Toetanchamon

1. Leven en dood en verder Toetanchamon werd geboren in Thebe, waarschijnlijk in het paleis van Malkata. Zijn ouders waren Amenophis (Amenhotep) III (ook wel genoemd "de Zonnekoning") en koningin Teje. Overigens wordt ook wel beweerd dat Achnaton (Amenhotep IV) zijn vader is, zo ja, dan was hij een onwettige zoon, een slippertje van zijne majesteit. Mocht dit inderdaad het geval zijn dan heeft zijn moeder iets met haar zoon Achnaton gehad. De gelijkenis tussen Teje en Toetachamon is zo verbluffend (dikke lippen, neus, ogen en uitstekende jukbeenderen) dat Teje in ieder geval zijn moeder moet zijn geweest. Of toch ook weer niet? Was hij wellicht de zoon van een bijvrouw van Achnaton? Dit zou verklaren waarom hij nooit is afgebeeld tesamen met de koninklijke familie en nooit is opgenomen in de lijst van alle farao's. Kortom, wie het weet mag het zeggen!! Op 3-jarige leeftijd verhuisde hij naar Achetaton ("Horizon van Aton", de nieuwe stad ca. 250 km van Thebe). Thans geheten Tell al-Amarne, Toetanchamon trouwde op 7-jarige leeftijd met Anchesenamon (Ancheseenpaäton, dochter van Achnaton en Nefertiti). Naar verluid was zij op twaalfjarige leeftijd getrouwd met haar vader Achnaton en bracht ze een dochter ter wereld: Anchesenpaätontasjerit (Anchesenpaäton de jongere)! Ook schijnt zij getrouwd te zijn geweest met de aangewezen opvolger van Achnaton: Semenchkare. Semenchkare is ook jong gestorven (ca. 20 jaar oud). Omstreeks 1347 v. Chr. ,op dertienjarige leeftijd, trouwde zij met Toetanchamon. Toetanchamon was 1,67 m lang, omtrek hoofd 547 mm, bloedgroep A2, schoenmaat 41. Op 9-jarige leeftijd werd hij in Thebe tot koning uitgeroepen over Egypte onder de koninklijke naam Neb-Cheperoe-Ra (heer van de metamorfoses van Ra). Voor zijn inhuldiging heette hij Toetanchaton (volmaakt is het leven in Aton) en na de huldiging kreeg hij de naam Toetanchamon (volmaakt is het leven in Amon). De jonge koning sluit vrede met de priesters en herstelt de oude goden weer in ere (Achnaton had een nieuwe godsdienst, de ATON-cultus, met een nieuwe hoofdstad Amarna gesticht, wat bij de priesters van Amon slecht was ontvangen. Dit blijkt uit diverse incripties (b.v. die in de Amon-tempel van Karnak). Ook het leger werd weer op de been geholpen en de vervallen tempels werden gerestaureerd (b.v. de zuilenzaal in de tempel van Luxor). In de ogen van zijn troonopvolgers (b.v. Horemheb en Ramses II) vond men hem echter medeplichtig aan de ketterse verering van Aton. Zij gingen daarom doelbewust beslag leggen op zijn monumenten, hakten zijn naam weg en gebruikten stenen voor hun eigen monumenten. In feite heeft men hoogstwaarschijnlijk de geschiedenigs van de aanbidding van Aton en de koningen Achnaton, Toetanchamon en AI (zie hieronder) willens en wetens willen wegschrapen uit de historie van Egypte! Na een regeringsperiode van ca. 10 jaar, sterft hij (al dan niet vermoord, dit is niet zeker, doch zijn mummie vertoonde sporen van een hoofdwond) op 20-jarige leeftijd in 1323 v. Chr. Hij is niet begraven in een piramide, maar in een diep in de rotsen uitgehakt graf in het "Dal der Koningen" bij Thebe. Bij de begrafenis werpt Anchesenamon zich over kist van Toetanchamon en klaagt, zoals het ritueel voorschrijft: "Wee, wee. gruwelijk is mijn klacht. Gij die met mij wandelde in de tuinen aan de oevers van de Nijl, in windsels zijn uw benen nu geperst. Herkent ge mij? Ik ben uw echtgenote, uw zeer beminde zuster.... De vreugde is in hem, die nu vreedzaam rust. Met het djed-teken (djed-zuil) van Osiris zal hij de spijzen van Osiris kunnen eten... O wee, o wee! Mijn lichaam verlangt naar u, maar uw lichaam is helemaal koud. Maar deze dag is een schone dag voor de mummie, die in haar lichaam een scarabee draagt. Ik ben uw zuster, gij hebt mij verlaten. Alleen moet ik teruggaan naar mijn huis.... Toetanchamon had geen kinderen en zijn weduwe schreef naar de Hettische koning Supiluliumas: "Mijn echtgenoot is gestorven en ik heb geen zoon. Men zegt dat u veel zonen heeft. Als u mij een van uw zonen zou sturen, zou hij mijn echtgenoot kunnen worden. In ben ongenegen een mijn dienaren tot echtgenoot te nemen. Na veel heen en weer geschrijf werd dit verzoek ingewilligd en een zoon van de koning werd naar de weduwe gezonden. Deze prins, Zennanzasj, werd echter vermoord, hoogstwaarschijnlijk door de Horemheb, de bevelvoerder van de strijdkrachten van Egypte. Waarom is niet bekend, misschien uit ambtie, (wilde hij zelf koning worden? ) had hij wellicht ook iets te maken met de dood van Toetachamon? De Hettische koning was woest en trok ten strijde tegen Egypte. Ze namen diverse mensen gevangen, maar toen men deze mensen naar Hatti voerden, brak er een epidimie in dat land uit, waardoor vele mensen zijn gestorven. Na de dood van Toetanchamon is Anchesenamon (vrijwillig?) getrouwd met de vizier van Egypte, Ai. Dit is gebleken uit inscripties op gevonden ringen. Ai regeerde vier jaar over Egypte, zijn opvolger was Horemheb. Anchesenamon is kort na haar trouwen met Ai overleden (al dan niet vermoord, men is hierover niet zeker). Haar lichaam (mummie) is tot nu toe niet gevonden. Bij het openen van twee kleine mummiekisten in het graf door Howard Carter deed hij een huiveringwekkende ontdekking: hij zag de mummies van twee te vroeg geboren kinderen (meisjes in de vijfde en zevende maand). Deze te vroeg geboren kinderen zullen ongetwijfeld dochtertjes van Toetanhamon zijn geweest. Beschrijving van het leven van Toetanchamon: "De koning van Boven- en Beneden-Egypte, Nebcheperoe-Re, die zijn leven heeft doorgebracht met het maken van beeltenissen van de goden, opdat zij hem dagelijks wierook, drank- en andere offers schenken": Neb-cheperoe-Re, die beeltenissen van Osiris heeft gemaakt en zijn huis bouwde als in den beginne"; Neb-cheperoe-Re, Anubis (dodengod) triomferend over de negen bogen"en "Hun opperheer Anubis, die triomfeert over de vier gevangen volken". "U die Amon-Re dierbaar zijt, Heer der Twee Landen en Heer van de Hemel.....Neb-Cheperoe-Ra aan wie leven is geschonken.....moge uw ka (geest) leven en moge u die van Thebe houdt miljoenen jaren met uw gezicht naar het noorden zitten, terwijl uw beide ogen het geluk aanschouwen". 2. De ontdekking van het graf (Muur van grafkamer, de zonneboot, godheden en hurkende bavianen (symbolen van Thot, de god van de maand en magie) (Openen van de sarcofaag en het bekijken van de mummie van Toetanchamon door Carter). De Britse archealoog Howard Carter begon in 1917 een speurtocht naar het graf van Toetanchamon. Vijf jaar groef hij op allerlei plaatsen in het Dal der Koningen, tot hij op 4 november 1922 een ondergrondse trap ontdekte die leidde naar het graf. Vallei Ingang graf Graftombe De treden (1) leiden naar een deur (2) waarvoor wachtposten stonden opgesteld. Nadat de deur was opengebroken kwam men in een 7 meter lange gang (3) met vaten, schalen en kokers. Een 2e verzegelde deur (4) wordt opengebroken en men zag een grote kamer (5) met allerlei voorwerpen en overal goud! Het bleek om ca. 650 voorwerpen te gaan. Draagbaren, levensgrote standbeelden van mensen, bedden, kasten, zetels en vazen. Nadat de voorwerpen zijn verwijderd ontdekte men een nieuwe verzegelde deur (6) , ook deze wordt opengebroken. Men kwam in een kamer met schatten die herinnerden aan de kinderjaren van de farao. In deze kamer bevond zich weer een deur (7) die toegang gaf tot de grafkamer van Toetanchamon (8). Naast de grafkamer bevond zich nog een schatkamer (9) met enorme rijkdommen. Na de dood van Lord Carnarvon (de financier en teamgenoot van Carter) komt Carter in de problemen. Carter gaat volledig op in zijn werk (het leeghalen en catalogiseren van de schatten) en schenkt geen aandacht aan wat er om heen gebeurt. Spanning ontstaan onder meer door de opdringerige journalisten waarmee Carter niet diplomatiek kon omgaan. Uiteindelijk leidde dit zelfs tot politieke spanning waarbij Carter het recht om de opgravingen te voltooien door de Egyptische regering werd ontzegd. Ook kreeg hij ruzie met zijn financier, Lord Carvavon, deze ruzie is helaas door het plotseling overlijden van Carnavon nooit meer bijgelegd. Tot ieders verbazing ontpopt Carter zich als een begenadigd spreker die over de gehele wereld volle zalen trekt met het spreken over zijn ontdekking. Op 18 juni 1924 wordt hij honoris causa tot doctor aan de Yale University bevorderd. Door een politieke wending in Egypte kan Carter In november 1924 terugkeren om de inventarisatie van het graf te hervatten. Tot in 1932 werkt hij hieraan en schrijft voorts een boek The Tomb of Tut.ankh.Amen. Naar het materiaal in zijn graf te oordelen was Toetanchamon dol op jagen (met name de leewejacht). Op voorwerpen uit het graf staat hij afgebeeld als overweldiger van de "Negen Boogvolken", de vijanden van Egypte. Voorts werden in het graf verscheidene wijnkruiken gevonden, waarvan de zegels zijn gedateerd in diverse regeringsjaren van de koning. Het merendeel uit het jaar 5. Zo meldt een zegel: "Jaar 5. Wijn van het Huis van Toetanchamon. Leven, Voorspoed, Gezondheid! In de Westelijke Rivier. Hoofdwijnkoper Mai" NB. Ook bij het openen van het graf van Toetanchamon is gebleken dat grafdieven Carter voor waren geweest. Carter heeft alle sporen van de grafdieven vastgelegd, hij maakte aantekeningen, analyseerde en combineerde: vervolgens maakte hij het resultaat van zijn overwegingen bekend: het graf werd twee keer met verschillende bedoelingen door inbrekers bezocht. Bij de eerste inbraak hadden de dieven zich slechts voor goud, zilver en brons geïnteresseerd; daartoe waren alle vier de vertrekken doorzocht. De volgende rovers hadden het slechts op de zeer kostbare zalven en oliën gemunt, die in de voorraadkamer van een graf werden bewaard. Waarschijnlijk zijn de dieven betrapt, want veel hebben ze niet kunnen stelen. Beide keren werd de tombe ook opniew verzegeld. Onderstaand de sarcofaag zoals deze in de grafkamer werd aangetroffen: Hierbij een aantal andere voorwerpen zoals die in het graf werden aangetroffen (in totaal waren het meer dan 3.000 voorwerpen) Halsketting Halsketting met gier, bestaande uit 250 gouden delen, ingelegd met gekleurd glas

Schaalmodellen van boten die de Farao tijdens zijn leven gebruikte. Albasten zalfpot in de vorm van boot
Deel van een borstsieraad met de jonge farao. Gouden ringen
Gouden zegel Sieraden Wagens
Twee oesjabti met kroon Twee ushapty figuren Anubis
Baldakijn en kapel Canope-kistje Cederhouten stoel
God Neter-Ankh Ceremonieschild Ceremoniestoel en voetsteun
Waardigheidstekens Hoofdsteun met god Shon Hoofd godin Hathor
Links: oorbel genaamd: met de blauwe vogels, van goud en glas. Rechts: Ketting van lazuursteen, goud en turkoois met de beeltenis van de giergodin Nechbet Het balsemen van het lichaam van Toetanchamon (mummificering) Met een scherp mes maken de balsemers een snede in de linkerzijkant van het lichaam om de ingewanden te verwijderen: darmen, longen, lever en maag worden in lijkvazen genaamd canopen gedaan en voor de rijkste graven in een mummiekist naast de sarcofaag gezet. De buik wordt schoongemaakt en met palmwijn en gemalen aromatische kruiden gezuiverd. Met een bronzen haakje worden de hersenen door de neusgaten verwijderd. Het hart blijft op zijn plaats of wordt door een hartscarabee vervangen. Het lichaam van de overledene wordt ingesmeerd met een antiseptisch product (meestal alcohol of palmwijn), de sneden worden met hars gedicht en de neusgaten met peperballetjes gevuld. Na zeventig dagen drogen wordt het lichaam gewassen en gevuld met in hars gedrenkte stroken linnen, mos en zaagsel zodat het zijn menselijke vorm houdt. Nadat het met geurstoffen ingewreven en in een bad met een natuurlijke sodaoplossing is gedompeld om ontbinding tegen te gaan, zingt de priester-balsemer litaniën terwijl het lichaam volgens een zeer nauwkeurig ritueel met stroken linnen wordt omwikkeld: eerst de tenen, één voor één, dan de armen, de benen, de romp, dat in een grote lijkwade is gewikkeld die in fijne stroken is geknipt, en tenslotte het hoofd. Tussen de stroken worden amuletten gestoken om de overledene op zijn reis te beschermen. De sieraden die op de mummies zijn teruggevonden hebben niet alleen een estetische waarde. Ze hebben vooral een preventieve functie, want ze moeten hun bezitter beschermen tegen elke aanval van buitenaf door hun vele magische krachten. Zo brengt het goud, lichaam van de Zon, zijn goddelijke kracht op de dode over. En staat zilver volgens de overlevering niet voor het goddelijk gebeente? Turkoois is synoniem met goddelijke vreugde, die alleen de goden en dus Farao kunnen smaken. Lazuursteen brengt zijn kracht van hemelse wedergeboorte. Wat groene veldspaat betreft, die verwijst naar groei en bloei van de planten in de natuur. De wraak van Toetanchamon In november 1922 werd het graf van Toetanchamon geopend door Howard Carter, de archeoloog en Lord Carnavon, de financier. Ze zijn beiden wereldberoemd geworden. Doch hebben met geen woord gerept over de waarschuwingen op het zegel van het graf: "Wie de slaap van Farao verstoort, zal worden aangeraakt door de vleugels van de dood". Men schenkt er geen aandacht aan en door het graf binnen te gaan haalt het team zich, naar later blijkt, de woede van de Farao op zijn hals. Op 5 april 1923 overlijdt Lord Carnavon plotseling aan een geïnfecteerde muggenbeet. Naar aanleiding hiervan ontstaat al gauw een geruchtenstroom dat hij eigenlijk is overleden als gevolg van een beet van een schorpioen, een heilig dier voor de Egyptenaren. Tijdens zijn ziekte begon hij steeds erger te ijlen. "Een vogel krabt mijn gezicht stuk", herhaalde hij steeds weer. Tegen de verpleegster die bij hem waakt roept hij: "Het is voorbij, ik heb de roep gehoord, ik bereid me erop voor". Als hij sterft valt op hetzelfde moment in heel Caïro het licht uit. Een onderzoek hierna heeft nooit een verklaring opgeleverd. Het verbluffendste was echter dat de lichten in de stad vanzelf, dus zonder tussenkomst van een technicus weer zijn aangegaan. Men spreekt van het uitkomen van de vloek en dit gaat als een lopend vuurtje door heel Caïro en wordt vervolgens wereldkundig gemaakt. Het blijkt nu ook dat op het moment van sterven van Carnavon ook zijn fox-terriër op zijn kasteel in Engeland als door de bliksem getroffen is en dood is neergevallen. Een paar weken later is het de beurt aan kolonel Audrey Herbert, de jongste broer van Lord Carnavon. Ook hij komt plotseling te overlijden en na hem volgt de verpleegster die de hem heeft verzorgd. De slechte voortekenen volgen elkaar snel op: de kanarie die Carter elke dag meeneemt naar de plaats waar de opgravingen plaatsvinden, wordt door een cobra die uit het niets opduikt verslonden. De jonge Richard Bethell, privé-secretaries van Howard Carter en enige zoon van Lord Westbury, overlijdt plotseling, drie maanden later gevolgd door zijn vader. Professor Lafleur, die studie maakt van de voorwerpen uit het koningsgraf, overlijdt eveneens. Vervolgens sterft Arhur Mace, naaste medewerker van Carter, als hij nauwelijks een voet in het graf heeft gezet. Evelyn White, nog een wetenschapper die onderzoek in het graf doet, raakt zwaar depressief en nadat hij met zijn familie over "vervloeking" heeft gesproken, verhangt hij zich. De archeoloog Douglas Reed, professor Gouglas Derry en ook de vrouw van Lord Carnavon komen te overlijden. Alle kranten ter wereld staan inmiddels bol van deze gebeurtenissen. De Egyptische autoriteiten maken zich zorgen en sturen een waarnemer naar de plaats van de opgraving. Ook die sterft. In totaal overlijden in een paar jaar tijd 17 geleerden, stuk voor stuk in de bloei van hun leven. Zou dit de wraak van Toetanchamon zijn? Wat was nu de reden van al deze overlijdensgevallen? Er is van alles geopperd. Bijvoorbeeld het bestaan van een mysterieus gif dat op de muren van het graf zou zijn gestreken, een gif dat de eeuwen heeft getrotseerd. Maar als dat zo is, waarom zouden dan alleen westerlingen het slachtoffer geworden zijn en niet het grote aantal fellahs dat op het terrein werkzaam was? Kranten memoreren dat het graf opengebroken was en dat de grafrovers zijn gevlucht. Zijn zij ook door het noodlot getroffen? Allemaal vragen, vragen en nog eens vragen. Howard Carter schijnt als enige aan de bezwering te zijn ontkomen. Maar de man die het koningsgraf ontdekte, wordt weer door een andere vloek getroffen: als hij in 1939 sterft is hij een grote onbekende en interesseert niemand zich voor hem. Bij een nuchtere analyse van de vroegtijdige sterfgevallen zien we vooral drie verschillende doodsoorzaken: zware koortsaanvallen met waanvoorstellingen en een voorgevoel van de naderende dood, beroerten met stoornissen van de bloedsomloop en plotseling optredende kankeraandoeningen, die in zeer korte tijd de dood ten gevolge hebben. Ondanks alle beweringen is het geheim tot op dag van vandaag nog nooit opgehelderd. Misschien allemaal toch een samenloop van omstandigheden, toeval of...de oude vloek!!!