Hoe succesvol was Die Weiße Rose?
Door Eveline V. en Anne B.
Datum: 12-02-2007
Klas: 4B
Inleiding
In dit verslag onderzoeken wij hoe succesvol Die Weiße Rose is geweest. Die Weiße Rose was een verzetsgroep die actief was tijdens de Tweede Wereldoorlog. De groep bestond uit 6 studenten die allen medicijnen studeerden aan de universiteit in München en een professor van diezelfde universiteit. Zij streden samen voor vrijheid en een nieuw Duitsland door middel van vlugschriften.
Je kunt een hoop feiten opzoeken over de groep, maar er wordt weinig verteld over het succes van Die Weiße Rose. Toch was dat nu juist hetgeen wij wilden weten. De methode die we gebruikt hebben om een antwoord te vinden is het maken van deelvragen bij de hoofdvraag. Allereerst vroegen we ons af wat voor verzetsgroep die Weiße Rose nou eigenlijk was en wie de leden waren. Verder keken we naar wat ze wilden bereiken en hoe ze dat deden. Aan de hand van hoe ze werden aangepakt door de nazi’s konden wij ook zien of de groep als een gevaar voor de samenleving werd gezien. Tot slot bekeken we de invloed die Die Weiße Rose nu nog heeft.
De verschillende vragen hebben wij beantwoord door middel van goed inlezen in de beschikbare literatuur, de geschikte delen eruit halen en deze in een kort en bondig verslag te verwerken. Laten wij gaan kijken naar hoe succesvol Die Weiße Rose was.
Wat was Die Weiße Rose voor organisatie?
Die Weiße Rose was een verzetgroep opgericht in 1942 door een groep van vijf studenten. Het was een hechte vriendengroep van jongens in de leeftijd van begin twintig, die medicijnen studeerden aan de universiteit van München. Hun voorkeuren voor muziek, filosofie en kunst kwamen grotendeels overeen. Dit is ook terug te zien in hun gebruik van citaten van beroemde Duitse dichters zoals Goethe en filosofen in hun vluchtschriften. De leden organiseerden los van elkaar avonden met hun vrienden waar ze samen literatuur en gedichten lazen. Dit moest in het geheim, want de meeste literatuur was verboden door Hitler.
Naast hun liefde voor kunst en cultuur waren de leden van Die Weiße Rose het niet eens met de ideeën van Hitler. Maar ze leefden in een regime van totale controle. De Partij van Hitler had alle touwtjes in handen. De media, politie, leger, rechtssysteem, communicatie, reizen, educatie en kunst werden allemaal gecontroleerd door de partij. Kinderen werden al vroeg geïndoctrineerd met de ideeën van de Führer. Georganiseerd verzet was dus vrijwel onmogelijk. Je kon ook niet openlijk praten met iemand, want er kunnen overal spionnen rondlopen die dit doorgeven aan de Gestapo. Toch waren er verschillende locale verzetsgroepen. Dit zijn er ongeveer driehonderd geweest, maar door de omstandigheden konden ze niet met elkaar in contact komen. Gevolg hiervan was dat het kleine, geïsoleerde groepjes waren.
Maar hoe kan het dat een groep studenten dat in dit systeem leefde zich openlijk ging verzetten?
Ten eerste waren het allemaal studenten. Studenten laten zich in de geschiedenis altijd zien als idealistisch, opstandig en bereid om actie te ondernemen. Ten tweede deelden ze een passie voor kunst en cultuur en hadden velen Joodse vrienden. Ten derde kwamen de leden allemaal uit kapitalistische families uit de middenklasse.
Hieronder worden de leden van Die Weiße Rose beschreven. Ze kwamen niet allemaal in één keer bij de groep, maar één voor één. De groep werd opgericht door Alexander Schmorrell en Hans Scholl. Daarna kwamen Christoph Probst en Willi Graf erbij. Hans en Christoph waren bovendien lid van de Hitlerjugend. Aanvankelijk geloofden ze in de ideeën van Hitler. Maar langzaam kwamen ze in opstand toen de ware gedachte achter de ideeën naar boven kwam. De leden zijn Juli 1942 naar het Oostfront gestuurd. Dit moest voor hun opleiding. Hierna kwam Sophie Scholl, de zus van Hans, bij de groep. Zij had aantekeningen van de vluchtschriften gevonden bij haar broer en smeekte hem om ook bij de organisatie te mogen. Dit weigerde hij, maar later mocht ze er toch bij en werden Hans en Sophie de leiders. Ook de professor Filosofie en Psychologie van de universiteit sloot bij de groep aan. Hij nam ook echt deel aan de acties.
Die Weiße Rose betekent De Witte Roos. Tot op heden is het voor niemand duidelijk waar die naam precies vandaan komt. Tijdens verhoren heeft Hans Scholl gezegd dat het komt van een Spaans boek dat hij had gelezen. Maar tijdens die verhoren vertelde hij niet de waarheid, maar probeerde hij zijn ondervragers te misleiden.
De leden
Hans Scholl
Hans Scholl werd geboren in 1918. Als kind sloot hij zich aan bij de Hitlerjugend. Aanvankelijk voelde hij zich aangetrokken tot de idealen van Hitler, maar ging er steeds minder in geloven. In 1939 ging hij als lid van de ‘Wehrmacht’ medicijnen studeren. Daar ontmoette Hans gelijkgestemde vrienden ontwikkelde een passie voor de Duitse cultuur. Hij werd ook aanhanger van de katholieke ideeën. Na het schrijven van de eerste vier vlugschriften, werd hij naar het Oostfront gestuurd. Op 18 februari 1943 werd hij met zijn zus opgepakt door de Gestapo en ter dood veroordeeld. Zijn laatste woorden waren: “Lang leve de vrijheid!”.
Sophie Scholl
De zus van Hans ging bij de Hitlerjugend, maar werd later kritisch. Ze was een getalenteerde tekenares en had een passie voor kunst. Op latere leeftijd ging Sophie biologie en filosofie studeren in München. Voor haar toelating is ze een half jaar verpleegster geweest. Net als Hans ontmoette ze aanhangers van het christelijke geloof en bekeerde zich. Samen met Hans en Christoph werd ze opgepakt en ter dood veroordeeld. Ze werd daarbij alom geprezen voor de moed die ze toonde.
Willie Graf
Werd geboren op 6 november 1919 in Kuchenheim en streng christelijk opgevoed. Daarom was hij betrokken bij verschillende christelijke organisaties. Door zijn activiteiten ontdekte Willie dat nationaalsocialisme en christelijkheid niet samen gaan. Ook hij is naar het Oostfront gestuurd en ging daarna medicijnen studeren, waar hij de andere leden van Die Weiße Rose ontmoette. Op 18 februari 1943 werd hij gearresteerd. En werd net als de Schollster dood veroordeeld.
Kurt Huber
Hij werd geboren op 24 oktober 1893 in Zwitserland, maar had Duitse ouders. Ze verhuisden naar Duitsland waar hij studeerde en trouwde met Clara. Hij gaf colleges over medicijnen aan de leden van Die Weiße Rose. Zij betrokken hem bij hun verzetsgroep door hem om advies te vragen. In zijn colleges verwerkte hij ook kleine opmerkingen over Duitsland. Hij werd vlak na de Scholls gearresteerd en werd ter dood veroordeeld.
Christoph Probst
Het meest geliefde lid van Die Weiße Rose. Sommige leden kende hij al sinds de basisschool. Hij trouwde met Herta Dohm en had twee zonen en een dochter. Omdat hij een familie had wilden de overige leden hem weerhouden van gevaarlijk werk. Christoph was het hart van de groep en had veel invloed. De dag na de Scholls werd hij gearresteerd omdat zijn pamflet in de zak van Hans was gevonden. Samen met de Scholls is Christoph geëxecuteerd.
Alexander Schmorrell
Hij werd geboren in Rusland en werd vaak Shurik of Alex genoemd. Zijn familie verhuisde naar Duitsland waar hij een tweetalige opvoeding kreeg. Ook hij studeerde medicijnen in München. Van het leger hield hij niet. Zijn streven was vrijheid, maar Alexander moest toch bij het leger en werd naar het Oostfront gestuurd als dokter. Ondanks allerlei ontsnappingspogingen werd hij ter dood veroordeeld.
Wat wilden ze bereiken?
Die Weiße Rose had als groot doel het totale machtsapparaat van Duitsland om ver te werpen. Hun idealen waren persoonlijke vrijheid, zelf opgelegde discipline en het strikte naleven van morele en ethische principes.
Ze wilden een revolutie ontketenen tegen het regime van fascisme en militarisme van Hitler. Zij geloofden in tolerantie en gerechtigheid voor Europa.
Ze zagen in dat het machtsapparaat niet zonder machtsmiddelen omver te werpen was. Daar beschikten ze niet over. Daarom kozen ze voor de weg van informatie en passief verzet. Dit wordt mooi geïllustreerd in hun tweede pamflet: “Als zo’n golf van oproer door het land gaat, als het in de lucht hangt, als veel mensen meedoen, dan kan dit systeem met een laatste overweldigende krachtsinspanning worden overwonnen. Liever een dramatisch einde dan een drama zonder einde.” De leden zagen in dat het verliezen van de oorlog de enige redding was voor Duitsland. Dit was pijnlijk omdat ze hun land liefhadden.
Wat een grote rol heeft gespeeld in dit besef is de tijd die ze hadden doorgebracht aan het Oostfront. Daar hadden ze verschrikkelijke dingen meegemaakt en gezien hoe het eraan toe gaat in de oorlog. De wreedheden die ze hier zagen was een belangrijke drijfveer voor hun verzet. Ze realiseerden zich dat er meer gedaan moest worden, het was tijd voor actie.
Die Weiße Rose wilde een steeds groter publiek inzicht geven in het ware karakter van het nationaalsocialisme. Het verzet moest mensen die het regime afwezen het gevoel geven dat er een onzichtbare, maar werkelijke solidariteit bestond. Die Weiße Rose wilde deze solidariteit versterken en vergroten. Twijfelaars wilden ze overhalen tot verzet. Ze moesten in plaats van onverschillig vastberaden worden. En de mensen die geloofden in de nazi’s moesten aan het twijfelen worden gebracht en sceptisch worden.
Passief verzet was volgens de groep het soort verzet dat van iedereen kon worden verwacht. Met passief verzet stijg je uit boven de panische angst en ben je niet meer onverschillig. Je neemt afstand van het nationaalsocialisme, steunt de partij niet langer direct of indirect, helpt de onderdrukten, steunt de joden en doet pogingen tot een boycot. Het probleem hierbij was voor de meeste Duitsers dat je moest ingaan tegen de natie en haar belangen. De groep vond dit een schijnprobleem, want aan de grond van de natie lag de solidariteit van de volkeren.
Onderaan hun vierde vlugschrift staat: “Wir schweigen nicht, wir sind Euer böses Gewissen; Die Weiße Rose läßt Euch keine Ruhe!1”. Dit geweten denkt volgens Die Weiße Rose aan het oprukkende gevaar van nieuwe barbarij, legalisatie van volkerenmoord en de elitaire doctrine van ras en staat. Mensen zagen niet meer dat hetgeen wat de mensen gemeenschappelijk hebben belangrijker is dan hetgeen waarin ze verschillen.
Die Weiße Rose wilde ingaan tegen totalitaire systeem en het nationaalsocialisme. En daarom mensen verenigen door op te roepen tot passief verzet om zo solidariteit te bereiken en in opstand te komen. Ze wilde hoekstenen wegbreken en de onverschilligheid doen ophouden. Om zo plaats te maken voor een Duitsland zonder alle wreedheden.
Hoe wilden ze dat bereiken?
Die Weiße Rose probeerde haar idealen te verwezenlijken door middel van vlugschriften en aan het einde met leuzen op de muren.
Vlugschriften zijn korte geschriften over een actueel onderwerp, die op grote schaal werden verspreid. Hans en Alex schreven in de relatieve korte tijd tussen juni en juli 1942 vier vlugschriften. Deze noemden ze ‘Flugblatt der Weiße Rose’. De vlugschriften werden gekopieerd met een typemachine. Ze maakten er zo veel mogelijk, waarschijnlijk niet meer dan honderd. De vlugschriften werden achtergelaten in telefoonboeken in telefooncellen, gestuurd naar professoren en studenten en naar andere universiteiten gebracht door koeriers. Ze stuurden de bladen ook naar zichzelf om te controleren of ze werden onderschept.
Het lijkt makkelijk om deze vlugschriften te verspreiden, maar dat is het niet. Het was erg moeilijk en gevaarlijk. Papier en enveloppen waren schaars. Ook kon je maar een paar postzegels tegelijk kopen, want als je er teveel tegelijk kocht, maakte je jezelf verdacht. Ook reizen was erg lastig. De treinen werden continu gecontroleerd. De meeste leden reisden in burgerkleding met een koffer waarin een apart vak zat voor de pamfletten. De vrouwen brachten het meest de pamfletten rond, want die werden het minst verdacht en kregen een lichtere straf.
De vlugschriften bevatten veel citaten van Goethe, Schiller, Lao Tse, Novalis, Aristoteles en vele anderen. Ze streden voor hun hierboven genoemde idealen en ze gaven ook ideeën over hoe Duitsland opgebouwd zou moeten worden na de Tweede Wereldoorlog. Sommige pamfletten waren vooral gericht aan studenten en de intellectuele elite.
Het vijfde pamflet werd tussen de vijf- en zesduizend keer gekopieerd, omdat Alex Schmorell een kopieermachine had kunnen regelen. Dit vlugschrift werd in februari 1943 verspreid en kwam bij twee leden niet aan. Dit en het verlies bij Stalingrad waren een stimulans voor een nieuwe actie. In de nachten van 4, 8 en 15 februari hebben ze grote leuzen met teer getekend op negenentwintig belangrijke plekken in München. Onder andere: “Nieder mit Hitler” en “Freiheit”.
Het zesde pamflet was de laatste.
Hoe werden ze door de nazi’s aangepakt?
De Gestapo vermoedde dat Die Weiβe Rose een grote organisatie was en zette een klopjacht in. Donderdag 18 februari 1943 werd Die Weiβe Rose fataal. Hans en Sophie Scholl namen een koffer vol pamfletten (zesde pamflet) mee naar de universiteit en legden overal pamfletten neer. Ze wilden weggaan, maar er zaten nog wat pamfletten in de koffer, dus liepen ze terug en Sophie gooide ze van de hoogste verdieping van de universiteit naar beneden, het atrium in. De conciërge van de universiteit was lid van de NSDAP en gaf hen aan. Hans, Sophie en Christoph Probst werden opgepakt en vier dagen lang verhoord en gemarteld door de Gestapo. Christoph werd gepakt doordat Hans een kladje van het zevende pamflet in zijn jaszak had. De Gestapo vergeleek het met verschillende handschriften, totdat ze erachter kwamen dat Christoph het geschreven had.
Hun medegevangenen waren onder de indruk van hun houding. Ze hielden zich kalm en raakten niet in paniek. In het begin probeerden ze hun ondervragers nog om de tuin te leiden, maar de Gestapo kreeg steeds meer bewijs, zodat ze hun onschuld niet meer konden volhouden. Vanaf de tweede dag wisten ze dat ze misschien ter dood veroordeeld zouden worden. Ze hadden geen contact met elkaar, toch namen ze alle drie de schuld geheel op zich om zo weinig mogelijk anderen erin te betrekken. Ze legden uitgebreide bekentenissen af om hun vrienden te ontzien. Speciaal voor hun berechting opende Hitler in München een Volksgerichthof. De president van deze nazirechtbanken, Roland Freisler (Hitlers ‘Blutrichter’), werd speciaal uit Berlijn overgevlogen om Hans, Sophie en Christoph te berechten. Alle drie werden zij ter dood veroordeeld. Zij werden op 22 februari 1943, vier dagen na hun arrestatie, terechtgesteld met de guillotine. De familie van Hans en Sophie werd gearresteerd en een poos gevangen gehouden.
Willi Graf werd op 18 februari 1943 gearresteerd, Alexander Schmorell op 24 februari en Kurt Huber op 27 februari. Op 19 april 1943 vond een tweede ‘proces’ van leden van Die Weiβe Rose plaats. Alexander Schmorell, Willi Graf en professor Kurt Huber werden ter dood veroordeeld. Alexander Schmorell en Kurt Huber werden op 13 juli 1943 terechtgesteld, Willi Graf ging op 12 oktober 1943 onder de guillotine. De Gestapo had hem nog maandenlang verhoord om extra namen te krijgen. Van de zeven kernleden overleefde alleen Jürgen Wittenstein de oorlog. In het tweede proces stonden nog elf anderen terecht, waaronder Traute Lafrenz. Zij kregen gevangenisstraffen. In de Duitse media verscheen bijna geen nieuws over deze processen.
In een derde proces op 13 juli 1943 werden vier mensen berecht: de schoonvader van Christoph Probst, een boekhandelaar die had geholpen met de pamfletten, een kunstschilder en de kunstenaar die zijn atelier had uitgeleend aan Die Weiβe Rose en waar de pamfletten gestencild waren. Zij kregen lichte gevangenisstraffen.
In de tweede helft van 1943 werd een andere verzetsgroep opgerold. Deze was bekend geworden als de Hamburgse tak van Die Weiβe Rose. Deze groep bestond uit ongeveer vijftig studenten. De groep was opgericht naar aanleiding van de eerste drie pamfletten van Die Weiβe Rose. De Hamburgse medicijnstudente Traute Lafrenz, die in München studeerde en een goede vriendin was van Hans en Sophie Scholl, onderhield het contact met hen. Nadat zij was gearresteerd verzorgde de Hamburgse student Hans Leipelt het contact. Hij werd gearresteerd op 8 oktober 1943. Tegen deze Hamburgse groep werd het vierde proces van Die Weiβe Rose gevoerd. Acht mensen vonden de dood. Tegen deze groep werden nog vier processen voorbereid. Doordat de oorlog inmiddels slecht verliep voor de nazi’s werden sommige leden van de groep niet meer berecht. Anderen werden door de geallieerden bevrijd uit de gevangenis.
Het is knap dat Die Weiβe Rose het nog zo lang heeft uitgehouden. Onder de neus van de politie leuzen schilderen op gebouwen was erg riskant. Ook de pamfletten verspreiden was erg gevaarlijk, omdat er vaak tascontroles waren en er bovendien veel materiaal nodig was voor de productie van de pamfletten. De Gestapo had hen al veel eerder kunnen vinden.
Hoe is hun invloed na de Tweede Wereldoorlog?
Hoewel de meeste leden van Die Weiβe Rose al in 1943 onthoofd werden, en slechts één na de oorlog hun verhaal kon vertellen, is Die Weiβe Rose nu nog redelijk bekend.
Inge Scholl, de zus van Hans en Sophie, heeft een boek geschreven over Die Weiβe Rose. De Duitse regisseur Michael Verhoeven maakte in 1982 de film ‘Die Weiβe Rose’. In 2005 kwam de film ‘Sophie Scholl: Die Letzten Tage’ uit, geregisseerd door Marc Rothemund.
Ook op andere manieren worden de leden van Die Weiβe Rose herdacht. In München is er een Professor-Kurt-Huber-Straβe, een Geschwister-Scholl-Straβe, een Alexander-Schmorell-Straβe, een Willi-Graf-Straβe, een Christoph-Probst-Straβe, en in Ulm (waar het gezin Scholl vanaf 1932 woonde) een Hans-und-Sophie-Scholl-platz en een Hans und Sophie Scholl-Gymnasium. Dit gymnasium is ook de school waar Sophie zelf op heeft gezeten. Deze school ziet Die Weiβe Rose als een voorbeeld: men moet zich niet simpelweg ondergeschikt maken aan de meningen van de meerderheid, maar achter de eigen meningen en overtuigingen blijven staan, ook wanneer dat lastig is. Ook in het Derde Rijk, waar alles geïndoctrineerd werd door het Ministerie van Propaganda onder Goebbels, was dat mogelijk, toont Die Weiβe Rose aan.
Er zijn heel veel plaatsen die straten of scholen naar Die Weiβe Rose genoemd hebben. Ook in Nederland wordt de naam van Die Weiβe Rose hergebruikt: In het Brabantse dorpje Fijnaart staat een sporthal die “De Witte Roos” heet.
In het Denkmal Walhalla in Donaustauf (Oberpfalz) staat sinds 2003 een beeld van Sophie Scholl. In datzelfde jaar is daar ook een gedenktafel voor het verzet in het Derde Rijk geplaatst.
Heel belangrijk is ook dat Die Weiβe Rose aantoont dat het “Ich habe es nicht gewusst” wat veel Duitsers na de Tweede Wereldoorlog zeiden over de Holocaust, niet klopt. In het tweede pamflet van Die Weiβe Rose werd de systematische uitroeiing van joden al onder de aandacht van het Duitse volk gebracht.
Die Weiβe Rose mag dan verdwenen zijn, maar de ideeën uit hun pamfletten zijn nog actueel en hun verhaal toont aan dat niet alle Duitsers volgelingen van Hitler waren, dat veel Duitsers tóch wisten van de Holocaust en dat het ook in zo’n strenge dictatuur nog mogelijk is om anders te denken en anders te handelen dan van je verwacht wordt.
Conclusie
Die Weiße Rose wilde dat de mensen aan het regime van Hitler gingen twijfelen om zo een revolutie te ontketenen en dit regime omver te werpen. Ze wilden de mensen laten inzien dat de ideeën die aan de grond van dit regime lagen onethisch en onjuist waren. Hun streven was vrijheid voor iedereen en het strikte naleven van morele en ethische principes stonden hoog in hun vaandel. Een voorbeeld hiervan is dat ze tegen de rassendiscriminatie en dus Jodenvervolging waren.
Deze idealen zijn niet verwezenlijkt. Er is geen revolutie gekomen vanuit Duitsland en de mensen bleven onverschillig. Tijdens de Tweede Werledoorlog zijn ze dus niet zo succesvol geweest. Al werden ze door de Gestapo wel gezien als een grote bedreiging. De leden zijn ook veroordeeld als vijanden van het volk en nagenoeg allemaal na een groot showproces met bekende rechters geëxecuteerd.
Toch is het verzet van Die Weiße Rose niet voor niets geweest. Er is geen enkele verzetsgroep geweest die na de oorlog zoveel lof en bewondering heeft geoogst als Die Weiße Rose. Op vele manieren denken we terug aan deze groep en hun moed. Er zijn films over de groep gemaakt en er zijn scholen en straten naar hen vernoemd.
De groep studenten ageerde tegen het totalitaire systeem. Zoals Inge Scholl schreef in haar boek: “Ze konden slechts barsten teweeg brengen in plaats van hoekstenen wegslaan.” En hiervoor waren ze bereid met hun leven te betalen.
Bronnen:
Boeken
1. Scholl, Inge (1957). De Witte Roos. Amsterdam: Ambo
2. Posner, Gerald (1991). De kinderen van Hitler: gesprekken met zonen en dochters van de belangrijkste nazi-leiders. Leuven: Kritak
3. Kershaw, Ian (1998). Hitler: hoogmoed 1889-1936. Utrecht: het Spectrum
4. Oudheusen, Jan van (2003). Pharos: Geschiedenis voor de tweede fase. Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff
Internet
LWSVO (2005). Richtlijnen voor het vermelden van bronnen. http://www.nvbonline.nl/images/273/RICHTLIJNEN%20BRONVERMELDING%20DEFINITIEVE%20VERSIE%20MEI%202006.pdf
(2005). Die Weiße Rose - studentenprotest tegen de nazi's in München
http://www.verzet.org/content/view/360/35/
Pamfletten van Die Weiße Rose in het Nederlands
www.go2war2.nl/artikel/1412
Informatie over Roland Freisler
www.verzet.org/content/view/550/31/
Site over de film: Sophie Scholl, die letzten Tage
www.sophiescholl.nl
Ook over deze film
www.sophiescholl-derfilm.de
Algemene site over Die Weiße Rose
http://www.Weiße-rose-lebensbilder.de/
Verhaal van Jurgen Wittenstein, het enige lid dat de oorlog overleefde
www.historyplace.com/pointsofview/white-rose1.htm
Platte grond van München
www.munichx.de/service/stadtplan_muenchen.php
Hans und Sophie Scholl-Gymnasium Ulm
www.hss.schule.ulm.de
Wikipedia pagina over Sophie Scholl
http://de.wikipedia.org/wiki/Sophie_Scholl
Wikipedia pagina over Die Weiße Rose
http://en.wikipedia.org/wiki/White_Rose
Prachtige site met veel informatie over Die Weiße Rose
http://www.jlrweb.com/whiterose/
Site met een project over het boek van Inge Scholl
http://www.digischool.nl/gs/community/histoforum/Weißerose/docent.htm
Site met beknopte informatie
http://www.dhm.de/lemo/html/nazi/widerstand/Weißerose/
Pagina met veel links naar sites met informatie over Die Weiße Rose
http://hs.riverdale.k12.or.us/~dthompso/german/wrose/links.html
Filmwerkboek bij de film Sophie Scholl
http://www.cinemien.nl/sophiescholl/login/filmwerkboek.pdf
Tijdlijn met belangrijke data in de geschiedenis van Die Weiße Rose
http://www.shoahproject.org/widerstand/Weißerose/zeit3.htm
Evaluatie
Wat er goed ging
Het kiezen van het onderwerp ging erg snel en gemakkelijk. We waren het gelijk eens over die Weiße Rose. Al snel kregen wij een deelvraag en konden wij de deelvragen gaan maken, wat ook makkelijk bleek. De eerste les al hadden we veel gedaan.
Het zoeken en lezen van informatie vonden wij een leuke bezigheid. Het is echt een onderwerp dat boeit. Eveline heeft ook het hele boek van Inge Scholl gelezen en Anne de helft. De literatuur was in zowel Nederlands, Engels als Duits wat het een extra uitdaging gaf.
Wat er minder goed ging
We hebben in het begin veel moeite gehad met het vinden van informatie. We hadden het gevoel dat er weinig te vinden was op internet. Op basis van de weinige informatie die we in het begin hadden heeft Anne het antwoord van de deelvragen op gebaseerd.
Toen we het bijna af moesten hebben kwamen we opeens heel veel informatie tegen. Er is dus veel werk op het laatste moment verzet. Onder de omstandigheden kon het ook niet anders. Anne was onder de indruk dat ze de deelvragen al bijna af had, maar ze kon dus overnieuw beginnen en had ook het MEP om voor te bereiden en is een weekend ziek geweest. Eveline heeft toen Anne eraan ging werken ook pas de deelvragen beantwoord. Volgende keer zullen we dus beter en eerder naar informatie gaan zoeken, om zo stress aan het eind te voorkomen.
Eveline liep tegen het probleem aan dat ze het onderwerp lastig vond. De hoofdvraag is volgens haar subjectief en op meerdere manieren te beantwoorden, wat het lastig maakte.
De samenwerking is niet heel soepel verlopen. Omdat alles in het laatste weekend is gebeurd, is de communicatie slecht geweest en moest één iemand vroeg opstaan en tot laat doorgaan. Omdat er in het weekend ook nog vele andere dingen gepland stonden.
De lengte van het werkstuk was ook lastig. Het leek er even op dat het veel te kort zou worden, maar we hadden uiteindelijk te veel. Het was precies zes pagina’s, maar toen we met een andere opmaak gingen werken, was het opeens meer. We hebben besloten om het niet in te korten en de opmaak zo te maken dat de tekst goed leesbaar is.
Toch mogen wij tevreden zijn met dit werkstuk als hadden we achteraf dingen anders gedaan.
Door Eveline V. en Anne B.
Datum: 12-02-2007
Klas: 4B
Inleiding
In dit verslag onderzoeken wij hoe succesvol Die Weiße Rose is geweest. Die Weiße Rose was een verzetsgroep die actief was tijdens de Tweede Wereldoorlog. De groep bestond uit 6 studenten die allen medicijnen studeerden aan de universiteit in München en een professor van diezelfde universiteit. Zij streden samen voor vrijheid en een nieuw Duitsland door middel van vlugschriften.
Je kunt een hoop feiten opzoeken over de groep, maar er wordt weinig verteld over het succes van Die Weiße Rose. Toch was dat nu juist hetgeen wij wilden weten. De methode die we gebruikt hebben om een antwoord te vinden is het maken van deelvragen bij de hoofdvraag. Allereerst vroegen we ons af wat voor verzetsgroep die Weiße Rose nou eigenlijk was en wie de leden waren. Verder keken we naar wat ze wilden bereiken en hoe ze dat deden. Aan de hand van hoe ze werden aangepakt door de nazi’s konden wij ook zien of de groep als een gevaar voor de samenleving werd gezien. Tot slot bekeken we de invloed die Die Weiße Rose nu nog heeft.
Wat was Die Weiße Rose voor organisatie?
Die Weiße Rose was een verzetgroep opgericht in 1942 door een groep van vijf studenten. Het was een hechte vriendengroep van jongens in de leeftijd van begin twintig, die medicijnen studeerden aan de universiteit van München. Hun voorkeuren voor muziek, filosofie en kunst kwamen grotendeels overeen. Dit is ook terug te zien in hun gebruik van citaten van beroemde Duitse dichters zoals Goethe en filosofen in hun vluchtschriften. De leden organiseerden los van elkaar avonden met hun vrienden waar ze samen literatuur en gedichten lazen. Dit moest in het geheim, want de meeste literatuur was verboden door Hitler.
Naast hun liefde voor kunst en cultuur waren de leden van Die Weiße Rose het niet eens met de ideeën van Hitler. Maar ze leefden in een regime van totale controle. De Partij van Hitler had alle touwtjes in handen. De media, politie, leger, rechtssysteem, communicatie, reizen, educatie en kunst werden allemaal gecontroleerd door de partij. Kinderen werden al vroeg geïndoctrineerd met de ideeën van de Führer. Georganiseerd verzet was dus vrijwel onmogelijk. Je kon ook niet openlijk praten met iemand, want er kunnen overal spionnen rondlopen die dit doorgeven aan de Gestapo. Toch waren er verschillende locale verzetsgroepen. Dit zijn er ongeveer driehonderd geweest, maar door de omstandigheden konden ze niet met elkaar in contact komen. Gevolg hiervan was dat het kleine, geïsoleerde groepjes waren.
Maar hoe kan het dat een groep studenten dat in dit systeem leefde zich openlijk ging verzetten?
Ten eerste waren het allemaal studenten. Studenten laten zich in de geschiedenis altijd zien als idealistisch, opstandig en bereid om actie te ondernemen. Ten tweede deelden ze een passie voor kunst en cultuur en hadden velen Joodse vrienden. Ten derde kwamen de leden allemaal uit kapitalistische families uit de middenklasse.
Hieronder worden de leden van Die Weiße Rose beschreven. Ze kwamen niet allemaal in één keer bij de groep, maar één voor één. De groep werd opgericht door Alexander Schmorrell en Hans Scholl. Daarna kwamen Christoph Probst en Willi Graf erbij. Hans en Christoph waren bovendien lid van de Hitlerjugend. Aanvankelijk geloofden ze in de ideeën van Hitler. Maar langzaam kwamen ze in opstand toen de ware gedachte achter de ideeën naar boven kwam. De leden zijn Juli 1942 naar het Oostfront gestuurd. Dit moest voor hun opleiding. Hierna kwam Sophie Scholl, de zus van Hans, bij de groep. Zij had aantekeningen van de vluchtschriften gevonden bij haar broer en smeekte hem om ook bij de organisatie te mogen. Dit weigerde hij, maar later mocht ze er toch bij en werden Hans en Sophie de leiders. Ook de professor Filosofie en Psychologie van de universiteit sloot bij de groep aan. Hij nam ook echt deel aan de acties.
Die Weiße Rose betekent De Witte Roos. Tot op heden is het voor niemand duidelijk waar die naam precies vandaan komt. Tijdens verhoren heeft Hans Scholl gezegd dat het komt van een Spaans boek dat hij had gelezen. Maar tijdens die verhoren vertelde hij niet de waarheid, maar probeerde hij zijn ondervragers te misleiden.
De leden
Hans Scholl
Hans Scholl werd geboren in 1918. Als kind sloot hij zich aan bij de Hitlerjugend. Aanvankelijk voelde hij zich aangetrokken tot de idealen van Hitler, maar ging er steeds minder in geloven. In 1939 ging hij als lid van de ‘Wehrmacht’ medicijnen studeren. Daar ontmoette Hans gelijkgestemde vrienden ontwikkelde een passie voor de Duitse cultuur. Hij werd ook aanhanger van de katholieke ideeën. Na het schrijven van de eerste vier vlugschriften, werd hij naar het Oostfront gestuurd. Op 18 februari 1943 werd hij met zijn zus opgepakt door de Gestapo en ter dood veroordeeld. Zijn laatste woorden waren: “Lang leve de vrijheid!”.
Sophie Scholl
De zus van Hans ging bij de Hitlerjugend, maar werd later kritisch. Ze was een getalenteerde tekenares en had een passie voor kunst. Op latere leeftijd ging Sophie biologie en filosofie studeren in München. Voor haar toelating is ze een half jaar verpleegster geweest. Net als Hans ontmoette ze aanhangers van het christelijke geloof en bekeerde zich. Samen met Hans en Christoph werd ze opgepakt en ter dood veroordeeld. Ze werd daarbij alom geprezen voor de moed die ze toonde.
Werd geboren op 6 november 1919 in Kuchenheim en streng christelijk opgevoed. Daarom was hij betrokken bij verschillende christelijke organisaties. Door zijn activiteiten ontdekte Willie dat nationaalsocialisme en christelijkheid niet samen gaan. Ook hij is naar het Oostfront gestuurd en ging daarna medicijnen studeren, waar hij de andere leden van Die Weiße Rose ontmoette. Op 18 februari 1943 werd hij gearresteerd. En werd net als de Schollster dood veroordeeld.
Kurt Huber
Hij werd geboren op 24 oktober 1893 in Zwitserland, maar had Duitse ouders. Ze verhuisden naar Duitsland waar hij studeerde en trouwde met Clara. Hij gaf colleges over medicijnen aan de leden van Die Weiße Rose. Zij betrokken hem bij hun verzetsgroep door hem om advies te vragen. In zijn colleges verwerkte hij ook kleine opmerkingen over Duitsland. Hij werd vlak na de Scholls gearresteerd en werd ter dood veroordeeld.
Christoph Probst
Het meest geliefde lid van Die Weiße Rose. Sommige leden kende hij al sinds de basisschool. Hij trouwde met Herta Dohm en had twee zonen en een dochter. Omdat hij een familie had wilden de overige leden hem weerhouden van gevaarlijk werk. Christoph was het hart van de groep en had veel invloed. De dag na de Scholls werd hij gearresteerd omdat zijn pamflet in de zak van Hans was gevonden. Samen met de Scholls is Christoph geëxecuteerd.
Alexander Schmorrell
Hij werd geboren in Rusland en werd vaak Shurik of Alex genoemd. Zijn familie verhuisde naar Duitsland waar hij een tweetalige opvoeding kreeg. Ook hij studeerde medicijnen in München. Van het leger hield hij niet. Zijn streven was vrijheid, maar Alexander moest toch bij het leger en werd naar het Oostfront gestuurd als dokter. Ondanks allerlei ontsnappingspogingen werd hij ter dood veroordeeld.
Wat wilden ze bereiken?
Die Weiße Rose had als groot doel het totale machtsapparaat van Duitsland om ver te werpen. Hun idealen waren persoonlijke vrijheid, zelf opgelegde discipline en het strikte naleven van morele en ethische principes.
Ze zagen in dat het machtsapparaat niet zonder machtsmiddelen omver te werpen was. Daar beschikten ze niet over. Daarom kozen ze voor de weg van informatie en passief verzet. Dit wordt mooi geïllustreerd in hun tweede pamflet: “Als zo’n golf van oproer door het land gaat, als het in de lucht hangt, als veel mensen meedoen, dan kan dit systeem met een laatste overweldigende krachtsinspanning worden overwonnen. Liever een dramatisch einde dan een drama zonder einde.” De leden zagen in dat het verliezen van de oorlog de enige redding was voor Duitsland. Dit was pijnlijk omdat ze hun land liefhadden.
Wat een grote rol heeft gespeeld in dit besef is de tijd die ze hadden doorgebracht aan het Oostfront. Daar hadden ze verschrikkelijke dingen meegemaakt en gezien hoe het eraan toe gaat in de oorlog. De wreedheden die ze hier zagen was een belangrijke drijfveer voor hun verzet. Ze realiseerden zich dat er meer gedaan moest worden, het was tijd voor actie.
Die Weiße Rose wilde een steeds groter publiek inzicht geven in het ware karakter van het nationaalsocialisme. Het verzet moest mensen die het regime afwezen het gevoel geven dat er een onzichtbare, maar werkelijke solidariteit bestond. Die Weiße Rose wilde deze solidariteit versterken en vergroten. Twijfelaars wilden ze overhalen tot verzet. Ze moesten in plaats van onverschillig vastberaden worden. En de mensen die geloofden in de nazi’s moesten aan het twijfelen worden gebracht en sceptisch worden.
Passief verzet was volgens de groep het soort verzet dat van iedereen kon worden verwacht. Met passief verzet stijg je uit boven de panische angst en ben je niet meer onverschillig. Je neemt afstand van het nationaalsocialisme, steunt de partij niet langer direct of indirect, helpt de onderdrukten, steunt de joden en doet pogingen tot een boycot. Het probleem hierbij was voor de meeste Duitsers dat je moest ingaan tegen de natie en haar belangen. De groep vond dit een schijnprobleem, want aan de grond van de natie lag de solidariteit van de volkeren.
Onderaan hun vierde vlugschrift staat: “Wir schweigen nicht, wir sind Euer böses Gewissen; Die Weiße Rose läßt Euch keine Ruhe!1”. Dit geweten denkt volgens Die Weiße Rose aan het oprukkende gevaar van nieuwe barbarij, legalisatie van volkerenmoord en de elitaire doctrine van ras en staat. Mensen zagen niet meer dat hetgeen wat de mensen gemeenschappelijk hebben belangrijker is dan hetgeen waarin ze verschillen.
Die Weiße Rose wilde ingaan tegen totalitaire systeem en het nationaalsocialisme. En daarom mensen verenigen door op te roepen tot passief verzet om zo solidariteit te bereiken en in opstand te komen. Ze wilde hoekstenen wegbreken en de onverschilligheid doen ophouden. Om zo plaats te maken voor een Duitsland zonder alle wreedheden.
Hoe wilden ze dat bereiken?
Die Weiße Rose probeerde haar idealen te verwezenlijken door middel van vlugschriften en aan het einde met leuzen op de muren.
Vlugschriften zijn korte geschriften over een actueel onderwerp, die op grote schaal werden verspreid. Hans en Alex schreven in de relatieve korte tijd tussen juni en juli 1942 vier vlugschriften. Deze noemden ze ‘Flugblatt der Weiße Rose’. De vlugschriften werden gekopieerd met een typemachine. Ze maakten er zo veel mogelijk, waarschijnlijk niet meer dan honderd. De vlugschriften werden achtergelaten in telefoonboeken in telefooncellen, gestuurd naar professoren en studenten en naar andere universiteiten gebracht door koeriers. Ze stuurden de bladen ook naar zichzelf om te controleren of ze werden onderschept.
Het lijkt makkelijk om deze vlugschriften te verspreiden, maar dat is het niet. Het was erg moeilijk en gevaarlijk. Papier en enveloppen waren schaars. Ook kon je maar een paar postzegels tegelijk kopen, want als je er teveel tegelijk kocht, maakte je jezelf verdacht. Ook reizen was erg lastig. De treinen werden continu gecontroleerd. De meeste leden reisden in burgerkleding met een koffer waarin een apart vak zat voor de pamfletten. De vrouwen brachten het meest de pamfletten rond, want die werden het minst verdacht en kregen een lichtere straf.
Het vijfde pamflet werd tussen de vijf- en zesduizend keer gekopieerd, omdat Alex Schmorell een kopieermachine had kunnen regelen. Dit vlugschrift werd in februari 1943 verspreid en kwam bij twee leden niet aan. Dit en het verlies bij Stalingrad waren een stimulans voor een nieuwe actie. In de nachten van 4, 8 en 15 februari hebben ze grote leuzen met teer getekend op negenentwintig belangrijke plekken in München. Onder andere: “Nieder mit Hitler” en “Freiheit”.
Het zesde pamflet was de laatste.
Hoe werden ze door de nazi’s aangepakt?
De Gestapo vermoedde dat Die Weiβe Rose een grote organisatie was en zette een klopjacht in. Donderdag 18 februari 1943 werd Die Weiβe Rose fataal. Hans en Sophie Scholl namen een koffer vol pamfletten (zesde pamflet) mee naar de universiteit en legden overal pamfletten neer. Ze wilden weggaan, maar er zaten nog wat pamfletten in de koffer, dus liepen ze terug en Sophie gooide ze van de hoogste verdieping van de universiteit naar beneden, het atrium in. De conciërge van de universiteit was lid van de NSDAP en gaf hen aan. Hans, Sophie en Christoph Probst werden opgepakt en vier dagen lang verhoord en gemarteld door de Gestapo. Christoph werd gepakt doordat Hans een kladje van het zevende pamflet in zijn jaszak had. De Gestapo vergeleek het met verschillende handschriften, totdat ze erachter kwamen dat Christoph het geschreven had.
Hun medegevangenen waren onder de indruk van hun houding. Ze hielden zich kalm en raakten niet in paniek. In het begin probeerden ze hun ondervragers nog om de tuin te leiden, maar de Gestapo kreeg steeds meer bewijs, zodat ze hun onschuld niet meer konden volhouden. Vanaf de tweede dag wisten ze dat ze misschien ter dood veroordeeld zouden worden. Ze hadden geen contact met elkaar, toch namen ze alle drie de schuld geheel op zich om zo weinig mogelijk anderen erin te betrekken. Ze legden uitgebreide bekentenissen af om hun vrienden te ontzien. Speciaal voor hun berechting opende Hitler in München een Volksgerichthof. De president van deze nazirechtbanken, Roland Freisler (Hitlers ‘Blutrichter’), werd speciaal uit Berlijn overgevlogen om Hans, Sophie en Christoph te berechten. Alle drie werden zij ter dood veroordeeld. Zij werden op 22 februari 1943, vier dagen na hun arrestatie, terechtgesteld met de guillotine. De familie van Hans en Sophie werd gearresteerd en een poos gevangen gehouden.
Willi Graf werd op 18 februari 1943 gearresteerd, Alexander Schmorell op 24 februari en Kurt Huber op 27 februari. Op 19 april 1943 vond een tweede ‘proces’ van leden van Die Weiβe Rose plaats. Alexander Schmorell, Willi Graf en professor Kurt Huber werden ter dood veroordeeld. Alexander Schmorell en Kurt Huber werden op 13 juli 1943 terechtgesteld, Willi Graf ging op 12 oktober 1943 onder de guillotine. De Gestapo had hem nog maandenlang verhoord om extra namen te krijgen. Van de zeven kernleden overleefde alleen Jürgen Wittenstein de oorlog. In het tweede proces stonden nog elf anderen terecht, waaronder Traute Lafrenz. Zij kregen gevangenisstraffen. In de Duitse media verscheen bijna geen nieuws over deze processen.
In een derde proces op 13 juli 1943 werden vier mensen berecht: de schoonvader van Christoph Probst, een boekhandelaar die had geholpen met de pamfletten, een kunstschilder en de kunstenaar die zijn atelier had uitgeleend aan Die Weiβe Rose en waar de pamfletten gestencild waren. Zij kregen lichte gevangenisstraffen.
In de tweede helft van 1943 werd een andere verzetsgroep opgerold. Deze was bekend geworden als de Hamburgse tak van Die Weiβe Rose. Deze groep bestond uit ongeveer vijftig studenten. De groep was opgericht naar aanleiding van de eerste drie pamfletten van Die Weiβe Rose. De Hamburgse medicijnstudente Traute Lafrenz, die in München studeerde en een goede vriendin was van Hans en Sophie Scholl, onderhield het contact met hen. Nadat zij was gearresteerd verzorgde de Hamburgse student Hans Leipelt het contact. Hij werd gearresteerd op 8 oktober 1943. Tegen deze Hamburgse groep werd het vierde proces van Die Weiβe Rose gevoerd. Acht mensen vonden de dood. Tegen deze groep werden nog vier processen voorbereid. Doordat de oorlog inmiddels slecht verliep voor de nazi’s werden sommige leden van de groep niet meer berecht. Anderen werden door de geallieerden bevrijd uit de gevangenis.
Het is knap dat Die Weiβe Rose het nog zo lang heeft uitgehouden. Onder de neus van de politie leuzen schilderen op gebouwen was erg riskant. Ook de pamfletten verspreiden was erg gevaarlijk, omdat er vaak tascontroles waren en er bovendien veel materiaal nodig was voor de productie van de pamfletten. De Gestapo had hen al veel eerder kunnen vinden.
Hoewel de meeste leden van Die Weiβe Rose al in 1943 onthoofd werden, en slechts één na de oorlog hun verhaal kon vertellen, is Die Weiβe Rose nu nog redelijk bekend.
Inge Scholl, de zus van Hans en Sophie, heeft een boek geschreven over Die Weiβe Rose. De Duitse regisseur Michael Verhoeven maakte in 1982 de film ‘Die Weiβe Rose’. In 2005 kwam de film ‘Sophie Scholl: Die Letzten Tage’ uit, geregisseerd door Marc Rothemund.
Ook op andere manieren worden de leden van Die Weiβe Rose herdacht. In München is er een Professor-Kurt-Huber-Straβe, een Geschwister-Scholl-Straβe, een Alexander-Schmorell-Straβe, een Willi-Graf-Straβe, een Christoph-Probst-Straβe, en in Ulm (waar het gezin Scholl vanaf 1932 woonde) een Hans-und-Sophie-Scholl-platz en een Hans und Sophie Scholl-Gymnasium. Dit gymnasium is ook de school waar Sophie zelf op heeft gezeten. Deze school ziet Die Weiβe Rose als een voorbeeld: men moet zich niet simpelweg ondergeschikt maken aan de meningen van de meerderheid, maar achter de eigen meningen en overtuigingen blijven staan, ook wanneer dat lastig is. Ook in het Derde Rijk, waar alles geïndoctrineerd werd door het Ministerie van Propaganda onder Goebbels, was dat mogelijk, toont Die Weiβe Rose aan.
Er zijn heel veel plaatsen die straten of scholen naar Die Weiβe Rose genoemd hebben. Ook in Nederland wordt de naam van Die Weiβe Rose hergebruikt: In het Brabantse dorpje Fijnaart staat een sporthal die “De Witte Roos” heet.
In het Denkmal Walhalla in Donaustauf (Oberpfalz) staat sinds 2003 een beeld van Sophie Scholl. In datzelfde jaar is daar ook een gedenktafel voor het verzet in het Derde Rijk geplaatst.
Heel belangrijk is ook dat Die Weiβe Rose aantoont dat het “Ich habe es nicht gewusst” wat veel Duitsers na de Tweede Wereldoorlog zeiden over de Holocaust, niet klopt. In het tweede pamflet van Die Weiβe Rose werd de systematische uitroeiing van joden al onder de aandacht van het Duitse volk gebracht.
Die Weiβe Rose mag dan verdwenen zijn, maar de ideeën uit hun pamfletten zijn nog actueel en hun verhaal toont aan dat niet alle Duitsers volgelingen van Hitler waren, dat veel Duitsers tóch wisten van de Holocaust en dat het ook in zo’n strenge dictatuur nog mogelijk is om anders te denken en anders te handelen dan van je verwacht wordt.
Conclusie
Die Weiße Rose wilde dat de mensen aan het regime van Hitler gingen twijfelen om zo een revolutie te ontketenen en dit regime omver te werpen. Ze wilden de mensen laten inzien dat de ideeën die aan de grond van dit regime lagen onethisch en onjuist waren. Hun streven was vrijheid voor iedereen en het strikte naleven van morele en ethische principes stonden hoog in hun vaandel. Een voorbeeld hiervan is dat ze tegen de rassendiscriminatie en dus Jodenvervolging waren.
Deze idealen zijn niet verwezenlijkt. Er is geen revolutie gekomen vanuit Duitsland en de mensen bleven onverschillig. Tijdens de Tweede Werledoorlog zijn ze dus niet zo succesvol geweest. Al werden ze door de Gestapo wel gezien als een grote bedreiging. De leden zijn ook veroordeeld als vijanden van het volk en nagenoeg allemaal na een groot showproces met bekende rechters geëxecuteerd.
De groep studenten ageerde tegen het totalitaire systeem. Zoals Inge Scholl schreef in haar boek: “Ze konden slechts barsten teweeg brengen in plaats van hoekstenen wegslaan.” En hiervoor waren ze bereid met hun leven te betalen.
Bronnen:
Boeken
1. Scholl, Inge (1957). De Witte Roos. Amsterdam: Ambo
2. Posner, Gerald (1991). De kinderen van Hitler: gesprekken met zonen en dochters van de belangrijkste nazi-leiders. Leuven: Kritak
3. Kershaw, Ian (1998). Hitler: hoogmoed 1889-1936. Utrecht: het Spectrum
4. Oudheusen, Jan van (2003). Pharos: Geschiedenis voor de tweede fase. Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff
Internet
LWSVO (2005). Richtlijnen voor het vermelden van bronnen. http://www.nvbonline.nl/images/273/RICHTLIJNEN%20BRONVERMELDING%20DEFINITIEVE%20VERSIE%20MEI%202006.pdf
(2005). Die Weiße Rose - studentenprotest tegen de nazi's in München
http://www.verzet.org/content/view/360/35/
Pamfletten van Die Weiße Rose in het Nederlands
www.go2war2.nl/artikel/1412
Informatie over Roland Freisler
Site over de film: Sophie Scholl, die letzten Tage
www.sophiescholl.nl
Ook over deze film
www.sophiescholl-derfilm.de
Algemene site over Die Weiße Rose
http://www.Weiße-rose-lebensbilder.de/
Verhaal van Jurgen Wittenstein, het enige lid dat de oorlog overleefde
www.historyplace.com/pointsofview/white-rose1.htm
Platte grond van München
www.munichx.de/service/stadtplan_muenchen.php
Hans und Sophie Scholl-Gymnasium Ulm
www.hss.schule.ulm.de
Wikipedia pagina over Sophie Scholl
http://de.wikipedia.org/wiki/Sophie_Scholl
Wikipedia pagina over Die Weiße Rose
http://en.wikipedia.org/wiki/White_Rose
Prachtige site met veel informatie over Die Weiße Rose
http://www.jlrweb.com/whiterose/
Site met een project over het boek van Inge Scholl
Site met beknopte informatie
http://www.dhm.de/lemo/html/nazi/widerstand/Weißerose/
Pagina met veel links naar sites met informatie over Die Weiße Rose
http://hs.riverdale.k12.or.us/~dthompso/german/wrose/links.html
Filmwerkboek bij de film Sophie Scholl
http://www.cinemien.nl/sophiescholl/login/filmwerkboek.pdf
Tijdlijn met belangrijke data in de geschiedenis van Die Weiße Rose
http://www.shoahproject.org/widerstand/Weißerose/zeit3.htm
Evaluatie
Wat er goed ging
Het kiezen van het onderwerp ging erg snel en gemakkelijk. We waren het gelijk eens over die Weiße Rose. Al snel kregen wij een deelvraag en konden wij de deelvragen gaan maken, wat ook makkelijk bleek. De eerste les al hadden we veel gedaan.
Het zoeken en lezen van informatie vonden wij een leuke bezigheid. Het is echt een onderwerp dat boeit. Eveline heeft ook het hele boek van Inge Scholl gelezen en Anne de helft. De literatuur was in zowel Nederlands, Engels als Duits wat het een extra uitdaging gaf.
Wat er minder goed ging
We hebben in het begin veel moeite gehad met het vinden van informatie. We hadden het gevoel dat er weinig te vinden was op internet. Op basis van de weinige informatie die we in het begin hadden heeft Anne het antwoord van de deelvragen op gebaseerd.
Eveline liep tegen het probleem aan dat ze het onderwerp lastig vond. De hoofdvraag is volgens haar subjectief en op meerdere manieren te beantwoorden, wat het lastig maakte.
De samenwerking is niet heel soepel verlopen. Omdat alles in het laatste weekend is gebeurd, is de communicatie slecht geweest en moest één iemand vroeg opstaan en tot laat doorgaan. Omdat er in het weekend ook nog vele andere dingen gepland stonden.
De lengte van het werkstuk was ook lastig. Het leek er even op dat het veel te kort zou worden, maar we hadden uiteindelijk te veel. Het was precies zes pagina’s, maar toen we met een andere opmaak gingen werken, was het opeens meer. We hebben besloten om het niet in te korten en de opmaak zo te maken dat de tekst goed leesbaar is.
Toch mogen wij tevreden zijn met dit werkstuk als hadden we achteraf dingen anders gedaan.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
E.
E.
Nou. Heel netjes hoor!
7 jaar geleden
Antwoorden