te bloeden. Hij raakte nog meer verzwakt dan hij al was door de infectie die hij kreeg. In die tijd hadden ze namelijk nog geen penicilline. Hij kreeg er later ook een longontsteking bij en overleed. Het schijnt dat toen Lord Carnavon overleed, het licht in heel Cairo uitging en vanzelf weer aanging. Of dit ook echt klopt, weet ik helaas niet. De dood van Lord Carnavon richtte de publieke aandacht op een net twee weken daarvoor geuite waarschuwing van een romanschrijver dat de ijzingwekkendste straf van elke indringer in een verzegeld graf de dood is. Het ging aan het publiek voorbij dat Lord Carnavon nooit een echt sterk gestel had bezeten. Het publiek gaf er de voorkeur aan om zijn plotselinge overlijden te beschouwen als het onvermijdelijke gevolg van het verstoren van de rust van de farao.
Het gonsde van de geruchten. Op de dag dat het graf werd geopend, werd Carters kanarie door een cobra verslonden. De cobra is de slang op het voorhoofd van de farao die vuur spuugt naar zijn vijanden. Op hetzelfde ogenblik dat Lord Carnavon overleed, zo wordt beweerd, gingen alle lichten op onverklaarbare wijze uit. Lord Carnavons broer overleed ook plotseling. De gezondheid van Arthur, Carters rechterhand, was achteruit gegaan en hij stierf in de tijd dat Lord Carnavon ook overleden was. Iedereen die ook maar iets met Carnavon te maken had gehad en ook stierf werd meteen van gedacht dat het door de vloek van de farao kwam. Carter zelf stierf pas op 64 jarige leeftijd, aan een natuurlijke dood. In totaal zijn 17 geleerden in een paar jaar tijd overleden. Zou dit de wraak van Toetanchamon zijn geweest?

Er werd beweerd dat de inscriptie op de mummie aangaf: “De dood zal op snelle vleugelen komen tot hem die het graf van de farao beroert.” Men weet nu wel beter, dat het niet een vloek was waardoor de Lord overleed, maar omdat zijn gezondheid het niet meer aan kon. Over de dood van de andere geleerden is echter niet veel bekend.

Hoofdstuk 6:
Hoe zag het graf van Toetanchamon er van binnen uit?

Zoals het in de 18e dynastie gebeurde begon met bij de troonbestijging direct aan het bouwen van rotsgraf. Dit gebeurde door een grote rotspartij uit te houwen in het "Dal der Koningen", nabij Luxor. Hierna begon men met het inrichten van de grafkamer en het aanbrengen van heilige teksten op de muren.
Maar omdat Toetanchamon zo vroeg overleed, was de graftombe niet af. Daarom werd hij in een klein graf begraven. Dat graf was oorspronkelijk bedoeld voor een ander lid van de koninklijke familie. Het graf, getekend door soberheid en de weinige decoraties, was slechts bekend bij weinig. Doordat de grafbouwers bij de bouw van het naast gelegen graf het puin op het graf van Toetanchamon gooide, kreeg het graf een goede bescherming tegen mogelijke grafrovers.
Toen plunderaars het graf vonden, werden ze weggestuurd door bewakers en meteen daarna werd het graf opnieuw afgesloten.
Het graf zelf bestond uit meerder kamers: de voorkamer, de grafkamer, de schatkamer en de zijkamer.
Van najaar 1922 tot en met winter 1923 was men bezig met de voorkamer. De opening was officieel op 29 november 1922. De kamer was 7.85 meter lang en 3.55 meter breed. De wanden waren zonder decoraties en teksten. De voorwerpen lagen ongeordend over de vloer geslingerd en op elkaar gestapeld. Diezelfde dag hadden ze uit nieuwsgierigheid een gaatje in de verzegelde deur, die naar de grafkamer leidde, gemaakt. Ze zeiden dat ze ’wonderen’ hadden gezien. Ze waren zo onder de indruk dat ze het gat groter maakten, zodat ze er door heen konden. Toen ze dat hadden gedaan, gingen ze een kijkje nemen in de grafkamer. Het echte leegruimen begon pas op 17 februari 1923. Het leegruimen duurde van winter 1923 tot en met het najaar van 1925. Eenmaal begonnen in de grafkamer zag Carter een ingang naar het noordelijke deel van het graf met een niet-verzegelde deur. Dit leidde tot een kamer die Carter de ‘schatkamer’ noemde. Hij gaf deze kamer die naam vanwege het feit dat hij deze kamer zo ontroerend vond door alle wonderen die er te bewonderen waren, ongeveer 3500 kunstvoorwerpen. Enkele voorbeelden daarvan zijn halskettingen, schaalmodellen van boten die de farao tijdens zijn leven had gebruikt, gouden ringen, een gouden beeld van de god Anubis, gouden amuletten en een ceremonieschild. Men begon pas met het leegruimen van de schatkamer in het najaar van 1926 tot en met de winter van 1927. De laatste kamer maakten ze van najaar 1927 tot en met het voorjaar van 1928 leeg, dat was de zijkamer.



Hoofdvraag:
Hoe belangrijk was hij tijdens zijn leven en waarom stierf hij zo plotseling?


Veel van rond zijn korte regeringsperiode is een raadsel. Omdat Toetanchamon pas duizenden jaren na zijn dood zo beroemd werd, is er helaas niet veel terug te vinden over zijn regeringsperiode en zijn leven. Hij heeft in zijn korte leven niet erg veel kunnen bereiken, wel heeft hij ervoor kunnen zorgen dat Amon de enige god werd die in Egypte werd aanbeden. In hoofdstuk 2 heb ik al proberen uit te zoeken waaraan de farao overleden is, dit kan niet met zekerheid gezegd worden, maar ik denk dat hij is overleden aan koudvuur.

Conclusie:
Toetanchamon stierf al op zeer jonge leeftijd. Zijn leven was een en al mysterie. De meeste ervan zijn nu opgehelderd. In zijn korte leven heeft hij niet veel bereikt, maar hij heeft er echter wel voor gezorgd dat Amon weer de enige god werd die men aanbad.
Ondanks het feit dat hij maar zo’n 19 jaar is geworden is hij toch heel bekend, dit komt door het zo gaaf teruggevonden graf en mummie. Ik denk dat hij om het leven is gekomen door de infectie aan zijn gebroken been, omdat de experts geen duidelijke aanwijzingen hebben gevonden om vast te stellen dat het moord was. Alles wat in zijn graf gevonden is, is later (bij de ontdekking van het graf) opgeschreven. Het is best interessant om te zien wat de oude Egyptenaren allemaal in een graf stopten om te zorgen dat de overledene een goede reis kon maken naar het hiernamaals.