Interview met vrijwilliger uit de Spaanse Burgeroorlog

Vrijwilliger in de Spaanse burgeroorlog

Het was een broeierige zomeravond in 2003. Gewapend met mijn taperecorder en een aantal spitsvondige vragen stapte ik het seniorentehuis Zeldenrust aan de Javastraat binnen. Doel van mijn bezoek was de heer Bommel te interviewen over zijn belevenissen als vrijwilliger in de Spaanse burgeroorlog. De Spaanse burgeroorlog duurde van 1936 tot 1939. De oorlog ontstond tussen de Nationalisten en de Republikeinen. De Nationalistische legerleiders stonden op tegen de Republiek. Directe aanleidingen van de oorlog waren het neerschieten van de monarchistische advocaat José Callo Sotelo en ontevredenheid bij de militairen over een Republiek die het leger negeert en het aantal officieren fors had teruggebracht. Verder maakte de sociale chaos en het separatisme een opstand wenselijk voor de Burgers. Generaal Franco kwam op tegen de regering van President Manuel Azana. De oorlog werd uiteindelijk gewonnen door de Nationalistische opstandelingen. De grootste reden hiervoor is dat de Nationalisten 1 goed georganiseerd leger en 1 leider hadden terwijl er bij de Republikeinen een grote verdeeldheid was. De Republikeinen hadden het leger afgeschaft en hadden een hoop kleine legertjes met verschillende leiders.De heer Bommel vocht voor de republikeinen, die uiteindelijk de oorlog verloren.

Wat was uw politieke visie voordat uw de burgeroorlog inging?

Ik was erg links georiënteerd. Ik was niet iets specifieks maar ik zag wel goede dingen in het Communisme, Marxisme en Socialisme. Toen ik hoorde van de Nationalisten die probeerden het land over te nemen, werd dit alleen maar versterkt. Ik was vooral voor sociale gelijkheid tussen alle mensen, een aangezien die Nationalisten onderscheid maken tussen mensen, kon ik ze niet uitstaan.

Is deze veranderd na de oorlog?

Na de oorlog, toen ik hoorde hoeveel mensen er gesneuveld waren door toedoen van generaal Franco, ben ik alleen nog maar linkser geworden, wat uiteraard ook werd versterkt door het uitbreken van de 2e wereldoorlog en de gruwelijke misdaden die daarin werden begaan.

Wat was voor u een reden om naar Spanje te gaan?

Zoals ik al zei, was ik natuurlijk erg tegen de ideeën van Franco en zijn nationalisten en wou ik dat zij nooit de macht over een land zouden krijgen. Ik vond dat tegen het Fascisme hard opgetreden moest worden. Verder was ik uit op avontuur en had ik het gevoel dat ik eindelijk iets kon betekenen. En in plaats van thuis te blijven en het maar te zien allemaal, heb ik toen besloten om naar Spanje te gaan en zoveel te helpen als ik kon.

Wat hoopt u te bereiken door naar Spanje te gaan?

Ik wou meer doen dan alleen maar toekijken van uit Nederland, dus ging ik naar Spanje en heb ik me als vrijwilliger aangemeld om zo een verschil te maken en ook andere Nederlanders overhalen om ook naar Spanje te gaan en te vechten tegen het Fascisme.

Wat gebeurde er toen u voor het eerst in Spanje aankwam?

Toen ik in Spanje aankwam moest ik me melden en werd ik ingedeeld in een legereenheid van 100 mensen. Ik werd toen gelegerd in Albacete, waar eigenlijk alle Nederlanders heengingen, ik werd benoemd tot scherpschutter, omdat ik zulke goede ogen had. Dit betekende dus dat ik van verre afstanden moest proberen om de vijand overhoop te knallen.

Hoe was alles geregeld voor degenen die als vrijwilliger naar Spanje kwamen?

Nou, op het begin was alles nog goed geregeld , er was nog genoeg eten, er waren wapens in overvloed, maar naarmate de oorlog vorderde werd dit telkens minder. Naarmate de overwinning van Franco dichterbij kwam hadden we nog amper genoeg eten om onszelf op de been te houden. En met ammunitie moesten we zo zuinig zijn dat ons zelf werd opgedragen om per keer maar een keer te schieten en ons dan weer te verschuilen, omdat we anders geen kogels meer over zouden houden.

Hoe was het leven voor de burgers van Spanje ten tijde van de Oorlog?

Ik heb vreselijke dingen gezien, kleine kinderen en moeders die overhoop werden geschoten, meisjes die werden verkracht. Het leven was voor de burgers, vooral op de plaatsen waar de echte strijd plaatsvond, een ware hel. Het was voor hun niet veel beter als voor degenen die echt aan het vechten waren.

Was er verschil in omstandigheden voor uw kant en de tegenstander?

Nou kijk, de Nationalisten hadden alles veel beter geregeld, die kregen genoeg wapens en munitie aangevoerd, dus die hoefden niet moeilijk te doen over een kogeltje meer of minder.
Die hadden ook een echt leger, met 1 leider , waardoor alles daar veel beter geregeld was.
Dus er waren zeker verschillen.

Waar was u gelegerd en waar was de tegenstander gelegerd?

Wij waren gelegerd in Albacete. De vijanden kwamen vanuit heel de provincie om tegen ons te vechten, dus onze vijanden waren op vele plaatsen tegelijk gelegerd.

Hoe benaderden deze partijen elkaar in de strijd?

Meestal kwam een van de twee partijen naar het kamp van de anderen, ze probeerden natuurlijk te zorgen dat ze zo dicht mogelijk konden naderen zonder opgemerkt te worden. Zo ontstonden de grote gevechten, de kleinere gevechten ontstonden als kleine legereenheden elkaar bij wijze van toeval tegenkwamen op een patrouille of iets dergelijks.

Aan welke kant vielen naar uw gevoel de meeste slachtoffers?

Nou, omdat ik altijd met een groepje van enkele goede jongens optrok in de strijd, leek het alsof er aan de kant van de Nationalisten de meeste slachtoffers vielen, maar als ik dan ‘s avonds in de slaapzaal kwam, dan mistte je toch een hoop jongens en werd de bittere waarheid duidelijk.

Hoe ervoer u de strijd?

Voor mij was het een echte hel, het viel me sowieso zwaar om iemand dood te moeten schieten, verder is de constante angst tijdens de strijd die je echt sloopt. Ik keek dus altijd erg op tegen de gevechten ondanks dat ik een goede krijger was en mezelf redelijk kon redden in de strijd.

Hoe verliepen de gevechten en de oorlog voor uw partij?

Meestal chaotisch, we hoorden dat de nationalisten ergens aanvielen iedereen moest snel, als je sliep, wat meestal zo was, aankleden, verzamelen, wapens halen en dan met zoveel mogelijk in een auto/truck naar de plaats die verdedigd moest worden. Daar aangekomen moest snel beschutting gevonden worden. Soms vocht je de hele nacht door tot het ochtend was. Één van de twee partijen, degene met de meeste slachtoffers en gewonden trok zich terug en de andere had dan die slag gewonnen.

Waren er ongeschreven regels voor de oorlog, zoals niet ’s nacht aanvallen?

Nee, in dat opzicht was het een vuile oorlog, proberen de vijand zoveel mogelijk te misleiden zodat je makkelijk veel slachtoffers kon maken en makkelijker gebied kon winnen.

Hoe was alles geregeld, liep alles strak of was het een chaos?

Zoals ik al zei als we werden aangevallen door de nationalisten was het een chaos die niet te overzien was. Ik verbaas me er nog steeds over hoe de officieren er wijs uit werden! Maar de patrouilles die we moesten lopen waren duidelijk en goed geregeld. Net zo als onze aanvallen op hun kampen.

Wat gebeurde er als er gewonden aan uw kant vielen?

Dat lag eraan hoe ernstig het was. Kleine wonden en schamp schoten werden ergens achter een veilig obstakel verzorgd. Bij personen die wonden hadden waarbij kogels uit het lichaam moesten worden verwijderd, werden ze op een brancard gelegd en terug naar het kamp gebracht, waar ze verzorgd werden. Maar ook een schampschot kon grote gevolgen hebben. Dan bedoel ik niet infecties ofzo, maar die gene kon psychologisch helemaal toegetakeld zijn of een heleboel bloed verloren hebben, waardoor ze een paar dagen moesten herstellen.

Denkt u nog wel eens aan de oorlog en hoe ziet u die dan voor zich?

Ja, best wel vaak. Het heeft toch een grote invloed gehad op mijn leven, ik heb bijvoorbeeld meer besef gekregen van hoeveel geluk ik heb gehad dat ik het heb overleefd. En aan de familie van de overleden vrijwilligers, zeker als ik bedenk hoe blij mijn familie was toen ik terug kwam. Ik ben het leven ook zeker meer gaan waarderen, omdat ik heb gezien hoe snel het voorbij kan zijn, of ik zie jongens die met mij meevochten en de rest van hun leven in een rolstoel door moeten brengen.

Heeft u goede vrienden in de Oorlog verloren?

Ik kende in eerste instantie niemand daar. Ik had ook wel bedacht dat het niet slim was om te veel vrienden daar te maken omdat je maar nooit wist of die gene het ging overleven. Maar toch ontstonden er wel groepjes met wie je meer omging en bij wie je jezelf in een groepje veiliger voelde als je jezelf weer moest verdedigen tegen de nationalisten. En, ja, sommigen daar van zijn omgekomen.

Was u ook naar Spanje gegaan als u van tevoren had geweten welke effecten deze op de rest van uw leven heeft gehad?

Nee, waarschijnlijk niet, omdat ik eigenlijk niet heb bereikt wat ik van tevoren had gehoopt. En natuurlijk ook omdat de nationalisten uiteindelijk de oorlog hebben gewonnen. Toen ik ernaartoe ging dacht ik dat we die Nationalistische opstandelingen wel even zouden stoppen, maarja dat pakte wel even anders uit.

Droomt u nog wel eens over de oorlog?

Soms heb ik perioden dat ik vaak ’s nachts zwetend, huilend en bijna schreeuwend wakker wordt met beelden die door mijn hoofd flitsen van dode medestrijders. Vlak nadat ik terug kwam was het heel erg, ik sliep en at erg weinig, ik heb hard moeten knokken om er weer boven op te komen en mijn gewone leventje weer op te pakken.

Ik wil u hartelijk bedanken dat u met ons uw gevoelens wou delen en mee wou werken aan dit interview.

Geen dank, ik wil mijn verhaal aan zo veel mogelijk mensen kwijt, we kunnen er immers alleen maar van leren en zorgen dat zoiets vreselijks nooit kan en mag gebeuren.

Als ik het bejaardentehuis uitstap, heb ik een erg dubbel gevoel over wat mij net allemaal is verteld. Aan de ene kant vraag ik mijzelf af hoe het zo ver kan komen, dat in een land de burgers elkaar afschieten om politieke redenen. Aan de andere kant verbaas ik mij over de dapperheid van mensen om naar een oorlog te gaan, waar zij eigenlijk niet direct mee te maken hebben. Deze mensen durfden het aan om naar een ander land te gaan om te gaan vechten voor waar ze in geloofden. De Spaanse burgeroorlog heeft een grote invloed gehad op de geschiedenis van de hele wereld, maar een nog veel grotere invloed op het leven van de mensen die er gevochten hebben. Veel van deze mensen zullen hun hele leven de psychologische gevolgen met zich mee moeten meedragen van deze oorlog. Vooral omdat degenen die tegen de Nationalisten vochten, hun kant zagen verliezen. En daarna zelfs in de tweede wereldoorlog het fascisme nog veel sterker zagen opkomen. Zij zullen zich vaak afgevraagd hebben waarom ze dit allemaal gedaan hebben. Ik denk dat het belangrijk is dat er altijd mensen zullen zijn die bereid zijn om alles, zelfs hun leven, te geven voor een betere wereld.