Holocaust en boekbespreking (Het meisje in de rode jas)

Bespreking “het meisje in de rode jas” … een hotel ergens aan een rijkelijk gevulde ontbijttafel: Roma doet zich tegoed aan het vele lekkers. Plots komt er een jong meisje in haar buurt zitten, dat sprekend leek op Roma toen ze jonger was. Dit is de start van Roma’s verhaal… Ergens in de Poolse getto’s van Krakau woont ze samen met haar vader, moeder en grootmoeder. Haar grootmoeder breidde voor haar een rode jas. Samen proberen ze te overleven onder de nazieoverheersing. Er is echter wel een klein probleempje: noch Roma, noch een haar van familieleden lijkt op het door Hitler verheerlijkte Arische ras: Roma heeft bruine ogen en donker haar… Wanneer de overheersing alsmaar nijpender wordt, zit er dus maar 1 ding op: onderduiken. Haar grootmoeder werd eerder op ruwe wijze door de nazi’s uit het huis verwijderd en meegesleurd, en haar vader werd opgepakt en naar een werkkamp gestuurd… Wat nu volgt (voor Roma en haar mama) is een lange periode van onderduiking op wisselende adressen: in een winkel, bij een gezin,… Ze worden herhaaldelijk buitengegooid uit hun schuiladres, daar hun beschermers vrezen door de mand te vallen bij 1 der latrijke controles…wat dikwijls nauwelijks een haar gescheeld heeft. Roma geeft in haar beschrijvingen in het boek zeer goed de gure sfeer weer waarin ze al die tijd leefden: met velen op een kleine oppervlakte, zure lucht, nooit frisse lucht,… In de nacht van 18 januari 1945 hebben de Russen Krakau bezet. Iedereen is bang en hoopvol tegelijk , ze vragen zich af of de oorlog nu snel zal voorbij zijn… Plots staat Roma’s vader voor de deur: hij kon tijdig vluchten uit Auschwitz. Het was zo lang geleden dat ze haar vader nog gezien had, dat ze eerst schrik van hem had, en hem niet herkende. De oorlog is nu voorbij en het gewone leven komt stilaan weer op gang. Hoewel Roma nu ook weer voor her eerst sinds lang weer tussen leeftijdsgenootjes is, voelt ze zich eenzamer dan ooit tevoren. Enkel kattenkwaad uithalen doet ze met volle overtuiging. Voor het eerst gaat de “herenigde familie” (er zijn er vele gesneuveld ook) op reis naar een bergdorpje in de buurt van Krakau. Tijdens een tweede reis van de familie wordt Romas’ moeder ernstig ziek en geraakt pas op het allerlaatste moment in een hospitaal. Al de tijd dat haar moeder zwaar ziek in het hospitaal ligt, verblijft Roma bij een oom van haar. Als moeder weer beter is, verhuizen ze terug naar Krakau. Hier volgt Roma les op een katholieke school en ondervindt ze er aan nogmaals het antisemitisme dat de nazi’s achterlieten: ze wordt gepest en uitgesloten door haar vriendjes, en ze mag geen godsdienstlessen volgen. Op vakantie op het platteland komen Roma’s artistieke genen het eerst tot uiting: in een schuurtje speelde ze vaak toneel met haat vriendjes. Roma wordt ook weer ernstig ziek: TBC, maar ook dit overleeft ze. Langzamerhand duikt ook de naam ‘ Stalin ‘ meer en meer op . het enige wat op de radio nog wordt uitgezonden is militaire muziek en brullende stemmen . Het Duits is vervangen in het Pools . Godsdienst mag niet meer gegeven worden op school . Voor het begin van de lessen wordt niet meer gebeden en i.p.v. godsdienst wordt nu vaderlandkunde gegeven . De leerlingen worden opgeleid tot jonge communisten en leren alles over Lenin , Marx en over de jeugd van de lieve kleine Stalin . Voor het eerst praat Roma met veel enthousiasme over school . Ze gaat ook vaak met haar moeder naar het theater waar ze Manuela en haar toneelvrienden ontmoet. 1953 : Stalin is dood . Roma gaat nu al een tijdje naar het gymnasium . Haar communistisch ideaal vertoont al heel wat scheuren. Ze komt er ook achter dat haar moeder een relatie had met een getrouwde man. In haar vrije tijd houdt Roma zich alleen bezig met tekenen en schilderen . In de kunst vindt ze de wereld terug waarnaar ze zolang verlangd heeft . Maar van theater houdt ze nogal altijd het meest , ze schrijft en regisseert nu zelf stukken voor het schooltheater… Haar eerst prille liefde luistert naar de naam Pjotr. Hij is de eigenaar van een cabaret in de buurt. Na het slagen in haar toelatingsexamen aan de kunstacademie exposeert ze hier voor het eerst haar werken. Hoewel ze het goed heeft, gaat ze toch bij Pjotr weg en leert Wieslaw kennen. In den beginne gaat het hen ook voor de wind, maar Wieslaw blijkt een alcoholverslaafde te zijn. Bijgevolg is Roma op haar 21e weer gescheiden en woont ze weer bij haar moeder. Roma zal nog een paar maal van man “wisselen”, één van hen is een regisseur van Roma’s stukken wordt de vader van Roma`s zoon: Jakob. Na een hele tijd van rondtrekken, zwerven, en van de regen in de drup doen Roma geen goed. Roma nam al jaren en jaren medicijnen om kalm te worden maar na deze gebeurtenissen kan ze niet meer zonder, en neemt ze er steeds meer en meer . Tegen haar zin wordt Roma meegenomen door haar vrienden op reis naar portugal. Daar kan ze ook zonder enig probleem aan medicijnen geraken… In 1980 hoort ze het nieuws dat er in Polen overal gestaakt wordt: ze wil terug naar polen, naar haar kind. Ze probeert ook om minder afhankelijk te worden van de medicijnen en probeert af te kicken. 13 december 1981, het is weer oorlog. Nu stort Roma zich op de politiek, ze komt op voor de mensenrechten. Voor het eerst voelt ze zich niet meer eenzaam , ze richt een stichting voor de mensenrechten op samen met een paar vrienden. Nachtenlang schrijft ze brieven naar de VN. Ze verblijft ook een tijdje in Frankfurt, waar ze Andrzej leert kennen.. Maar als Roma een operatie moet ondergaan is hun relatie gedaan… In december 1990 keren Jakob en Roma terug naar Polen , terug naar Krakau. Ze ziet er Pjotr en haar oude vrienden terug . Ze bezoeken ook het kerkhof en vinden er het graf van Roma’s vader en grootvader… Wanneer ze de film “Schindlers List” ziet, herkent ze zichzelf als “het meisje met de rode jas”, en besluit om haar levensverhaal op papier te zetten… 1 Inleiding Waarom nu de verwerking van “Het Meisje In De Rode Jas” over de jodenvervolging en de holocaust? Dat komt voornamelijk omdat de holocaust een beroemd historisch - doch nog steeds brandend actueel - feit is: denk maar aan de nieuwe golf van extreemrechts die over West-Europa waait: de holocaust startte immers ook met Hitlers extreemrechtse golf die hij over Duitsland joeg. Bovendien valt er over de holocaust uiteraard zeer veel te vertellen… Maar ook uit eigen interesse: er zijn massa’s vragen waarop ik het antwoord niet ken, en het toch graag zou willen weten: · Waarom zijn de Joden altijd de zondebokken? · Welke rol was voor Hitler weggelegd in de jodenvervolging? . “L’ histoire se repète” maar hebben we ook echt iets geleerd uit de holocaust? . Hebben joden niet altijd geleden in de geschiedenis? . …
2 Wat is jodenvervolging nu eigenlijk? Jodenvervolging is “het vervolgen van joden”: het najagen, vervolgen, vermoorden en het bang maken (d.m.v oa. terreur) van het Joodse volk. Dit allemaal werd op een vreselijke en gruwelijke manier gedaan. Al vroeger in de oudheid werd het Joodse volk meerdere malen naar strafkampen (die in de twintigste eeuw concentratiekampen zouden gaan heten) vervoerd en werden veel joden tot slaaf gemaakt. Ook toen de Joden zich over het gehele Middellandse-Zeegebied en later over de hele wereld verspreidden, het Joodse volk bleef een gegeerd doelwit van allerhande groeperingen. Het “hoogtepunt” der jodenvervolging heeft plaatsgevonden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat kwam doordat de Duitse leider Adolf Hitler de totale vernietiging van het hele joodse volk beval, en dat over de hele wereld. Hetzelfde lot was trouwens niet alleen het joodse volk beschoren, maar ook homoseksuelen, zigeuners, invaliden, gehandicapten en andere mensen die geen “Übermenschen” moesten eraan geloven: zij waren immers “Untermenschen”: minderwaardige mensen. Het gevolg van de wens van Adolf Hitler was de afvoer van miljoenen joden naar concentratiekampen (lees:vernietigingskampen). Ongeveer 6 miljoen joden hebben uiteindelijk op een vreselijke manier de dood gevonden. Hierdoor is het Joodse volk later wel belangrijker geworden. Het Joodse volk kreeg immers een eigen staat: Israel, en openbaar antisemitisme komt enkel nog voor in bepaalde (marginale) middens. 3 De joden door de geschiedenis heen. De joden zijn dus vele eeuwen lang vervolgd. Hieronder kan je zien waar ze zo overal aanbeland zijn gedurende de geschiedenis. Het intrieste verhaal van het joodse volk startte reeds in 444 voor Christus… Rond 444 voor Christus: Na het herstel van de Joodse staat en tempel heeft het Joodse volk zich over de hele wereld verspreidt (dit wordt de exodus genoemd), bang voor terreuraanslagen. 63 voor Christus: De Romeinen vallen Jeruzalem binnen onder gezag van Pompeius. De joden emigreren naar het Oosten en het Middellandse Zeegebied. Met hun vorige exodus hadden ze dus eigenlijk niets bereikt. 67 tot 70 na Christus: Het joodse volk verspreidt zich verder langs de grote handelsroute van het Romeinse Rijk om te proberen nog wat geld bij elkaar te krijgen en zo snel mogelijk te kunnen vluchten. 135 na Christus: Er ontstaan veel joodse opstanden tegen het Romeinse gezag. Alleen: het helpt niet echt veel… 537 na Christus
De Romeinse heerser maakt voor alle joden binnen het Romeinse Rijk een einde aan de gelijke burgerrechten. Dit is dus de eerste duidelijke blijk van minderwaardigheid van joden t.o.v. de Romeinse burgers 7e eeuw: Opkomst van de Islam: de Arabieren veroveren Babylon, het Middellandse-Zeegebied en Spanje. Hierdoor kunnen de Joden weer hun schop afkuisen. Eind 9e eeuw, begin 10e eeuw: De joden in de kustgebieden van Afrika en langs de Middellandse Zee trekken in de richting van Spanje, waar zij goed ontvangen worden bij de Islamitische overheersers… totdat in 1068 een anti-joodse vervolging begint. Na 1095: Er begint een periode van jodenvervolgingen, gewelddadigheden en moordslagen gericht tegen het joodse volk. 1252 tot 1284: Verovering van Spanje door Christenen. 1492: Verbanning van joden uit Spanje en Portugal door Christenen. Het gevolg is een massale trektocht naar Frankrijk (en andere Europese landen) omdat ze, zelfs nadat ze zich noodgedwongen tot het Katholicisme bekeerden, nog vervolgd werden. 15e tot 17e eeuw: Sommige joden zijn na hun verbanning uit Spanje naar Italië gevlucht. Samen met de joden uit Frankrijk trekken zij naar het Midden-Oosten om te ontsnappen aan de in vele steden verplichte "gettovorming": speciale – verarmde - Jodenplaatsen. 19e eeuw: Deze eeuw is voor de joden "de eeuw van verlichting": ze krijgen burgerrechten, vrijheid van godsdienst en vrijheid van handelen. 1882: In Rusland en Polen worden joden vervolgt; de verspreidde gemeenschappen worden zo uitgedund en gedwongen tot isolement & zelfhandhaving, dat een massale emigratie naar de USA volgt. 4 Joden tijdens WOII Zoals reeds eerder gesteld: de joden hebben tijdens WOII, één van de vreselijkste tijden – zoniet de vreselijkste - meegemaakt in hun hele geschiedenis. Dat komt door de opkomst van Hitlers fascisme in Duitsland. Hoe Adolf Hitler de jodenvervolging ten top bracht: zie volgende paragraaf. 4.1 Wat voor afging aan WOII De pas in 1871 ééngeworden staat Duitsland was één van de jongste landen in Europa, maar had wel de ambities van een grootmacht. De nieuwe staat kreeg als hoofd de Koning van Pruisen. Ondanks dat vond Duitsland niet dat ze genoeg aanzien verworven binnen Europa. Op 28 juni 1914 werd in Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië, de aartshertog Franz-Ferdinant vermoord. Hij was de neef van de keizer van Oostenrijk-Hongarije en tevens diens troonsopvolger. Maar Bosnië werd als gebied opgeëist door Servische nationalisten. Zij organiseerden dus de aanslag: Franz-Ferdinand werd doodgeschoten met een pistool door een student: Gravilo Princip. Deze moordaanslag bracht uiteindelijk het hele mechanisme van bondgenootschappen op gang. Oostenrijk-Hongarije stuurde een ultimatum aan Servië. Het wilde ogenschijnlijk de moordaanslag tot de bodem toe uitzoeken, maar in feite zag het zijn kans schoon om Servië de oorlog te verklaren. Maar Servië werd gesteund door Rusland. Duitsland op zijn beurt steunde Oostenrijk-Hongarije. Al met al duurde het nog een maand voordat de oorlog uitbrak. Op 28 juli 1914 verklaarde Oostenrijk-Hongarije Servië de oorlog. Twee dagen later begonnen de Russen met de mobilisatie van hun leger. Op 1 augustus verklaarde Duitsland de oorlog aan Rusland en begon het met de uitvoering van het Von Schlieffenplan. Op 3 augustus verklaarde het daartoe ook de oorlog aan Frankrijk, om een dag later al België binnen te vallen. Dat was op zijn beurt voor Engeland de reden om Duitsland de oorlog te verklaren. Duitsland verloor, en de Vrede van Versailles werd een feit in 1919. De verliezer en moest een enorme schadevergoeding betalen aan overheersers Frankrijk, Engeland en Amerika. Ook mocht de verliezer géén leger, géén vloot & géén luchtmacht meer hebben. Hierdoor kon Duitsland nooit meer oorlog voeren. Er kwam een einde aan het Keizerrijk en een democratie van socialisten en centrumdemocraten werd de nieuwe staatsvorm. Duitsland had het zwaar te verduren. Maar toch niet zo zwaar als ze dachten. Eén man had immers de oplossing voor alle problemen… 4.2 Begin WOII In 1923 probeerde de NSDAP van Adolf Hitler de regering omver te werpen. Dat lukte niet en hij werd gearresteerd. Hij moest een jaar zitten (schreef “Mein Kampf”), maar werd na 1 jaar vrijgelaten. Hij leerde dat je democratische middelen moest gebruiken als je aan de macht wou komen, en de NSDAP won steeds meer zetels in het Parlement. In hun propaganda maakten zij openlijk gebruik van hun verering van het "Germaanse" of "arische" ras (blond haar en blauwe ogen). Dit werd een middel om de massa te bereiken. De joden werden de zondebrokken. Pas toen in 1929 een grote economische crisis Amerika en Europa verlamden won de naziepartij aanhang op grote schaal. Daardoor kon op 30 januari 1933 de benoeming van Hitler tot Rijkskanselier plaatshebben, en op 1 april 1933 kreeg (lees: veroverde hij met geweld) hij de macht als dictator. En vanaf toen was het helemaal gedaan voor de joden …
4.3 Belangrijke dagen voor de joden 7 april 1933: Alle joodse ambtenaren werden ontslagen
Eind 1933: De joden werden een nog meer geïsoleerde groep, veracht en uitgesloten van het openbare en culturele leven. September 1935: Aan deze racistische politiek werd nu pas een wettelijke grondslag gegeven, de Neurenberger Wetten: Tot 1938: 150.000 Duitse joden geëmigreerd, met achterlating van alles wat ze hadden. 1938: Oostenrijk wordt vrijwillig ingelijfd bij het Derde Rijk: de Oostenrijkse joden worden gedwongen tot emigratie. 10 oktober 1939: Polen wordt overwonnen en ingelijfd bij het Derde Rijk. Mei 1941: Begin van de moorden. .. 5 Waarom nu net de joden tijdens WOII? Het is duidelijk dat de joden doorheen de geschiedenis altijd de zondebokken geweest waren, maar waarom was dat nu tijdens WOII nog het geval. Toeval? Of mochten de Duitsers de joden gewoon niet? De reden dat de Joden vervolgd en vermoord werden tijdens de Tweede Wereldoorlog was dat de Joden rijk en succesvol waren geweest: ze waren deel van de hogere sociale klasse, en dat was een bedreiging voor de Duitsers. Want die dachten (lees: werden door Hitlet en trawanten geïndoctrineerd) dat de joden zich eerst zouden verspreiden over Duistland en vervolgens Duistland in zouden nemen. Vooral Hitler zelf was daar bang voor. Tijdens Hitlers verblijf in de gevangenis schreef hij Mein Kampf: in dat boek reeds werkte Hitler zijn ideeën over Joden uit. “De Jood voldoet niet aan de allereerste en meest wezenlijke voorwaarde voor een beschaving brengend volk: hij bezit geen idealisme. Hij is en blijft het type van een parasiet, de klaploper, die als een kwaadaardige bacil steeds voortwoekert zo gauw hij een gunstige voedingsbodem vindt. Overal waar hij zich bevindt, kwijnt het volk dat hem heeft opgenomen na kortere of langere tijd weg. Hij vergiftigd het bloed van anderen maar weet het zijne voor elke verandering te behouden.” Hier beschrijft Hitler duidelijk zijn haat tegen de joden. Wat hij schrijft, daar gelooft hij heilig in. En het plan van de Joden, volgens Hitler, was de overname van Duitsland en de heerschappij over het Duitse volk. Daar was hij bang voor en dus bedacht hij dat de Joden dood moesten. Met deze ingrediënten smeedde hij een plan, en hij voerde het nog ook uit. Het had alleen een heel andere inpakt dan Hitler zelf wou: hij weliswaar vele joden laten afmaken, alleen heeft er niet voor gezorgd dat Duitsland z’n zo fel begeerde derde rijk kreeg. De hoofdreden waarom het dus juist de joden het slechtoffer waren was dat de Joden succesvol en vaak rijker waren dan de niet Joodse mensen. Deze jaloerzie leidde tot ongefundeerde uitingen als “ze willen heel de aarde onderwerpen”, en het “van alles de schuld geven aan de joden” zodat Duitsers een reden hadden om ze te vervolgen. Ze deden dat op vreselijke manieren. Ze mishandelden de joden, verkrachtte de joodse vrouwen en kinderen, maakten de joden bang, vernielden hun bezittingen, zetten ze voor gek, en uiteindelijk vermoordde men zelfs joden. Ze lieten ze eerst leiden, en pas daarna maakten ze ze af... Ook de rassentheorie uit de middeleeuwen was een vaak dankbaar gebruikt argument: de joden werd toegeschreven de gewoonte te hebben van het plegen van rituele moorden. 6 Eigenlijke Jodenvervolging. Één van de eerste maatregelen van Hitler nadat hij leider van Duitsland was geworden, was het verwijderen van Joden uit overheidsdiensten, pers, kunst en wetenschap. De bevolking verzette zich niet tegen deze maatregelen, omdat de joden niet geliefd waren bij het Duitse publiek en verder had dat zelfde publiek al moeite genoeg om elke dag eten en drinken te krijgen, aandacht voor de joden was er dus niet, ook al maakte het aantal ontslagen joden 1% van de totale Duitse bevolking uit. De joodse bevolking kreeg te maken met armoede, dit tot groot genoegen van Hitler en trawanten. Ze werden regelmatig geïntimideerd door Hitler’s volgelingen. In de kranten stond vervolgens dat de Joden begonnen waren met de vechtpartij: zo werden de joden voorgesteld als woestelingen. Het volk geloofde deze propagandaberichten en ging langzamerhand meedoen aan de intimidatie van Joden. De burgerrechten van de Joden werden snel na de beëdiging van Hitler als Reichskanzelier ingetrokken: ze hadden geen stemrecht meer, maar ook niet meer het recht om rechtszaken e.d. aan te spannen. Iedereen kon dus de joden straffeloos intimideren. In 1935 kwamen er nieuwe maatregelen om de joden uit Duitsland te doen laten verdrijven: op het congres van de naziepartij in Neurenberg werden de Neurenberger wetten aangenomen. Deze wetten hielden in dat huwelijk of seks tussen een Jood en een Duitser verboden was. Joden werden dus als “vuile was” aanzien. Het werd Duitsers afgeraden om nog om te gaan met joden. Het buitenland reageerde niet op deze maatregelen en Hitler kon z’n gang gaan. Duitsland mocht in 1936 de Olympische Spelen organiseren, er werd door geen enkel land afgezegd: elk land werkte dus mee aan de Olympische Spelen in nazi-Duitsland, waar onschuldige mensen vervolgd werden. Na de Olympische Spelen werden er nieuwe anti-joodse maatregelen genomen: · Joodse studenten werden geweigerd aan de hogescholen en aan de universiteiten, · Joodse kinderen mogen niet meer verder studeren. Langzamerhand werd het overduidelijk dat de Joden uit de maatschappij geweerd moesten worden. Daarvan getuigt ook de maatregel dat joodse patiënten alleen door joodse artsen geholpen mochten worden. Joodse ondernemers moesten hun zaak voor weinig geld overlaten aan Duitse collega’s. De Duitse bevolking werd opgehitst tegen de joodse inwoners: tekenend was de Reichskristallnacht. De aanleiding van de Kristalnacht was, de moord op een Duitse diplomaat in Parijs door een 17 jarige Joodse jongen. Deze jongen wilde met zijn daad protesteren tegen het verdrijven van joden van Poolse afkomst uit Duitsland. Het gevolg: de nazi’s en tevens het gewone volk gebruikten deze aanslag om een drijfjacht op Joden te organiseren. In heel Duitsland kregen toen de opdracht om Joden te mishandelen en joodse bezittingen te vernielen en te plunderen. In de Kristalnacht werden meer dan 1000 synagogen vernield, 7500 Joodse bedrijven werden ook vernield. Enkele honderden Joden kwamen om het leven. In de daarop volgende dagen werden 30 000 joden naar concentratiekampen gebracht. Joodse kranten, bladen en organisaties werden verboden. De joden werden mishandeld, tientallen zelfs gedood. De splinters van de ruiten van de joodse zaken deden door de schitteringen denken aan kristal, vandaar de naam Kristalnacht. De Joodse gemeenschap kreeg naar aanleiding van de Kristalnacht een boete van 1 miljard mark, wegens vernielingen. Deze gebeurtenissen deed de helft van het aantal Joden in Duitsland besluiten om te emigreren. De joden moesten ook aan de Duitse regering geld betalen, als ze wilden emigreren. Veel joden wilden naar de Verenigde Staten emigreren. Dat was bijna onmogelijk omdat een reis naar de V.S. heel duur was. Daarnaast waren de mensen die in de V.S. over immigratie beslisten, niet gesteld op de joden en lieten ze de Joden dus mondjesmaat toe. Dus vluchtten veel joden naar Europese landen, maar ook daar waren ze niet altijd even welkom. In Nederland werden alleen joden toegelaten die eigen bestaansmiddelen hadden. In bijvoorbeeld Zwitserland werden de joden helemaal niet toegelaten. Omdat ze niet altijd als “jood” te herkennen waren vroeg de Zwitserse regering of de regering in Berlijn niet een “J” van jood in het paspoort kon drukken. De Duitsers waren gecharmeerd van dit idee en voerden het meteen in. Ondertussen werden er nog steeds nieuwe regels voor de joden ingevoerd: ze mochten geen theaters meer bezoeken, bioscopen, concertzalen, musea en parken werden verboden gebied voor de joden. Er kwamen speciale voorzieningen voor de Joden, alleen daar mochten ze nog wel komen. Het was Hitler en de NSDAP gelukt: de Joden waren uit de Duitse samenleving verbannen. Op 29 april 1942 werd elke Jood verplicht om een gele Jodenster te dragen. Deze moest op de jas genaaid worden en moest in één oogopslag zichtbaar zijn. Thuis moest de ster ook vaak gedragen worden (bijvoorbeeld wanneer een Jood voor het raam naar buiten keek). De ster moest gekocht worden voor vier cent en een textielpunt. De Joodse raad hielp met de distributie (dit om te voorkomen dat kwaad willende de kans kregen om Joden te pesten). De Duitsers (en volgens de Duitsers ook de Nederlanders) konden zo zien waar de demon zich bevond. Er werd zo een scheiding tussen de rassen aangegeven, de Duitsers wezen met plezier op het gevaar van mensen die met zo'n ster liepen. De kleur geel werd gekozen, omdat het de kleur van de pest was (in de Middeleeuwen), het speciale lettertype moest de bevolking eraan herinneren dat Joden uit een ander deel van de wereld kwamen. De jodenster werd het antisymbool, het enige vijandige symbool dat er in die tijd was. De man, vrouw of kind met de ster was de zogenaamde vijand, daar bleven de Duitsers met behulp van propaganda op hameren. 7 Anti-joodse maatregelen in andere Europese landen. Ook andere Europese landen voeden de strijd op tegen de joden. In willekeurige volgorde volgen er hier enkele anti-joodse maatregelen: · joodse ambtenaren werden geschorst en ontslagen · joodse gemeenteraadsleden werden uit hun functie ontheven · joden moesten zich per formulier bij de gemeente melden · joden mochten niet meer in parken en andere openbare gelegenheden komen · zij mochten niet meer naar de veemarkt · zij moesten radio's en fietsen inleveren · op hun persoonsbewijs kwam een 'J' te staan · zij moesten een gele Davidsster dragen · joodse kinderen moesten onderwijs volgen op speciaal daarvoor gestichte joodse scholen · joden mochten geen eigen bedrijf en kapitaal meer bezitten · zij mochten alleen door joodse artsen geholpen worden en er werd zelfs een joods ziekenhuis
Naast deze officiële vernederingen en afzondering, werden joden soms ook het slachtoffer van anti-joods gedrag van hun medeburgers. Enkele malen werden de ruiten van Joodse winkeliers beklad met 'jood' of 'Jude'. De bovengenoemde maatregelen suggereren een snel opeenvolgende reeks met een doorzichtig doel. Feitelijk verliep het proces veel sluipender, zodat de maatregelen meer op zich zelf leken te staan en niet onderdeel uitmaakten van een bewust geplande ontwikkeling. Anders zouden de joden weer weg vluchten, en kon de anti-joodse partijen hun gebied weer uitbreiden.
8 Deportatie en onderduiken Het onderduiken is op zich makkelijk gewoon in een hol gaan zitten en je niet laten zien. Alleen moet je ook aan voedsel komen. Dat was op zich zeer moeilijk, omdat een gezin maar een paar aantal bonnen krijgt om het eten voor te kopen. Dus als ze daar ook nog de onderduikers voor eten moesten laten zorgen werd dat moeilijk. Daarom werden er ook vaak distributiezaken overvallen. Om er toch maar voor te zorgen dat de onderduikers eten kregen, meestal ging het goed. Maar als het fout gaat, dan was je wel de klos: je werd dan vervoerd naar kampen. Waar je moest werken…of vergast werd… Voor de onderduikende joden was ondersteuning vanuit de niet-joodse bevolking van groot belang. Onderduiken bracht ook gevaren en problemen met zich mee voor degenen die joodse onderduikers in huis namen. Bij ontdekking liepen zij het risico op deportatie of de dood. Onvoorzichtig gedrag van de onderduikers kon niet getolereerd worden. Andere problemen waren die van geboorte en dood. Zo zijn er gevallen bekend waarbij kinderen te vondeling werden gelegd. Het ging hier steeds om joodse kinderen, zo bleek later. In de hoop dat hun kind het noodlot zou ontlopen, of gewoon omdat de onderduiksituatie het niet toeliet zagen de ouders zich genoodzaakt hun kind af te staan. Bij sterfgevallen bestond er het probleem van de begrafenis: het was onmogelijk om het via de gebruikelijke wegen geschieden, en moest dus noodgedwongen afgesloten en stil gebeuren. Over onderduikers zijn ook vaak boeken geschreven: Anne Frank,…. 9 De kampen Het overgrote deel van de joodse gemeenschap was daarheen vertrokken. Hen wachtte een gruwelijk lot in de concentratie- en vernietigingskampen. De meeste van hen vonden daar de dood; soms meteen na aankomst, soms na maanden afgebeuld, ondervoed en mishandeld te zijn. Hoewel het lot van de gedeporteerden schijnbaar niet bekend was, moet er toch iets bekend geworden zijn over het lot van de gedeporteerden. Immers de eerste doodsberichten drongen al in het najaar van 1941 door. Hoe kon dat toch dat het niet doordrong? Waarschijnlijk omdat alles zo goed georganiseerd was. Hitler heeft het waarschijnlijk zo geheim gehouden, omdat anders alle joden zouden vluchten en dan kon die ze nog niet uitroeien. In het concentratiekamp moest je veel werken, daarvoor kreeg je dan een minimum aan “geld”, waarmee ze hun eten “verdienden”. In werkelijkheid werd er zelden iets uitbetaald. Hoe meer je ook zou werken, hoe kleiner de kans was dat je werd weggevoerd of word vermoord. Je zou ook kunnen denken “waarom gingen mensen in die gaskamers staan?”. Dat komt omdat joden aanvankelijk blij waren dat ze mochten “douchen”. 10 Auschwitz 10.1 concentratiekamp Auschwitz-Birkenau Volgens de racistische opvattingen van de nationaal-socialisten moesten de joden van de aardbol verdwijnen. Degenen die nog in staat waren te werken, werden afgebeuld en degene die te zwak waren: kinderen, ouderen en gehandicapten, werden aan hun lot overgelaten. Volgens de Nazi’s hadden zigeuners net als de Joden, geen recht om te leven. Ook zij werden vervolgd. Andere “inferieure rassen”, ook wel “Untermenschen” genoemd, zoals slaven waren nog net goed genoeg om dwangarbeid te verrichten. Overal in Duitsland werden, direct na de machtsovername van Hitler in 1933, concentratiekampen opgericht. In de eerste plaats om politieke tegenstanders op te sluiten, zoals in de kampen Dachau en Oranienburg, Buchenwald, Sachsenhausen en het vrouwenkamp Ravensbrück, allemaal in Duitsland gelegen. Vanaf 1 juli 1942 werden ruim honderdduizend joden uit heel Nederland naar het doorgangskamp Westerbork gedeporteerd. Bijna iedere dinsdag vertrok er een trein vanuit het kamp naar ‘Het Oosten’. Meer dan 100.000 mannen, vrouwen en kinderen werden in 93 treinen op transport gezet naar Auschwitz. 10.2 Auschwitz In april 1940 besloot de Reichsführer van de SS en het hoofd van de Duitse politie, Heinrich Himmler, in het zuiden van Polen een concentratiekamp te bouwen van oude kazernes, even buiten het stadje Oswiecim. Door de Nazi’s werd dit Auschwitz genoemd. Rudolf Höss werd commandant van het kamp. Het eerste doel van het kamp was het opsluiten van Poolse tegenstanders van de Nazi-regime. In juni 1940 kwam het eerste transport met Poolse gevangenen aan. Later kwamen ook nationaliteiten, opgepakte verzetsmensen, mensen met andere religies en krijgsgevangenen naar het kamp. De meeste stierven al snel door uitputting, honger, besmettelijke ziektes, te zwaar werk of werden meteen na aankomst gefusilleerd. In 1942 kwamen ook transporten vanuit Nederland en Duitsland. Meestal alleen joden. Vanaf toen groeide Auschwitz uit tot het grootste vernietigingskamp voor Joden uit heel Europa. Eind maart 1941 werd Birkenau gebouwd. Een ander vernietigingskamp op enkele kilometers afstand van Auschwitz. Door de bouw van Birkenau en nog vele nevenkampen werd Auschwitz-Birkenau het grootste complex van alle kampen. Hier werden mannen vrouwen en kinderen, meteen na aankomst vergast of langzaam de dood in gebracht door zwaar werk, weinig eten en gruwelijke martelingen. In de zomer van 1941 kreeg Höss van Himmler het bevel een massamoord op Joden technisch mogelijk te maken. In september 1941 werd geëxperimenteerd met het gifgas Zyklon B. 600 Krijgsgevangenen uit de Sovjet-Unie en 250 zieke gevangenen werden hiermee vermoord. Één van de kamers van het crematorium werd omgebouwd tot gaskamer. Daar werden in 1941 en 1942 Russische krijgsgevangenen en Joden uit Poolse getto’s vergast. Nieuwe vernietigingskampen volgden: Chelmno begon in december 1941 te functioneren, Sobibor, Treblinka, Belzec en Majdanek in 1942. Net als Auschwitz was Majdanek naast een vernietigingskamp ook een concentratiekamp voor dwangarbeid. Auschwitz-Birkenau groeide uit tot de grootste centrum van de dood. Vanaf 1942 vertrokken steeds meer treinen met Joden naar dit kamp. Na aankomst vond op het station een selectie plaats. Veel kinderen, ouderen, zwangere vrouwen en zieken werden met één handgebaar van de SS-ers naar de rij voor de gaskamer gestuurd. Anderen werden geselecteerd om te werken. Zij leefden in de meest verschrikkelijke omstandigheden. Kou, honger, eindeloze bevelen, mishandeling, executies of tenslotte toch de gaskamer. Dwangarbeiders werden in Auschwitz, Monowitz of in andere werkkampen in de omgeving van Auschwitz geplaatst. Deze dwangarbeiders werden door middel van een in de arm getatoeëerd nummer geregistreerd. Kleding werd hun afgenomen en ze kregen dunne, gestreepte kamppakken. In het bare Poolse klimaat overleefden de meeste deze wreedheden, de zware arbeid en de besmettelijke ziektes niet. 10.3 Het Auschwitz complex Auschwitz bestond uit 3 kampen en nog een aantal nevenkampen. De utbreiding van het kamp begon in 1941 en tot 1944, toen het Rode Leger naderde, werden er nieuwe nevenkampen gebouwd. Het basiskamp: Auschwitz I

Dit kamp bestond uit het oorspronkelijke, aangepaste en vergrote kazernecomplex. Hier moesten 20.000 gevangenen ondergebracht kunnen worden en ook de kampleiding woonde hier. In de eerste plaats was het kamp bedoeld om politieke gevangenen en criminelen in op te sluiten. Vanaf september 1941 werden ook Russische krijgsgevangenen in dit kamp opgesloten. In dit kamp werden ook medische experimenten uitgevoerd op mensen, alsof het proefdieren waren. Het kamp Birkenau: Auschwitz II
Het basiskamp werd in 1941 uitgebreid met de bouw van Birkenau, op ongeveer drie kilometer afstand van Auschwitz. Birkenau bestond uit een zeer grote vlakte, ongeveer 175 hectaren, met honderden barakken en een spoorlijn in het midden. Bij de bouw kwamen duizenden gevangenen om het leven door de slechte omstandigheden en het zware werk. Het terrein werd omgeven door diepe sloten, hoge prikkeldraadversperringen die onder stroom stonden en overal stonden wachttorens. Hier werden na de ‘selectie’ honderdduizenden Joden vergast, goed geregeld, als in een grote fabriek. De doden werden in massagraven begraven. Er werden nog vier grote gaskamers en crematoria gebouwd, hierdoor liep het aantal doden in het kamp snel op. Vanaf mei 1944 vonden meer dan 400.000 Joden door vergassing de dood. De crematoria konden het niet aan. Het kamp Monowitz: Auschwitz III
Vanaf de tweede helft van 1942 werden kampgevangenen steeds meer ingezet in de wapenindustrie. Op 7 km. van het basiskamp stond een fabriek van het Duitse chemieconcern IG-Farben, in 1941 gebouwd door gevangenen uit Auschwitz, bestemd voor de productie van synthetisch rubber. Daar werd het werkkamp Monowitz gebouwd. Nevenkampen
Een netwerk van nevenkampen, waar veel verschillenden werkzaamheden werden verricht, werd in de omgeving van Auschwitz aangelegd. Tussen 1942 en 1944 werden 40 kampen en kampjes gebouwd. Het was vuil, zwaar en soms gevaarlijk werk. Dit werd meestal door gevangenen gedaan. Velen overleefden deze arbeid dan ook niet… Bij de bevrijding van het kamp door verkenners van de Russische 92e Infanteriedivisie om 3 uur op 27 januari 1945, werden er ontzaglijke hoeveelheden schoenen, kleren, brillen, tandenborstels, kunstledematen gevonden alsook 7.000 kilogram vrouwenharen. Dit waren in de grond slechts kleine hoeveelheden, gezien de `buit` regelmatig naar Duitsland werd gestuurd. de vrouwenharen en de stoffen uit vrouwenharen vervaardigd, zijn nu nog te zien in het museum. Bij de bevrijding door het Sovjetleger werd nog 7000 kg. vrouwenhaar gevonden, verpakt in zakken van circa 25 kg.. Dit was maar een klein gedeelte, dat de kampautoriteiten niet meer aan de firma Alex Zink in Beieren hadden kunnen sturen. Deze betaalde 5 Pfenning voor 1 kilo. Het werd verwerkt tot stoffen. Goud en platina werden gesmolten en in blokken opgestuurd naar het hoofdkwartier van de SS. Beenderen van verbrande personen werden gemalen en aangewend als meststoffen. De assen werd in kuilen begraven of verstrooid in de nabije rivieren. Behalve de vrouwenharen werden er bij de bevrijding nog gevonden in het kamp : 348.820 mannenpakken, 836.525 vrouwenjurken, 5.255 paar vrouwenschoenen, 38000 paar mannenschoenen en 13694 tapijten. Ook werden er nog tandenborstels, brillen en voorwerpen voor dagelijks gebruik. Al deze dingen zijn vandaag te zien in Auschwitz. Er werd ook geselecteerd onder de kinderen. Een SS`er had een staaf geplaatst op een hoogte van 1.20 meter. de kinderen die de staaf niet raakten werden vergast. Kleine kinderen probeerden op hun tenen te gaan staan en hun halsje te rekken, want ze wisten wat hun anders te wachten stond. De SS-man tilde de staaf dan lachend iets hoger… 11 De ellenlange lijst van concentratiekampen. Austria
Mauthausen
Belgium
Breendonck
Czechoslovakia
Theresienstadt
Estonia
Vivara
France
Argeles
Aurigny (Alderney) Brens
Drancy
Gurs
Le Vernet
Les Milles
Natzweiler-Struthof
Noé Récébédou
Rieucros
Rivesaltes
Suresnes
Thill
Germany
Bergen-Belsen
Börgermoor
Buchenwald
Dachau
Dieburg
Esterwegen
Flossenbürg
Gundelsheim
Neuengamme
Papenburg
Ravensbrück
Sachsenhausen
Sachsenburg
Holland
Amersfoort
Ommen
Vught
Westerbork
Italy
Bolzano
Fossoli
Risiera di San Sabba
Latvia

Riga
Riga-Kaiserwald
Dundaga
Eleje-Meitenes
Jungfernhof
Lenta
Spilwe
Lithuania
Kaunas
Aleksotaskowno
Palemonas
Pravieniskès
Volary
Norway
Berg
Bredtvet
Falstadt
Grini (aka. Bærum) Tromsdalen
Ulven
Poland
Auschwitz/Birkenau
Belzec
Bierznow
Biesiadka
Dzierzazna & Litzmannstadt
Gross-Rosen
Huta-Komarowska
Janowska
Krakow
Kulmhof (aka. Chelmno) Lublin
Lwow (aka. Lemberg) Majdanek
Mielec
Pawiak
Plaszow
Poniatowa
Pustkow
Radogosz
Radom
Schmolz
Schokken
Sobibor
Stutthof
Treblinka
Wieliczka
Zabiwoko
Zakopane
Soviet Union

Akmétchetka
Balanowka
Bar
Bisjumujsje
Bogdanovka
Czwartaki
Daugavpils
Domanievka
Edineti
Kielbasin
Khorol
Klooga
Lemberg
Mezjapark
Ponary
Rawa-Russkaja
Salapils
Strazdumujsje
Vertugen
Yanowski
Yugoslavia
Banjica
Brocice
Chabatz
Danica
Dakovo
Gornja reka
Gradiska
Jadovno
Jasenovac
Jastrebarsko
Kragujevac
Krapje
Kruscica
Lepoglava
Loborgrad
Sajmite
Sisak
Slano
Slavonska-Pozega
Stara-Gradiska
Tasmajdan
Zemun 12 Bronvermelding http://www.despin.net/lessen/eerste_wereldoorlog/default.htm
http://www.goedkosjer.org/Auschwitz.htm
http://web.wanadoo.be/jmoors/ http://www.jacobus.nl/geschiedenis/ict/aklink5.htm#Holocaust