De Braziliaanse Favela als product van industrialisatie en militaire dictatuur
Oorzaken en De Huidige Realiteit
Inleiding & probleemstelling
“On the night of 31 March 2005 a group of men, some masked and hooded, drove through Rio de Janeiro's Baixada Fluminense district. They fired at random as they went, sometimes stopping and getting out of their cars to execute victims at close range. Fourteen-year-old schoolboy Douglas Brasil de Paula was playing pinball when he was shot dead; Elizabeth Soares de Oliveira was killed while she worked in her husband's bar; João da Costa Magalhães was sitting on the doorstep of his house when the gunmen fired on him; Rafael da Silva Couto, a 17-year-old, was gunned down as he cycled along the Via Dutra.
By 11pm 29 people lay dead. Ten police officers and one former police officer have been implicated in the murders, in what appears to be the result of a violent war.”
“Op de nacht van 31 maart 2005 reed een groep mannen, sommige vermomd en geblinddoekt, door het Baixada Fluminense district van Rio de Janeiro. Zij vuurden op willekeurige voorbijgangers en stopten soms en stapten dan uit hun auto's om slachtoffers van dichtbij te executeren. De veertienjarige schooljongen Douglas Brasil de Paula speelde een flipperspel toen hij dood werd geschoten; Elizabeth Soares de Oliveira werd gedood terwijl zij in de bar van haar echtgenoot werkte; João da Costa Magalhães zat op de stoep van zijn huis toen de gewapende mannen op hem schoten; Rafael da Silva Couto, een 17 jaar oude jongen, werd neergeschoten toen hij langs het Via Dutra fietste.
Om 11 uur ’s lagen er 29 doden. Tien politieagenten en een voormalige politieagent worden van de moorden beschuldigd, die het resultaat lijken te zijn van een gewelddadige oorlog.”
Bron: Amnesty International
Zoekend naar een geschikt onderwerp op het internet vond ik dit artikel op de site van Amnesty International. Ik vond het zo schokkend, dat ik besloot mijn werkstuk over de geschiedenis van de in Brazilië te doen. In de favelas, de sloppenwijken, waar het bovenstaande tafereel zich afspeelde, is er extreem veel geweld, veroorzaakt door onder andere grootschalige drugshandel en het optreden van de veelal corrupte politie. Ik was nogal geschokt door het heftige geweld wat wordt beschreven in bovenstaand artikel, dat ik eigenlijk meer wilde weten over de oorzaken en achtergronden ervan. Ik wilde weten hoe deze gebieden in de eerste plaats hebben kunnen ontstaan, wat de problemen zijn die er zich afspelen. Zo ben ik tot de volgende probleemstelling gekomen: Hoofdvraag: “Wat zijn de oorzaken van het bestaan van de favelas, wat zijn de problemen die zich er afspelen en wat zijn daar de mogelijke oplossingen voor?” Deelvragen: · “Wat is een favela en welke misstanden zijn er in de favela?” · “Wat zijn de oorzaken van het ontstaan van de favela?” · “Wat gebeurde er in politiek Brazilië na 1950 en wat voor effect had de militaire dictatuur op het bestaan van de favelas?”
Hoofdstuk 1:
“Wat is een favela en welke misstanden zijn er in de favela?”
Sloppenwijk
Een favela is de portugese benaming voor een (geïmproviseerde) sloppenwijk.
Levensstandaard
De levensstandaard van een favela is erg laag. Er is een enorme vervuiling door gebrek aan riolering en afvalvoorzieningen. De meeste huisjes hebben geen toilet, geen badkamer en geen stromend water. Elektrische stroom en televisie worden illegaal afgetapt. Ook is er op grote schaal sprake van watervervuiling en luchtvervuiling in het algemeen in de grote steden.
Omdat de meeste huisjes gebouwd worden op de hellingen van heuvels vinden er veel ongelukken plaats. Vooral in de regentijd als de grond te zacht wordt en er aardverschuivingen plaats vinden. Ook in de droge tijd storten huisjes spontaan in elkaar, doordat de heuvel overbelast wordt tijdens het graven bij de bouw van de huisjes. Er ontstaan scheuren in de grond waardoor huisjes verzakken.
Voorzieningen
Onderwijs is in de meeste gevallen te duur voor de favelados, de ouders kunnen het niet betalen om hun kind naar school te laten gaan. Vaak wordt werken op straat daarom al vanaf jonge leeftijd door de ouders gestimuleerd. Kinderen zijn op die manier al jong kostwinner en dragen vanaf jonge leeftijd bij aan het gezinsinkomen. Veel kinderen in de favela maken wel hun lagere school af, maar goed middelbaar onderwijs is te duur voor de favelados en de mogelijkheid om op een goede universiteit te komen is erg klein zonder goed middelbaar onderwijs.
In de meeste gevallen zijn de levensomstandigheden van de Braziliaanse kinderen op een zeer laag niveau en medische voorzieningen schieten tekort. Slechte voeding is de belangrijkste reden van sterfte onder baby's en kleine kinderen.
In Brazilië bestaat er een groot verschil tussen de particuliere gezondheidszorg, die van hoge kwaliteit is met bijkomend hoge prijzen, en de openbare gezondheidszorg, die van lage kwaliteit is. Vanzelfsprekend zijn de favelados aangewezen op het systeem van de openbare gezondheidszorg, waar heel wat aan ontbreekt, en wat in de praktijk betekent dat de inwoners van de favela, zonder hulp van projecten van buitenaf, geen toegang hebben tot goede medische hulp. De hygiëne in veel delen van sloppenwijken is slecht, waardoor men sneller ziektes als diarree en gele koorts oploopt. Een ander probleem is het voorkomen van seksueel overdraagbare aandoeningen en HIV, door gebrek aan voorlichting en financiële middelen ontbreekt het aan voorbehoedsmiddelen. Kindersterfte en zuigelingensterfte komt ook veel voor in de favela, wederom veroorzaakt door gebrek aan of slechte medische voorzieningen, slechte hygiëne en slechte voeding.
Werk
Er heerst veel werkloosheid in de favelas. Drank- en drugsmisbruik komen daardoor erg veel voor. Werk waarvoor je in Nederland een goed salaris krijgt, is in Brazilië niet voldoende om er een eenvoudige flat van te huren. Daarom moeten tegenwoordig ook mensen een beroep hebben als onderwijzer vaak in een van de favelas wonen. Door het grote arbeiderspotentieel, er zijn veel mensen die solliciteren voor dezelfde functie, zijn de salarissen vaak laag. Braziliaanse straatkinderen in Rio de Janeiro
Kinderen zijn zoals ik al eerder vermeld jong kostwinners. Om te kunnen overleven moet iedereen in de familie een steentje bijdragen. Veel kinderen bedelen of verkopen op straat allerlei spullen. In sommige gevallen komen ze terecht in de prostitutie.
Veel van de inwoners van de sloppenwijken overleven door het verrichten van hand- en spandiensten in de favelas zelf en zwaar onderbetaalde baantjes erbuiten, zoals werken als “empregadora” (dienstmeisje) in een rijke familie. Daarnaast proberen delen van de bevolking zich in leven te houden door middel van criminaliteit, drugshandel en prostitutie. De relatieve rijkdom die ze hiermee kunnen verkrijgen heeft een grote aantrekkingskracht op de jongeren uit de wijken, die zoeken naar status en erkenning.
Straatkinderen
Een toenemend aantal jonge mensen uit de favela zoekt een beter leven op de straat. Door slechte opvoeding en het geweld binnenshuis lopen veel kinderen weg van huis en komen uiteindelijk definitief op straat te wonen. Door Uitbuiting van kinderen uit de favela is een groot probleem. Brazilië heeft het op één na hoogste aantal minderjarigen dat in de kinderprostitutie werkt ter wereld. Van de zeven tot twaalf miljoen straatkinderen, werken een half miljoen meisjes onder de 19 jaar als prostituee. Sommige kinderen worden door hun ouders gedwongen te bedelen of op straat te werken en op die manier bij te dragen aan het familie-inkomen. Veel straatkinderen zijn verslaafd aan lijm of andere verdovende middelen.slechte opvoeding en het geweld lopen veel kinderen weg van huis en komen uiteindelijk definitief op straat te wonen. Ze sluiten zich aan bij een groep. Want met z'n allen ben je sterker. Het recht van de sterkste is op straat letterlijk van toepassing. Lijmsnuiven, stelen, vechten, schooien om eten of drinken. Het hoort allemaal tot de dagelijkse bezig- heden van straatkinderen. Niks geen ideaal leventje. Het is puur overleven.
Hoofdstuk 2:
“Wat zijn de oorzaken van het ontstaan van de favela?”
Politieke en koloniale geschiedenis Brazilië
Brazilië is het op vier na grootse land van de wereld en het grootste land van Zuid-Amerika. Het heeft 180 miljoen inwoners en grenst aan bijna alle landen in het continent Zuid-Amerika.
Brazilië was vanaf 1530 een Portugese kolonie, vanaf deze periode begon ook de slavernij, die voor een grote verscheidenheid aan etnische groepen heeft gezorgd. De huidige Braziliaanse bevolking is een mix van Indiaans, Afrikaans, Europees en Aziatisch bloed. De oorspronkelijke bewoners, de Indianen, mengden zich met de kolonisators, de Portugezen, en de uit Afrika geïmporteerde slaven. Later mengde het Braziliaanse volk zich weer met de talloze Europese en Aziatische immigranten die in de loop van de twintigste eeuw naar Brazilië immigreerden. In 1825 werd Brazilië onafhankelijk van zijn kolonisator Portugal en kreeg Brazilië een keizer, Pedro I. In 1831 werd keizer Pedro I opgevolgd door Pedro II. In 1889 kwam het leger in opstand tegen de Braziliaanse monarchie waardoor Brazilië een federale republiek werd. Van 1889 tot 1930 was Brazilië een democratie. Twee keer zouden militaire junta's de macht grijpen en de Braziliaanse democratische traditie onderbreken: in 1930-1945 en van 1964-1989. De huidige president is de linkse Lula Da Silva.
In Brazilië bestaat er al vanaf de kolonisatie een onrechtvaardige verdeling van de rijkdommen van het land. Hierdoor is een maatschappij van uitersten ontstaan zowel in economisch als in sociaal opzicht.
Om een voorbeeld te geven: De hoogste 10% van de huishoudens met een geregistreerd inkomen verdient 49% van het nationaal inkomen, de laagste 10% van de huishoudens verdient 1,1% daarvan. Ruim een kwart van de beroepsbevolking behoort tot de informele sector.
30% van de bevolking leeft onder de armoedegrens, 13% heeft niet de beschikking over drinkwater en 23% van de bevolking moet zonder riolering leven.
Over het algemeen zijn er in Brazilië nauwelijks sociale voorzieningen. Mensen die geen werk hebben, hebben ook geen inkomen.
Ontstaan
De allereerste geschiedenis van de favelas gaat terug op de bezetting van heuvels en minderwaardige gronden door ex-slaven en gevangenen in midden 1800. Deze sloppenwijken werden gezien als broeiplekken van criminaliteit en ziekte kregen vanaf 1897 de naam favela. De favelas groeiden sterk in de loop van de twintigste eeuw. De favelas zoals we ze nu kennen zijn ontstaan vanaf de jaren ‘40 van de twintigste eeuw als gevolg van de migratie vanuit het het platteland. In Brazilië vond de afgelopen 65 jaar een massale trek van het platteland naar de steden plaats. Kleine boeren, vooral afkomstig uit armere rurale gebieden in het noordoosten, konden vanaf de industrialisatie die begon rond 1940 niet meer concurreren met de moderne bedrijven van grootgrondbezitters in het rijke zuiden. Ook ontstonden in het Zuiden naar europees model miljoenensteden met als grootste voorbeeld São Paulo, onder invloed van de Europese immigranten, steden met een sterk industrieel karakter. Door de toegenomen mechanisatie was er minder werk te vinden bij de landerijen van de grootgrondbezitters. De enige of logische mogelijkheid die voor hen overbleef was met het hele gezin naar de stad te trekken en proberen een baan te vinden. De steden konden deze massale mensentrek echter niet opvangen. Er was niet genoeg werk en huisvesting. De mensen die van het platteland naar de stad trokken, hadden geen opleiding gehad en zonder vooropleiding was het in de steden moeilijk een baan te vinden. De banen waarvoor geen vooropleiding nodig was waren vaak moeilijk te vinden en bovendien slecht betaald.Grote aantallen armere mensen die in de hoop een beter bestaan te vinden naar de grote steden trokken vestigden zich illegaal op onbebouwde gebieden, geteisterd door werkloosheid en zo ontstonden de favela, die een steeds groter probleem vormen.
Politiek en de Favela
Vanaf de jaren ’40 kregen de favela voor het eerste politieke aandacht. De rijke Brazilianen begonnen bang te worden voor sociale onrust en een uitbreiding van het heftige geweld tot buiten de favela zelf. Onder leiding van de overheid en katholieke kerk, werden er wijken gebouwd waar de favelados (bewoners van de favela) zich zouden moeten vestigen en waar ze “heropgevoed” werden. Vanaf de jaren ’60 probeerde de Braziliaanse overheid zonder steun van de katholieke kerk meer controle over de favela´s in de grote steden te krijgen. De favelabewoners werden door de overheid gestimuleerd om Associações de Moradores,politieke spreekbuizen voor de bewoners, op te richten waardoor de bewoners van de sloppenwijk hun stem konden laten horen. Maar in de praktijk betekende dit dat men met de overheid een aantal compromissen moest sluiten, waardoor een dubbele politiek van urbanisatie van de fabels begon en de favelas alleen maar groeiden, zonder dat de levensstandaard van de bewoners verbeterde. Wel ontstond er vanaf de jaren ’60 door de Associações de Moradores een emancipatie van de favelados, de armsten kregen een stem.
De militaire dictatuur (van ’64 tot ’82) betekende echter een enorme achteruitgang van het politieke beleid in de favela. Door moorden en folteringen door vele lokale leiders uit de militaire dictatuur werd de ondertussen gegroeide politieke weerstand van de talloze favelados gewelddadig de kop ingedrukt. In een poging deze achterstandsgebieden uit te roeien werden er in de periode van ’68 tot ’75 maarliefst 100.000 mensen getransporteerd naar door de overheid gebouwde wijken en een zestigtal favelas vernietigd. Behalve een verregaande politieke achteruitgang was het resultaat van de hele operatie eigenlijk niet erg groot. Dit had te maken met het feit dat velen na het transport nar de overheidswijken wegtrokken naar andere favelas en dat er tijdens deze periode bovendien een grote bevolkingsgroei en plattelandsvlucht was, waardoor de favelas in aantal en grootte niet afnamen.
Toen Brazilië in 1984 opnieuw een democratie werd, betekende dat vooruitgang in de favelas. Ze werden door de politiek benaderd vanuit de fundamentele mensenrechten en door een aantal projecten in de jaren ’80 en ’90, in het leven geroepen door politici, zijn er belangrijke verbeteringen in de levensomstandigheden tot stand gekomen. Hierdoor is de vertaling van favela door ‘krottenwijk’ misleidend voor de huidige realiteit in de meeste favelas en wordt het woord “favela” (krottenwijk) in de politiek nu vaak vervangen door het politiekcorrectere “communidade” (gemeenschap). Gedurende de laatste dertig jaar hebben veel krotten plaats hebben gemaakt voor stenen constructies waar elektriciteit, water en riolering wél aanwezig zijn. Maar dit betekent niet dat de situatie in alle favela´s er zo uitziet. De problemen binnen de favelas zijn na de democratisering juist in complexiteit toegenomen, door de “bezetting” ervan door gewelddadige drugsbendes en corrupte praktijken.
Bovendien heeft het onderdrukkende regime een zware last gelegd op het politiek gebruik maken van de onderdrukte favelados. De bewonersverenigingen hadden hun politieke kracht verloren en werden beschouwd als een verlengstuk van de het regime. Tijdens de dictatuur ontstond er een politiek die “cliëntelisme” wordt genoemd, waarbij de strijd van de favelados om het krijgen van hun fundamentele rechten tenslotte werd vervangen door een strijd van de favelabewoners om het bekomen van kleine gunsten in ruil voor stemmen. Door het geweld, inclusief de moorden, dat de machtige drugsbendes tegen de lokale politieke organisaties gebruikten, ging het onderdrukkende regime van voorheen gewoon door. Door de drugsbendes werd aan het cliëntelisme een nieuwe vorm gegeven door de bewoners diensten te verlenen in ruil voor bescherming en zwijgen tegenover de juridische autoriteiten, zoals maffiasystemen functioneren.
Hoofdstuk 3:
“Wat gebeurde er in politiek Brazilië na 1950 en wat voor effect had de militaire dictatuur op het bestaan van de favelas?”
Politiek tot 1950
Vanaf het einde van de negentiende eeuw werd Brazilië bevolkt door grote groepen immigranten uit Duitsland en Italië waardoor er rond 1940 ook in Brazilië een opkomst van het fascisme was. Ook werd men steeds banger voor de opkomst van het communistisme. Met name vanwege het laatste volgde in 1930 een militaire staatsgreep waarna de militairen Getulio Vargas naar voren schoven als president. Om economische redenen sloot deze regering zich in 1942 aan bij de geallieerden. De Brazilianen deden actief mee in de bevrijding van Italië. In 1945 begreep Getúlio Vargas dat de tijd van het fascisme voorbij was en keerde Brazilië terug naar de democratie.Na de verkiezingen in 1946 wordt een nieuwe grondwet aangenomen.
Politiek vanaf 1950
Getúlio Vargas werd in 1950 nog één keer herkozen als president. In 1955 wordt Juscelino Kubitschek gekozen tot president van Brazilië. De nieuwe president Kubitschek begon met het ambitieuze plan om '50 jaar ontwikkeling in 5 jaar' te realiseren wat inhield dat Brazilië moest in 5 jaar net zo hard groeien als de Europese landen in 50 jaar gedaan hadden. Kubitschek geloofde in de voordelen van industrialisering en was erg liberaal. Buitenlandse ondernemingen werden aangetrokken met beloften van belastingsvrijstellingen en hoge winsten. De economische groei werd enorm groot. Brazilië oefende een grote aantrekkingskracht uit op multinationals en het land kreeg een open economie. Om de openlegging van het land te bezegelen, werd in het geografische centrum van het land, midden in het het oerwoud, een nieuwe supermoderne hoofdstad gebouwd: Brasilia.
Maar door de nieuwe economische politiek raakte de belasting snel op. Ook werd door deze late
industrialisatie de landbouw verwaarloosd, waardoor er schaarste en grote prijsstijgingen ontstonden, waardoor er een hele hoge inflatie Aanzicht van de huidige hoofdstad: Brasilia
ontstond. Brazilië raakte in een economische crisis. Onder het volk heerste veel opstond tegen de enorme sociale ongelijkheid. Een heel klein deel van de bevolking werd rijk door de industrialisatie, terwijl een groot deel er alleen maar armer van werd. Grote landbouwgebieden waren nog steeds in handen van de families die de gebieden beheerden sinds de tijd van de slavernij, de grootgrondbezitters. Veel boeren eisten daarom landhervormingen, waardoor de landbouwgebieden eerlijker verdeeld zouden worden. Steeds meer mensen begonnen marxistische ideeën aan te hangen. Stedelijke en landelijke bewegingen vonden elkaar in de eis voor basishervormingen zoals de landhervormingen, een progressief belastingssysteem, stemrecht voor analfabeten en legalisatie van de Communistische Partij. Een grote verdeeldheid en klassenstrijd ontstonden. De nieuwe president Goulart nam deze eisen over, maar het conservatieve rechtse congres stemde tegen. President João Goulart
Goulart probeerde het congres te omzeilen en de basishervormingen door te drukken. De hogere militairen uit het congres die nog aanzienlijk veel macht hadden waren bang voor de opkomst van het communisme en pleegden einde maart 1964 de militaire staatsgreep en dit was het begin van de militaire dictatuur.
De militaire dictatuur (1964-1984)
De communisten gingen de gevangenis in en progressieve politici kregen een beroepsverbod opgelegd. De militairen wilden geen hervormingen doorvoeren.
De militairen die Goulart afzetten, hadden als doelstelling een vermindering van de inflatie, daarnaast moesten de voorrechten van de grootgrondbezitters die bedreigd werden door Goulart en een groot deel van het volk die linkse ideeën had weer in ere hersteld worden.
In het begin van de militaire dictatuur had een groepje intellectuele generaals die hun handel niet graag vuil maakten de leiding, maar in 1967 kreeg de harde lijn de overhand. De rechtstreekse presidentsverkiezingen werden afgeschaft en de politieke partijen werden ontbonden. Nog maar één regeringspartij (ARENA) en één oppositiepartij (MDB) waren toegelaten. De generaals probeerden in eerste instantie de economie weer gezond te maken en de inflatie omlaag te brengen. De oplossing werd gezocht in stimulering van het staatskapitalisme, waarin staatsbedrijven de motor zijn voor de privé-bedrijven, het aantrekken van buitenlandse investeringen en het aanmoedigen van export. De landbouw werd gemechaniseerd waardoor de productie zo werd opgevoerd dat zij het grootste deel ging uitmaken van de export.
Net zoals in andere Zuid-Amerikaanse dictaturen ontstonden er allerlei guerrillabewegingen. Maar de Braziliaanse militairen roeiden deze protestbewegingen snel uit. Honderden “guerilleros” werden gedood of “verdwenen” in confrontaties met het leger. Duizenden verdachten werden als politieke gevangenen in kampen gestopt en 10.000 Brazilianen zochten als politieke ballingen hun toevlucht in het buitenland.
Economische groei onder het militaire regime, voordelen en nadelen
Ondanks de onderdrukkingen van de generaals ging het economisch enorm goed in Brazilië. De periode van 1968 tot 1974 wordt wel eens de periode van het Braziliaanse economische wonder genoemd. De gemiddelde jaarlijkse groei van het BNP was 10% en Brazilië werd als een economisch succes voorgehouden aan de andere landen van de “Derde Wereld”. De afwezigheid van een politieke democratie en grote militaire onderdrukking en moorden werden gecamoufleerd door tot de succesvolle economische statistieken. De mensen die profiteerden van dit wonder waren mensen uit de snel groeiende middenklasse (dokters, leraren, economen en ambtenaren) die de producten van uit de nieuwe consumptie-economie gebruikten.
Er ging veel minder aandacht uit naar de nadelen van de economische groei tijdens de militaire dictatuur. De prijs voor de vooruitgang werd betaald door de landelijke en stedelijke onderlaag van de Braziliaanse bevolking. Om een voorbeeld te geven van de groeiende sociale ongelijkheid: In 1960 ontving de armste helft van de Brazilianen nog 16% van het nationale inkomen, maar in 1970 was dat gedaald tot 10%. Terwijl de rijkste 10% van de Brazilianen toen 51% van het nationale inkomen in handen had, tegen 41% 10 jaar eerder.
Vooral op het platteland was de situatie rampzalig. De grootschalige mechanisering van de landbouw en de verandering naar een exportgerichte economie was miljoenen kleine boerenbedrijven en landarbeiders fataal. Zij verarmden gigantisch, gingen nieuwe gebieden koloniseren en het grootste deel vluchtte naar de stad, in de hoop op een beter bestaan. De sociale ontwrichting van het platteland was een bewuste politiek van de militairen, omdat de arbeidsreserve die ze daardoor creëerden de lonen laag hield.
Urbanisatie en de explosieve groei van de favelas
De explosieve groei van de Braziliaanse steden, die in 1970 bijna 60% van de totale bevolking huisvestten, leidde tot een chaotische verstedelijking. Er ontstonden uitermate slecht woonomstandigheden: geen geasfalteerde wegen, geen stromend water, geen riolering, geen elektriciteit, slechte hygiëne. Doordat de stad de grote stroom nieuwe inwoners slecht op kon vangen ontstonden de favelas, de sloppenwijken. In 1991 telde Brazilië officieel 3.471 stedelijke favelas. De gelukkigsten onder deze nieuwe stedelingen vonden werk in de zich snel uitbreidende industrie van de ABC-regio in de staat São Paulo. Maar de meesten kwamen terecht in de laaggeschoolde en slecht betaalde dienstensector bijvoorbeeld als verkoper, conciërge, liftbediende of vuilnisophaler of in de informele sector als bijvoobeeld straathandelaar, schoenpoetser of krantenverkoper. Sommigen van de bewoners gingen op straat leven, waar ze vaak in constante strijd zijn met de corrupte politie. Zij leven als straatkinderen, bedelaars, prostituees of criminelen. Maar ook de mensen die niet op straat of in de informele sector leefden of werken konden door de militaire dictatuur met moeite overleven. Vaak moesten ze 2 of 3 baantjes tegelijk combineren.
Het einde van de militaire dictatuur
Na 1977 begon “het economische wonder” van Brazilië af te takelen. De belangrijkste motor van de economische groei waren goedkope olieproducten. Zonder deze olieproducten kon de hele industriële- en transportinfrastructuur niet functioneren. De grote verhoging van de olieprijzen en de daarop volgende crisis van de Westerse economie betekende een groot economisch verlies voor Brazilië. De olieprijzen werden verviervoudigd, wat zorgde voor een tekort op de betalingsbalans. De generaals dachten dat ze het economische verval konden tegenhouden door de ontwikkeling van alternatieve energiebronnen. Alcohol werd bijvoorbeeld gebruikt als brandstof voor motoren. Maar dit hielp niet veel. Een ander punt dat zorgde voor economische achteruitgang was de enorm snelle stijging van de voedselprijzen in de steden. Doordat de boeren overgeschakeld waren op de verbouwing van industriële exportgewassen daalde het aanbod van voedsel, waardoor de voedselprijzen sterk stegen en de lonen achteruitgingen. De steun voor het militaire regime begon sterk te verminderen.
De militairen merkten dat het volk meer vrijheid wilde en waren bang voor sociale onrust, waardoor ze een proces van “gecontroleerde ontspanning” begonnen in de Braziliaanse politiek. Het laatste militaire staatshoofd, Joao Figueredo, omschreef dit proces als een “abertura” (opening), waarbij de tot dan toe door de militairen onderdrukte politici stap voor stap weer mochten meedoen aan het bestuur. Maar tegelijkertijd kwam de Braziliaanse economie weer in de problemen: in Amerika kregen economen met een krapgeldpolitiek het voor het zeggen en joegen ze de afbetalingen op de buitenlandse leningen de hoogte in. In 1982 werd 83% van de Braziliaanse exportopbrengsten gebruikt om betalingsverplichtingen aan Amerika na te komen. De Braziliaanse economie sloot zich weer.
De sociale onrust nam toe. De katholieke gemeenschappen die na de uitroeiing van de linkse tegenstanders van de militaire dictatuur nog als enige actieve oppositiekracht overbleven stimuleerden de sociale onrust. Ook in deze periode ontstond er in de industriële regio van Sao Paulo een nieuwe vakbeweging tegen de militaire dictatuur, met als woordvoerder Lula da Silva.
In 1980 ontstaat door de samenwerking tussen de katholieke gemeenschappen, de vakbeweging en rest van linkse en communistische de Arbeiderspartij, een nieuwe, onorthodoxe, links-socialistische partij. De Arbeiderspartij organiseerde een massale campagne om opnieuw directe presidentsverkiezingen te krijgen en hielp de oppositiekandidaat Tancredo Neves in 1984. Neves was echter dodelijk ziek en stierf in april van hetzelfde jaar waarna zijn plaats werd ingenomen door de vice-president, de conservatieve liberaal José Sarney. De door hem geïnaugureerde “Nieuwe Republiek” brak met 20 jaar autoritair-militair bestuur en zo kwam er in 1984 opnieuw een democratie in Brazilië.
Om weer terug te komen op de Favela en de politiek na de militaire dictatuur:
In de steden nam er een dubbele ontwikkeling plaats:
Aan de ene kant nam het politieke bewustzijn van de lagere klassen van de bevolking toe. Zo ontstond onder meer in de favelas een netwerk van gepolitiseerde wijkorganisaties sterk beïnvloed door militanten van de Arbeiderspartij en de Communistische Partij. Maar aan de andere kant ging het politieke besef ook de andere kant weer op. Dat werd voornamelijk veroorzaakt door jongeren die steeds crimineler werden en steeds meer openlijk geweld vertoonden, die zich bedrukt voelden door hun uitzichtloze economische situatie. De bevolking voelde zich aan haar lot overgelaten. Men voelde dat de overheid niet meer beschikte over de middelen om een minimaal sociaal vangnet over de bevolking uit te spreiden. De onderbetaalde politie was hopeloos corrupt (bijv. de doodsbrigades die in opdracht straatkinderen vermoorden) terwijl het in diskrediet geraakte leger zich gedwongen op de achtergrond moest houden.
Presidenten in de Democratische periode
Nadat de militairen besloten dat Brazilië opnieuw een democratie moest worden, werden in 1984 indirecte verkiezingen georganiseerd. De regering die volgde stelde een nieuwe grondwet op. Het proces van herdemocratisering wordt in het Portugees Redemocratização (herdemocratisering) genoemd.
In 1989 won de rechtse populist Collor de Mello nipt de presidentsverkiezingen voor de Arbeiderspartij-kandidaat Lula da silva. Collor wilde met een neo-liberaal stelsel de economie openbreken en de arbeid regelmatig maken. Maar al in 1992 werd Collor op beschuldiging van corruptie afgezet. In de daaropvolgende jaren werd het presidentschap waargenomen door de linkse socioloog Fernando Cardoso. Deze gebruikte het neo-liberale stelsel om de hollende inflatie onder controle te krijgen. Door het goede resultaat daarin werd hij herkozen. Maar hij daarvoor had hij wel heel diep in het maatschappelijke vlees hebben moeten snijden.. Terwijl in 1991 nog 54% van de tewerkgestelden actief waren in het 'witte' economische circuit, was dat aantal in 2000 teruggelopen tot 45%. Door de diepe maatschappelijke ontevredenheid over de sociale misére die de politiek van Cardoso aanrichtte, werd in oktober 2002, voor het eerst in de Braziliaanse geschiedenis, een uitgesproken linkse presidentskandidaat Lula da Silva gekozen bij de presidentsverkiezingen (dat was zelfs al de Vierde keer dat hij meedeed). Zijn presidentsschap wordt algemeen gezien als een overwinning voor de arbeiders in Brazilië.Van hem verwachtten zijn kiezers dat hij een rechtvaardiger en democratischer Brazilië tot stand zal brengen.
Nawoord en Eigen mening
Toen ik begon te zoeken naar een interessant onderwerk voor dit werkstuk ging mijn aandacht in de eerste plaats uit naar het onderwerp de politieke situatie tegenwoordig in Afghanistan. Het was voor mij lastig om daar een goed werkstuk over te maken omdat er zoveel informatie over te vinden is, dat het moeilijk werd om alle feiten te bundelen en een goede onderzoeksvraag te verzinnen. Daardoor ben ik gaan zoeken naar een ander onderwerp wat actueel is, en mij interesseerde.
Mijn zus heeft de afgelopen maanden in Brazilië gereisd en heeft mij veel interessante verhalen verteld. Bijvoorbeeld over hoe het leven is in de Braziliaanse favelas, de sloppenwijken. Zij heeft daar een tijdje vrijwilligerswerk gedaan en dat heeft bij haar veel indruk gemaakt. Ook is één van mijn lievelingsfilms “Cidade de Deus”, een film die gaat over een drugshandelaar in één van de favelas in Rio de Janeiro. Daarom heb ik besloten mijn werkstuk over de Braziliaanse favelas te doen, omdat dit onderwerp dichterbij mij staat en ik gerichter de informatie kan bundelen en een betere onderzoeksvraag kon bedenken. Ik weet dat dit onderwerp over sloppenwijken heel breed is, en niet echt een standaard geschiedenis onderwerp voor een werkstuk is, maar toch leek het mij wel mogelijk om hier een kloppend en omschrijvend werkstuk over te maken, alhoewel het niet direct in contact met het vak geschiedenis staat. Ik hoop dat het uiteindelijk toch een goede switch is geweest om nu een werkstuk over dit onderwerp te maken.
Verder is het misschien opmerkelijk dat ik het werkstuk helemaal in mijn eentje heb gemaakt. Dat is zo gekomen doordat toen de werkstukafspraken werden gemaakt ik afwezig was, en het mij uiteindelijk wel een goed idee leek om een keer zelfstandig een werkstuk te maken, en me niet bij andere groepjes op te dringen.
Misschien is het verder ook het vermelden waard, dat ik de dag voor de uiteindelijke inleverdatum het hele werkstuk bijna totaal ben kwijtgeraakt door het storen en vastlopen van mijn computer. Ik heb het werkstuk voor 90% opnieuw moeten maken, wat grote moeite en frustratie heeft gekost maar wel mijn werk in een zeker opzicht heeft verbeterd denk ik. Verder vond ik het uiteindelijk erg leuk om over dit onderwerp een werkstuk te hebben gemaakt omdat het onderwerp me echt ligt en ik uiteindelijk blij ben met de wijze waarop ik dit brede en moeilijke onderwerp heb geprobeerd weten te verwoorden.
Ik denk dat de westerse moraal over de favelas en corruptie in Brazilië voor het overgrote deel bij iedereen hetzelfde is. Het is afschuwelijk en oneerlijk dat arme (zwarte) mensen zoveel onrecht wordt aangedaan in de favelas en de verhouding tussen arm en rijk niet normaal groot is. Natuurlijk is het niet alleen in Brazilië het geval en is er een grote reeks van Derde Wereld landen met dezelfde verschijnselen, maar toch is het denk ik goed op er één land uit te pikken, en in dit geval heb ik Brazilië gekozen, ook omdat dit land berucht is om zijn grote corruptie en criminaliteit in de grote steden als bijv. Rio de Janeiro, naast zijn bekendheid voor mooie muziek, en goede voetballers om maar iets te noemen. Om het werkstuk niet (grotendeels) te richten op de actualiteit, heb ik voor een politiek stuk van periode in Brazilië gekozen die in verband staat met de favelados uit de favela.
Ik ben dit werkstuk over (politiek) Brazilië begonnen met een artikel van Amnesty International, een organistatie die zich inzet voor het bevorderen van de mensenrechten en de mensenrechtschendingen te bestrijden. Misschien is het toepasselijk om dit werkstuk af te sluiten met een globaal beeld over Brazilië van Amnesty International:
“In 1984 werd Brazilië weer een democratische staat na ruim 20 jaar militaire dictatuur. Sinds oktober 2002 heeft Brazilië een nieuwe president, Lula da Silva. Desondanks kent het land nog veel corruptie, vriendjespolitiek, geweld en nepotisme (vriendjespolitiek), uitgeoefend door een elite van politici, grootgrondbezitters, industriëlen, militairen, wetsdienaren en (drugs)criminelen.
De belangen van de machtselite worden vaak verdedigd door middel van intimidatie, mishandeling en moord, zowel in de steden als op het platteland.
De Braziliaanse samenleving is zeer gewelddadig. Haatcampagnes van ultrarechtse groeperingen tegen mensenrechtenorganisaties krijgen vrij spel. In de grote steden worden drugsoorlogen gevoerd over de hoofden van de gewone bevolking heen. Bij de bestrijding daarvan gaat de politie vaak over de schreef door ongecontroleerd gewelddadig militair optreden of zelfs medeplichtigheid aan de handel in wapens en verdovende middelen. Brazilië is een land dat gekenmerkt wordt door verregaande straffeloosheid.”
Of dit een eenzijdig beeld is, daar valt over te twisten, zeker de laatste zin, maar een kern van (harde) waarheid is zeker aanwezig.
Conclusie:
Hoofdvraag:
“Wat zijn de oorzaken van het bestaan van de favelas, wat zijn de problemen die zich er afspelen en wat zijn daar de mogelijke oplossingen voor?”
Deelvragen:
· “Wat is een favela en welke misstanden zijn er in de favela?”
· “Wat zijn de oorzaken van het ontstaan van de favela?”
· “Wat gebeurde er in politiek Brazilië na 1950 en wat voor effect had de militaire dictatuur op het bestaan van de favelas?”
Antwoorden op de deelvragen:
1. Een favela is een Braziliaanse sloppenwijk, waar de levensstandaard, omstandigheden en voorzieningen niet erg hoog of goed zijn.
2. De oorzaken van het ontstaan van de favela zijn;
- allereerst doordat ex-slaven en gevangenen in de 19e eeuw krotjes bouwden
- daarna worden door de verstedelijking en dictatuur etc. door de grote behoefdige mensen die opzoek zijn naar een beter leven in de stad, er steeds meer favelas bij gevormd.
3. Vanaf ongeveer 1950 is er een economische politiek in brazilië, wat in 1964 veranderd in een militaire dictatuur (tussen 1968-1974 het braziliaanse ‘economische wonder’ ), maar in 1984 verandere dat en werd Brazilië na 20 jaar geregeerd te zijn door militairen, een democratie onder leiding van Collor de Melo (rechts), daarna Cardoso totaan de huidige Lula da Silva.
Logboek
Datum/tijd: Wie: Deelvraag: Gegevens: Bron:
Zon. 11 dec. 2005 Lucia Hoofd-/Deelvragen in het algemeen en inlezen etc Oriënteren op het onderwerp www.google.nl etc.
Wo. 14 dec. Lucia 1. wat is een favela H1 www.straatkinderen.nl, amnesty.org,
Do. 15 Dec. Lucia 1. welke mis-standen etc. H1 Boek: het waanzinnige geluid v/d tuba en internet etc.
Do. 22 Dec. Lucia 2. Wat zijn de oorzaken van het ontstaan van de favela?” H2 www.amnesty.nl/young-amnesty
Wo. 4 Jan. Lucia 2. Wat zijn de oorzaken van het ontstaan van de favela?” H2
www.amnesty.nl/landeninfo/lan_braz
Verdere Kerstvakantie Lucia 3. Wat gebeurde er in politiek Brazilië na 1950 H3 www.athene.antenna.nl
Di. 10 Jan. Lucia 3. Wat gebeurde er in politiek Brazilië na 1950 en wat voor effect had de militaire dictatuur op het bestaan van de favelas?” H3 Boek: Fascinating Brazil), www.ccn.org
Vr. 10 Jan. Lucia Bijna complete werkstuk weg/kwijt op de computer Bijna het hele werkstuk opnieuw gemaakt Zie bovenstaan bronnen
Zo.15 Jan Lucia Extra dingen Uiterlijk etc (voor-/nawoord,voorblad,logboek) Bronnenlijst www.amnesty.nl/young-amnesty
www.amnesty.org (engels) www.amnesty.nl/landeninfo/lan_braz
www.favelafaces.org
www.helpmijleven.org
www.straatkinderen.nl
Betto Frei, Het waanzinnige geluid van de tuba , 2e druk, Fontein, vertaald uit het Portugees: de Kort Maartje, 1992 São Paulo, Brazilië Draeger Alain, Fascinating Brazil, 2e druk, Primor, 1987 Rio de Janeiro, Brazilië www.noticias.nl
www.groene.nl
www.athene.antenna.nl
www.cnn.com
www.noticias.nl (
www.google.nl vanzelfsprekend om de sites op te zoeken)
Zoekend naar een geschikt onderwerp op het internet vond ik dit artikel op de site van Amnesty International. Ik vond het zo schokkend, dat ik besloot mijn werkstuk over de geschiedenis van de in Brazilië te doen. In de favelas, de sloppenwijken, waar het bovenstaande tafereel zich afspeelde, is er extreem veel geweld, veroorzaakt door onder andere grootschalige drugshandel en het optreden van de veelal corrupte politie. Ik was nogal geschokt door het heftige geweld wat wordt beschreven in bovenstaand artikel, dat ik eigenlijk meer wilde weten over de oorzaken en achtergronden ervan. Ik wilde weten hoe deze gebieden in de eerste plaats hebben kunnen ontstaan, wat de problemen zijn die er zich afspelen. Zo ben ik tot de volgende probleemstelling gekomen: Hoofdvraag: “Wat zijn de oorzaken van het bestaan van de favelas, wat zijn de problemen die zich er afspelen en wat zijn daar de mogelijke oplossingen voor?” Deelvragen: · “Wat is een favela en welke misstanden zijn er in de favela?” · “Wat zijn de oorzaken van het ontstaan van de favela?” · “Wat gebeurde er in politiek Brazilië na 1950 en wat voor effect had de militaire dictatuur op het bestaan van de favelas?”
industrialisatie de landbouw verwaarloosd, waardoor er schaarste en grote prijsstijgingen ontstonden, waardoor er een hele hoge inflatie Aanzicht van de huidige hoofdstad: Brasilia
ontstond. Brazilië raakte in een economische crisis. Onder het volk heerste veel opstond tegen de enorme sociale ongelijkheid. Een heel klein deel van de bevolking werd rijk door de industrialisatie, terwijl een groot deel er alleen maar armer van werd. Grote landbouwgebieden waren nog steeds in handen van de families die de gebieden beheerden sinds de tijd van de slavernij, de grootgrondbezitters. Veel boeren eisten daarom landhervormingen, waardoor de landbouwgebieden eerlijker verdeeld zouden worden. Steeds meer mensen begonnen marxistische ideeën aan te hangen. Stedelijke en landelijke bewegingen vonden elkaar in de eis voor basishervormingen zoals de landhervormingen, een progressief belastingssysteem, stemrecht voor analfabeten en legalisatie van de Communistische Partij. Een grote verdeeldheid en klassenstrijd ontstonden. De nieuwe president Goulart nam deze eisen over, maar het conservatieve rechtse congres stemde tegen. President João Goulart
Goulart probeerde het congres te omzeilen en de basishervormingen door te drukken. De hogere militairen uit het congres die nog aanzienlijk veel macht hadden waren bang voor de opkomst van het communisme en pleegden einde maart 1964 de militaire staatsgreep en dit was het begin van de militaire dictatuur.
Wo. 4 Jan. Lucia 2. Wat zijn de oorzaken van het ontstaan van de favela?” H2
Verdere Kerstvakantie Lucia 3. Wat gebeurde er in politiek Brazilië na 1950 H3 www.athene.antenna.nl
Di. 10 Jan. Lucia 3. Wat gebeurde er in politiek Brazilië na 1950 en wat voor effect had de militaire dictatuur op het bestaan van de favelas?” H3 Boek: Fascinating Brazil), www.ccn.org
Vr. 10 Jan. Lucia Bijna complete werkstuk weg/kwijt op de computer Bijna het hele werkstuk opnieuw gemaakt Zie bovenstaan bronnen
Zo.15 Jan Lucia Extra dingen Uiterlijk etc (voor-/nawoord,voorblad,logboek) Bronnenlijst www.amnesty.nl/young-amnesty
www.amnesty.org (engels) www.amnesty.nl/landeninfo/lan_braz
www.favelafaces.org
www.helpmijleven.org
www.straatkinderen.nl
Betto Frei, Het waanzinnige geluid van de tuba , 2e druk, Fontein, vertaald uit het Portugees: de Kort Maartje, 1992 São Paulo, Brazilië Draeger Alain, Fascinating Brazil, 2e druk, Primor, 1987 Rio de Janeiro, Brazilië www.noticias.nl
www.groene.nl
www.athene.antenna.nl
www.cnn.com
www.noticias.nl (
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden