Joan Derk van der Capellen

Hoofdstuk 2 - Erkenning zoeken

Na zijn vertrek uit Utrecht is hij niet welkom op slot Appeltern en zoekt hij het bij vrienden en kenissen. Joan Derk nu is 24. Hij denkt na over zijn doel in het leven en komt tot de conclusie dat er krachtige persoonlijkheden nodig zijn om tegenwicht te vormen tegen de raadslieden van stadhouder Willem V die de grondwet compleet negeert.

Huwelijk Een van zijn vrienden beveelt hem een bruid aan: Hillegonda Anna Bentinck. Ze heeft geen rijke familie, ze is niet knap, maar wel lief, degelijk opgevoed en een familienaam die aanzien heeft in de Republiek ondanks het niet rijk zijn. Op 14 mei 1766 trouwen zij, bezittingen hebben zij nog niet. Joan Derk heeft ook geen werk, maar hun ouders zorgen voor een jaarlijkse bijdrage die groot genoeg is om van te leven. Het huwelijk is voor Joan Derk aanleiding om zich te begeven in kringen waartoe hij door geboorte en omstandigheden behoort.

Admissie Hij probeert serieuze erkenning te vinden. Zijn verzoek om toelating bij de Ridderschap van Zutphen te krijgen wordt afgewezen, omdat hij het erf Hagen nog niet bezit. Toelating tot Ridderschap van Maas en Waal lukt ook al niet, omdat hij familie in zijn stamboom heeft die zich niet altijd perfect heeft gedragen. Op 20 maart 1767 krijgt hij een dochter die Anna Elisabeth wordt genoemd. Via zijn zwager, die lid is van de Ridderschap van Overijssel, hoort hij over problemen die veroorzaakt worden door de macht van de Edelen. Daarom besluit hij te proberen hier toelating te krijgen. Met name de rentmeester van Twente weet dit tegen te houden. Joan Derk zou geen woonplaats hebben die bij een edelman past. Hij bewoont slechts een eenvoudig huis in Kampen. Nadat een oude truc die hem op papier tenminste eigenaar van een representatief ridderlandgoed moet maken mislukt, slaagt hij er ten slotte door de invloed van zijn neef Alexander Philip, die aan het hof van Willem V verblijft, toch de gewilde toelating krijgt. Op 22 oktober 1772 legt hij de eed van trouw af.

Dit wil je ook lezen:

Online oplichting

Stem in het Ridderschap Zijn eerste officiele optreden zorgt al voor veel discussies. Hij pleit ervoor dat brave vaderlanders bij de aanstelling van functies als majoor, kolonel en luitenant voorrang krijgen boven buitenlandse edelen. De overige ridders weten niet wat ze met deze stelling van Joan Derk aanmoeten. Het betekent immers kritiek op de meest invloedrijke adviseur van de prins, de hertog Van Bruswijk Wolffenbüttel!

Ook op volgende vergaderingen laat Joan Derk van zich horen. Zo geeft hij ook aan dat hij het Amerikaanse volk steunt dat in opstand is gekomen tegen de Engelse overheersers. Tot ieder zijn verbazing en ook tot die van Joan Derk zelf verschijnen zijn woorden enkele dagen later in gedrukte vorm op straat. Hij werkt in deze tijden ook als vertaler van Engelse geschriften die steeds de beginselen van democratie in de praktijk centraal stellen. Hierdoor geraakt Joan Derk ook in de publiciteit. Later zal hij ook zijn eigen stukken publiceren.

De edele patriot De volgende zaken houden hem in die jaren vooral bezig: zijn strijd tegen de macht van de rentmeesters, het verdedigen van zijn eer al de gevolgen hiervan (eerherstel), en de Amerikaanse zaak. Regelmatig houdt Joan Derk enquetes onder de Overijselse boeren om bewijsmateriaal te verzamelen die te maken heeft met het machtsmisbruik van de rentmeesters die herendiensten eisen van de boeren. Hij geeft niet alleen aan dat dit verkeerde zaken zijn, maar hij laat ook zien dat het onwettig is. Het gevolg is dat er steeds meer boeren ontslag nemen bij de edelen, die dit overigens helemaal niet prettig vinden. In de vergadering van 23 oktober 1778 besluiten zij Joan Derk de toegang tot hun bijeenkomsten te ontzeggen. Intussen is in de Verenigde Staten van Amerika bekend geworden dat ene baron Van der Capellen zich voor hun zaak inzet. Hij heeft er ook voor gezorgd dat het Engelse verzoek om een handelsembargo met de VS te beginnen genegeerd is. Hierdoor krijgt hij regelmatig contact met Amerikaanse regeringskringen. Zo ontmoet hij ook vershillende invloedrijke Amerikanen die hem elke keer weer steun vragen voor verschillende dingen. Terwijl hij in Nederland steeds meer gehaat wordt in regeringskringen, beschouwt men hem in de Verenigde Staten als een goede vriend en weldoener. De Brief

Frederik van der Capellen sterft op nieuwjaarsdag 1780. Joan Derk doet het nu wat rustiger aan met zijn buitenlands-politieke zaken. Hij is nu officieel heer van Appeltern, Altforst, Boelenham en Hagen en wil zijn erfdeel zo goed mogelijk beheren. Ondertussen neemt Francois van der Kamp, een jonge predikant Joan Derk zijn werk over. Eind augustus 1781 komt hij op Appeltern met de drukproeven van de brieven Aan het volk van Nederland, brieven waarin het volk wordt opgeroepen oude vrijheden en rechten te verdedigen. Wanneer deze brieven, anoniem en in het diepste geheim zijn verspreid zijn de gevolgen niet meer te stuiten. Overal in de Republiek wordt het volgende plakkaat op kerkdeuren, openbare gebouwen en stadspoorten geslagen: 'Al wie dit pamflet drukt, laat drukken en verspreidt, zal gestraft worden met levenslange verbanning en zesduizend gulden boete, waarvan eenderde bestemd is voor de magistraat die de schuldige arresteert, eenderde voor degene die hem heeft aangebracht, en eenderde voor de armen. Drukkers, boekverkopers en allen aan wie het pamflet te koop aangeboden, ten geschenke gegeven, uitgedeeld, geleend, of ter lezing gegeven mocht zijn, worden bij deze op straffe van boete gesommeerd, hetzelve bij de magistraat in te leveren.'

Resultaat Joan Derk van der Capellen sterft begin juni 1784. Toch heeft hij nog kunnen zien hoe aan zijn idealen een begin werd gemaakt. Hij was niet over alles tevreden. Hij vindt dat de heren van de Steden te slap optreden. Tussen Frankrijk, Engeland, Spanje en de Verenigde Staten word een wapenstilstand gesloten, de Republiek is daar niet bij betrokken. Joan Derk wordt begraven in Gorssel begraven, zijn vrouw Hillegonda sterft een half jaar na hem en wordt samen met het stoffelijk overschot van haar man in een nieuw graf in Gorssel geplaatst. Als blijkt dat later muren van het monument aangetast en beschadigd zijn, worden hun lijkkisten in het geheim teruggevoerd naar de kerk te Gorssel. Dit was maar goed ook, want na de inval van Pruisische troepen die de stadhouder kwamen helpen tegen de winnende patriotten werd het monument door een paar militairen en een aantal burgers uit Zutphen opgeblazen met buskruit.

Resultaat Joan Derk van der Capellen sterft begin juni 1784. Toch heeft hij nog kunnen zien hoe aan zijn idealen een begin werd gemaakt. Hij was niet over alles tevreden. Hij vindt dat de heren van de Steden te slap optreden. Tussen Frankrijk, Engeland, Spanje en de Verenigde Staten word een wapenstilstand gesloten, de Republiek is daar niet bij betrokken. Joan Derk wordt begraven in Gorssel begraven, zijn vrouw Hillegonda sterft een half jaar na hem en wordt samen met het stoffelijk overschot van haar man in een nieuw graf in Gorssel geplaatst. Als blijkt dat later muren van het monument aangetast en beschadigd zijn, worden hun lijkkisten in het geheim teruggevoerd naar de kerk te Gorssel. Dit was maar goed ook, want na de inval van Pruisische troepen die de stadhouder kwamen helpen tegen de winnende patriotten werd het monument door een paar militairen en een aantal burgers uit Zutphen opgeblazen met buskruit.

Rond die tijd vernietigd Anna Elisabeth, Joan Derk zijn dochter, ook veel van haar vaders brieven en documenten.

Slot

Ik ben tevreden over mijn scriptie, omdat ik aan alle aspecten van een volledige scriptie heb voldaan. De moeilijkheid voor mij was dat ik eigenlijk maar een bron had waar ik al mijn informatie uit moest putten. Bij de illustraties was dit niet het geval. Ik ben niet alleen heel veel wijzer geworden over de periode waar het eindexamenonderdeel uit bestaat (1780-1830), maar ook over een periode die zich daarvoor afspeelt. Ik heb eruit geleerd hoe en op welke manier voor ons land geknokt is zoals het nu is. Dit is toch wel belangrijk om te weten.

Bronvermelding - Schaduwbeeld of Het geheim van Appeltern door Hella S.Haasse KRONIEK VAN EEN LEVEN